Μεντινέτ Χαμπού

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Μεντινέτ Χαμπού
Ο νεκρικός ναός του Ραμσή Γ΄ στο Μεντινέτ Χαμπού και ο σύγχρονος οικισμός
Χάρτης
Είδοςαρχαιολογική θέση και Αιγυπτιακός ναός
Γεωγραφικές συντεταγμένες25°43′11″N 32°36′3″E
ΤοποθεσίαMedinet Habu
ΧώραΑίγυπτος
Προστασίατμήμα μνημείου παγκόσμιας κληρονομιάς
Commons page Πολυμέσα

Συντεταγμένες: 25°43′11.4″N 32°36′2.8″E / 25.719833°N 32.600778°E / 25.719833; 32.600778

Ο νεκρικός ναός του Ραμσή Γ΄ στο Μεντινέτ Χαμπού

Το Μεντινέτ Χαμπού (αγγλικά: Medinet Habu) είναι ο νεκρικός ναός του φαραώ Ραμσή Γ' (1184 - 1153 π.Χ.) της 20ης Δυναστείας. Βρίσκεται στον ομώνυμο οικισμό, κοντά στους πρόποδες των Θηβαϊκών λόφων, στη δυτική όχθη του Νείλου, απέναντι από τη σύγχρονη πόλη του Λούξορ της Αιγύπτου.

Ο τάφος του Ραμσή Γ' (KV11) βρίσκεται στην κοντινή Κοιλάδα των Βασιλέων. Σύμφωνα με τις ταφικές πρακτικές του Νέου Βασιλείου και για να προφυλλάσσονται από την τυμβωρυχία, οι βασιλικοί και πλούσιοι τάφοι ήταν υπόγειοι, λαξευμένοι στις ερημικές πλαγιές των λόφων της περιοχής, ενώ οι νεκρικοί ναοί των φαραώ ανοικοδομούνταν σε περίοπτο σημείο της εύφορης πεδιάδας του Νείλου.

Ο νεκρικός ναός του Ραμσή Γ' ονομάζεται και "Οίκος των εκατομυρίων ετών του User-Maat-Re Meriamun", που είναι το όνομα θρόνου του και σημαίνει "Αυτός που είναι ενωμένος με την αιωνιότητα και ανήκει στον Άμωνα-Ρα".[1]

Οι φαραώ έκτιζαν τους νεκρικούς ναούς τους με απώτερο σκοπό την παντοτινή διατήρηση της ανάμνησης της βασιλείας και των επιτευγμάτων τους, καθώς και της μεταθανάτιας λατρείας τους.[2]

Ο Ραμσής Γ΄ με τον Άμωνα (δεξιά), σε ανάγλυφο που διακοσμεί το νεκρικό ναό στο Μεντινέτ Χαμπού.

Στην αρχαία Αίγυπτο η περιοχή του σημερινού Μεντινέτ Χαμπού ονομαζόταν Djanet και συνδεόταν με την πρώτη θεϊκή εμφάνιση του Άμωνα. Ένας μικρός ναός του Άμωνα που χρονολογείται στην εποχή της 18ης Δυναστείας βρίσκεται στα ανατολικά του νεκρικού ναού του Ραμσή Γ'. Κτίστηκε την περίοδο βασιλείας της Χατσεψούτ και του Τούθμωση Γ' επάνω στα ερείπια προγενέστερου ναού αφιερωμένου στον ίδιο θεό. Η ονομασία "Μεντινέτ Χαμπού" δόθηκε στην περιοχή πολλούς αιώνες αργότερα και προέρχεται πιθανόν από την λέξη hbw = ibis, ίβις, το ιερό πτηνό του Θωθ, ίσως από έναν μικρό ναό Πτολεμαϊκής περιόδου, το Qasr el-Aguz, ο οποίος οικοδομήθηκε στην περιοχή και ήταν αφιερωμένος στον Θωθ, και την λέξη "Habu" = Hapu (Χαπού) από τον Αμενχοτέπ, τον γιό του Χαπού[3], ο οποίος ήταν αξιωματούχος του φαραώ Αμενχοτέπ Γ' με ποικίλα καθήκοντα (αρχιτέκτων, γραφέας, ιερέας, δημόσιος υπάλληλος) και η υψηλή θέση που κατείχε στο ανάκτορο φαίνεται από το γεγονός ότι του επετράπη να κτίσει τον νεκρικό ναό του δίπλα σε αυτόν του Αμενχοτέπ Γ' - μία τιμή εξαιρετικά σπάνια - ο οποίος βρίσκεται στην ίδια περιοχή της θηβαϊκής πεδιάδας.[4]

