Ιγκνάτσι Ντομέικο

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Ιγκνάτσι Ντομέικο
Γενικές πληροφορίες
Όνομα στη
μητρική γλώσσα		Ignacy Domeyko (Πολωνικά)
Γέννηση31  Ιουλίου 1802[1] ή 3  Ιουλίου 1802[2]
Niedźwiadka estate ή Vialikaja Miadzviadka
Θάνατος23  Ιανουαρίου 1889[1][2]
Σαντιάγο[3][2]
Τόπος ταφήςΣαντιάγο[4]
Χώρα πολιτογράφησηςΒασίλειο της Πολωνίας (1815-1915)
Χιλή
Εκπαίδευση και γλώσσες
Ομιλούμενες γλώσσεςΙσπανικά
Πολωνικά[5]
ΣπουδέςΠανεπιστήμιο του Βίλνιους
Εθνική Ανώτατη Σχολή Μηχανικών Μεταλλειολόγων του Παρισιού
αυτοκρατορικό πανεπιστήμιο της Βίλνα
The Piarist Fathers College in Szczuczyn
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότηταγεωγράφος
διδάσκων πανεπιστημίου[2]
ορυκτολόγος
γεωλόγος
μεταλλειολόγος μηχανικός[6]
μετεωρολόγος[7]
ΕργοδότηςΠανεπιστήμιο της Χιλής
Οικογένεια
ΓονείςHippolyte Domeyko και Karolina Domeyko
Αξιώματα και βραβεύσεις
Αξίωμαrector of the University of Chile
Πρύτανης
Υπογραφή
Θυρεός
Commons page Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα

Ο Ιγκνάτσι Ντομέικο (πολωνικά: Ignacy Domeyko ή Domejko, ψευδώνυμο: Żegota [Ζεγκότα], ισπανικά: Ignacio Domeyko, προφέρεται: [iɣˈnasjo ðoˈmejko]) (31 Ιουλίου 1802 - 23 Ιανουαρίου 1889) ήταν Πολωνός[8][9][10] γεωλόγος, ορυκτολόγος, εκπαιδευτικός και ιδρυτής του Πανεπιστημίου του Σαντιάγο της Χιλής. Ο Ντομέικο πέρασε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του και πέθανε στη χώρα υιοθεσίας του, τη Χιλή.

Ο Ντομέικο ως νέος έζησε στην διαμελισμένη Πολωνία και συμμετείχε στον Πολωνικό-Ρωσικό Πόλεμο του 1830-31. Μετά τη νίκη της Ρωσίας, εξορίστηκε, περνώντας μέρος της ζωής του στη Γαλλία (όπου είχε πάει με έναν φιλομαθή συνάδελφο, τον Πολωνό ποιητή Άνταμ Μιτσκιέβιτς) πριν εγκατασταθεί τελικά στη Χιλή, της οποίας έγινε πολίτης.

Έζησε περίπου 50 χρόνια στη Χιλή και συνέβαλε σημαντικά στη μελέτη της γεωγραφίας, της γεωλογίας και της ορυκτολογίας αυτής της χώρας. Οι παρατηρήσεις του σχετικά με τις συνθήκες των φτωχών ανθρακωρύχων και των πλούσιων εκμεταλλευτών τους, επηρέασαν βαθιά αυτούς που θα διαμόρφωναν το εργατικό κίνημα της Χιλής.

Ο Ντομέικο θεωρείται ότι είχε στενούς δεσμούς με πολλές χώρες και έτσι το 2002, όταν η UNESCO οργάνωσε μια σειρά εορτασμών για την 200ή επέτειο από τη γέννησή του, αναφέρθηκε ως «πολίτης του κόσμου».[11][12]

Ζωή[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Πρώιμη ζωή[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Κρακόφσκιε Πσεμιέστσε 64, Βαρσοβία, με πλάκα (απέναντι) προς τιμήν του Ντομέικο
Πλάκα για τον εορτασμό του «διακεκριμένου γιου του πολωνικού έθνους και εξέχοντος πολίτη της Χιλής»

