Μετάβαση στο περιεχόμενο

Μητρογραμμικότητα

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια

Η μητρογραμμικότητα είναι η ανίχνευση της συγγένειας μέσω της γραμμής των θηλυκών προγόνων. Μπορεί να αναφέρεται στο κοινωνικό σύστημα, μέσω του οποίου κάθε άτομο ταυτοποιείται από την καταγωγή της μητέρας του, και αυτό μπορεί να συμπεριλαμβάνει το οικονομικό θέμα κληρονόμησης περιουσίας ή τίτλων. Μία μητρογραμμή είναι η γραμμή καταγωγής από έναν θηλυκό πρόγονο προς έναν απόγονο και των δύο φύλων, στην οποία όλα τα ενδιάμεσα μέλη είναι μητέρες. Σε ένα μητρογραμμικό σύστημα καταγωγής, ένα άτομο θεωρείται ότι κατάγεται από την ομάδα καταγωγής της μητέρας του. Αυτό το αρχαίο μητρογραμμικό σύστημα καταγωγής έρχεται σε αντίθεση με το πιο διαδεδομένο σήμερα σύστημα πατρογραμμικής καταγωγής, από το οποίο συνήθως προέρχεται το επώνυμο μιας οικογένειας. Η μητρογραμμή επίσης αποκαλείται θηλυγονική καταγωγή, σε αντιστοίχιση με την πατρογραμμή ή αρρεγονική καταγωγή.

Αρχική ανθρώπινη συγγένεια

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Στα τέλη του 19ου αιώνα, σχεδόν όλοι οι παλαιοντολόγοι και ανθρωπολόγοι, ακολουθώντας το επηρεαστικό βιβλίο του Λούις Χένρι Μόργκαν "Αρχαία Κοινωνία", πίστευαν ότι το πρώιμο σύστημα ανθρώπινης συγγένειας ήταν μητρογραμμικό. Αυτή η ιδέα υιοθετήθηκε στο βιβλίο του Φρίντριχ Ένγκελς στο βιβλίο "Η Καταγωγή της Οικογένειας, της Ατομικής Ιδιοκτησίας και του Κράτους". Η θέση των Μόργκαν και Ένγκελς ότι ο αρχικός θεσμός οικιακής οργάνωσης δεν ήταν η οικογένεια αλλά η μητρογραμμική φυλή, σύντομα ενσωματώθηκε στην κομμουνιστική ορθοδοξία. Αντιδρώντας, πολλοί κοινωνικοί ανθρωπολόγοι του 20ου αιώνα θεώρησαν την πρόκριση της μητρογραμμίας απίθανη[1][2], αν και τις δεκαετίες του '70 και '80, μια σειρά φεμινιστών επιχείρησαν να την αναβιώσουν σαν θεωρία[3].

Τα τελευταία χρόνια, οι εξελικτικοί βιολόγοι, γενετιστές και παλαιοανθρωπολόγοι έχουν επανεξετάσει τα δεδομένα, και πολλοί αναφέρουν γενετικές και άλλες αποδείξεις ότι το παλαιότερο σύστημα ανθρώπινης συγγένειας θα μπορούσε τελικά να είναι μητρογραμμικό.[4][5] Ένα σημαντικό στοιχείο έμμεσης απόδειξης ήταν τα γενετικά δεδομένα που δείχνουν ότι για χιλιάδες χρόνια, οι γυναίκες μεταξύ των αφρικανών κυνηγών-τροφοσυλλεκτών της υποσαχάριας ζώνης επέλεξαν να κατοικήσουν μετά το γάμο όχι με την οικογένεια των συζύγων τους, αλλά με τη δική τους μητέρα και άλλους συγγενείς. Μια άλλη επιχειρηματολογία είναι ότι όταν οι αδελφές και οι μητέρες τους βοηθούν η μία την άλλη με την φροντίδα των παιδιών, η γραμμή καταγωγής τείνει να είναι μητρική και όχι πατρική.[6] Οι βιολογικοί ανθρωπολόγοι συμφωνούν τώρα σε μεγάλο βαθμό ότι η συνεργατική φροντίδα παιδιών ήταν ένας κρίσιμος παράγοντας για να γίνει δυνατή η εξέλιξη του ασυνήθιστα μεγάλου ανθρώπινου εγκεφάλου και της χαρακτηριστικής ανθρώπινης ψυχολογίας.[7] Αν και άλλοι απορρίπτουν τους ισχυρισμούς των υποστηρικτών της καθολικότητας της μητροτοπικότητας (δηλαδή της μετακόμισης του ζευγαριού στον τόπο της μητέρας) ή της πατροτοπικότητας (της μετακόμισης στον τόπο του πατέρα), επισημαίνοντας ότι οι κοινωνίες κυνηγών-τροφοσυλλεκτών έχουν μια ευέλικτη φιλοπατρία (δηλαδή τάση επιστροφής στον τόπο καταγωγής) ή πολυτοπικότητα, η οποία με τη σειρά της οδηγεί σε μια πιο ισότιμη κοινωνία, δεδομένου ότι τόσο οι άνδρες όσο και οι γυναίκες έχουν το δικαίωμα να επιλέγουν με ποιον να ζήσουν.[8][9] Σύμφωνα με ορισμένα δεδομένα, οι βοσκοί και οι αγρότες βαρύνουν έντονα προς την πατροτοπικότητα οπότε η πατροτοπικότητα είναι ένα κοινό φαινόμενο μεταξύ των μη Πυγμαίων.[10] Αλλά μεταξύ μερικών κυνηγών-τροφοσυλλεκτών, η πατροτοπικότητα είναι λιγότερο κοινή από ό, τι μεταξύ των αγροτών. Έτσι, για παράδειγμα, μεταξύ των Πυγμαίων της Ακά, η οποία περιλαμβάνει τη Μπιάκα και το Μπενζέν, ένα νεαρό ζευγάρι συνήθως εγκαθίσταται στον καταυλισμό του συζύγου μετά τη γέννηση του πρώτου παιδιού.[11] Ωστόσο, ο σύζυγος μπορεί να παραμείνει στην κοινότητα της γυναίκας, όπου μπορεί να τον ακολουθήσει ένας από τους αδελφούς ή τις αδελφές του. Αυτό μπορεί να συμβεί είτε σε κοινωνίες όπου δίνεται αντίτιμο για τη νύφη είτε σε οποιαδήποτε άλλη κοινωνία. Λαμβάνοντας υπόψη τα παραπάνω στοιχεία, μερικοί επιστήμονες ισχυρίζονται ότι η συγγένεια και η κατοικία στις κοινωνίες κυνηγών-τροφοσυλλεκτών είναι περίπλοκες και πολυδιάστατες. Για παράδειγμα, όταν επανεξετάζουν τα παλαιότερα δεδομένα (τα οποία δεν ήταν πολύ αξιόπιστα), οι ερευνητές σημειώνουν ότι περίπου το 40% των ομάδων ήταν διτοπικές, το 22,9% ήταν μητροτοπικικές και το 25% ήταν πατροτοπικές.[12] Ένας αριθμός επιστημόνων υποστηρίζει επίσης τη πολυτοπικότητα, αποφεύγοντας έτσι τις έννοιες της αυστηρής μητρογραμμικότητας ή μητροτοπικότητας ή πατρογραμμικότητας ή πατροτοπικότητας.[8][13]