Παρόλο που υπάρχουν και άλλα οικοδομήματα στο Μεντινέτ Χαμπού, το ταφικό μνημείο του Ραμσή Γ' της 20ης Δυναστείας είναι τόσο σημαντικό που ολόκληρη η περιοχή ταυτίζεται σήμερα σχεδόν απόλυτα με αυτό. Δεν είναι μόνο οι εντυπωσιακές διαστάσεις, η αρχιτεκτονική και η καλλιτεχνική αξία του ναού που τον καθιστούν αξιόλογο, αλλά κυρίως οι ανάγλυφες διακοσμητικές παραστάσεις του που συνοδεύονται από ιερογλυφικές επιγραφές, στοιχεία που αποτελούν μοναδική πηγή ιστορικών πληροφοριών σχετικά με την παρουσία και την ήττα των λεγόμενων "Λαών της Θαλάσσης" κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Ραμσή Γ'.

Άποψη του καταστόλιστου με γλυπτές και ζωγραφικές παραστάσεις ναού του Ραμσή Γ' στο Μεντινέτ Χαμπού.

Ο πρώτος Ευρωπαίος που περιέγραψε το ναό στη σύγχρονη λογοτεχνία ήταν ο Βιβάν Ντενόν, ο οποίος τον επισκέφτηκε μεταξύ των ετών 1799-1801.[5] Ο Ζαν-Φρανσουά Σαμπολιόν περιέγραψε λεπτομερώς τον ναό το 1829.[6]

Οι πρώτες ανασκαφές του ναού πραγματοποιήθηκαν σποραδικά την περίοδο από το 1859 έως το 1899, υπό την αιγίδα του Τμήματος Αρχαιοτήτων Αιγύπτου. Κατά τη διάρκεια αυτών των δεκαετιών ο κυρίως ναός καθαρίστηκε και ένας μεγάλος αριθμός οικοδομημάτων Κοπτικής περιόδου καταστράφηκε, δίχως να έχει καταγραφεί.[7]

Από το 1924 και σχεδόν αδιάκοπα, οι εργασίες ανασκαφής, καταγραφής και συντήρησης του ναού διευκολύνθηκαν κατά κύριο λόγο από τις Αρχιτεκτονικές και Επιγραφικές Έρευνες του Ινστιτούτου Ανατολικών Σπουδών του Πανεπιστημίου του Σικάγου.

Σύντομη περιγραφή του ναού[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο νεκρικός ναός του Ραμσή Γ' είναι ο καλύτερα διατηρημένος από όλους τους νεκρικούς ναούς των Θηβών. Ο σχεδιασμός του είναι ο τυπικός που ακολουθείται την περίοδο του Νέου Βασιλείου και παρουσιάζει πολλές ομοιότητες με τον νεκρικό ναό του Ραμσή Β' (Ραμσείο). Η περίμετρός του είναι 210μ. Χ 300μ. Η διακόσμησή του περιλαμβάνει περισσότερα από 7.000 τ.μ. διακοσμημένων επιφανειών (τοίχων, κιόνων, οροφών) με ανάγλυφες και γραπτές διακοσμητικές παραστάσεις.[1] Ανάμεσά τους ξεχωρίζουν αυτές που απεικονίζουν τη νίκη του Ραμσή Γ' εναντίον των Λαών της Θαλάσσης.[8]

Ο πρώτος πυλώνας του νεκρικού ναού του Ραμσή Γ΄ στο Μεντινέτ Χαμπού όπου απεικονίζεται ο Ραμσής Γ΄ ως θριαμβευτής μπροστά στον Άμωνα με τους αιχμαλώτους πολέμου ανάμεσά τους.

