Μετάβαση στο περιεχόμενο

Μιχαήλ Χρυσοχόος

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Μιχαήλ Χρυσοχόος
Γενικές πληροφορίες
Όνομα στη
μητρική γλώσσα
Μιχαήλ Χρυσοχόος (Ελληνικά)
Γέννηση1834
Ζίτσα Ιωαννίνων
Θάνατος1921
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότητασυγγραφέας
χαρτογράφος

Ο Μιχαήλ Θ. Χρυσοχόος, (Ζίτσα, 1834 - 1921), υπήρξε μια έντονη προσωπικότητα της Ηπείρου με ποικίλα ενδιαφέροντα σε πολλούς τομείς και επαναστατική δράση. Ηπειρώτης αγωνιστής, χαρτογράφος και συγγραφέας.[1]

Ο Μιχαήλ Χρυσοχόος γεννήθηκε στην ξακουστή Ζίτσα της Ηπείρου το 1834, γι’ αυτό και σε πολλά γραπτά ή και στους χάρτες του που έχει εκτυπώσει, προσθέτει μετά το επίθετο Χρυσοχόος και το εκ καταγωγής προσδιοριστικό Ζιτσαίος Το οικογενειακό του όνομα ήταν Χρυσικός και προσδιόριζε την επαγγελματική ιδιότητα του παππού του, ο οποίος δούλευε το ασήμι και το χρυσάφι τόσο καλά όσο μόνον οι παλιοί Ηπειρώτες μάστορες γνώριζαν. Λέγεται ότι ο Αλή πασάς των Ιωαννίνων τον εμπιστευόταν και τον χρησιμοποιούσε συχνά στην κατασκευή και τη συντήρηση του πολυποίκιλτου οπλισμού και των κοσμημάτων του. Το αρχικό επίθετο Χρυσικός, που υπονοούσε τον επαγγελματία χρυσοχόο, έγινε με τον καιρό εύκολα Χρυσοχόος. Το 1835, όταν ο Μιχαλάκης ήταν μόλις ενός έτους, ο πατέρας του Θεοδόσιος Χρυσοχόος, έφυγε στη Βλαχία για να προκόψει, μια μετακίνηση συνηθισμένη για πολλούς Ηπειρώτες την περίοδο εκείνη, και έμεινε εκεί επί δεκαπέντε χρόνια. Με τον πατέρα του απόντα, φοίτησε στο σχολείο της Ζίτσας μέχρι τα δέκα του χρόνια και στη συνέχεια, όπως μας περιγράφει στην αυτοβιογραφία του: «... από μπακάλης και καφετζής (υπηρέτης πάντοτε), έγινα φωτογράφος το πρώτον και τοπογράφος ύστερα.» [2]

Το 1854, όταν ήταν 20 ετών έλαβε πιθανότατα μέρος στην αποτυχημένη Θεσσαλική επανάσταση της χρονιάς εκείνης.[3]

Το 1866-67 τον βρίσκουμε στην Κρήτη να συνεργάζεται με τον φιλέλληνα Αμερικανό ιατρό Σἀμουελ Χάουζ (Samuel House) και να συμμετέχει με άλλους Ηπειρώτες στην Κρητική επανάσταση, η οποία ως γνωστόν δεν κατέληξε θετικά για τους Κρητικούς. Η άσχημη εμπειρία που αποκόμισαν οι Έλληνες στρατιωτικοί από την αποτυχημένη Κρητική επανάσταση, τους οδήγησε να δημιουργήσουν μια μυστική επαναστατική κίνηση με το όνομα «Αδελφότης και Άμυνα» στα μεγάλα κέντρα της υπόδουλης Ελλάδος. Η Λάρισα υπήρξε από τα πρώτα κέντρα αυτής της κινήσεως, με επικεφαλής τον Αριστείδη Μουσούρη, ο οποίος ήταν από την Κεφαλλονιά και είχε αγγλική υπηκοότητα. Η κατοικία του Μουσούρη, αποτελούσε την εστία στην οποία συναθροίζονταν και συσκέπτονταν τα εξέχοντα μέλη της Λαρισαϊκής κοινωνίας για την οργάνωση της θεσσαλικής επαναστάσεως. Στη γραμματεία της κινήσεως αυτής συμμετείχε και ο Διονύσιος Γαλάτης, επτανήσιος την καταγωγή.[4]