Πολιτισμικά πρότυπα

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Φαίνεται να υπάρχουν κάποια στοιχεία για την παρουσία μητρογραμμικότητας στην Προ-ισλαμική Αραβία, σε πολύ περιορισμένο αριθμό των αραβικών λαών (πρώτα από όλα ανάμεσα στους Αμορίτες της Υεμένης, και μεταξύ ορισμένων ομάδων Ναβαταίων στη Βόρεια Αραβία.[14]

Ένα σύγχρονο παράδειγμα από τη Νότια Αφρική είναι η μητρογραμμική σειρά διαδοχής της Βασίλισσας της φυλής των Μπαλομπέντου (Βασίλισσα της Βροχής). Όχι μόνο η δυναστική καταγωγή βεβαιώνεται μέσα από τη μητρογραμμή, αλλά μόνο γυναίκες μπορούν να πάρουν τον τίτλο .[15]

Σε ορισμένες παραδοσιακές κοινωνίες και πολιτισμούς, εφαρμοζόταν - και εάν στον κάτωθι κατάλογο εμφανίζονται με πλάγια γραφή εφαρμόζεται ακόμη - η μητρογραμμή. Παραδείγματα περιλαμβάνουν τους Ιθαγενείς της Βόρειας Αμερικής Τσερόκι, Τσοκτάου, Γκιτξάν, Χάιντα, Χόπι, Ιροκουά, Λενάπι, Ναβάχο και Τλίνγκιτ της Βόρειας Αμερικής, τους Καμπεκάρ και Μπρίμπι της Κόστα Ρίκα, τους λαούς Νάσο και Κούνα του Παναμά, τους Κόγκι, Γουάγιου και Καρίμπ της Νότιας Αμερικής, τους Μινανγκαμπάου της δυτικής Σουμάτρας της Ινδονησίας και του Νέγκερι Σεμπιλάν της Μαλαισίας, τους Τρομπριάνδους, Ντόμπου και Νογκοβίζι της Μελανησίας, τους Ναΐρ, μερικούς από τους Τίγια και Μουσουλμάνους της Κεράλας και τους Μογκαβήρα, Μπιλάβα και τους Μπαντ της Καρνάτακα στη νότια Ινδία, τους Χάσι, Πναρ και Γκάρο της Μεγκαλάγια στη βορειοανατολική Ινδία και Μπαγκλαντές, τους Νγκάλοπ και Σάρτσοπ του Μπουτάν, τους Μοσούο της Κίνας, τους Κάγια της νοτιοανατολικής Ασίας, τους Πίκτους της Σκωτίας, τους Βάσκους της Ισπανίας και της Γαλλίας, τους Αϊνού της Ιαπωνίας, τους λαούς Ακάν, συμπεριλαμβανομένων των Ασάντι, Μπόνο, Ακβάμου, Φαντέ της Γκάνας, οι περισσότερες φυλές της λεγόμενης "μητρογραμμικής ζώνης" της νοτιοκεντρικής Αφρικής, οι Νούβιοι της νότιας Αιγύπτου και του Σουδάν, οι Τουαρέγκ της δυτικής και βόρειας Αφρικής, οι Σερέρ της Σενεγάλης, της Γκάμπιας και της Μαυριτανίας.

