Λημνιακή γλώσσα

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Λημνιακή γλώσσα
ΠεριοχήΛήμνος
Εποχή6ος αιώνας π.Χ.
ΤαξινόμησηΤυρρηνικές γλώσσες
    Σύστημα γραφήςελληνικό αλφάβητο
    ISO 639-1—
    ISO 639-2—
    ISO 639-3xle
    Glottologlemn1237[1]

    Η λημνιακή γλώσσα είναι αρχαία μη αποκρυπτογραφημένη γλώσσα η οποία χρησιμοποιούνταν τον 6ο αιώνα π.Χ. στη Λήμνο.[2] Έχει συνδεθεί με τις τυρρηνικές γλώσσες[3] και συγγενεύει με τα ετρουσκικά,[4] καθώς και τα ραιτικά,[5] ενώ γραφόταν με αλφάβητο που παρουσίαζε ομοιότητες με το ελληνικό. Συνολικά έχουν ανευρεθεί 16 επιγραφές κυρίως σε αγγεία,[6] ενώ το μεγαλύτερο τμήμα των κειμένων προέρχεται από τη στήλη των Καμινίων η οποία ανακαλύφθηκε το 1884, και την επιγραφή της Ηφαιστιάδος η οποία ανακαλύφθηκε το 2009.[7] Μετά την κατάκτηση της νήσου από τους Αθηναίους στα τέλη του 6ου αιώνα π.Χ. και τον επακόλουθο εποικισμό του, η λημνιακή γλώσσα αντικαταστάθηκε από την αττική διάλεκτο της ελληνικής γλώσσας.

    Σύστημα γραφής[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

    Οι επιγραφές που διασώζονται είναι γραμμένες με χαρακτήρες του ελληνικού αλφαβήτου, συγκεκριμένα της δυτικής παραλλαγής του που συναντάται κυρίως στον ηπειρωτικό ελλαδικό χώρο, όπως Θεσσαλία, Βοιωτία, και Πελοπόννησο, καθώς και το νησί της Εύβοιας και τις αποικίες των περιοχών αυτών όπως αυτές τις Μεγάλης Ελλάδος.[2] Στη συγκεκριμένη περίπτωση των λημνιακών επιγραφών το αλφάβητο που χρησιμοποιείται είναι παρόμοιο με μια αρχαϊκή παραλλαγή η οποία χρησιμοποιούνταν για τη γραφή της ετρουσκικής γλώσσας στη νότια Ετρουρία στα βορειοδυτικά της ιταλικής χερσονήσου.[8] Έχει επίσης διατυπωθεί πως οι ρίζες του αλφαβήτου βρίσκονται στο φρυγικό αλφάβητο (παλαιοφρυγικά) με υιοθέτηση κάποιων γραμμάτων από το ελληνικό (θήτα, φι, και χι).[6]

    Η κατεύθυνση της γραφής είναι από αριστερά προς τα δεξιά, ωστόσο στα μακροσκελέστερα κείμενα είναι βουστροφηδόν.[6]

    Ταξινόμηση[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

    Η ταξινόμηση των τυρρηνικών γλωσσών σύμφωνα με de Simone και Marchesini (2013)[9]

    Η συσχέτιση μεταξύ της λημνιακής και της ετρουσκικής γλώσσας προτάθηκε αρχικά από τον Γερμανό γλωσσολόγο Χέλμουτ Ριξ βάσει συνδέσεων που βρήκε στο λεξιλόγιο και τη γραμματική των γλωσσών αυτών, και θεωρούσε πως προέρχονταν από μια κοινή προγονική γλώσσα.[10] Για παράδειγμα:[11][12]

    • και τα ετρουσκικά και τα λημνιακά μοιράζονται δύο μορφές δοτικών πτώσεων που δεν συναντώνται αλλού, την τύπου Α´ *-si και την τύπου Β´ *-ale, οι οποίες συναντώνται στο κείμενο της στήλης των Καμινίων (Hulaie-ši, Φukiasi-ale) και σε επιγραφές γραμμένες στα ετρουσκικά (aule-si στη στήλη της Περούτζια καθώς και στην επιγραφή mi mulu Laris-ale Velχaina-si).
    • μοιράζονται επίσης την ίδια γενική πτώση σε *-s και έναν απλό παρελθοντικό χρόνο σε *-a-i (Ετρουσκικά -⟨e⟩ όπως στο ame (< *amai), λημνιακά -⟨ai⟩ όπως šivai).