Δείγμα της χαρτογραφικής παραγωγής του Μ.Θ.Χρυσοχόου

Ο Μιχαήλ Χρυσοχόος από το 1873 διέμενε στη Λάρισα, κοντά στην αδελφή του Αμαλία Χρυσοχόου, η οποία ήταν διορισμένη από την Χριστιανική Κοινότητα Λαρίσης ως δασκάλα στο Παρθεναγωγείο της πόλεως και αργότερα παντρεύτηκε με τον φαρμακοποιό Κωνσταντίνο Παπασταύρου. Στην Λάρισα, ασχολήθηκε αρχικά με μεταλλευτικές εργασίες και εξορύξεις μαρμάρου στην περιοχή της Χασάμπαλης και συγχρόνως εργαζόταν και ως φωτογράφος, γεγονός που φαίνεται ότι τον βοήθησε αργότερα να διακριθεί ως γεωγράφος και τοπογράφος. Στη μυστική επαναστατική κίνηση τον μύησε ο Λαρισαίος έμπορος και χρηματιστής Γεώργιος Φαρμακίδης και από την πρώτη στιγμή ετοίμασε τοπογραφικό χάρτη της Λάρισας και της περιοχής, με τις συνοικίες των Τούρκων, των Εβραίων και των Χριστιανών, που ζητούσε ο Κωνσταντίνος Ισχόμαχος.[5] Στη συνέχεια ασχολήθηκε αποκλειστικά με τη χαρτογράφηση γεωγραφικών περιοχών. Περιηγήθηκε βήμα-βήμα τη Θεσσαλία, Ήπειρο και Μακεδονία και εκπόνησε, αν και ερασιτέχνης στον τομέα αυτόν, πολλούς τοπογραφικούς χάρτες των περιοχών που επισκεπτόταν, με ακρίβεια που ξεπερνούσε τους αντίστοιχους που σχεδίαζαν οι χαρτογραφικές υπηρεσίες του Στρατού. Πολλοί από τους χάρτες του έχουν διασωθεί μέχρι σήμερα και αποτελούν αληθινά έργα τέχνης, για τα χρώματά τους, την ακρίβεια των στοιχείων τους και την ιστορική σημασία τους. Είναι γνωστό ότι πάνω στους χάρτες της Θεσσαλίας που φιλοτέχνησε ο Μιχαήλ Χρυσοχόος χαράχτηκαν οι γραμμές των νέων συνόρων μετά τη συνθήκη του Βερολίνου του 1878, με την οποία παραχωρείτο η Θεσσαλία (πλην της επαρχίας Ελασσὀνος) και μέρος της Ηπείρου στο Ελληνικό κράτος. Ο Επαμεινώνδας Φαρμακίδης αναφέρει στο βιβλίο του στοιχεία της επαναστατικής δράσεως και της πολύτιμης προσφοράς του στην Θεσσαλική επανάσταση του 1878.[6]

Φαίνεται ότι η αδελφή του Αμαλία Παπασταύρου-Χρυσοχόου έτρεφε ιδιαίτερη αγάπη, εκτίμηση και σεβασμό στον αδελφό της Μιχαήλ, γιατί και στα δύο βιβλία που κυκλοφόρησε, το πρώτο το 1895 με την περιγραφή της Ζίτσας και το δεύτερο το 1897, στο οποίο περιγράφει γεγονότα από τον ελληνοτουρκικό πόλεμο, ξεκινάει με επιστολή στον αγαπημένο αδελφό της Μιχαήλ. Από το κείμενο των επιστολών αυτών αναδύεται η αδελφική τρυφερότητα προς το πρόσωπό του.

Εκτός όμως όλων αυτών των ικανοτήτων του, ο Μιχαήλ Χρυσοχόος υπήρξε και σπουδαίος ιστορικός συγγραφέας. Προέχει το βιβλίο του «Βλάχοι και Κουτσόβλαχοι».[7] Στο βιβλίο αυτό ο Μιχαήλ Χρυσοχόος, αφού μελέτησε με επιτόπια έρευνα το γεωγραφικό ανάγλυφο των μητροπολιτικών κοιτίδων των Βλαχόφωνων, από τον Αμβρακικό κόλπο έως το Κρούσοβο της Μακεδονίας, με κεντρικό κορμό την Πίνδο, και των φυσικών ανθρωπολογικών χαρακτηριστικών τους, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι οι Βλάχοι ή Αρωμάνοι, είναι απόγονοι εκλατινισθέντων Ιλλυριών και Ηπειρωτών-Μακεδόνων Ελλήνων, που είχαν στρατολογηθεί στις ρωμαϊκές λεγεώνες. Η μελέτη του Χρυσοχόου αποτελεί ένα σοβαρό τεκμήριο απέναντι στη ρουμανική προπαγάνδα, έχει ιδιαίτερη ιστοριογραφική αξία και αποτελεί ένα αναπόσπαστο ψηφίο στο ψηφιδωτό των βαλκανικών εθνικιστικών αφηγήσεων. Ένα άλλο έργο του είναι και το «Σύντομος ορεογραφική και υδρογραφική έκθεσις των κοιλάδων Πηνειού και Θυάμιδος», το οποίο εκδόθηκε το 1879.[8] Επί πλέον πραγματοποίησε ενδιαφέρουσες διαλέξεις ιστορικού περιεχομένου στη Λάρισα και σε άλλες πόλεις της Ελλάδος και κατά το διάστημα 1907-1914 αρθρογράφησε στην εφημερίδα «Μικρά» του Θρασύβουλου Μακρή.

