Θωμάς (όνομα)
Θωμάς (γεν. του Θωμά, πληθ. αριθμός οι Θωμάδες), ελληνικό αντρικό κύριο όνομα.
Ετυμολογία του ονόματος Θωμάς[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Σύμφωνα με το Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας του Γεωργίου Μπαμπινιώτη, το όνομα Θωμάς, από το μεταγενέστερο Θωμᾶς, προέρχεται από το αραμαϊκό Te΄ōmá «δίδυμος».[1] Σύμφωνα με το Λεξικό της κοινής νεοελληνικής, από την αραμαϊκή λέξη Toma «δίδυμος», που συνέπιπτε με το ελληνιστικό Θωμᾶς «ο θαυμαστός».[2] Παράβαλε επίσης Ιωάννης, ια΄ 16: «εἶπεν οὖν Θωμᾶς ὁ λεγόμενος Δίδυμος τοῖς συμμαθηταῖς· Ἄγωμεν καὶ ἡμεῖς ἵνα ἀποθάνωμεν μετ’ αὐτοῦ.»
Το όνομα είναι σημασιολογικά ταυτόσημο με τα ελληνικά αντρικά ονόματα Γέμελλος / Γέμινος, Δίδυμος (όνομα), Τομάζος.
Ονομαστική εορτή[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Συνήθως, ο Θωμάς γιορτάζει την πρώτη Κυριακή μετά την Κυριακή του Πάσχα, την αποκαλούμενη Κυριακή του Θωμά (ή Κυριακή του Αντίπασχα) ή εναλλακτικά στις 6 Οκτωβρίου, ημέρα που η Ορθόδοξη Εκκλησία τιμά τη μνήμη του Θωμά εκ των δώδεκα αποστόλων.[3] Η Καθολική Εκκλησία τιμά τη μνήμη του απόστολου Θωμά στις 3 Ιουλίου.[4]
Γυναικείος τύπος του ονόματος Θωμάς[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Διάδοση του ονόματος Θωμάς[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Όνομα κοινό σε όλο τον ελληνόφωνο χώρο, οφείλει τη διάδοσή του στον απόστολο Θωμά, έναν από τους δώδεκα μαθητές του Ιησού, ο οποίος θέλησε να ψηλαφίσει τις πληγές του δασκάλου του, για να πιστέψει στην ανάστασή του. Από εδώ και η έκφραση: «άπιστος Θωμάς», για άνθρωπο που δύσκολα πείθεται για κάτι, αν δεν έχει προσωπική αντίληψη.[5] Ο Αθανάσιος Μπούτουρας στο βιβλίο του Τα νεοελληνικά κύρια ονόματα ιστορικώς και γλωσσικώς ερμηνευόμενα το περιλαμβάνει στην κατηγορία των «Ονομάτων εκ της εκκλησιαστικής παραδόσεως» και ειδικότερα των «Ονομάτων εξ Αγίων».[6]
Ενδεικτικά, σήμερα στον ελλαδικό χώρο, σε μια προσπάθεια, που χρονολογείται από τον Απρίλιο του 2009, στατιστικής αποτίμησης της συχνότητας των ελληνικών ονομάτων, το βαφτιστικό Θωμάς, με 255 εμφανίσεις, παρουσιάζεται στην 69η θέση των πιο συχνών ονομάτων (26ο ανάμεσα στα αντρικά) και το φέρουν γύρω στους 40.000 Έλληνες ή ποσοστό 0,26%, ενώ οι τύποι Τόμας και Τόμης είναι ανάμεσα σε εκείνα τα ονόματα που εμφανίζονται 1 φορά.[7]
