Μετάβαση στο περιεχόμενο

Κατάλογοι ολοκληρωμάτων

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια

Μια συλλογή ενός καταλόγου ολοκληρωμάτων (Integraltafeln) και τεχνικών του ολοκληρωτικού λογισμού δημοσιεύθηκε από τον Γερμανό μαθηματικό Μάιερ Χιρς [1] (γερμανικά: Meier Hirsch) το 1810[2] Οι κατάλογοι αυτοί επανεκδόθηκαν στο Ηνωμένο Βασίλειο το 1823. Εκτενέστεροι κατάλογοι καταρτίστηκαν το 1858 από τον Ολλανδό μαθηματικό Ντέιβιντ Μπίρενς ντε Χάαν[3] για το έργο του Πίνακες ολοκληρωμένων υπολογισμών (Tables d'intégrales définies), το οποίο συμπληρώθηκε από το βιβλίο Supplément aux tables d'intégrales définies (Συμπλήρωμα στους πίνακες των ορισμένων ολοκληρωμάτων) περίπου το 1864. Μια νέα έκδοση του κυκλοφόρησε το 1867 με τον τίτλο Nouvelles tables d'intégrales définies (Νέοι πίνακες ορισμένων ολοκληρωμάτων).

Οι πίνακες αυτοί, οι οποίοι περιέχουν κυρίως ολοκληρώματα στοιχειωδών συναρτήσεων, παρέμειναν σε χρήση μέχρι τα μέσα του 20ού αιώνα. Στη συνέχεια αντικαταστάθηκαν από τους πίνακες Γκραντστάιν και Ρίζικ, οι οποίοι είναι πολύ πιο πλήρεις. Στους πίνακες Γκραντστάιν και Ρίζικ, τα ολοκληρώματα από το βιβλίο του Μπιέρενς ντε Χάαν αναφέρονται ως BI.

Δεν έχουν όλες οι εκφράσεις κλειστής μορφής αντιπαράγωγα κλειστής μορφής- η μελέτη αυτή αποτελεί αντικείμενο της διαφορικής θεωρίας Γκαλουά, η οποία αναπτύχθηκε αρχικά από τον Ζοζέφ Λιουβίλ στις δεκαετίες του 1830 και 1840, οδηγώντας στο θεώρημα του Λιουβίλ που ταξινομεί ποιες εκφράσεις έχουν κλειστού τύπου αντιπαράγωγα. Ένα απλό παράδειγμα συνάρτησης χωρίς αντιπαράγωγο κλειστής μορφής είναι η ex2, της οποίας το αντιπαράγωγο είναι (μέχρι σταθερές) η συνάρτηση σφάλματος.

Από το 1968 υπάρχει ο αλγόριθμος Ρισχ για τον προσδιορισμό αόριστων ολοκληρωμάτων που μπορούν να εκφραστούν με όρους στοιχειωδών συναρτήσεων, συνήθως με τη χρήση ενός συστήματος υπολογιστικής άλγεβρας. Τα ολοκληρώματα που δεν μπορούν να εκφραστούν με τη χρήση στοιχειωδών συναρτήσεων μπορούν να χειριστούν συμβολικά με τη χρήση γενικών συναρτήσεων, όπως η συνάρτηση G του Μέιγιερ[4].

Κατάλογοι ολοκληρωμάτων

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Περισσότερες λεπτομέρειες μπορείτε να βρείτε στις ακόλουθες σελίδες για τους καταλόγους ολοκληρωμάτων:

Ο πίνακας ολοκληρωμάτων, σειρών και παραγώγων των Γκραντστάιν, Ρίζικ, Γερόνιμους, Τσέιτλιν, Τζέφρι, Ζβίλινγκερ και Μολ (GR) περιέχει μια μεγάλη συλλογή αποτελεσμάτων. Ένας ακόμη μεγαλύτερος πίνακας, σε πολλούς τόμους, είναι αυτός των Προυντνίκοφ, Μπρίτσκοφ και Μάριτσεφ (οι τόμοι 1 έως 3 απαριθμούν ολοκληρώματα και σειρές στοιχειωδών και ειδικών συναρτήσεων, οι τόμοι 4 και 5 είναι πίνακες μετασχηματισμών Λαπλάς). Πιο συμπαγείς συλλογές μπορούν να βρεθούν, επί παραδείγματι, στους Πίνακες Αόριστων Ολοκληρωμάτων των Μπριτσκόφ, Μάριτσεφ και Προυντνίκοφ, ή σε μορφή κεφαλαίου στο CRC Πρότυποι Μαθηματικοί Πίνακες και Τύποι του Ζβίλινγκερ, ή στο Οδηγός Μαθηματικών, Εγχειρίδιο Μαθηματικών ή Οδηγός Χρηστών Μαθηματικών των Μπρόνστειν και Σεμεντιάγιεφ, καθώς και σε άλλα εγχειρίδια μαθηματικών.

Άλλες χρήσιμες πηγές είναι οι μελέτες Αμπράμοβιτς και Στέγκουν και το έργο Bateman Manuscript Project. Και τα δύο αυτά περιέχουν πολλές ταυτοποιήσεις που αφορούν συγκεκριμένα ολοκληρώματα, οι οποίες είναι οργανωμένες σύμφωνα με το πιο σχετικό θέμα και όχι συγκεντρωμένες σε ξεχωριστό πίνακα. Δύο τόμοι του χειρογράφου Μπέιτμαν αφορούν ειδικά τους ολοκληρωτικούς μετασχηματισμούς.

Αρκετοί δικτυακοί τόποι προσφέρουν πίνακες ολοκληρωμάτων και ολοκληρωμάτων κατά παραγγελία. Το πρόγραμμα Γούλφραμ Άλφα μπορεί να εμφανίσει τα αποτελέσματα και, για ορισμένες απλούστερες εκφράσεις, τα ενδιάμεσα στάδια της ολοκλήρωσης. Η Wolfram Research διαχειρίζεται επίσης μια άλλη διαδικτυακή υπηρεσία, το Mathematica Online Integrator.

Ολοκληρώματα απλών συναρτήσεων

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το C χρησιμοποιείται για μια αυθαίρετη σταθερά ολοκλήρωσης που μπορεί να προσδιοριστεί μόνο αν είναι γνωστό κάτι σχετικά με την τιμή του ολοκληρώματος σε κάποιο σημείο. Έτσι, κάθε συνάρτηση έχει άπειρο αριθμό αντιπαραγώγων.

Αυτοί οι τύποι δηλώνουν μόνο με άλλη μορφή τους ισχυρισμούς του πίνακα των παραγώγων.

Ολοκληρώματα με ιδιομορφία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Όταν υπάρχει μια Ιδιομορφία στην ολοκληρωμένη συνάρτηση, έτσι ώστε η αντιπαράγωγος να γίνεται απροσδιόριστη ή σε κάποιο σημείο (η ιδιομορφία), τότε το C δεν χρειάζεται να είναι το ίδιο και στις δύο πλευρές της ιδιομορφίας. Οι παρακάτω μορφές συνήθως υποθέτουν την κύρια τιμή του Κωσύ γύρω από μια ιδιομορφία στην τιμή του C, αλλά αυτό είναι γενικά, όχι απαραίτητο. Παραδείγματος χάριν στο