Ο Μιχαήλ Χρυσοχόος πέθανε πλήρης ημερών, το 1921, σε ηλικία 87 ετών.

Η πόλη της Λάρισας αφιέρωσε προς τιμήν του έναν κεντρικό δρόμο της, την οδό Χρυσοχόου, η οποία βρίσκεται στη συνοικία του Αγ. Κωνσταντίνου, πίσω από το διδακτήριο του Ε΄ Δημοτικού Σχολείου και καταλήγει κάθετα στην οδό 23ης Οκτωβρίου.

Επιλογή χαρτών του Μιχαήλ Θ. Χρυσοχόου

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]


Βιβλιογραφικές παραπομπές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  1. Βλ. Νικόλαος Αθ. Παπαθεοδώρου, «Ιχνηλατώντας την παλιά Λάρισα - Μιχαήλ Χρυσοχόου», εφημερίδα Ελευθερία, φ. 11 Νοεμβρίου 2015.
  2. Μιχαήλ Χρυσοχόου, Ιστορική έκθεσις των έργων του. Εκ σελίδων 80, ημιτελής συνεπεία του θανάτου του, επισυμβάντος τη 11 Μαρτίου 1921, εν Αθήναις 1921, σελ. ιστ΄.
  3. Το αναφέρει η αδελφή του, Αμαλία Παπασταύρου, σε κάποιο βιβλίο της και μάλιστα προσθέτει ότι έπαθε κάποιο ατύχημα κατά τη διάρκεια της εξεγέρσεως του 1854 κατά των Τούρκων, χωρίς όμως να το προσδιορίζει. Βλ. Αμαλία Παπασταύρου, Η Ζίτσα. Γεωγραφική και Ιστορική περιγραφή της κωμοπόλεως ταύτης της Ηπείρου, εν Αθήναις 1895, σελ. 40, υποσημείωση.
  4. Ο Διονύσιος Γαλάτης είχε καταγωγή από την Ιθάκη. Εγκαταστάθηκε στη Λάρισα από την περίοδο της τουρκοκρατίας, διέμενε στη συνοικία Αρναούτ, (τη σημερινή Αγίου Αθανασίου) και ασχολήθηκε με την εμπορία του σίτου. Το 1877 τον βρίσκουμε προξενικό πράκτορα της Γαλλίας και κατά το διάστημα 1887-1895 διετέλεσε με επιτυχία δήμαρχος Λαρίσης.
  5. Ο Κωνσταντίνος Ισχομάχος κατάγονταν από τη Στενήμαχο της Θράκης και την περίοδο εκείνη ήταν, όπως τον περιγράφει ο Μιχαήλ Χρυσοχόος, ένας νέος και ζωηρός αξιωματικός, ο οποίος είχε τεράστια συμμετοχή στη Θεσσαλική επανάσταση του 1878. Μετά την ενσωμάτωση της Θεσσαλίας το 1881 στο Ελληνικό Βασίλειο εκλέχτηκε βουλευτής στο νομό Λαρίσης.
  6. Βλ. Επαμεινώνδας Φαρμακίδης, Η Λάρισα, από των μυθολογικών χρόνων μέχρι της προσαρτήσεως αυτής εις την Ελλάδα (1881), Βόλος, 1926, σελ. 339-341.
  7. Βλ. Μιχαήλ Χρυσοχόος, Βλάχοι και Κουτσόβλαχοι, ήτοι πραγματεία περί της καταγωγής και της προελεύσεως αυτών, μετά δύο γεωγραφικών πινάκων, ενός τοπογραφικού του οροπεδίου Πολιτσιές και ετέρου περί της εγκαταστάσεως αυτών ανά τα όρη, εν Αθήναις, 1909.
  8. Βλ. Μιχαήλ Χρυσοχόος, Σύντομος ορεογραφική και υδρογραφική έκθεσις των κοιλάδων Πηνειού και Θυάμιδος, εν Αθήναις, 1879.