Στην αρχαιότητα το όνομα Θωμάς (Θωμᾶς) δεν ήταν ιδιαίτερα συχνό. Σύμφωνα με τη Θετίμα, εμφανίζεται σε όλο το Lexicon of Greek Personal Names (LGPN) να το φέρουν 39 πρόσωπα, τον 4ο με 5ο αι. μ.Χ., με γεωγραφική διασπορά: Θεσσαλονίκη, Κιλικία Τραχεία, Κιλικία Πεδιάς, Αθήνα, Αχαΐα Φθιώτις, Θράκη, Καρία, Κρήτη, Ρόδος, Σύρος. Στο ίδιο λεξικό καταγράφεται ο παράλληλος τύπος Θομᾶς (βυζαντινή περίοδος, Ρόδος),[8] ενώ στην Αθήνα, σύμφωνα με το Athenian Onomasticon, καταγράφεται το γυναικείο όνομα Θωμασία από τον 6ο μ.Χ. αι. (SEMA = Βούλα Ν. Μπαρδ́άνη, Γεώργιος Κ. Παπαδόπουλος, Συμπλήρωμα τῶν ἐπιτυμβίων μνημείων τῆς Ἀττικῆς, Βιβλιοθήκη τής εν Αθήναις Αρχαιολογικής Εταιρείας, #241, Αθήνα 2006, σ. 2821.)[9]
Στη Γαλλία, το όνομα Thomas ήταν ιδιαίτερα διαδεδομένο τους προηγούμενους αιώνες, στα μέσα του εικοστού αιώνα παρουσίασε μια κάμψη, αλλά γύρω στο 1980 επανήλθε και ανάμεσα στο 1996 και το 2002 καταγράφτηκε ως το πιο δημοφιλές αντρικό όνομα.[10]
Στη Γερμανία, δημοτικότητα του ονόματος Thomas αύξαινε συνεχώς από τη δεκαετία του ’40 και μετά. Από τα τέλη της δεκαετίας του ’50 έως τη δεκαετία του ’60, το όνομα ήταν σχεδόν συνεχώς το πιο διαδεδομένο όνομα. Από τα μέσα της δεκαετίας του ’80 ωστόσο, η δημοτικότητά του μειώθηκε σημαντικά.[11]
Τύποι του ονόματος Θωμάς[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Υποκοριστικός τύπος: Θωμάκης· σύντομος τύπος: Μάκης· τύποι κοινοί στον ελληνόφωνο χώρο.
Διαλεκτικοί τύποι του ονόματος[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- Θώμος, στην Ήπειρο·[12]
- Σιώμος, στην Ήπειρο (δισύλλαβο· σήμερα σώζεται ως επώνυμο)·[13][14] — σύμφωνα με τον Σπανό είναι βλάχικο·[15] Τσιώμος (δισύλλαβο· σήμερα σώζεται ως επώνυμο, και Τσιώμης) και υποκοριστικό Μέτσιος (δισύλλαβο· σήμερα ως επώνυμο), στην Ήπειρο·[16]
- Θουμάς, Τουμάς, Τόμα(ς) και Σούμα, στην Καππαδοκία·[17]
- Θωμέτσας, Θώμος, Τώμος, στη Φιλιππούπολη·[18]
- Θουμάς, στο Σουφλί, την Αδριανούπολη[19] και τη Σύμη·[20]
- Τώμας, στο Αραβάνι Καππαδοκίας.[21]
Το όνομα Θωμάς σε άλλες γλώσσες[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- αγγλικά: Thomas· χαϊδευτικό: Tommy· σύντομος τύπος: Tom, σκωτσέζικα: Tam·[22]
- γαλλικά: Thomas (Τομάς)·[23]
- γερμανικά: Thomas·[24]
- ισπανικά: Tomás· καταλανικά: Tomàs· βασκικά: Toma· γαλικιανά: Tomé·[25]
- ιταλικά: Tommaso, Tomaso (βλ. Τομάζος)·[26]
- σλοβάκικα: Tomáš· Tomo, Tomiš, Tomas·[27]
- ουγγρικά: Tamás·
- ουκρανικά: Хома (Χομά), Фома (Φομά)·
- πολωνικά: Tomasz·
- ρουμανικά: Toma·
- ρωσικά: Фома (Φομά)·
- σερβικά: Тома (Τομά)·
- τσέχικα: Tomáš.