Ο Ιγκνάτσι Ντομέικο γεννήθηκε στον τότε ρωσικό διαμελισμό της πρώην Πολωνικής-Λιθουανικής Κοινοπολιτείας, στην Έπαυλη Νιεντζβιάντκα Βιέλκα (λευκορωσικά: Мядзьведка) κοντά στο Νιέσφιεζ της Ρωσικής Αυτοκρατορίας (τώρα περιοχή Καρελίτσι, Λευκορωσία). Η οικογένεια Ντομέικο κατείχε το πολωνικό οικόσημο Ντάγκιελ. Ο πατέρας του Ιγκνάτσι, Χιπόλιτ Ντομέικο, ο οποίος ήταν πρόεδρος του τοπικού δικαστηρίου της αυλής (πολωνικά: sąd ziemski), πέθανε όταν ο Ιγκνάτσι ήταν επτά ετών. Οι θείες του αγοριού εκτέλεσαν τα καθήκοντα τότε ως φύλακες του.[13]

Ως νέος, ο Ιγκνάτσι ήταν ένα υποκείμενος στη Ρωσική Αυτοκρατορία. Ωστόσο, είχε ανατραφεί στον πολιτισμό της Πολωνικής-Λιθουανικής Κοινοπολιτείας, ενός πολυπολιτισμικού κράτους του οποίου οι μορφωμένες και κυρίαρχες τάξεις μιλούσαν τα πολωνικά ως lingua franca. Λίγο πριν από τη γέννηση του Ντομέικο, η Κοινοπολιτεία είχε διαμελιστεί στους διαμελισμούς της Πολωνικής-Λιθουανικής Κοινοπολιτείας. Γι΄ αυτό το λόγο, και επειδή ο Ντομέικο στη συνέχεια πέρασε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του στη Χιλή, θεωρείται άτομο εθνικής σημασίας για τους Πολωνούς, τους Λευκορώσους, τους Λιθουανούς και τους Χιλιανούς.

Ο Ντομέικο εγγράφηκε στο Πανεπιστήμιο του Βίλνιους, τότε γνωστό ως το Αυτοκρατορικό Πανεπιστήμιο του Βίλνο, το 1816 ως φοιτητής μαθηματικών και φυσικής.[13] Σπούδασε υπό τον Γέντζεϊ Σνιαντέτσκι. Συμμετέχοντας με τους Φιλομαθείς, μια μυστική φοιτητική οργάνωση αφιερωμένη στην πολωνική κουλτούρα και την αποκατάσταση της ανεξαρτησίας της Πολωνίας, ήταν στενός φίλος του Άνταμ Μιτσκιέβιτς. Το 1823-24, κατά τη διάρκεια της έρευνας και των δοκιμών των Φιλομαθών, ο Ντομέικο και ο Μιτσκιέβιτς πέρασαν μήνες έγκλειστοι στο μοναστήρι της Βασιλικής του Βίλνιους.

Αφού συμμετείχε στη Νοεμβριανή Εξέγερση του 1830, στην οποία ο Ντομέικο υπηρέτησε ως αξιωματικός υπό τον Στρατηγό Ντεζιντέρι Χουαπόφσκι, το 1831 ο Ντομέικο αναγκάστηκε να εξορίσει για να μην αντιμετωπίσει ρωσικά αντίποινα.[14]

Εξορία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ταξιδεύοντας στη Γερμανία, έφτασε στη Γαλλία, όπου θα αποκτούσε πτυχίο μηχανικής στο παρισινό École des Mines (Σχολή Μεταλλευτικής). Σπούδασε επίσης στη Σορβόννη και διατήρησε τις πολιτικές του σχέσεις με Λευκορώσους, Πολωνούς και Λιθουανούς.[13]

Χιλή[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Προτομή του Ντομέικο, Πανεπιστήμιο της Χιλής
Ο Ντομέικο και η σύζυγος του, Ενρικέτα Σοτομαγιόρ ι Γκουζμάν, 1854

Το 1838 ο Ντομέικο έφυγε για τη Χιλή. Εκεί συνέβαλε ουσιαστικά στην ορυκτολογία και την τεχνολογία της εξόρυξης, μελέτησε αρκετά άγνωστα στο παρελθόν ορυκτά, υποστήριξε τα πολιτικά δικαιώματα των ιθαγενών φυλών, και ήταν μετεωρολόγος και εθνογράφος. Πιστεύεται επίσης ότι εισήγαγε το μετρικό σύστημα στη Λατινική Αμερική.[13]