    Όπως τα ετρουσκικά, η λημνιακή γλώσσα εμφανίζεται να διαθέτει σύστημα με τέσσερα φωνήεντα, τα "i", "e", "a" και "u". Παρόμοια συστήματα τεσσάρων φωνηέντων εμφανίζονται και σε άλλες γλώσσες της ευρύτερης περιοχής, τα χεττιτικά και τα ακκαδικά, κάτι που δείχνει την ύπαρξη πιθανών αλληλοεπιρροών.

    Η υπόθεση του Ριξ επιβεβαιώθηκε μετέπειτα και από άλλους γλωσσολόγους,[13] [14][9] ανάμεσα τους και τον Κάρλο ντε Σιμόνε. [15] Τα κοινά χαρακτηριστικά μεταξύ των λημνιακών, ετρουσκικών, και ραιτικών συναντώνται στη μορφολογία, φωνολογία, και σύνταξη τους. Ωστόσο, οι λεξικοί συσχετισμοί σπανίως καταγράφονται, λόγω του εξαιρετικά μικρού σώματος κειμένων στη λημνιακή και τη ραιτική γλώσσα, καθώς και λόγω της παλαιότητας του χρονικού σημείου όπου οι γλώσσες διαχωρίστηκαν από τον κοινό πρόγονο τους, κάτι που εκτιμάται πως πρέπει να συνέβει κατά την Εποχή του Χαλκού, πολύ νωρίτερα από την εκτίμηση του Ριξ.[16][17]

    Οι τυρρηνικές γλώσσες συχνά θεωρούνται ως παλαιότερες των ινδοευρωπαϊκών στη νότια Ευρώπη,[18] και εκτιμάται πως ίσως η λημνιακή γλώσσα εμφανίστηκε στην περιοχή του Αιγαίου κατά την ύστερη εποχή του Χαλκού, όταν οι Μυκηναίοι ηγεμόνες προσέλαβαν ομάδες μισθοφόρων από τη Σικελία, Σαρδηνία, και διάφορες τοποθεσίες της ιταλικής χερσονήσου.[19]

    Ευρήματα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

    		 Η ενότητα αυτή δεν τεκμηριώνεται επαρκώς με παραπομπές. Παρακαλούμε βοηθήστε προσθέτοντας την κατάλληλη τεκμηρίωση. Ατεκμηρίωτο υλικό μπορεί να αμφισβητηθεί και να αφαιρεθεί. (Η σήμανση τοποθετήθηκε στις 12/11/2022)

    Στήλη των Καμινίων[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

    Κύριο λήμμα: Στήλη των Καμινίων
    Άποψη της στήλης των Καμινίων

    Η στήλη ανακαλύφθηκε εντός χαλασμάτων εκκλησίας στην περιοχή των Καμινίων και φυλάσσεται πλέον στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο Αθηνών. Η χρονολόγηση της στον 6ο αιώνα π.Χ. βασίζεται στο ότι η εισβολή των Αθηναίων στο νησί συνέβη το 510 π.Χ. υπό τον Μιλτιάδη και ακολούθησε ο εποικισμός του. Στη στήλη υπάρχει η ανάγλυφη μορφή ενός πολεμιστή, και το αλφάβητο είναι παρόμοιο με τη χαλκιδική ποικιλία του ελληνικού αλφαβήτου. Η γραφή είναι βουστροφηδόν, και η αποκρυπτογράφηση της δεν έχει σταθεί δυνατή ακόμα παρά τις διάφορες προσπάθειες ερμηνείας.