Ονόματα Φυλής ή Επώνυμα

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Τα περισσότερα παραδείγματα πολιτισμών σε αυτό το άρθρο βασίζονται σε μητρογραμμικές φυλές. Κάθε φυλή δύναται να συμπεριλαμβάνει από μία έως περισσότερες ομάδες καταγωγής ή οικογένειες - δηλαδή μία μητρογραμμική φυλή μπορεί να κατάγεται από μία ή πολλές γυναίκες προγόνους, χωρίς συγγένεια μεταξύ τους. Επίσης κάθε μία από αυτές τις ομάδες καταγωγής μπορεί να έχουν το δικό τους οικογενειακό επώνυμο. Τα ακόλουθα δύο παραδείγματα όμως παρουσιάζουν ένα διαφορετικό μοτίβο:

Παράδειγμα 1. Τα μέλη της μητρογραμμικής φυλής Μινανγκαμπάου δεν έχουν επώνυμο ή οικογενειακό όνομα. Αντιθέτως, τα μέλη έχουν ένα όνομα φυλής, το οποίο είναι σημαντικό αν και δεν συμπεριλαμβάνεται στο όνομα του κάθε ατόμου. Αντίθετα, το όνομα καθενός ή καθεμιάς είναι μόνο το μικρό του όνομα.

Παραδείγματος 2. Τα μέλη της μητρογραμμικής φυλής Ακάν, επίσης δεν έχουν μητρογραμμικά επώνυμα και παρομοίως το σημαντικό για αυτούς όνομα της φυλής δεν αποτελεί μέρος του ονόματος τους. Παρόλα αυτά τα ονόματα των μελών συχνά συμπεριλαμβάνουν δεύτερα ονόματα, τα οποία αποκαλούνται επώνυμα, αλλά δεν κληρονομούνται με συνέπεια είτε από τον πατέρα είτε από τη μητέρα προς τα παιδιά τους [16]

Αξίζει να σημειωθεί ότι εάν ένας πολιτισμός συμπεριελάμβανε το όνομα της φυλής στο όνομα του ατόμου και το κληροδοτούσε με συνέπεια σε όλους τους απογόνους μιας ομάδας, τότε αυτομάτως θα θεωρείτο το επώνυμο ή οικογενειακό όνομα για μια ομάδα απογόνων.

Φροντίδα των παιδιών

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ενώ σε όλους τους πολιτισμούς μια μητέρα φροντίζει τυπικά τα δικά της παιδιά, σε κάποιους μητρογραμμικούς πολιτισμούς ένας θείος θα φροντίσει αντ' αυτής τους ανιψιούς και τις ανιψιές του: με άλλα λόγια τον κοινωνικό ρόλο του πατέρα εδώ τον αναλαμβάνει ένας θείος. Δεν υπάρχει αναγκαστική συσχέτιση ανάμεσα στο ρόλο του πατέρα και του γεννήτορα. Σε τέτοιους μητρογραμμικούς πολιτισμούς, ειδικά σε όσους η κατοικία είναι επίσης μητροτοπική, ένας άντρας θα αναλάβει να μεγαλώσει όχι τα δικά του παιδιά αλλά τα παιδιά της αδερφής του, τα οποία θεωρούνται "δικό του αίμα". Ο βιολογικός πατέρας αυτών των παιδιών - αντίθετα από τον θείο-αδερφό της μητέρας τους και φροντιστή τους - είναι υπό κάποια έννοια ένας "ξένος" για αυτούς, ακόμη και εάν είναι συναισθηματικά κοντά.[17]

Σύμφωνα με κάποιους ερευνητές, ανάμεσα στις τροφοσυλλεκτικές κοινωνίες οι μητροτοπικές είναι λιγότερο πιθανό να διαπράξουν θηλυκές βρεφοκτονίες από τις πατροτοπικές.[18]

Μητρογραμμικότητα σε συγκεκριμένες εθνοτικές ομάδες

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Αφρική

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Χορεύτριες Ακάν

Ακάν

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Περίπου 20 εκατομμύρια Ακάν ζουν στην Αφρική, ιδιαίτερα στη Γκάνα και την Ακτή Ελεφαντοστού. (Βλέπε επίσης τις υποομάδες Ασάντι, Ακιέμ, Μπόνο, Φάντε και Ακβάμου) . Πολλοί, αλλά όχι όλοι οι Άκαν ασκούν ακόμα (μέχρι τουλάχιστον το 2001) [19][20] τα παραδοσιακά τους μητρογραμμικά έθιμα, ζώντας στα παραδοσιακά νοικοκυριά τους με την εκτεταμένη οικογένεια τους. Η παραδοσιακή οικονομική, πολιτική και κοινωνική οργάνωση των Ακάν βασίζεται στις μητρογραμμές, που είναι η βάση για την κληρονομιά και τη διαδοχή. Η καταγωγή ορίζεται μέσω μητρογραμμής από μία συγκεκριμένη πρόγονο. Πολλές φατρίες ομαδοποιούνται σε μια πολιτική ομάδα, με προεξάρχοντα έναν αρχηγό και ένα συμβούλιο γερόντων, ο καθένας εξ αυτών είναι είναι ο εκλεγμένος αρχηγός μιας φατρίας - η οποία μπορεί να συμπεριλαμβάνει πολλαπλές εκτεταμένες οικογένειες-νοικοκυριά. Τα δημόσια αξιώματα αναφέρονται στην φατρία, όπως και η κληρονομιά της γης και η περιουσία της φατρίας. Με άλλα λόγια η περιουσία της φατρίας κληρονομείται μόνο από τους μητρογραμμικούς συγγενείς.[19][21]