Άγιοι με το όνομα Θωμάς[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- Θωμάς απόστολος εκ των δώδεκα, η Ορθόδοξη Εκκλησία τιμά τη μνήμη του στις 6 Οκτωβρίου·[28] η κατάθεση των λειψάνων του τιμάται στις 20 Ιουνίου·[29] και τέλος η μνήμη του τιμάται στη Σύναξη των δώδεκα Αποστόλων, στις 30 Ιουνίου·[30]
- Θωμάς ο Δεφουρκινός, η Ορθόδοξη Εκκλησία τιμά τη μνήμη του στις 10 Δεκεμβρίου·[31]
- Θωμάς ο εν τω Μαλεώ, η Ορθόδοξη Εκκλησία τιμά τη μνήμη του στις 7 Ιουλίου·[32]
- Θωμάς το νήπιον, Καισάριος κ.ά., η Ορθόδοξη Εκκλησία τιμά τη μνήμη τους την 1η Νοεμβρίου·[33]
- Θωμάς ο διάκονος, Τιμόθεος κ.ά., η Ορθόδοξη Εκκλησία τιμά τη μνήμη τους στις 28 Νοεμβρίου·[34]
- Θωμάς ο Α΄, πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως, η Ορθόδοξη Εκκλησία τιμά τη μνήμη του στις 21 Μαρτίου·[35]
- Θωμάς ο νέος (ο Β΄), πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως, η Ορθόδοξη Εκκλησία τιμά τη μνήμη του στις 14 Νοεμβρίου.[36]
- Θωμάς Ακινάτης, Διδάσκαλος της Εκκλησίας, η Καθολική Εκκλησία τιμά τη μνήμη του στις 28 Ιανουαρίου (και 7 Μαρτίου)·[37]
- Τόμας Μπέκετ, η Καθολική Εκκλησία τιμά τη μνήμη του στις 29 Δεκεμβρίου·[38]
- Τόμας Μορ, η Καθολική Εκκλησία τιμά τη μνήμη του στις 22 Ιουνίου·[39]
Πρόσωπα με το όνομα Θωμάς[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- Πατριάρχης Θωμάς Α΄, Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως την περίοδο 607-610.
- Πατριάρχης Θωμάς Β΄, Οικουμενικός Πατριάρχης την περίοδο 667-669
- Θωμάς Παλαιολόγος (1409–1465), δεσπότης του Μυστρά
- Θωμάς ο Σχολαστικός, επιγραμματοποιός
- Θωμάς Θωμόπουλος (1873–1937), γλύπτης, καθηγητής της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών
- Θωμάς Οικονόμου (1864–1927) ηθοποιός
- Θωμάς Μητρόπουλος (1944), ποδοσφαιρικός παράγοντας
- Θωμάς Μαύρος (1954), ποδοσφαιριστής
- Θωμάς Κοροβίνης (1953), συγγραφέας
- Θωμάς Ξενάκης (1875–1942), αθλητής της γυμναστικής, δύο φορές Ολυμπιονίκης
- Θωμάς Γκόρπας (1935–2003), ποιητής
- Θωμάς Λαναράς (1890–1961), βιομήχανος
- Θωμάς Μπακαλάκος, μουσικοσυνθέτης
- Θωμάς Λιακουνάκος, επιχειρηματίας
- Θωμάς Μπίμης, Ολυμπιονίκης των συγχρονισμένων καταδύσεων
- Τομ Πάππας (1899–1988), Ελληνοαμερικανός επιχειρηματίας
- Θωμάς Κομνηνός Δούκας Άγγελος (1288–1318), δεσπότης της Ηπείρου.
