Μνημείο Ηρώων Εθνικής Αντίστασης της Σαϊδόνας

Το μνημείο της Σαϊδόνας αφιερώνεται στους αγωνιστές και τα θύματα του αγώνα 1941-44, στη μάχη της Σαϊδόνας ενάντια στους Ιταλούς φασίστες καθώς και στα θύματα του Εμφυλίου. Εγκαινιάστηκε στις 20/8/1988 . Τη μακέτα πρόσφεραν δωρεάν οι αρχιτέκτονες Μανώλης και Αγλαΐα Κλαμπατσέα και χτίστηκε από τον έμπειρο τεχνίτη Βασίλειο Χ. Ξυδέα.

Κατά την άποψη των αρχιτεκτόνων το μνημείο συμβολίζει άπαρτο κάστρο του οποίου η κεντρική πύλη έμεινε απαραβίαστη από τους εχθρούς.Στα ονόματα των Σαϊδονιτών προστέθηκαν τα επόμενα χρόνια και ονόματα αγωνιστων απο τα γύρω χωριά.

ΧΡΟΝΙΚΟ ΤΗΣ ΜΑΧΗΣ ΤΗΣ ΣΑΙΔΟΝΑΣ*

(* Όπως διαβάζεται κατά την ετήσια μνημόνευση στο χώρο του Ηρώου.)

Το πρώτο κτύπημα δέχτηκαν οι εισβολείς του Μουσσολίνι, όπως προκύπτει και από τα γραπτά κείμενα, από τους αγωνιστές Σαιδονίτες.

Το Μάϊο του 1941, ο έφεδρος ανθυπολοχαγός Ηλίας Νοέας συγκροτεί μαζί με άλλους συγχωριανούς του ένοπλη ομάδα αντίστασης κατά των κατακτητών και των συνεργατών τους, που αρχικά τροφοδοτεί, περιθάλπτει και φυγαδεύει Άγγλους στη Μέση Ανατολή. Οι ενέργειες αυτές γίνονται γνωστές στις ιταλικές αρχές που τον Αύγουστο του 1941 συλαμβάνουν τον πρόεδρο του χωριού Χαράλαμπο Καραβανέα, το Φώτο Ξυδέα του Παναγιώτη, το Χ. Κλαμπατσέα και τον Κώστα Ξυδέα. Τους περνούν στρατοδικείο αλλά αθωώνονται γιατί δεν υπήρχαν αποδείξεις σε βάρος τους. Η ένοπλη ομάδα των Σαιδονιτών συνεχίζει τη δράση της και στη συγκέντρωση στις 25 Μαρτίου 1942 αποφασίζουν να συνεχίσουν να αντιστέκονται κατά των επιδρομέων και των συνεργατών τους.

Στις 26 Μαρτίου οι Ιταλοί ζητούν ενισχύσεις από Καλαμάτα. Στις 27 προς 28 Μαρτίου, τάγμα 300 ανδρών φτάνει με καϊκια στην Καρδαμύλη και Σελίνιτσα και κατευθύνονται στην Σαιδόνα με τους συνεργάτες τους. Η πρώτη ένοπλη σύγκρουση έγινε έξω από το χωριό στη θέση «Καρδαρά-Μπούγερα» και είχε ως αποτέλεσμα την ήττα των Ιταλών, οι οποίοι άφησαν πίσω εφόδια και οπλισμό. Αμέσως μετά δώθηκε εντολή στην κεντρική διοίκηση Πελοποννήσου να καταλάβουν την Σαιδόνα και να εξοντώσουν τους αγωνιστές. Έτσι 1.500 στρατιώτες Ιταλοί έφτασαν τις επόμενες ημέρες στη Σαιδόνα.