Οι αρχές που καθορίζουν την κληρονομία δίνουν έμφαση στο φύλο, τη γενιά και την ηλικία - δηλαδή οι άντρες προηγούνται των γυναικών και οι μεγαλύτεροι των νεότερων. Όταν είναι ζωντανοί οι αδερφοί μιας γυναίκας έχουν προτεραιότητα στην κληρονομιά ως μεγαλύτεροι από τους γιους της αδερφής τους. Τέλος, μόνο όταν όλοι οι πιθανοί άρρενες συγγενείς έχουν εξαντληθεί, μπορούν να κληρονομήσουν οι γυναίκες.[22]

Κάθε φατρία ελέγχει την γη της φατρίας, η οποία καλλιεργείται από τα μέλη της, λειτουργεί συνεργατικά τιμώντας τους προγόνων της, επιβλέπει τους γάμους των μελών της και επιλύει τις εσωτερικές διαμάχες ανάμεσα στα μέλη της.[23]

Οι πολιτικές ομάδες, όπως προαναφέρθηκαν ομαδοποιούνται με παρόμοιο τρόπο σε οκτώ μεγαλύτερες ομάδας οι οποίες αποκαλούνται αμπουσούα (παρόμοιες με τη φυλή), οι οποίες ονομάζονται Αντουάνα, Αγκόνα, Ασακίρι, Ασενίε, Ασόνα, Μπρετούο, Εκουόνα και Ογιόκο. Τα μέλη κάθε αμπουσούα πιστεύουν ότι ενώνονται λόγω της κοινής καταγωγής από κάποια αρχαία πρόγονο. Απαγορεύεται ο γάμος ανάμεσα στα μέλη της ίδιας αμπουσούα. Ο καθένας είναι μέλος της φατρίας, της πολιτικής ομάδας και της αμπουσούα της μητέρας του, ανεξάρτητα το φύλο του και εάν έχει παντρευτεί. Αξίζει να σημειωθεί καθώς το μέλος και ο/η σύζυγος του ανήκουν σε διαφορετικές αμπουσούα, η μητέρα και τα παιδιά μένουν και εργάζονται σε διαφορετικό νοικοκυριό από το νοικοκυριό που μένει και εργάζεται ο πατέρας/σύζυγος.[19][21]

Ένα άτομο έχει ισχυρό σύνδεσμο με τον αδερφό της μητέρας του, αλλά πιο αδύναμο με τον αδερφό του πατέρα του. Αυτό ερμηνεύεται στο πλαίσιο μια πολυγαμικής κοινωνίας, μέσα στην οποία ο δεσμός της μητέρας/παιδιού είναι πιο πιθανό να είναι ισχυρότερος από το δεσμό πατέρα/παιδιού. Σαν αποτέλεσμα ο ανιψιός κάποιου (γιος της αδερφής) θα έχει προτεραιότητα σε σχέση με το παιδί του. Οι σχέσεις θείου/ανιψιού έχουν επομένως κυρίαρχο ρόλο.[22]

Άλλες πτυχές της κουλτούρας των Ακάν προσδιορίζονται πατρογραμμικά αντί για μητρογραμμικά. Υπάρχουν 12 ομάδες Ντόρο (που σημαίνει πνεύμα), και ο καθένας ανήκει στην ομάδα Ντόρο του πατέρα του, και όχι της μητρογραμμικής του φατρίας ή αμπουσούα. Καθεμιά πατρογραμμική ομάδα Ντόρο έχει τα δικά της επώνυμα, ταμπού, τελετουργίες εξαγνισμού και εθιμοτυπία.[21]

Πλέον αρκετές οικογένειες δεν εντάσσονται στην προαναφερθείσα δομή της αμπουσούα και σχηματίζουν πυρηνικές οικογένειες. Η στέγαση, η φροντίδα των παιδιών, η εκπαίδευση, η καθημερινή εργασία και η φροντίδα των ηλικιωμένων κλπ αναλαμβάνονται σε αυτή την περίπτωση από την κάθε οικογένεια, αντί από την αμπουσούα ή τη φυλή, ειδικά στις πόλεις. Το προαναφερθέν ταμπού του γάμου μέσα στην ίδια αμπουσούα πολλές φορές αγνοείται. Η "ταυτότητα της φυλής" είναι ακόμη σημαντική, με πολλούς ανθρώπους να ζουν ακόμα στην δομή της αμπουσούα, όπως αυτή παρουσιάστηκε παραπάνω.[16]

