Νεβάρι

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
γλώσσα του Νεπάλ (नेपाल भाषा)
Περιοχή: Νεπάλ, Ινδία, Μπουτάν
Κατάσταση: 1.000.000
Γενετική ταξινόμηση: Σινοθιβετικές

 Θιβετοβιρμανικές
  Ιμαλαΐων
   Νεβάρι

Κώδικες γλώσσας
ISO 639-1 new
ISO 639-2 new
ISO 639-3 new

Η γλώσσα Νεβάρι (नेपाल भाषा) είναι μια από τις σημαντικότερες γλώσσες του Νεπάλ. Είναι μία από τις κατά προσέγγιση πεντακόσιες σινοθιβετικές γλώσσες στον κόσμο, και ανήκουν στο θιβετοβιρμανικό κλάδο αυτής της οικογένειας. Είναι η μόνη σινοθιβετική γλώσσα που γράφεται με τη γραφή Ντεβανάγκαρι.

Ταξινόμηση[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η Νεβάρι ανήκει στο θιβετοβιρμανικό κλάδο των σινοθιβετικών γλωσσών.

Συστήματα γραφής[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η Νεβάρι γράφεται με πολλές γραφές. Οι κύριες γραφές είναι η Ραντζάνα, η Πρατσαλίτ, η Μπράχμι, η Γκολμόλ και άλλες. Σήμερα χρησιμοποιείται κυρίως η γραφή Ντεβανάγκαρι. Όλες οι γραφές γράφονται από τα αριστερά προς τα δεξιά. Όλες οι γραφές αποτελούνται από δύο χωριστά αλφαβητικά συστήματα, ένα για τα φωνήεντα και ένα για τα σύμφωνα.

Η Μπράχμι είναι η παλαιότερη γραφή και όλες οι γραφές προέρχονται από αυτή. Η γραφή Ντεβανάγκαρι είναι αυτή που χρησιμοποιείται περισσότερο σήμερα, καθώς είναι η επίσημη γραφή του Νεπάλ και χρησιμοποιείται ευρέως στη γειτονική Ινδία. Η γραφή Ραντζάνα ήταν η περισσότερο χρησιμοποιούμενη στην αρχαία εποχή. Σήμερα αναβιώνει λόγω της πρόσφατης πολιτιστικής συνειδητοποίησης. Η γραφή Πρατσαλίτ που είναι παρόμοια με τη Ντεβανάγκαρι είναι επίσης σε χρήση. Οι γραφές Brahmi και Golmol σήμερα χρησιμοποιούνται σπάνια.

Διάλεκτοι και επιρροή[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Υπάρχουν πέντε σημαντικές διάλεκτοι: η Γιεν-Γιάλα, η Χουάπα, η Παχάρι, η Ντολάχα και η Τσιτλάνγκ. Εκτός από αυτές τις διαλέκτους, υπάρχουν λίγα επιμέρους ιδιώματα που μιλιούνται στην κοιλάδα του Κατμαντού και άλλα μέρη του Νεπάλ. Αυτά τα ιδιώματα μιλιούνται στα χωριά γύρω από τις πόλεις Κατμαντού, Πατάν, Μπακταπούρ, Τσιτλάνγκ και Ντολάχα. Η διάλεκτος που μιλιέται στο Μπαντιπούρ είναι η παλαιότερη μορφή, η Χουάπα Μπάαγιε. Η διάλεκτος που μιλιέται στο Τσαϊνπούρ, στο Μποτζπούρ, στο Τεραθούμ, και στην Παλάπα συσχετίζεται με αυτή στο Κατμαντού και το Πατάν. Η διάλεκτος που μιλιέται στο Ρίντι, στο Μπαγκλούνγκ και στο Αρουγκάτ έχει στενότερη σχέση με αυτή του Μπακταπούρ.

Λογοτεχνία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η λογοτεχνία στη γλώσσα Νεβάρι έχει μια μακροχρόνια ιστορία. Είναι η τέταρτη παλιότερη λογοτεχνική παράδοση ανάμεσα στις σινοθιβετικές γλώσσες, μετά την κινεζική, τη θιβετική και τη βιρμανική. Περιλαμβάνει δραματουργία, προφορική ιστορία, ποίηση και πεζογραφία.

Περιοχές όπου μιλιέται[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η Γλώσσα Νεβάρι ομιλείται στην Κατμαντού, στην Ντολάχα, στην Μπανέπα, στο Ντουλιχέλ, στο Παναούτι, στην Πάλπα, στο Τρισούλι, στο Νουγουακότ, στο Μποτζπούρ, στο Μπιρατναγκάρ και άλλες σημαντικές πόλεις του Νεπάλ. Επίσης, ομιλείται στο Νταρτζιλίνγκ, στο Σικκίμ και σε άλλες περιοχές της Ινδίας.

Αριθμός ομιλητών[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Κατά προσέγγιση 1.000.000 στο Νεπάλ σύμφωνα με την απογραφή του 1991 συν μερικές χιλιάδες έξω από το Νεπάλ.

Ιστορία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η Κλασσική Νεβάρι είναι το όνομα της λογοτεχνικής μορφής της γλώσσας, πριν το 1850. Δεν μιλιέται πλέον ούτε γράφεται, αλλά είναι μια σημαντική πηγή για τους ιστορικούς και τους φιλολόγους.

Η Νεβάρι είναι η θιβετοβιρμανική γλώσσα που έχει επηρεαστεί περισσότερο από τις ινδοϊρανικές γλώσσες. Λόγω της μακραίωνης επαφής με αυτές της γλώσσες έχει αναπτύξει ακόμη και την κλίση των ουσιαστικών, ένα γνώρισμα χαρακτηριστικό των ινδοευρωπαϊκών γλωσσών αλλά εξαιρετικά σπάνιο στις σινοθιβετικές. Έχει αφομοιώσει επίσης και άλλα χαρακτηριστικά γνωρίσματα της γραμματικής, όπως οι χρόνοι του ρήματος. Αυτές οι επιρροές είναι σημαντικά παραδείγματα θεμελιωδών χαρακτηριστικών γνωρισμάτων μιας γλώσσας που περνάνε σε μια άλλη μέσω της γλωσσικής επαφής.

Εκφράσεις[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ελληνικά Ντεβανάγκαρι Λατινική μεταγραφή
Γειά ज्वजलपा Jwajalapa
Πώς σε λένε; छिगु नां छु खः ? Chhigu naa chhu kha?
Με λένε ___ जिगु नां ___ खः Jigu naa ___ kha
Ευτυχισμένο το νεο έτος न्हूदँया भितुना Nhugu dan yaa bhintunaa
Μητέρα मां Maa
Πατέρας अबु Abu
Γιαγιά अजी Ajee
Παππούς अजा Ajaa
Φίλος पासा Paasaa
Οργάνωση गुठी Guthi
Σπίτι छें Chhen
Άτομο मनु Manu
Ιατρική वास Waasa
Ειδήσεις बुखं Bukhan
Χορός प्याखं Pyakhan
Σκηνή दबली Dabalee
Παλάτι लायकू Layaku
Γραφείο ज्यास Jyaasa
Κατάστημα पसल Pasa/Pasal
Αυλή चूक Chooka
Εγκέφαλος न्ह्यपु Nhepu
Καρδιά नुगः Nugah
Νερό लः / ना Lah / Naa

Δικτυακοί τόποι[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Wikipedia
Wikipedia
Έκδοση της Βικιπαίδειας στην Νεβάρι