    Αποτελείται από συνολικά 198 χαρακτήρες, που σχηματίζουν 33 με 40 λέξεις οι οποίες διαχωρίζονται μεταξύ τους με χρήση μιας έως τρεις κουκίδες. Το κείμενο διαχωρίζεται σε τρία τμήματα, δύο εκ των οποίων είναι γραμμένα σε κάθετη διάταξη και το άλλο οριζοντίως. Συγκρίνοντας κάποιες από τις λέξεις με τα ετρουσκικά, η πρόταση aviš sialχviš ("ηλικία εξήντα ετών", B.3), μοιάζει με το ετρουσκικό avils maχs śealχisc ("και ηλικία εξήντα πέντε").

    Μεταγραφή χαρακτήρων (αρχαϊκό ελληνικό και ΔΦΑ λατινικό):

    έμπροσθεν:
           A.1. hολαιεζ:ναφοθ:ζιαζι (hulaieš:naφoθ:šiaši)
       A.2. μαραζ:μαϝ (maraš:mav)
       A.3. σιαλχϝειζ:αϝιζ (sialχveiš:aviš)
       A.4. εϝισθο:ζεροναιθ (evisθo:šerunaiθ)
       A.5. ζιϝαι (šivai)
       A.6. ακερ:ταϝαρζιο (aker:tavaršiu)
       A.7. ϝαναλασιαλ:ζεροναι:μοριναιλ (vanalasial:šerunai:murinaic)
    πλαγίως:
           B.1. hολαιεζιφοκιασιαλε:ζεροναιθ:εϝισθο:τοϝερονα (hulaieši:φukiasiale:šerunaiθ:evisθo:tuveruna)
       B.2. ρομ:hαραλιο:ζιϝαι:επτεζιο:αραι:τιζ:φοκε (rum:haraliu:šivai:eptešiu:arai:tuš:φuke)
       B.3. ζιϝαι:αϝιζ:σιαλχϝιζ:μαραζμ:αϝιζ:αομαι (šivai:aviš:sialχvaig veureš:marašm:aviš:aumai)

    Επιγραφή της Ηφαιστιάδος[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

    Η επιγραφή ανακαλύφθηκε στην Ηφαιστία, η οποία κατά την αρχαιότητα αποτελούσε τον κυρίως ανεπτυγμένο οικισμό της Λήμνου στα βορειοανατολικά. Η επιγραφή που βρέθηκε στην Ηφαιστία αποτελείται από 26 γράμματα τα οποία είναι διευθετημένα σε βουστροφηδόν διάταξη:[20][21]

    Μεταγραφή χαρακτήρων (ΔΦΑ λατινικό):

    άνω γραμμή (αριστερά προς τα δεξιά):
    hktaonosi:heloke
    κάτωθι γραμμή (δεξιά προς τα αριστερά):
    soromš:aslaš

    Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

    1. ↑ Hammarström, Harald· Forkel, Robert· Haspelmath, Martin· Bank, Sebastian, επιμ. (2016). «Lemnian». Glottolog 2.7. Jena: Max Planck Institute for the Science of Human History. 
    2. ↑ 2,0 2,1 Woodard, Roger D. (2010). «Phoinikeia grammata: an alphabet for the Greek language». Στο: Bakker, Egbert J. A companion to the ancient Greek language. Oxford: Blackwell. σελίδες 26-46. 
    3. ↑ Morritt, Robert D. (16 Απριλίου 2010). Stones that Speak. Cambridge Scholars Publishing. σελ. 272. ISBN 9781443821766. 
    4. ↑ «Lemnian». Lila.sns.it. Ανακτήθηκε στις 3 Δεκεμβρίου 2016. 
    5. ↑ Penney, John. «Defining the Etruscans: Language and DNA» (PDF). British Museum. 
    6. ↑ 6,0 6,1 6,2 Wallace, Rex E. (2018-01-24). «Lemnian language» (στα αγγλικά). Oxford Research Encyclopedia of Classics. doi:10.1093/acrefore/9780199381135.013.8222. https://oxfordre.com/view/10.1093/acrefore/9780199381135.001.0001/acrefore-9780199381135-e-8222. 
    7. ↑ «Lemnian». mnamon.sns.it. Ανακτήθηκε στις 3 Μαΐου 2019. 
    8. ↑ Marchesini, Simona (2009). Le lingue frammentarie dell'Italia antica (στα Italian) (1st έκδοση). Milan: Hoepli. σελίδες 105–106. CS1 maint: Μη αναγνωρίσιμη γλώσσα (link)
    9. ↑ 9,0 9,1 Carlo de Simone, Simona Marchesini (Eds), La lamina di Demlfeld [= Mediterranea. Quaderni annuali dell'Istituto di Studi sulle Civiltà italiche e del Mediterraneo antico del Consiglio Nazionale delle Ricerche. Supplemento 8], Pisa – Roma: 2013.
    10. ↑ Bonfante, Giuliano· Bonfante, Larissa (2002). The Etruscan Language: An Introduction, Revised Editon. Manchester University Press. σελ. 123. ISBN 9780719055409. 
    11. ↑ Bonifante, G. «A note on the Samothracian language» (PDF). American School of Classical Studies at Athens. 
    12. ↑ «Contact between Ancient languages of the Mediterranean» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 21 Απριλίου 2021. Ανακτήθηκε στις 5 Μαΐου 2019. 
    13. ↑ Schumacher, Stefan (1994) Studi Etruschi in Neufunde ‘raetischer’ Inschriften Vol. 59 pp. 307-320 (German)
    14. ↑ Schumacher, Stefan (2004) Die Raetischen Inschriften. Geschichte und heutiger Stand der Forschung Archaeolingua. Innsbrucker Beiträge zur Kulturwissenschaft. (German)
    15. ↑ de Simone Carlo (2009) La nuova iscrizione tirsenica di Efestia in Aglaia Archontidou, Carlo de Simone, Emanuele Greco (Eds.), Gli scavi di Efestia e la nuova iscrizione ‘tirsenica’, TRIPODES 11, 2009, pp. 3-58. Vol. 11 pp. 3-58 (Italian)
    16. ↑ Simona Marchesini (translation by Melanie Rockenhaus) (2013). «Raetic (languages)». Mnamon - Ancient Writing Systems in the Mediterranean. Scuola Normale Superiore. Ανακτήθηκε στις 26 Ιουλίου 2018. 
    17. ↑ Kluge Sindy, Salomon Corinna, Schumacher Stefan (2013–2018). «Raetica». Thesaurus Inscriptionum Raeticarum. Department of Linguistics, University of Vienna. Ανακτήθηκε στις 26 Ιουλίου 2018. CS1 maint: Πολλαπλές ονομασίες: authors list (link)
    18. ↑ Mellaart, James (1975), "The Neolithic of the Near East" (Thames and Hudson)
    19. ↑ De Ligt, Luuk. «An Eteocretan' inscription from Praisos and the homeland of the Sea Peoples» (PDF). talanta.nl. ALANTA XL-XLI (2008-2009), 151-172. 
    20. ↑ Carlo de Simone, La Nuova Iscrizione ‘Tirsenica’ di Lemnos (Efestia, teatro): considerazioni generali, Rasenna: Journal of the Center for Etruscan Studies: Vol. 3: Iss. 1, Article 1, 2011. (Italian)
    21. ↑ «Lemnian - Examples of writing». mnamon.sns.it. Ανακτήθηκε στις 12 Μαΐου 2019. 

    Πηγές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

    • Bonfante, Larissa (1990). Etruscan. Berkeley and Los Angeles: University of California Press. ISBN 0-520-07118-2. 
    • de Simone, Carlo (2009). «La nuova iscrizione tirsenica di Efestia». Tripodes 11: σελ. 3–58. 
    • Steinbauer, Dieter H. (1999). Neues Handbuch des Etruskischen. St. Katharinen: Scripta Mercaturae Verlag. 

    Εξωτερικοί σύνδεσμοι[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

    Καθιερωμένοι όροι
    Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Λημνιακή_γλώσσα&oldid=10405387"