Γουάντσε

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Οι Βέρβεροι κάτοικοι της νήσου Γκραν Κανάρια ζούσαν σε μητρογραμμική κοινωνία, τον καιρό που τα Κανάρια Νησιά και ο λαός τους, οι Γουάντσε, κατακτήθηκαν από τους Ισπανούς.[24]

Σερέρ

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Παραδοσιακή γιορτή των Σερέρ

Οι λαοί Σερέρ της Σενεγάλης, της Γκάμπιας και της Μαυριτανίας είναι είτε πατρογραμμικοί (simanGol στη γλώσσα Σερέρ[25] ) είται μητρογραμμικοί (tim[26]). Υπάρχουν πολλές περιπτώσεις μητρογραμμικών φυλών Σερέρ και μητριαρχισσών. Μερικές από αυτές τις μητριάρχισσες συμπεριλαμβάνουν την Φατίμ Μπεγιέ (1335) και την Ντόγιε Ντέμπα (1367) - μητριάρχισσες της μητρογραμμικής φυλής Joos, η οποία έγινε δυναστεία του βασιλείου Γαάλο (13ος/14ος αι - 1855) στην περιοχή του νότιου ποταμού Σενεγάλη. Κάποιες μητρογραμμικές φυλές διαμόρφωσαν την μεσαιωνική και δυναστική ιστορία των Σερέρ, όπως οι Guelowars. Οι πιο σεβαστές φυλές αποτελούν μέρος της αρχαίας ιστορίας των Σερέρ. Αυτοί οι πρωτο-Σερέρ έχουν μεγάλη σημασία, όπως οι Cegandum και οι Kagaw, των οποίων η ιστορία είναι ενσωματωμένη στη θρησκεία, μυθολογία και παραδόσεις.[27]

Στην κουλτούρα των Σερέρ, η κληρονομιά είναι και μητρογραμμική και πατρογραμμική[28]. Όλα εξαρτώνται από το είδος που κληροδοτείται, δηλαδή εάν το αντικείμενο είναι πατρικό απαιτείται η πατρική κληροδότηση (kucarla[28] ) και αν είναι μητρικό η μητρική (den yaay[26] ή ƭeen yaay[28]). Αυτά τα μητροδοτούμενα αντικείμενα συμπεριλαμβανουν κοσμήματα, γη, οικόσιτα ζώα, εξοπλισμό ή έπιπλα κλπ.

Τουαρέργκ

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Κυρίως άρθρο: Τουαρέγκ

Γυναίκα Τουαρέγκ από το Μαλί (2007)

Οι Τουαρέγκ αποτελούν μια μεγάλη εθνοτική συνομοσπονδία Βέρβερων, η οποία εντοπίζεται σε πολλά κράτη στη Βόρεια Αφρική, συμπεριλαμβανομένου του Νίγηρα, του Μαλί και της Αλγερίας. Οι Τουαρέγκ οργανώνονται σε φυλές[29], και μέχρι πρόσφατα μητρογραμμικές σε μεγάλο βαθμό[29][30][31]. Οι Τουαρέγκ είναι μουσουλμάνοι, αλλά με ένα βαθύ υπόβαθρο των προ-ισλαμικών τους αντιλήψεων, στις οποίες συμπεριλαμβάνεται η μητρογραμμικότητα.[29][31]

Οι γυναίκες Τουαρέγκ απολαμβάνουν υψηλή εκτίμηση στην κοινωνία τους, σε σχέση με άλλες φυλές Βερβέρων ή τις Αραβίδες στην περιοχή. Η κοινωνική θέση κληροδοτείται μέσω των γυναικών, με τον τόπο κατοικίας να είναι συχνά μητροτοπικός.[30] Οι περισσότερες γυναίκες γνωρίζουν γραφή και ανάγνωση, ενώ οι περισσότεροι άνδρες είναι αναλφάβητοι, και απασχολούνται με τη βόσκηση των ζώων και άλλες ανδρικές δραστηριότητες[30]. Τα οικόσιτα ζώα και η υπόλοιπη κινητή περιουσία ανήκει στις γυναίκες, ενώ η ατομική ιδιοκτησία δεν επηρεάζεται από το φύλο. Σε αντίθεση με άλλες μουσουλμανικές κοινωνίες, οι άντρες φοράνε μαντήλι που κρύβει το πρόσωπο, ενώ οι γυναίκες όχι.[29][31] Αυτό έχει σχέση μάλλον με την προστασία από την άμμο, κατά τα ταξίδια στην έρημο της Σαχάρα.[32]

Αμερική

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Μπορορό

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Άντρας Μπορορό στη Βραζιλία

Ο λαός Μπορορό της Βραζιλίας και της Βολιβίας, ζουν σε μητρογραμμικές φυλές, με τους άντρες να αλλάζουν τόπο κατοικίας για να ζήσουν με την ευρεία οικογένεια των συζύγων τους.

Μπρίμπρι

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το σύστημα του λαού Μπρίμπρι της Κόστα Ρίκα και του Παναμά είναι μητρογραμμικό, δηλαδή η φυλή του κάθε παιδιού καθορίζεται από τη φυλή της μητέρας του. Μόνο οι γυναίκες μπορούν να κληρονομήσουν γη.

