Μάχη του Ροστόφ (1941)

Το ανατολικό μέτωπο την εποχή της Μάχης του Ροστόφ.

Η Μάχη του Ροστόφ (1941) διεξήχθη στο Ανατολικό Μέτωπο του Β' Παγκοσμίου Πολέμου γύρω από το Ροστόφ επί του Ντον και διεξήχθη μεταξύ της Ομάδας Στρατιών Νότος της Ναζιστικής Γερμανίας και του Νότιου Μετώπου της Σοβιετικής Ένωσης.

Η μάχη περιελάμβανε τρεις φάσεις: τη Γερμανική Επιθετική Επιχείρηση της Αζοφικής Θάλασσας από την Ομάδα Στρατιών Νότος με τον στρατηγό Γκερτ φον Ρούντστετ) (ξεκίνησε στις 12 Σεπτεμβρίου 1941), τη Σοβιετική Αμυντική Επιχείρηση Ροστόφ (5 Νοεμβρίου 1941 – 16 Νοεμβρίου 1941) από το Νότιο Μέτωπο με τον Στρατηγό Γιάκοβ Τιμοφέεβιτς Τσερεβιτσένκο, και την Επιθετική Επιχείρηση Ροστόφ (27 Νοεμβρίου 1941 – 2 Δεκεμβρίου 1941), που εκτελέστηκε από το ίδιο Σοβιετικό Μέτωπο.

Αφού διέσχισαν τον ποταμό Μίους στις 17 Νοεμβρίου, οι γερμανικές δυνάμεις συνέλαβαν 10.000 Σοβιετικούς στρατιώτες και κατέλαβαν το Ροστόφ στις 21 Νοεμβρίου. Έξι μέρες αργότερα, το Νότιο Μέτωπο, ενισχυμένο με την πρόσφατα δημιουργημένη 37η Στρατιά, αντεπιτέθηκε από τον βορρά και απείλησε να περικυκλώσει το υπερεκτεταμένο Γερμανικό Γ' Μηχανοκίνητο Σώμα Στρατού. Ο Ρούντστετ διέταξε τότε μια υποχώρηση στη γραμμή Μίους από το Ροστόφ για να αποτρέψει την περικύκλωση. Ο Κόκκινος Στρατός ανακατέλαβε το Ροστόφ στις 28 Νοεμβρίου. Ήταν η πρώτη επιτυχημένη μεγάλη σοβιετική αντεπίθεση του πολέμου. Ο Χίτλερ απέλυσε τον φον Ράντστεντ την 1η Δεκεμβρίου. Ο διάδοχος του Ρούντστετ, Βάλτερ φον Ράιχεναου, επιβεβαίωσε τη διαταγή υποχώρησης με την υποστήριξη του Αρχηγού του Επιτελείου της Ανώτατης Διοίκησης Στρατού Φραντς Χάλντερ και ο Χίτλερ υποχώρησε (λεπτομέρειες εδώ).

Προοίμιο

Μετά την ολοκλήρωση της Μάχης του Κιέβου τον Σεπτέμβριο του 1941, η Γερμανική Ομάδα Στρατιών Νότος προχώρησε από τον ποταμό Δνείπερο στην ακτή της Αζοφικής Θάλασσας. Η 6η Στρατιά του Βάλτερ φον Ράιχεναου κατέλαβε το Χάρκοβο στην Α' Μάχη του Χαρκόβου. Η 17η Στρατιά του Καρλ-Χάινριχ φον Στύλπναγκελ προχώρησε μέσω της Πολτάβα προς το Βοροσίλοφγκραντ. Η 11η Στρατιά του Έριχ φον Μανστάιν κινήθηκε στη χερσόνησο της Κριμαίας και πήρε τον έλεγχο όλης της χερσονήσου μέχρι το φθινόπωρο (εκτός από τη Σεβαστούπολη, η οποία κράτησε μέχρι τις 3 Ιουλίου 1942).

Η 1η Στρατιά Πάντσερ του Πολ Λούντβιχ Έβαλντ φον Κλάιστ προχώρησε από το Κίεβο και περικύκλωσε τα σοβιετικά στρατεύματα στη Μελιτόπολη τον Οκτώβριο, στη συνέχεια επιτέθηκε ανατολικά κατά μήκος της ακτής της Αζοφικής Θάλασσας προς το Ροστόφ στις εκβολές του ποταμού Ντον, γνωστή ως πύλη προς τον Καύκασο.