Πρόσωπα με το όνομα Thomas[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- Τόμας Μπέκετ (Thomas Becket, 1118–1170),
- Τόμας Μορ (Thomas Morus, 1478–1535),
- Τόμας Κουκ (Thomas Cook, 1808–1892), Βρετανός, ο ιδρυτής του ταξιδιωτικού πρακτορείου Κουκ
- Τόμας Χομπς (Thomas Hobbes, 1588–1679), Άγγλος φιλόσοφος
- Τόμας Τζέφερσον (Thomas Jefferson, 1743–1826), Αμερικανός Πρόεδρος
- Thomas Edison, amerikansk opfinder.
- Τόμας Μαν (Thomas Mann, 1875–1955), Γερμανός συγγραφέας
- Τόμας Μύλλερ (Thomas Müller, 1989), Γερμανός ποδοσφαιριστής
- Τόμας Στερνς Έλιοτ (Thomas Stearns Eliot, 1888–1965), Αμερικανός ποιητής
- Τόμας Πίντσον (Thomas Pynchon, 1937), Αμερικανός συγγραφέας
Πρόσωπα με το όνομα Tom[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- Τομ Κρουζ, (Tom Cruise, 1962), Αμερικανός ηθοποιός
- Τομ Χανκς (Tom Hanks, 1956), Αμερικανός ηθοποιός
- Τομ Τζόουνς (Tom Jones, 1940), Βρετανός τραγουδιστής
Το όνομα Θωμάς στις τέχνες[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- Η καλύβα του Μπαρμπα-Θωμά, μυθιστόρημα της Αμερικανίδας Χάριετ Μπίτσερ Στόου.
- Θῶμος Κρανιάς, χαρακτήρας στο μυθιστόρημα του Κωνσταντίνου Χατζόπουλου, Ο πύργος του ακροπόταμου, 1915).
Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- ↑ Γεώργιος Μπαμπινιώτης, Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας, Κέντρο Λεξικολογίας, Αθήνα, δεύτερη έκδοση, ανατύπωση, 2005.
- ↑ Λεξικό της κοινής νεοελληνικής, «Θωμάς».
- ↑ «Θωμά Αποστόλου», Αγίου Νικοδήμου Αγιορείτου Συναξαριστής των δώδεκα μηνών του ενιαυτού Αρχειοθετήθηκε 2015-04-19 στο Wayback Machine., Εκδόσεις Δόμος, Αθήνα 2005.
- ↑ «Tommaso» στο Santi, beati e testimoni: Dizionario dei nomi.
- ↑ Λεξικό της κοινής νεοελληνικής, ό.π.
- ↑ Αθανάσιος Χ. Μπούτουρας, Τα νεοελληνικά κύρια ονόματα ιστορικώς και γλωσσικώς ερμηνευόμενα, Αθήνα 1912, σ. 70.
- ↑ Χάρης Φουνταλής, «Ελληνικά ονόματα (και ολίγη από στατιστική)» Αρχειοθετήθηκε 2015-06-22 στο Wayback Machine..
- ↑ «Θωμᾶς» Αρχειοθετήθηκε 2020-08-07 στο Wayback Machine., Θετίμα.
- ↑ Athenian Onomasticon, «Ζ–Κ» Αρχειοθετήθηκε 2018-08-28 στο Wayback Machine..
- ↑ Chantal Tanet, Tristan Hordé, "Larousse: Dictionnaire des prénoms", Éditions Larousse, 2006, ISBN 978-2-03-582703-5, σ. 430.
- ↑ «Vorname Thomas: Statistik und Bedeutung».
- ↑ Αθανάσιος Χ. Μπούτουρας, ό.π.
- ↑ Παναγιώτης Αραβαντινός, Hπειρωτικόν γλωσσάριον, Αθήνα 1909, σ. 101.
- ↑ Αθανάσιος Χ. Μπούτουρας, ό.π.
- ↑ Κώστας Σπανός, «Οι οικισμοί της Επισκοπής των Σταγών και τα ονόματα των αφιερωτών τους στην πρόθεση 104 του Αγ. Στεφάνου των Μετεώρων, (1798)», Θεσσαλικό Ημερολόγιο, #61, Λάρισα 2012, σ. 11.