Υπηρέτησε ως καθηγητής σε κολέγιο μεταλλευτικής στο Κοκίμπο (Λα Σερένα) και μετά το 1847 στο Πανεπιστήμιο της Χιλής (Universidad de Chile, στο Σαντιάγο), στο οποίο ήταν πρύτανης για 16 χρόνια (1867-83).[13] Ο Ντομέικο απέκτησε τη χιλιανή υπηκοότητα το 1849, αλλά δήλωσε τότε ότι «Δεν μπορώ τώρα να αλλάξω ποτέ την ιθαγένεια μου, αλλά ο Θεός μου δίνει την ελπίδα ότι οπουδήποτε κι αν βρίσκομαι - είτε στην Κορδιλιέρα είτε στο (προάστιο του Βίλνιους) Πανέριαϊ - θα πεθάνω Λιθουανός».[15] Ο όρος «Λιθουανός» εκείνη την εποχή, ωστόσο, όριζε κάθε κάτοικο, ανεξαρτήτως εθνικότητας, των εδαφών του πρώην Μεγάλου Δουκάτου της Λιθουανίας.

Το 1884, ο Ντομέικο επέστρεψε για μια εκτεταμένη επίσκεψη στην Ευρώπη και παρέμεινε εκεί μέχρι το 1889, όπου επισκέφθηκε τη γενέτειρά του και άλλα μέρη της πρώην Κοινοπολιτείας, καθώς και το Παρίσι και την Ιερουσαλήμ.[13]

Το 1887, του απονεμήθηκε επίτιμο διδακτορικό από το Γιαγκιελόνιο Πανεπιστήμιο της Κρακοβίας.[13]

Το 1889, αμέσως μετά την επιστροφή του στο Σαντιάγο της Χιλής, ο Ντομέικο πέθανε.[13]

Μνημεία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο τάφος του Ντομέικο στο Σαντιάγο

Από τον Ντομέικο έχουν ονομαστεί τα ακόλουθα: το ορυκτό δομεϊκίτης (domeykite)[16], το οστρακοειδές Nautilus domeykus, το γένος Domeykosaurus, ο αμμωνίτης Amonites domeykanus, ο αστεροειδής 2784 Domeyko, η Οροσειρά Ντομέικο στις Άνδεις και η χιλιανή πόλη Ντομέικο.

Μια χάλκινη προτομή του Ντομέικο βρίσκεται στο Κεντρικό Κτίριο του Πανεπιστημίου της Χιλής, του οποίου ο Ντομέικο ήταν επί μακρόν πρύτανης.

Το 1992, μια πλάκα στα ισπανικά και τα πολωνικά τοποθετήθηκε σε ένα κτίριο στην περίφημη οδό Κρακόφσκιε Πσεμιέστσε 64, στη Βαρσοβία της Πολωνίας, προς τιμήν του «διακεκριμένου υιού του πολωνικού έθνους και διακεκριμένου πολίτη της Χιλής».

Κατά την 200ή επέτειο από τη γέννησή του, η UNESCO κήρυξε το 2002 «Έτος Ιγκνάτσι Ντομέικο».[11] Αρκετές αναμνηστικές εκδηλώσεις πραγματοποιήθηκαν στη Χιλή υπό την αιγίδα του Πολωνού Προέδρου, Αλεξάντερ Κφασνιέφσκι και του Προέδρου της Χιλής, Ρικάρντο Λάγκος.

Το 2002, η Πολωνία και η Χιλή εξέδωσαν από κοινού γραμματόσημο για την επέτειο των 200 χρόνων από τη γέννηση του Ντομέικο.

Επίσης, το 2002, μια πλάκα των 200ων γενεθλίων προς τιμήν του τοποθετήθηκε στην πύλη εισόδου στο μοναστήρι των Ανατολικών Βασιλικών στο Βίλνιους της Λιθουανίας, όπου αυτός και ο Άνταμ Μιτσκιέβιτς κρατήθηκαν το 1823-24 κατά τη διάρκεια της έρευνας και των δοκιμών των Φιλομαθών.

