Κατακόμβες του Μαρκελλίνου και του Πέτρου
| Κατακόμβες του Μακελλίνου και του Πέτρου | |
|---|---|
 | |
 | |
| Είδος | αρχαιολογική θέση και κατακόμβες |
| Αρχιτεκτονική | παλαιοχριστιανική τέχνη και αρχιτεκτονική |
| Γεωγραφικές συντεταγμένες | 41°52′45″N 12°32′57″E |
| Διοικητική υπαγωγή | Ρώμη |
| Χώρα | Ιταλία |
 Πολυμέσα | |
| δεδομένα (π) | |
Οι Κατακόμβες του Μαρκελλίνου και του Πέτρου βρίσκονται περίπου 3 χλμ. από τη νοτιοανατολική Ρώμη και την αρχαία Βία Λαβικάνα και χρονολογούνται στον 4ο αι. μ.Χ.[1] Οι κατακόμβες ονομάστηκαν σε σχέση με τους χριστιανούς μάρτυρες Μαρκελλίνο και Πέτρο, που μάλλον τάφηκαν εκεί σύμφωνα με την παράδοση, κοντά στο σώμα του Αγίου Τιβούρτιου.[2]
Κατά τις ανασκαφές που πραγματοποιήθηκαν από το 2004 έως το 2010, εκτιμάται ότι ανακαλύφθηκαν 20.000 σκελετοί σε αυτές τις κατακόμβες. Τα λείψανα θάπτοντο σε loculi (ατομικά, μέσα σε μία κόγχη), σε arcosolia (ταφή κάτω από μια τοξωτή εσοχή), ή σε θαλάμους (cubicala, για ιδιώτες, ομαδικά σε έναν ταφικό θάλαμο) [1]. Οι κατακόμβες «καλύπτουν 30 στρέμματα, με 4,5 χλμ. υπόγειων στοών, σε τρία διαφορετικά επίπεδα».[1]
Μέσα στις κατακόμβες υπάρχει μία ποικιλία από τοιχογραφίες, αντιπροσωπευτικές των παγανιστικών και χριστιανικών παραδόσεων και μερικά μικρά τεχνουργήματα. Η σημασία των έργων τέχνης εντοπίζεται στη χρονική περίοδο που παραγγέλθηκαν και σε κάποια πιθανή επιρροή από τους κατοίκους των κατακομβών.
Οι τοιχογραφίες της Κατακόμβης[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Η κατακόμβη του Μαρκελλίνου και του Πέτρου του 4ου αι. περιέχει ένα μείγμα παγανιστικών και χριστιανικών εικόνων (τόσο της παλαιάς, όσο και της Καινής Διαθήκης).[3] Ένα δωμάτιο που βρίσκεται μέσα στην κατακόμβη, με την ένδειξη δωμάτιο 79, απεικονίζει εικόνες, που δείχνουν αυτό το μείγμα. Μερικές από τις εικόνες είναι: ο Πέτρος να χτυπά νερό από έναν βράχο, ο Ορφέας να παίζει λύρα, η ανάσταση του Λαζάρου και ο Δανιήλ στον λάκκο των λεόντων. Ένα άλλο δωμάτιο μέσα στην κατακόμβη, το δωμάτιο 66, περιέχει πίνακες αθλητών.[3]
Αυτά τα παραδείγματα της ανάμειξης διαφορετικών τύπων εικόνων παρέχουν στοιχεία σχετικά με τη στροφή προς τη χριστιανική απεικόνιση. Στην κατακόμβη του Μαρκελλίνου και του Πέτρου βρέθηκε επίσης ένα θραύσμα χρυσού γυάλινου δίσκου, που απεικόνιζε αμφιλεγόμενη Εβραϊκή και χριστιανική απεικόνιση.[3] Το θραύσμα του δίσκου είναι διακοσμημένο με έναν τάφο με μία ανεξάρτητη στήλη εκατέρωθεν και μία menorah (επτάφωτη λυχνία) στο εμπρός μέρος του.