υπάρχει μια ιδιομορφία στο 0 και η αντιπαράγωγος γίνεται άπειρη εκεί. Αν το παραπάνω ολοκλήρωμα χρησιμοποιούνταν για τον υπολογισμό ενός ορισμένου ολοκληρώματος μεταξύ -1 και 1, θα παίρναμε τη λανθασμένη απάντηση 0. Αυτή όμως είναι η κύρια τιμή Κωσύ του ολοκληρώματος γύρω από την ιδιομορφία. Αν η ολοκλήρωση γίνει στο μιγαδικό επίπεδο, το αποτέλεσμα εξαρτάται από τη διαδρομή γύρω από την αρχή, στην περίπτωση αυτή η ιδιομορφία συνεισφέρει -iπ όταν χρησιμοποιείται διαδρομή πάνω από την αρχή και iπ για διαδρομή κάτω από την αρχή. Μια συνάρτηση στην πραγματική ευθεία θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει μια εντελώς διαφορετική τιμή του C σε κάθε πλευρά της αρχής, όπως στο:[5]

Ρητές συναρτήσεις

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Βλ. επίσης: Κατάλογος ολοκληρωμάτων ρητών συναρτήσεων

Η ακόλουθη συνάρτηση έχει μια μη ολοκληρώσιμη ιδιομορφία στο 0 για n' ≤ -1:

  • (Τύπος τετραγωνισμού του Καβαλιέρι)
    • Γενικότερα,[6]

Εκθετικές συναρτήσεις

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Βλ. επίσης: Κατάλογος ολοκληρωμάτων των εκθετικών συναρτήσεων

  • }

(αν είναι θετικός ακέραιος αριθμός)

(αν είναι θετικός ακέραιος αριθμός)

Βλ. επίσης: Κατάλογος ολοκληρωμάτων λογαριθμικών συναρτήσεων

Τριγωνομετρικές συναρτήσεις

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Βλ. επίσης: Κατάλογος ολοκληρωμάτων τριγωνομετρικών συναρτήσεων

    • (Βλ. Ολοκλήρωμα της δευτερεύουσας συνάρτησης. Το αποτέλεσμα αυτό ήταν μια γνωστή εικασία τον 17ο αιώνα.)
    • (βλ.το ολοκλήρωμα της τεμνούσας σε κύβους.)

Αντίστροφες τριγωνομετρικές συναρτήσεις

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Βλ. επίσης: Κατάλογος ολοκληρωμάτων αντίστροφων τριγωνομετρικών συναρτήσεων

Υπερβολικές συναρτήσεις

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Βλ. επίσης: Κατάλογος ολοκληρωμάτων υπερβολικών συναρτήσεων

Αντίστροφες υπερβολικές συναρτήσεις

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Βλ. επίσης: Κατάλογος ολοκληρωμάτων αντίστροφων υπερβολικών συναρτήσεων

Παράγωγοι συναρτήσεων ανάλογες προς τις δεύτερες παραγώγους τους

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Συναρτήσεις αβέβαιων τιμών

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Έστω f μια Συνέχεια συνάρτησης, που έχει το πολύ μία ρίζα. Αν η f έχει μηδέν, έστω g το μοναδικό αντιπαράγωγο της f που είναι μηδέν στη ρίζα της f- διαφορετικά, έστω g οποιοδήποτε αντιπαράγωγο της f. Τότε

όπου sgn(x) είναι η συνάρτηση προσήμου, η οποία παίρνει τις τιμές -1, 0, 1 όταν x είναι αντίστοιχα αρνητική, μηδενική ή θετική.

Αυτό μπορεί να αποδειχθεί με τον υπολογισμό της παραγώγου της δεξιάς πλευράς του τύπου, λαμβάνοντας υπόψη ότι η συνθήκη για το g είναι εδώ για την εξασφάλιση της συνέχειας του ολοκληρώματος.

Έτσι προκύπτουν οι ακόλουθοι τύποι (όπου a ≠ 0), οι οποίοι ισχύουν για κάθε διάστημα όπου η f είναι συνεχής (σε μεγαλύτερα διαστήματα, η σταθερά C πρέπει να αντικατασταθεί από μια τμηματικά σταθερή συνάρτηση):

όταν n είναι περιττή, και .