Καμπεκάρ

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η κοινωνική οργάνωση του λαού Καμπεκάρ στην Κόστα Ρίκα βασίζεται στις μητρογραμμικές φυλές, στις οποίες η μητέρα είναι η αρχηγός του νοικοκυριού. Η μητρογραμμική φυλή ελέγχει τους πιθανούς γάμους, ρυθμίζει την ιδιοκτησία γης και αποφασίζει την κληρονομιά για τα μέλη της.

Γκούνα

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

IΣτην παραδοσιακή κουλτούρα του λαού Γκούνα στον Παναμά και στην Κολομβία, οι οικογένειες είναι μητρογραμμικές και μητροτοπικές, με τον γαμπρό να μετακομίζει στο σπίτι της νύφης. Ο γαμπρός επίσης υιοθετεί το επώνυμο της νύφης.

Χόπι

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο λαός Χόπι (σε αυτό που αποκαλείται σήμερα Αποκλειστικός Τομέας Χόπι στην βορειοδυτική Αριζόνα), σύμφωνα με την Άλις Σλέγκελ, καθηγήτρια Ανθρωπολογίας του Πανεπιστημίου της Αριζόνα, έχει ως "ιδεολογία φύλου...μία ιδεολογία ανωτερότητας του γυναικείου φύλου, και λειτουργούσε μέσα σε μια κοινωνική πραγματικότητα ισότητας των φύλων".[33] Σύμφωνα με την συγγραφέα Λεμπόου, βασιζόμενη στο έργο της Σλέγκελ, στους Χόπι "οι ρόλοι των δύο φύλων...ήταν ισότιμοι...και κανένα από τα φύλα δεν ήταν κατώτερο". Η Λεμπόου κατέληγε ότι οι γυναίκες Χόπι "συμμετείχαν πλήρως στην πολιτική ανάληψη αποφάσεων".[34] Σύμφωνα με τη Σλέγκελ, "οι Χόπι δεν ζουν πλέον με τον τρόπο αυτό" και "η αντίληψη της γυναικείας ανωτερότητας φθίνει". Η Σλέγκελ περιγράφει ότι οι Χόπι "ήταν και είναι ακόμη μητρογραμμική κοινωνία" και "το νοικοκυριό...είναι μητροτοπικό".[33]

Η εξήγηση της Σλέγκελ για τη γυναικεία ανωτερότητα ήταν ότι οι Χόπι πίστευαν ότι "η ζωή ήταν το ανώτατο αγαθό...με την θηλυκή αρχή...να ενεργοποιείται στις γυναίκες και την Μητέρα Γη...σαν την πηγή της" και ότι οι Χόπι "δεν ήταν σε μια κατάσταση συνεχούς πολέμου με ισότιμους γείτονες" και "δεν είχε σταθερό στρατό", και με αυτό τον τρόπο "δεν είχαν το έναυσμα για την ανδρική ανωτερότητα". Με αυτόν τον τρόπο οι γυναίκες διατηρούσαν κεντρικό ρόλο σε θέματα φυλής και νοικοκυριού και κυριαρχούσαν "στο οικονομικό και κοινωνικό σύστημα - σε αντίθεση με την κυριαρχία των ανδρών στο πολιτικό και εθιμοτυπικό σύστημα". Η Μητέρα της Φυλής για παράδειγμα είχε τη δυνατότητα να ανατρέψει την κατανομή της γης, εάν θεωρούσε ότι αυτή ήταν άδικη, καθώς δεν υπήρχε "κάποια ισχυρή ανδροκεντρική πολιτική δομή ως αντιστάθμισμα".[33]

Ιροκουά

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η Συνομοσπονδία των Ιροκουά ήταν μια Ένωση πέντε έως έξι φυλών Ιθαγενών της Αμερικής, πριν από την ίδρυση των ΗΠΑ, η οποία λειτουργούσε κάτω από το Μεγάλο Δεσμευτικό Νόμο της Ειρήνης. Το τελευταίο ήταν ένα σύνταγμα, σύμφωνα με το οποίο οι γυναίκες διατηρούσαν τα μητρογραμμικά τους δικαιώματα και συμμετείχαν στις πολιτικές αποφάσεις, συμπεριλαμβανομένης της απόφασης για πόλεμο, μέσα σε ένα πολιτικό σύστημα, το οποίο οποίο μπορεί να περιγραφεί ως μητριαρχία ή "γυναικοκρατία. Το διάστημα ισχύος αυτού του συντάγματος είναι άγνωστο: η Ένωση σχηματίστηκε περίπου το 1000-1450, αλλά το σύνταγμα παρέμεινε προφορικό μέχρι περίπου το 1880, όπου γράφτηκε πρώτη φορά.[35] Η Συνομοσπονδία ακόμη υπάρχει.

Υπάρχουν και άλλοι λαοί που μιλάνε γλώσσες Ιροκουά, όπως οι Γιαντότ και οι Μεχερίν, οι οποίοι δεν ήταν ποτέ μέρος της Συνομοσπονδίας, αλλά παρόλα αυτά παρουσίαζαν παραδοσιακά μια μητρογραμμική οικογενειακή δομή. .