Σημασία της τέχνης της κατακόμβης[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ο πολιτισμός της Ρώμης αποτυπώθηκε στην τέχνη μέσω του μείγματος παγανιστικών και χριστιανικών εικόνων, μία αργή μετάβαση που συνέβη ως αποτέλεσμα της σταδιακής στροφής προς τον Χριστιανισμό. Μέχρι τον 4ο αι., εικόνες του Χριστού και των Αποστόλων μπορούσαν να βρεθούν μέσα στις κατακόμβες, αναπαριστώμενες πιο ρεαλιστικά από προηγούμενες ζωγραφιές.[4] Ένα άλλο κοινό θέμα που υπήρχε στις τοιχογραφίες των κατακομβών, ήταν η ιστορία του Ιωνά.
Τοιχογραφία με τον Ιωνά[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Η αναπαράσταση του Ιωνά είναι μοναδική και πηγάζει από δύο διαφορετικές πηγές έμπνευσης: τη ρωμαϊκή παγανιστική τέχνη που επηρέασε τις «χειρονομίες και τις οπτικές φόρμουλες» και την εβραϊκή μιδρασική προέλευση (δηλ. την ερμηνεία της Βίβλου) που έπαιξε ρόλο στην ανάπτυξη της μη βιβλικής ιστορίας πίσω από τα εικονιζόμενα επεισόδια.[5] Σε μία οροφή μέσα στην κατακόμβη του Μαρκελλίνου και του Πέτρου βρίσκεται μία τοιχογραφία, που αφηγείται την ιστορία του Ιωνά. Οι διάφορες σκηνές που απεικονίζονται είναι: ο Ιωνάς επιβιβάζεται σε ένα πλοίο από την Ιόππη για τη Θαρσίς, για να αποφύγει την αποστολή του στη Νινευί. Ο Ιωνάς ρίχνεται στη μαινόμενη θάλασσα ως μετάνοια, για την ανυπακοή του στον Θεό. Τον Ιωνά τον καταπίνει ένα μεγάλο κήτος, στο οποίο αυτός μένει μέσα τρεις ημέρες και νύχτες. Το κήτος εξεμεί τον Ιωνά και μετά αυτός κηρύττει μετάνοια στους Νινευίτες. Μία ακόμη, η τελευταία, σκηνή δείχνει τον Ιωνά να κάθεται κάτω από τη σκιά μίας καλύβας, που έφτιαξε για να παρακολουθεί την επικείμενη καταστροφή της Νινευή.[5]
Οι απεικονίσεις της ιστορίας του Ιωνά επικυρώθηκαν από τους ευαγγελιστές και οδήγησαν στην περαιτέρω υιοθέτηση στην τέχνη της εποχής.[5] Υπάρχουν διάφορες θεωρίες σχετικά με τη σημασία της ιστορίας του Ιωνά. Μία θεωρία συνδέεται με μία εβραϊκή προσευχή από την Ελληνιστική-Μισναϊκή περίοδο, που ήταν η «βάση για το χριστιανικό Ordo Commendationis Animae» και αναφέρει, «Αυτός που απάντησε στην προσευχή του [Ιωνά], θα απαντήσει και σε εμάς».[5] Μία δεύτερη θεωρία είναι, ότι η ιστορία απεικονίζει το έλεος του Θεού, μία ιδέα που θα ήταν πολύ επιθυμητή, για όσους αναχωρούν από τον κόσμο στην αιωνιότητα.[5]
Οι σκηνές της ιστορίας του Ιωνά στην κατακόμβη του Μαρκελλίνου και του Πέτρου, ενώ είναι παραδοσιακές γενικά, έχουν παραλλαγές από ορισμένες από τις παραδοσιακές αναπαραστάσεις. Μία ομοιότητα με τις περισσότερες άλλες αναπαραστάσεις κατακόμβης του Ιωνά είναι στη σκηνή, όπου ο προφήτης πετάγεται από το πλοίο, που κατευθύνεται μακριά από τη Νινευή. Σε αυτή τη σκηνή ο Ιωνάς απεικονίζεται γυμνός και συνήθως ερμηνεύεται ως σύμβολο των ναυτικών, που πετούν όλο το περιττό φορτίο στη θάλασσα, σε μία προσπάθεια να εμποδίσουν το πλοίο να βυθιστεί από την καταιγίδα.[5] Υπάρχουν κάποιοι που πιστεύουν, ότι αυτή η απεικόνιση θα μπορούσε να έχει προέλευση στη θαλάσσια παγανιστική τέχνη.[5]