Επιθετική επιχείρηση της Αζοφικής Θάλασσας

Το Ροστόφ είχε οριστεί ως στόχος για την 11η Στρατιά, που πλέον διοικούνταν από τον στρατηγό Γιούτζεν Ρίττερ φον Σέμπερτ, ωστόσο πέθανε σε συντριβή την ίδια μέρα, αφού προσγείωσε το αεροσκάφος-σύνδεσμό του σε ναρκοπέδιο. Για να τον αντικαταστήσει, ο Μανστάιν διατάχθηκε να ταξιδέψει από τον τομέα του Λένινγκραντ του μετώπου στον ακραίο νότιο τομέα. Έλαβε επίσης υποστήριξη από τον 4ο Αεροπορικό Στόλο της Λουφτβάφε.

Εκείνη την εποχή το 54ο Σώμα Στρατού της 11ης Στρατιάς εξακολουθούσε να εμπλέκεται στην Κριμαία και, επειδή οι ρουμανικές δυνάμεις εξακολουθούσαν να συμμετέχουν στην Πολιορκία της Οδησσού, οι πόροι του Στρατού για τον στόχο του Ροστόφ ήταν σοβαρά περιορισμένοι ακόμη και έναντι των στρατευμάτων του Κόκκινου Στρατού, που υποχωρούσαν. Ως εκ τούτου, ο Μανστάιν αντικατέστησε αρχικά το 54ο Σώμα Στρατού με το μικρότερο 30ό Σώμα Στρατού και το 49ο Ορεινό Σώμα και διέταξε το 54ο Σώμα στο πρώτο κλιμάκιο στην προέλαση προς το Ροστόφ.

Στα τέλη Σεπτεμβρίου, η ρουμανική 3η Στρατιά εντάχθηκε στην 11η Στρατιά στην προέλασή της προς το Ροστόφ, αλλά εξαντλήθηκε σοβαρά από τις επιθέσεις των Σοβιετικών της 9ης και 18ης Στρατιάς στις 26 Σεπτεμβρίου. Αυτό ανάγκασε τη διακοπή της προέλασης του Στρατού για να προστατεύσει το πλευρό του και ανάγκασε τον Μανστάιν να χρησιμοποιήσει τη μοναδική κινητή εφεδρική μονάδα του, την Μεραρχία Leibstandarte για να στηρίξει τις ρουμανικές άμυνες.

Αμυντική επιχείρηση του Ροστόφ

Η σοβιετική αντεπίθεση, που δόθηκε ως μέρος της γενικής στρατηγικής αμυντικής επιχείρησης Ντονμπάς-Ροστόφ (29 Σεπτεμβρίου 1941 – 16 Νοεμβρίου 1941), ανάγκασε επίσης την Ομάδα Στρατιών Νότος του Ρούντστεντ να διατάξει την 1η Στρατιά Πάντσερ να ελιχθεί, ώστε να είναι καλύτερα σε θέση να αντιμετωπίσει οποιεσδήποτε περαιτέρω σοβιετικές ωθήσεις στο σοβιετικό και ρουμανικό τμήμα του μετώπου. και επίσης να επιχειρήσει περικύκλωση των δυο Σοβιετικών Στρατιών, εν μέρει επιτυχή στην περιοχή Τσερνίγκοφκα, όπου στις 8 Οκτωβρίου ο διοικητής της 18ης Σοβιετικής Στρατιάς, στρατηγός A.K. Σμιρνόφ, σκοτώθηκε από πυρά πυροβολικού στο διοικητήριο του στο χωριό Ποπόφκα κατά την απόπειρα διάσπασης μεταξύ 5 και 10 Οκτωβρίου 1941. Αυτό ερμηνεύτηκε από τον Χίτλερ ως τέτοια επιτυχία που δήλωσε ότι «η μάχη της Αζοφικής Θάλασσας τελείωσε» στις 11 Οκτωβρίου πριν καν τα στρατεύματα φτάσουν στον στόχο τους. Ως αναμνηστική χειρονομία, ο Χίτλερ εξέδωσε την εντολή να επαναπροσδιοριστεί η Ταξιαρχία Leibstandarte ως Μεραρχία SS Leibstandarte.

Η γερμανική 11η Στρατιά διατάχθηκε πίσω στην Κριμαία για να πραγματοποιήσει την διέλευση του Ισθμού του Περεκόπ.