Κόγκι

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο λαός Κόγκι της βόρειας Κολομβίας ασκεί την διμερή κληρονομιά, με κάποια δικαιώματα, ονόματα ή συσχετίσεις να κληροδοτούνται μητρογραμμικά.

Παραπομπές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  1. ↑ Montagu, M. F. Ashley (1956). Marriage, Past and Present: A Debate Between Robert Briffault and Bronislaw Malinowski. Boston: Porter Sargent. 
  2. ↑ Harris, M. (1969). The Rise of Anthropological Theory. London: Routledge. σελ. 305. 
  3. ↑ Leacock, Ε.Β. (1981). Myths of Male Dominance: Collected Articles on Women Cross-Culturally. New York: Monthly Review Press. 
  4. ↑ Hrdy, Sarah Blaffer (2009). Mothers and Others: The Evolutionary Origins of Mutual Understanding. Londong and Cambridge, MA: Belknap Press of Harvard University Press. 
  5. ↑ Knight, Chris (2008). «Early Human Kinship was Matrilineal». In N. J. Allen, H. Callan, R. Dunbar and W. James (eds.),Early Human Kinship (Oxford: Blackwell): 61-82. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 29 Ιουνίου 2011. https://web.archive.org/web/20140407063411/http://www.radicalanthropologygroup.org/old/class_text_105.pdf. Ανακτήθηκε στις 2 Φεβρουαρίου 2025. 
  6. ↑ Wu, J-J; He, Q-Q; Deng, L-L; Wang, S–C; Mace, R; Ji, T; Tao, Y (2013). «Communal breeding promotes a matrilineal social system where husband and wife live apart». Proc R Soc B 280 (1758): 20130010. doi:10.1098/rspb.2013.0010. PMID 23486437. 
  7. ↑ Burkart, J. M.; Hrdy, S. B.; van Schaik, C. P. (2009). «Cooperative breeding and human cognitive evolution». Evolutionary Anthropology 18 (5): 175–186. doi:10.1002/evan.20222. 
  8. ↑ 8,0 8,1 Hill, Kim R.; Walker, Robert S.; Bozicević, Miran; Eder, James; Headland, Thomas; Hewlett, Barry; Hurtado, A. Magdalena; Marlowe, Frank και άλλοι. (2011-03-11). «Co-residence patterns in hunter-gatherer societies show unique human social structure». Science 331 (6022): 1286–1289. doi:10.1126/science.1199071. ISSN 1095-9203. PMID 21393537. Bibcode: 2011Sci...331.1286H. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/21393537/#:~:text=We%20found%20that%20hunter-gatherers,residential%20groups%20are%20genetically%20unrelated.. 
  9. ↑ Dyble, M.; Salali, G. D.; Chaudhary, N.; Page, A.; Smith, D.; Thompson, J.; Vinicius, L.; Mace, R. και άλλοι. (2015-05-15). «Human behavior. Sex equality can explain the unique social structure of hunter-gatherer bands». Science 348 (6236): 796–798. doi:10.1126/science.aaa5139. ISSN 1095-9203. PMID 25977551. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/25977551/. 
  10. ↑ Verdu, Paul; Becker, Noémie S. A.; Froment, Alain; Georges, Myriam; Grugni, Viola; Quintana-Murci, Lluis; Hombert, Jean-Marie; Van der Veen, Lolke και άλλοι. (2013). «Sociocultural behavior, sex-biased admixture, and effective population sizes in Central African Pygmies and non-Pygmies». Molecular Biology and Evolution 30 (4): 918–937. doi:10.1093/molbev/mss328. ISSN 1537-1719. PMID 23300254. 
  11. ↑ Destro-Bisol, Giovanni; Donati, Francesco; Coia, Valentina; Boschi, Ilaria; Verginelli, Fabio; Caglià, Alessandra; Tofanelli, Sergio; Spedini, Gabriella και άλλοι. (2004-09-01). «Variation of Female and Male Lineages in Sub-Saharan Populations: the Importance of Sociocultural Factors». Molecular Biology and Evolution 21 (9): 1673–1682. doi:10.1093/molbev/msh186. ISSN 0737-4038. PMID 15190128. https://doi.org/10.1093/molbev/msh186. 
  12. ↑ Dyble, M. (2016) (στα αγγλικά). The behavioural ecology and evolutionary implications of hunter-gatherer social organisation. 
  13. ↑ Marlowe, Frank W. (2004). «Marital Residence among Foragers» (στα αγγλικά). Current Anthropology 45 (2): 277–283. doi:10.1086/382256. https://www.africabib.org/rec.php?RID=P00035606. 
  14. ↑ Korotayev, A. V. (1995). «Were There Any Truly Matrilineal Lineages in the Arabian Peninsula?». Proceedings of the Seminar for Arabian Studies 25: 83–98. https://www.academia.edu/27745315. 
  15. ↑ «The Balobedu Queenship Recognised and Dignity Restored». Cooperative Governance and Traditional Affairs (στα Αγγλικά). 27 Ιουλίου 2016. Ανακτήθηκε στις 24 Ιανουαρίου 2020. 