Μία πτυχή της εικόνας του Ιωνά που ρίχνεται στη θάλασσα, η οποία είναι πιο σπάνια στη ζωγραφική των κατακομβών, είναι ότι ο Ιωνάς, αντί να πάει με το κεφάλι στο νερό, φαίνεται να κατεβαίνει με τα πόδια στη θάλασσα από τους ναυτικούς. Αυτή η εικόνα είναι πιο παραδοσιακή της εβραϊκής μιντρασικής ερμηνείας, δημιουργώντας έτσι τη θεωρία ότι ο πίνακας στην κατακόμβη του Μαρκελλίνου και του Πέτρου είναι περισσότερο εβραϊκός, παρά χριστιανικός σε καταγωγή και σημασία.[5] Μία άλλη πτυχή των σκηνών του Ιωνά που υποστηρίζει αυτή τη θεωρία, είναι το μεγάλο ψάρι που παριστάνεται (ένα κήτος) και όχι ο παραδοσιακά απεικονιζόμενος Λεβιάθαν.[5]
Λείψανα που ανευρέθηκαν[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Τα τελευταία χρόνια έχουν διεξαχθεί αρκετές μελέτες στις κατακόμβες του Mαρκελλίνου και του Πέτρου, που αναλύουν, πώς οι συνθήκες μέσα στις κατακόμβες επηρεάζουν τη διατήρηση των σκελετών. Το γενικό συμπέρασμα είναι ότι η θερμική κατάσταση στις κατακόμβες, είναι πολύ ευνοϊκή για τη διατήρηση των οστών, περισσότερο από αυτή των σκελετών που εκτίθενται σε υπαίθρια περιβάλλοντα.[6] Τα οστά που βρίσκονται μέσα σε μεγαλύτερους θαλάμους της κατακόμβης (ιδιαίτερα στο κέντρο του θαλάμου), έχει βρεθεί ότι διατηρούνται σημαντικά καλύτερα, από τα οστά που βρίσκονται μέσα στους μικρότερους θαλάμους της. Η υπόθεση, με την οποία εργάζονται πολλοί παθολόγοι, είναι ότι τα οστά, που βρίσκονται σε άμεση γειτνίαση με τα τοιχώματα της κατακόμβης, υπόκεινται σε ορισμένες περιβαλλοντικές συνθήκες, συγκεκριμένα απορροή και αυξημένη υγρασία· αντίθετα τα οστά που ανακαλύφθηκαν κοντά στο κέντρο των θαλάμων, δεν υπόκεινται σε τέτοιες συνθήκες και διατηρήθηκαν καλύτερα.[6] Αυτό εξηγεί, γιατί τα οστά που βρίσκονται μέσα σε μικρότερους θαλάμους, δεν είναι σε τόσο καλή κατάσταση: επειδή σχεδόν κάθε σκελετός βρίσκεται κοντά στα τοιχώματα του θαλάμου. Τα οστά που βρίσκονται στους μικρότερους θαλάμους των κατακομβών, επηρεάζονται επίσης από τη διαγένεση (τη μετατροπή του ιζήματος σε πέτρωμα, που οδηγεί σε μία χημική ή φυσική διάβρωση) λόγω του περιορισμένου χώρου.[6]