όταν για κάποιο ακέραιο αριθμό n.

όταν για κάποιο ακέραιο αριθμό n.

όταν για κάποιο ακέραιο αριθμό n.

όταν για κάποιο ακέραιο αριθμό n.

Αν η συνάρτηση f δεν έχει συνεχή αντιπαράγωγο που παίρνει την τιμή μηδέν στα μηδενικά της f (αυτό συμβαίνει για τις συναρτήσεις ημίτονο και συνημίτονο), τότε sgn(f(x)) ∫ f(x) dx είναι μια αντιπαράγωγος της f σε κάθε διάστημα στο οποίο η f δεν είναι μηδέν, αλλά μπορεί να είναι ασυνεχής στα σημεία όπου f(x) = 0. Για να έχουμε μια συνεχή αντιπαράγωγο, πρέπει επομένως να προσθέσουμε μια καλά επιλεγμένη συνάρτηση βήματος. Αν χρησιμοποιήσουμε επίσης το γεγονός ότι οι απόλυτες τιμές του ημιτόνου και του συνημιτόνου είναι περιοδικές με περίοδο π, τότε έχουμε:

Ειδικές συναρτήσεις

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ci, Si: Τριγωνομετρικά ολοκληρώματα, Ei: Εκθετικό ολοκλήρωμα, li: erf: Συνάρτηση σφάλματος

Ορισμένα ολοκληρώματα χωρίς αντιπαράγωγα κλειστής μορφής

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Υπάρχουν ορισμένες συναρτήσεις των οποίων οι αντιπαραγωγές δεν μπορούν να εκφραστούν σε κλειστή μορφή. Ωστόσο, οι τιμές των ορισμένων ολοκληρωμάτων σε κάποια από αυτές τις συναρτήσεις σε κάποια κοινά διαστήματα μπορούν να υπολογιστούν. Μερικά χρήσιμα ολοκληρώματα δίνονται παρακάτω.

  • (βλ. επίσης Συνάρτηση Γάμμα)
  • for a > 0 (το γκαουσιανό ολοκλήρωμαl)
  • for a > 0
  • για a > 0, n είναι ένας θετικός ακέραιος και !! είναι το διπλό παραγοντικό.
  • when a > 0
  • for a > 0, n = 0, 1, 2, ....
  • (βλ. επίσης αριθμός Μπερνούλι)
  • (βλ. συνάρτηση sinc και το ολοκλήρωμα Ντίριχλετ)
  • (αν n είναι ένας θετικός ακέραιος και !! είναι το διπλό παραγοντικό).
  • (για α, β, m, n ακέραιοι αριθμοί με β ≠ 0 και m, n ≥ 0, βλ. επίσης Διωνυμικό συντελεστή)
  • (για α, β πραγματικός, n ένας μη αρνητικός ακέραιος και m ένας περιττός θετικός ακέραιος- αφού το ολοκλήρωμα είναι περιττό)
  • (για α, β, m, n ακέραιοι αριθμοί με β ≠ 0 και m, n ≥ 0, βλ. επίσης Διωνυμικό συντελεστή)
  • (για α, β, m, n ακέραιοι αριθμοί με β ≠ 0 και m, n ≥ 0, βλ. επίσης Διωνυμικό συντελεστή
  • (όπου exp[u] είναι η εκθετική συνάρτηση eu, και a > 0.)
  • (οπου είναι η συνάρτηση Γάμμα)
  • (για Re(α) > 0 και Re(β) > 0, βλ. συνάρτηση βήτα)
  • (όπου I0(x) είναι η τροποποιημένη συνάρτηση Μπέσελ πρώτου είδους)
  • (για ν > 0 , αυτό σχετίζεται με τη συνάρτηση πυκνότητας πιθανότητας της Κατανομής t-Student)