Η τοιχοδομία του διατηρείται σε σχετικά καλή κατάσταση. Αρχικά ο ναός και τα υπόλοιπα κτίσματα που σχετίζονταν με αυτόν περιβάλλονταν από ένα συμπαγές πλινθόκτιστο οχυρωματικό τείχος ύψους 18μ. και πάχους 10μ. Η κύρια είσοδος στο ναό γίνεται μέσω μιας οχυρωμένης πύλης-προμαχώνα (migdol gate) που βρίσκεται στα ανατολικά του πρώτου πυλώνα του ναού. Ο τύπος αυτού του προμαχώνα αποτελεί ένα σύνηθες στοιχείο της συριακής οχυρωματικής αρχιτεκτονικής της περιόδου.[9]

Διακοσμητικά πλακίδια από φαγεντιανή που απεικονίζουν αιχμαλώτους (από αριστερά προς δεξιά): Νούβιους (τα δύο πρώτα πλακίδια), Φιλισταίο, Αμορίτη, Σύριο και Χετταίο. Βρέθηκαν στο βασιλικό ανάκτορο του Μεντινέτ Χαμπού.[10]

Ο Ραμσής Γ' στο εσωτερικό του περιβόλου έκτισε επίσης αποθήκες, εργαστήρια, διοικητικούς χώρους, καθώς και κατοικίες ιερέων και αξιωματούχων, γεγονός που φανερώνει πως δεν ήταν ένας απλός χώρος λατρείας του φαραώ, αλλά είχε παράλληλα οικονομικο-διοικητικό χαρακτήρα.[1]

Στο νότιο τμήμα του χώρου που περικλείει ο περίβολος βρίσκονται οι ναΐσκοι της Αμεντρίδης Α', της Σεπενουπέτ Β' και της Νιτοκρίδης Α' (Nitocris I), οι οποίες έφεραν τον τίτλο της Ιερής θεραπαινίδος του Άμωνα. Χρονολογούνται μετά το τέλος του Νέου Βασιλείου, στην 25η Δυναστεία (8ος-7ος αιώνας π.Χ.) της Τρίτης Ενδιάμεσης Περιόδου.[4]

Τα κολοσσικά Οσίρεια αγάλματα της περίστυλης αυλής του Μεντινέτ Χαμπού

Ο πρώτος πυλώνας εισόδου (pylon) οδηγεί σε έναν ανοιχτό υπαίθριο χώρο που ορίζεται από σειρές κολοσσιαίων αγαλμάτων του Ραμσή Γ' στον τύπο του Όσιρη. Ο δεύτερος πυλώνας οδηγεί σε μια περίστυλη αίθουσα με παρόμοιους στύλους που έχουν την μορφή αγαλμάτων του Ραμσή. Μετά τον δεύτερο πυλώνα βρίσκεται μία υπόστυλη αίθουσα της οποίας η οροφή δεν σώζεται. Στη διακόσμηση του Μεντινέτ Χαμπού έχουν αναγνωριστεί οι μορφές ξένων αιχμαλώτων σε μια προσπάθεια επίδειξης του ελέγχου που ασκούσε ο φαραώ Ραμσής Γ' σε περιοχές όπως η Συρία και τη Νούβια.

Kατά τη διάρκεια της Κοπτικής περιόδου ο ναός του Ραμσή Γ' χρησιμοποιήθηκε ως εκκλησία Κοπτών και κάποιες από τις γνήσιες διακοσμητικές παραστάσεις αντικαταστάθηκαν από κοπτικά γλυπτά.

Το βασιλικό ανάκτορο (αριστερά) στα νότια του πρώτου υπαίθριου χώρου του νεκρικού ναού του Ραμσή Γ'.

Ακριβώς δίπλα στη νότια πλευρά του πρώτου υπαίθριου χώρου του νεκρικού ναού του Ραμσή Γ΄ βρίσκονται τα αρχαιολογικά κατάλοιπα ενός βασιλικού ανακτόρου που συνδεόταν απευθείας με την αυλή του ναού μέσω του "Παραθύρου των Εμφανίσεων" ("Window of Appearances") από το οποίο ο βασιλιάς πραγματοποιούσε τις δημόσιες εμφανίσεις του. Τα παλάτι αυτό φαίνεται ότι είχε συμβολικό χαρακτήρα που συνδεόταν με τις φαραωνικές τελετουργίες και δεν είναι βέβαιο εάν χρησιμοποιούταν από τον Ραμσή και ως τόπος διαμονής.[9][4]

Η λίστα των βασιλέων[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

O νεκρικός ναός του Ραμσή Γ΄ στο Μεντινέτ Χαμπού (εναέρια άποψη)