  16. ↑ 16,0 16,1 Witte, Marleen de (2001). Long Live the Dead!: Changing Funeral Celebrations in Asante, Ghana (στα Αγγλικά). Aksant Academic Publishers. ISBN 978-90-5260-003-1. 
  17. ↑ Schneider, D.M. (1961). Schneider, Gough, επιμ. «The distinctive features of matrilineal descent . Introduction.». Matrilineral Kinship (Berkeley : University of California Press): 1-29. 
  18. ↑ Pinker, Steven, The Better Angels of Our Nature: Why Violence Has Declined (N.Y.: Viking, hardback 2011 ( (ISBN 978-0-670-02295-3))), p. 421 (author prof. psychology, Harvard Univ.).
  19. ↑ 19,0 19,1 19,2 Witte, Marleen de (2001). Long Live the Dead!: Changing Funeral Celebrations in Asante, Ghana (στα Αγγλικά). Aksant Academic Publishers. ISBN 978-90-5260-003-1. 
  20. ↑ Studies, University of Ghana Institute of African (1988). Research Review - Institute of African Studies (στα Αγγλικά). Institute of African Studies. 
  21. ↑ 21,0 21,1 21,2 Busia, Kofi Abrefa (1970). Encyclopædia Britannica, 1970. William Benton, publisher, The University of Chicago. (ISBN 0-85229-135-3), Vol. 1, p. 477. (This Akan article was written by Kofi Abrefa Busia, formerly professor of Sociology and Culture of Africa at the University of Leiden, Netherlands.)
  22. ↑ 22,0 22,1 «ashanti.com.au». Ashanti Home Page: The Ashanti Family Unit. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 29 Δεκεμβρίου 2007. 
  23. ↑ Owusu - Ansah, David (Νοεμβρίου 1994). «Ghana : The Akan Group». US Library of Congress. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 10 Ιουλίου 2012. 
  24. ↑ Farrujia de la Rosa, A. José (2014). An Archaeology of the Margins: Colonialism, Amazighity and Heritage. New York: Springer Briefs on Archaelogy. σελ. 8. ISBN 9781461493969. In terms of social and political organization, there was a system of matrilineal descent in most of the islands 
  25. ↑ Kalis, Simone (1997). "Médecine traditionnelle religion et divination chez les Seereer Sine du Senegal", La connaissance de la nuit. L'Harmattan. σελ. 299. ISBN 2-7384-5196-9. 
  26. ↑ 26,0 26,1 Dupire, Margueritte (1994). "Sagesse sereer : Essais sur la pensée sereer ndut, KARTHALA Editions (1994). For tim and den yaay (see p. 116). The book also deals in depth about the Serer matriclans and means of succession through the matrilineal line (στα Γαλλικά). KARTHALA Editions. σελίδες 38, 95–99, 104, 119–20, 123, 160, 172–4. ISBN 2865374874. 
  27. ↑ Gravrand, Henry (1983). "La Civilisation Sereer – Cosaan". Nouvelles Editions africaines. σελ. 200. ISBN 2723608778. 
  28. ↑ 28,0 28,1 28,2 Charles, Becker (1993). "Vestiges historiques, trémoins matériels du passé clans les pays sereer" (PDF) (στα Γαλλικά). Dakar: CNRS – ORS TO M. Excerpt. 
  29. ↑ 29,0 29,1 29,2 29,3 Haven, Cynthia (23 Μαΐου 2007). «New exhibition highlights the 'artful' Tuareg of the Sahara» (PDF). Stanford University News Service. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 10 Δεκεμβρίου 2012. 
  30. ↑ 30,0 30,1 30,2 Spain, Daphne. Gendered Spaces. University of North Carolina Press. σελ. 57. ISBN 0-8078-2012-1. 
  31. ↑ 31,0 31,1 31,2 Murphy, Robert F. (Απριλίου 1966). GENERAL AND ETHNOLOGY: Ecology and Culture of the Pastoral Tuareg, with Particular Reference to the Tuareg of Ahaggar and Ayr. JOHANNES NICOLAISEN. https://doi.org/10.1525/aa.1966.68.2.02a00540. Volume68, Issue2. American Anthropologist. σελ. 554-556. 
  32. ↑ «The Tuareg of the Sahara». Bradshow Foundation. 2007. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 20 Ιουλίου 2012. 
  33. ↑ 33,0 33,1 33,2 Schlegel, Alice (1984). «Hopi Gender Ideology of Female Superiority». Quarterly Journal of Ideology: "A Critique of the Conventional Wisdom" (author of Dep't of Anthropology, Univ. of Ariz., Tucson).) (vol. VIII, no. 4): 44–52. «Διατριβή βασισμένη εν μέρει πάνω σε 17 χρόνια έρευνας πεδίου ανάμεσα στους Χόπι». 
  34. ↑ LeBow, Diana (1984). «Rethinking Matriliny Among the Hopi». Women in Search of Utopia (Schocken). 
  35. ↑ Jacobs, Renée E (1991). «Iroquois Great Law of Peace and the United States Constitution: How the Founding Fathers Ignored the Clan Mothers». American Indian Law Review: 497–531, ειδικότερα 498–509. 
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Μητρογραμμικότητα&oldid=11000742"