Εάν η συνάρτηση f έχει περιορισμένη μεταβολή στο διάστημα [a,b], τότε η μέθοδος της εξάντλησης παρέχει έναν τύπο για το ολοκλήρωμα:

Το «Όνειρο του δευτεροετούς»:

αποδίδεται στον Γιόχαν Μπερνούλι.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  1. «Meier Hirsch - Deutsche Digitale Bibliothek». www.deutsche-digitale-bibliothek.de (στα Γερμανικά). Ανακτήθηκε στις 15 Μαρτίου 2025. 
  2. Hirsch, Meyer (1810). Integraltafeln: oder, Sammlung von integralformeln (στα Γερμανικά). Duncker & Humblot. 
  3. «The Bibliotheca Mathematica of Bierens de Haan». web.archive.org. 17 Ιανουαρίου 2007. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 17 Ιανουαρίου 2007. Ανακτήθηκε στις 14 Μαρτίου 2025. CS1 maint: Unfit url (link)
  4. «DLMF: §16.17 Definition ‣ Meijer 𝐺-Function ‣ Chapter 16 Generalized Hypergeometric Functions and Meijer 𝐺-Function». dlmf.nist.gov. Ανακτήθηκε στις 15 Μαρτίου 2025. 
  5. Serge Lang] . A First Course in Calculus, 5th edition, p. 290
  6. "Reader Survey: log|x| + C", Tom Leinster, The n-category Café, March 19, 2012
  • Bronstein, Ilja Nikolaevič· Semendjajew, Konstantin Adolfovič (1987) [1945]. Grosche, Günter· Ziegler, Viktor· Ziegler, Dorothea, επιμ. Taschenbuch der Mathematik (στα German). 1. Μτφρ. Ziegler, Viktor. Weiß, Jürgen (23 έκδοση). Thun and Frankfurt am Main: Verlag Harri Deutsch (and B. G. Teubner Verlagsgesellschaft, Leipzig). ISBN 3-87144-492-8. CS1 maint: Μη αναγνωρίσιμη γλώσσα (link)
  • Zwillinger, Daniel· Jeffrey, Alan (23 Φεβρουαρίου 2007). Table of Integrals, Series, and Products. Elsevier. ISBN 978-0-08-047111-2. 
  • Prudnikov, Anatolii Platonovich (Прудников, Анатолий Платонович)· Brychkov, Yuri A. (Брычков, Ю. А.) (1988–1992) [1981−1986 (Russian)]. Integrals and Series (στα English). 1–5. Μτφρ. Queen, N. M. (1 έκδοση). (Nauka) Gordon & Breach Science Publishers/CRC Press. ISBN 2-88124-097-6.  |first3= missing |last3= in Authors list (βοήθεια)CS1 maint: Μη αναγνωρίσιμη γλώσσα (link) . Second revised edition (Russian), volume 1–3, Fiziko-Matematicheskaya Literatura, 2003.
  • Yuri A. Brychkov (Ю. А. Брычков), Handbook of Special Functions: Derivatives, Integrals, Series and Other Formulas. Russian edition, Fiziko-Matematicheskaya Literatura, 2006. English edition, Chapman & Hall/CRC Press, 2008, ISBN 1-58488-956-X / 9781584889564.
  • Daniel Zwillinger. CRC Standard Mathematical Tables and Formulae, 31st edition. Chapman & Hall/CRC Press, 2002. ISBN 1-58488-291-3. (Many earlier editions as well.)
  • Meyer Hirsch [de], Integraltafeln oder Sammlung von Integralformeln (Duncker und Humblot, Berlin, 1810)
  • Meyer Hirsch [de], Integral Tables Or A Collection of Integral Formulae (Baynes and son, London, 1823) [English translation of Integraltafeln]
  • David Bierens de Haan, Nouvelles Tables d'Intégrales définies (Engels, Leiden, 1862)
  • Benjamin O. Pierce A short table of integrals - revised edition (Ginn & co., Boston, 1899)