Το 2015, ο Λευκορωσός ορειβάτης Πάβελ Γκορμπούνοφ τοποθέτησε μια πλάκα στην κορυφή του Σέρο Κιμάλ στην Οροσειρά Ντομέικο.[17]

Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας: (Γαλλικά) καθιερωμένοι όροι της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Γαλλίας. data.bnf.fr/ark:/12148/cb153649947. Ανακτήθηκε στις 10  Οκτωβρίου 2015.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 tnk.krakow.pl/czlonkowie/domeyko-ignacy-zegota/. Ανακτήθηκε στις 30  Αυγούστου 2022.
  3. ↑ Εθνική Βιβλιοθήκη της Γερμανίας: (Γερμανικά) Gemeinsame Normdatei. Ανακτήθηκε στις 31  Δεκεμβρίου 2014.
  4. ↑ 4,0 4,1 (Αγγλικά) Find A Grave.
  5. ↑ Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας: (Γαλλικά) καθιερωμένοι όροι της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Γαλλίας. data.bnf.fr/ark:/12148/cb153649947. Ανακτήθηκε στις 10  Οκτωβρίου 2015.
  6. ↑ Ανακτήθηκε στις 20  Ιουνίου 2019.
  7. ↑ Ανακτήθηκε στις 24  Ιουνίου 2019.
  8. ↑ Χάτσισον, Ελίζαμπεθ Κουέι, επιμ. (2014). «A Polish scientist among the Mapuche, Ignacio Domeyko». The Chile Reader: History, Culture, Politics. Duke University Press. σελ. 157. ISBN 978-0822353607. 
  9. ↑ Μορενο, Τερέζα, επιμ. (2007). The Geology of Chile. The Geological Society. σελ. 340. ISBN 978-1862392205. 
  10. ↑ Κολίερ, Σάιμον· Σάτερ, Γουίλιαμ Φ. (2004). A History of Chile, 1808-2002. Cambridge University Press. σελ. 98. ISBN 978-0521534840. 
  11. ↑ 11,0 11,1 CULTURAL BULLETIN 21 (165), Polish Ministry of Foreign Affairs, 2002
  12. ↑ Algimantas Grigelis' preface to the book "Ignotas Domeika/Ignacy Domeyko 1802 - 1889, Ignacy Domeyko - A Citizen of the World [νεκρός σύνδεσμος] - scroll down for English translation
  13. ↑ 13,0 13,1 13,2 13,3 13,4 13,5 13,6 13,7 «Ignaсy Domeyko». Κυβέρνηση της Λευκορωσίας. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 6 Ιουλίου 2011. Ανακτήθηκε στις 2 Σεπτεμβρίου 2009. 
  14. ↑ «Ignacy Domeyko życiorys». zyciorysy.pl (στα Πολωνικά). 
  15. ↑ «Lietuvos Respublikos Prezidento Valdo Adamkaus kalba atidengiant paminklinę lentą Ignotui Domeikai» (στα Λιθουανικά). President of the Republic of Lithuania. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 18 Δεκεμβρίου 2008. Ανακτήθηκε στις 27 Ιανουαρίου 2009. ...ar Kordiljeruose mirsiu, ar Paneriuose - mirsiu lietuviu... 
  16. ↑ «Losy Ignacego Domeyki potoczyłyby się zapewne inaczej, gdyby nie przymusowa emigracja po powstaniu listopadowym. Polski badacz spędził pół wieku w Chile, gdzie jego znajomość geologii i mineralogii okazała się bezcenna». historiaposzukaj.pl (στα Πολωνικά). 
  17. ↑ «В чилийских Кордильерах почтили память Игната Домейко». Belarus Partizan. 2 Φεβρουαρίου 2015. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2 Ιουλίου 2015. Ανακτήθηκε στις 2 Φεβρουαρίου 2015. 

Πηγές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Εξωτερικοί σύνδεσμοι[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Καθιερωμένοι όροι
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Ιγκνάτσι_Ντομέικο&oldid=10071026"