Αντιλαμβανόμενος ότι ο δρόμος προς το Ροστόφ και τον Καύκασο ήταν ανοιχτός, ο Χίτλερ εξέδωσε διαταγή μεταφοράς του στόχου από την 11η Στρατιά στην 1η Στρατιά Πάντσερ και προσάρτηση σε αυτήν της κακώς προετοιμασμένης 3ης Στρατιάς της Ρουμανίας, του Ιταλικού Ορεινού Σώματος και της Σλοβακικής Μηχανοκίνητης Ταξιαρχίας.

Κατά τη διάρκεια της επακόλουθης αναδιοργάνωσης των δυνάμεων του Άξονα, το Γ' Σώμα Πάντσερ και το 14ο Σώμα Πάντσερ ανέλαβαν την ηγεσία, με την υποστήριξη του 49ου Ορεινού Σώματος, που έφτασε πρόσφατα από την Κριμαία.

Στήλη γερμανικών αρμάτων μάχης Panzer III στο Ροστόφ, Νοέμβριος 1941.

Στις 17 Οκτωβρίου 1941 διέσχισε τον ποταμό Μίους η 14η Μεραρχία Panzer και το Ταγκανρόγκ καταλήφθηκε από τα γερμανικά στρατεύματα, με τα ορεινά στρατεύματα να εισέρχονται στο Σταλίνο αναγκάζοντας τη νεοσύστατη 12η Στρατιά σε μια νέα αποχώρηση. Ωστόσο, οι βροχές του φθινοπώρου είχαν αρχίσει και η Rasputitsa («έλλειψη δρόμων λόγω λάσπης») είχε ξεκινήσει να επιβραδύνει την προέλαση της 1ης Στρατιάς Πάντσερ «μέτρο προς μέτρο». Αυτό σήμαινε ότι οι ηγετικές γερμανικές μονάδες δεν έφτασαν στα περίχωρα του Ροστόφ παρά μόνο μέχρι τα μέσα Νοεμβρίου, έχοντας στο μεταξύ χάσει την επαφή με τον Κόκκινο Στρατό.

Η επίθεση στο Ροστόφ ξεκίνησε στις 17 Νοεμβρίου και στις 21 Νοεμβρίου οι Γερμανοί κατέλαβαν την πόλη. Ωστόσο, οι γερμανικές γραμμές επεκτάθηκαν υπερβολικά και οι προειδοποιήσεις του Κλάιστ ότι η αριστερή του πλευρά ήταν ευάλωτη και ότι τα τανκς του ήταν αναποτελεσματικά στον παγωμένο καιρό αγνοήθηκαν.

Επιθετική επιχείρηση του Ροστόφ

Ένα σοβιετικό πλήρωμα πολυβόλου Maxim οδηγούσε Γερμανούς από τα περίχωρα της πόλης, Νοέμβριος 1941

Στις 27 Νοεμβρίου η 37η Στρατιά, με διοικητή τον Αντιστράτηγο Άντον Ιβάνοβιτς Λοπάτιν, ως μέρος της Στρατηγικής Επιθετικής Επιχείρησης του Ροστόφ (17 Νοεμβρίου 1941 – 2 Δεκεμβρίου 1941), αντεπιτέθηκε στην αιχμή του δόρατος της 1ης Στρατιάς Πάντσερ από τα βόρεια, αναγκάζοντάς τους να απομακρυνθούν από την πόλη. Ο Αδόλφος Χίτλερ αντέταξε την υποχώρηση. Όταν ο Ρούντστεντ αρνήθηκε να υπακούσει, ο Χίτλερ τον απέλυσε και τον αντικατέστησε με τον Ράιχεναου. Ωστόσο, ο Ράιχεναου είδε αμέσως ότι ο Ρούνστεντ είχε δίκιο και πέτυχε να πείσει τον Χίτλερ, μέσω του Φραντς Χάλντερ, να εξουσιοδοτήσει την απόσυρση και η 1η Στρατιά Πάντσερ αναγκάστηκε να επιστρέψει στον ποταμό Μίους στο Ταγκανρόγκ. Ήταν η πρώτη σημαντική γερμανική απόσυρση του πολέμου.

Δείτε επίσης

• Μάχη του Ροστόφ (1942) - η γερμανική 17η Στρατιά κατέλαβε την πόλη.
• Μάχη του Ροστόφ (1943) - η Σοβιετική Ένωση ανακατέλαβε την πόλη.

Πηγές

• Haupt, Werner, Army Group South: The Wehrmacht in Russia 1941–1945, Schiffer Publishing, Atglen, 1998