Κατά τα έτη 2004 έως 2010, οι κεντρικές περιοχές των κατακομβών του Μαρκελλίνου και του Πέτρου υποβλήθηκαν σε ανασκαφές. Κατά τη διαδικασία της ανασκαφής ανακαλύφθηκαν αρκετοί ομαδικοί τάφοι, που χρονολογούνται από τον 1ο και τον 3ο αι. μ.Χ. σε άγνωστο μέχρι τότε ταφικό χώρο.[6] Οι ομαδικοί τάφοι αποτελούνταν από δεκάδες έως εκατοντάδες αρθρωτούς σκελετούς, ανάλογα με το μέγεθος του θαλάμου στον οποίο βρίσκονταν [6] Η χρονολόγηση των τεχνουργημάτων και η χρονολόγηση με ραδιενεργό άνθρακα, χρονολογήσεις που πραγματοποιήθηκαν εκείνη την εποχή, επαλήθευσαν τις ημερομηνίες, κατά τις οποίες τα λείψανα είχαν ταφεί μέσα στις κατακόμβες. Οι τεθνεώτες φαίνεται να έχουν υποβληθεί σε «σύνθετες τελετουργίες ταφής»: ορισμένα από τα σώματα ήταν καλυμμένα με γύψο ή κεχριμπάρι και τυλιγμένα σε υφάσματα.[1][6] Οι ηλικίες των σκελετών μέσα στις κατακόμβες είναι δύσκολο να εντοπιστούν. Ωστόσο φαίνεται, ότι κυμαίνεται από νεαρούς ενήλικες έως ενήλικες και ότι υπάρχουν και τα δύο φύλα. Μία θεωρία που έχουν οι παθολόγοι σχετικά με τις συνθήκες, που οδήγησαν στην ύπαρξη των ομαδικών τάφων, είναι ότι υπήρξε κάποια μορφή επιδημίας κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου.[6]
Δείτε επίσης[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Βιβλιογραφικές αναφορές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 Kacki, S.; Castex, D.; Blanchard, P.; Bessou, M.; Giuliani, R.; Dutour, O. (2013-12-01). «Differential diagnosis of carpal and tarsal ankylosis on dry bones: Example from the catacomb of Saints Peter and Marcellinus (Rome, 1st–3rd century AD)». International Journal of Paleopathology 3 (4): 274–281. doi:. ISSN 1879-9817. PMID 29539564.
- ↑ Amore, Agostino (5 Νοεμβρίου 2008). «Santi Marcellino e Pietro». Santi e Beati. Ανακτήθηκε στις 9 Ιανουαρίου 2009.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 Elsner, Jaś (2003). «Archaeologies and Agendas: Reflections on Late Ancient Jewish Art and Early Christian Art». The Journal of Roman Studies 93: 114–128. doi:.
- ↑ Lamberton, Clark D. (1911). «The Development of Christian Symbolism as Illustrated in Roman Catacomb Painting». American Journal of Archaeology 15 (4): 507–522. doi:. https://archive.org/details/sim_american-journal-of-archaeology_1911_15_4/page/507.
- ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 5,4 5,5 5,6 5,7 5,8 Narkiss, Bezalel (1979-01-01). «The Sign of Jonah» (στα αγγλικά). Gesta 18 (1): 63–76. doi:. ISSN 0016-920X.
- ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 6,4 6,5 6,6 Salesse, K.; Dufour, E.; Lebon, M.; Wurster, C.; Castex, D.; Bruzek, J.; Zazzo, A. (2014-12-01). «Variability of bone preservation in a confined environment: The case of the catacomb of Sts Peter and Marcellinus (Rome, Italy)». Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology 416: 43–54. doi:. ISSN 0031-0182.
|