Οι αγωνιστές αποφάσισαν να κτυπήσουν πάλι τους Ιταλούς και να χρησιμοποιήσουν τα όπλα που είχαν πάρει από τους ίδιους. Στη νέα αναμέτρηση οι Ιταλοί απωθήθηκαν προς τα πεδινά μέρη του χωριού. Εκεί ανασυντάχτηκαν και με βαρύ οπλισμό, οπλοπολυβόλα, όλμους κτλ. επιτέθηκαν και πάλι. Κατά την επίθεση αυτή τραυματίστηκε σοβαρά στο χέρι ο Ηλίας Νοέας, σκοτώθηκε ένας αξιωματικός και τραυματίστηκαν αρκετοί Ιταλοί στρατιώτες. Οι επιδρομείς παρέλαβαν το νεκρό και τους τραυματίες και κατευθύνθηκαν στο χωριό, έκαψαν πολλά σπίτια, πήραν τρόφιμα και ρουχισμό και συνέλαβαν ομήρους τους περισσότερους κατοίκους, άνδρες, γυναίκες και παιδιά. Με την απειλή εκτέλεσης των ομήρων, οι επικεφαλής της ομάδας αναγκάστηκαν να παρουσιαστούν στις ιταλικές αρχές τον Απρίλιο του 1942. Ο Ηλίας Νοέας παρουσιάστηκε στις ιταλικές αρχές Καλαμάτας, μαζί με το Θόδωρο Ξυδέα. Μετά από λίγες μέρες έφεραν από την Καρδαμύλη και τους άλλους αγωνιστές που είχαν υποβληθεί σε μεγάλα βασανιστήρια, παρά το λόγο τιμής που είχαν δώσει οι Ιταλοί ότι κανένας δε θα πειραχτεί. Συνέστησαν έκτακτο στρατοδικείο στην Καλαμάτα, το οποίο στις 16 Απριλίου 1942 καταδίκασε τον αρχηγό Ηλία Νοέα σε θάνατο και άλλους 15 αγωνιστές σε πολυετή φυλάκιση, παρότι ο Νοέας ανέλαβε την ευθύνη των γεγονότων.

Ο Νοέας εκτελέστηκε στις 13 Μαϊου 1942 στη θέση Σπυρίδη Καλαμάτας. Άλλους έστειλαν σε στρατόπεδα στην Ιταλία. 2 από αυτούς πέθαναν από τις ταλαιπωρίες, οι υπόλοιποι μεταφέρθηκαν στα στρατόπεδα συγκέντρωσης στη Γερμανία και 2 κατάφεραν να δραπετεύσουν στην Αίγυπτο. Οι υπόλοιποι έμειναν στις φυλακές της Καλαμάτας και μετά από μήνες αφέθηκαν ελεύθεροι.Αναλυτικά τα ονόματα των ηρωικών Σαϊδονιτών που συμμετείχαν στη μάχη της Σαϊδόνας και οι ποινές που τους επεβλήθησαν είναι τα εξής:

Εις θάνατον

Νοέας Ηλίας του Νικολάου

Φυλάκιση 24 χρόνια

Κλαμπατσέας Σταύρος του Ιωάννου

Κλαμπατσέας Γρηγόριος του Χρήστου

Ξυδέας Θεόδωρος του Στεφάνου

Ξυδέας Σωτήρης του Νικολάου

Ξυδέας Χρήστος του Βασιλείου

Ξυδέας Λεωνίδας του Κωνσταντίνου

Ξυδέας Δημήτριος του Χρήστου

Περουκανέας Ηλίας του Σταύρου

Στρατέας Ανάργυρος του Σταύρου

Ταβουλαρέας Ανδρέας του Αθανασίου

Φυλάκιση 3 χρόνια

Κλαμπατσέας Σωκράτης του Μανώλη

Καραμανέας Σταύρος του Δημητρίου

Ξυδέας Κώστας του Θωμά

Φυλάκιση 1 χρόνος

Λιτζεράκος Βασίλειος του Σάββα

Λιτζεράκος Δημήτριος του Σάββα

Νοέας Σωτήρης του Ιωάννου

Ξυδέας Χρήστος του Κωνσταντίνου

Ξυδέας Μιχάλης του Νικολάου

Ταβουλαρέας Σωτήρης του Παναγιώτου

Η μάχη της Σαϊδόνας, θεωρείται ως η πρώτη ένοπλη σύγκρουση με τους κατακτητές στην Ελλάδα και ο Ηλίας Νοέας ο πρώτος αγωνιστής που καταδικάστηκε από ιταλικό στρατοδικείο και εκτελέστηκε για αντίσταση κατά των επιδρομέων.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]