Μέρος της διακόσμησης του νεκρικού ναού του Ραμσή Γ' στο Μεντινέτ Χαμπού αποτελεί μία παράσταση με ονόματα φαραώ του Νέου Βασιλείου. Βρίσκεται στον ανατολικό τοίχο της δεύτερης αυλής. Απεικονίζει τον Ραμσή Γ' να συμμετέχει σε εορταστικές τελετές αφιερωμένες στον θεό Μιν. Περιλαμβάνει δεκαέξι συνολικά βασιλικές δέλτους με τα ονόματα θρόνου που ανήκουν σε εννέα φαραώ και συγκεκριμένα στους: Αμενχοτέπ Γ' "Nebmaatra", Χορεμχέμπ "Djeserkheperura", Ραμσή Α' "Menpehtyra", Σέτι Α' "Menmaatra", Ραμσή Β' "Usermaatra Setepenra" , Μερενπτά "Baenra", Σέτι Β' "Userkheperura Setepenra", Setnakhte "Userkhaure" και Ραμσή Γ' "User-Maat-Re Meriamun". (σε εισαγωγικά αναφέρονται τα ονόματα θρόνου).[11]

Το αριστερό τμήμα της παράστασης αναπαριστά την πομπή μεταφοράς επτά αγαλμάτων που ανήκουν σε προγόνους. Στο δεξί τμήμα απεικονίζονται οι εννέα φαραώ σε πομπή.

Η σκηνή αυτή παρουσιάζει πολλές ομοιότητες με την λίστα των φαραώ που κοσμεί το Ραμσείο, η οποία αποτέλεσε το πρότυπό της.[11]

Η σύνθεση δημοσιεύθηκε για πρώτη φορά από τον Ζαν-Φρανσουά Σαμπολιόν το 1845 και ακολούθησε η δημοσίευση του Karl Richard Lepsius τέσσερα χρόνια αργότερα. Και οι δύο δημοσιεύσεις είχαν μικρά λάθη και παραλείψεις. Εκατό χρόνια αργότερα, το 1940, το τμήμα Επιγραφικών ερευνών του Πανεπιστημίου του Σικάγου δημοσίευσε την οριστική απόδοση της σκηνής.[11]

Αναπαράσταση του διακοσμητικού αναγλύφου στον νεκρικό ναό του Μεντινέτ Χαμπού, το οποίο απεικονίζει τον Ραμσή Γ΄ στην γιορτή του Μιν, καθώς και τις βασιλικές δέλτους με τα ονόματα των φαραώ της 18ης, 19ης και 20ης δυναστείας.


Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Δείτε επίσης[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Επιπλέον μελέτη[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Αρχαιολογικές αναφορές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  • The Epigraphic Survey, Medinet Habu I, Earlier Historical Records of Ramses III (OIP 8; Chicago, 1930)
  • The Epigraphic Survey, Medinet Habu II, Later Historical Records of Ramses III (OIP 9; Chicago, 1932)
  • The Epigraphic Survey, Medinet Habu III, The Calendar, the 'Slaughter House,' and Minor Records of Ramses III (OIP 23; Chicago, 1934)
  • The Epigraphic Survey, Medinet Habu IV, Festival Scenes of Ramses III (OIP 51; Chicago, 1940)
  • The Epigraphic Survey, Medinet Habu V, The Temple Proper, part 1 (OIP 83; Chicago, 1957)
  • The Epigraphic Survey, Medinet Habu VI, The Temple Proper, part 2 (OIP 84; Chicago, 1963)
  • The Epigraphic Survey, Medinet Habu VII, The Temple Proper, part 3 (OIP 93; Chicago, 1964)
  • The Epigraphic Survey, Medinet Habu VIII, The Eastern High Gate (OIP 94; Chicago, 1970)
  • W. F. Edgerton, Medinet Habu Graffiti Facsimiles (OIP 36; Chicago, 1937)
  • Uvo Hölscher, Medinet Habu 1924-1928. II The Architectural Survey of the Great Temple and Palace of Medinet Habu (season 1927-28). OIC, No. 5. Chicago: University of Chicago Press, 1929.
  • H. J. Thissen, Die demotischen Graffiti von Medinet Habu: Zeugnisse zu Tempel und Kult im Ptolemäischen Ägypten (Demotische Studien 10; Sommerhausen, 1989)

Εξωτερικοί σύνδεσμοι[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]