- ↑ Αθανάσιος Χ. Μπούτουρας, ό.π.
- ↑ Φ. Δ. Αποστολόπουλος, «Τα βαπτιστικά ονόματα ανδρών και γυναικών της Καππαδοκίας», Δελτίο Κέντρου Μικρασιατικών Σπουδών, τχ. #1, Αθήνα 1997, τχ. #1, σ. 108.
- ↑ Πολύδωρος Παπαχριστοδούλου, «Μετασχηματισμός κυρίων ονομάτων», Α΄ Φιλιππούπολη, Αρχείο, τμ. 11 (1944–1945), σ. 142.
- ↑ Πολύδωρος Παπαχριστοδούλου, «Συλλογή κυρίων ονομάτων των νεωτέρων Ελλήνων Θράκης», Γ΄ Αδριανουπόλεως και Σουφλίου, Αρχείο, τμ. 1 (1934–1935), σ. 222.
- ↑ Σωτήριος Αλ. Καρανικόλας, Συμαϊκόν ονοματολόγιον, επιμέλεια Αλέξανδρος Σ. Καρανικόλας, Σύλλογος Συμαίων Πειραιώς «Ο Πανορμίτης», Αθήνα 1971, σ. 30.
- ↑ Ιωακείμ Βαλαβάνης, «Η καμπάνα του χωριού μου», Παρνασσός, τμ. 11, τχ. 6 και 7 (Φεβρουάριος και Μάρτιος 1888), Φιλολογικός σύλλογος Παρνασσός, Αθήνα 1888.
- ↑ Patrick Hanks και Flavia Hodges, A Concise Dictionary of First Names, Oxford University Press, αναθεωρημένη έκδοση, 1997, ISBN 0-19-860094-1, σ. 240.
- ↑ Chantal Tanet, Tristan Hordé, "ό.π.", σ. 429.
- ↑ Rosa και Volker Kohlheim, Duden Lexikon der Vornamen, Duden Verlag, τρίτη έκδοση, 1998, ISBN 3-411-04943-X, σ. 239.
- ↑ Josep M. Albaigès i Olivart, Diccionari dels noms de noi, Persona masculins, Edicions 62, Βαρκελώνη 1995, ISBN 84-297-3992-0, σ. 170.
- ↑ Emidio De Felice, Dizionario dei nomi italiani, Mondadori, Μιλάνο 1986, ISBN 978-88-04-42791-9, σ. 344.
- ↑ Milan Mataján και Matei Považaj, Vyberte si meno pre svoje dieťa, Art Area, Μπρατισλάβα 1998, ISBN 80-88879-48-5, σσ. 242, 243.
- ↑ «Θωμά Αποστόλου» Αρχειοθετήθηκε 2015-04-19 στο Wayback Machine., Αγίου Νικοδήμου Αγιορείτου Συναξαριστής των δώδεκα μηνών του ενιαυτού, ό.π.
- ↑ «Κατάθεσις των λειψάνων των Αγίων Αποστόλων Λουκά, Ανδρέου και Θωμά, του Προφήτου Ελισσαίου και του Μάρτυρος Λαζάρου», Αγίου Νικοδήμου Αγιορείτου Συναξαριστής των δώδεκα μηνών του ενιαυτού, ό.π.
- ↑ «Σύναξις των Δώδεκα Αποστόλων», Αγίου Νικοδήμου Αγιορείτου Συναξαριστής των δώδεκα μηνών του ενιαυτού, ό.π.
- ↑ «Θωμά Οσίου του Δεφουρκινού», Αγίου Νικοδήμου Αγιορείτου Συναξαριστής των δώδεκα μηνών του ενιαυτού, ό.π.
- ↑ «Θωμά Οσίου του εν τω Μαλεώ», Αγίου Νικοδήμου Αγιορείτου Συναξαριστής των δώδεκα μηνών του ενιαυτού, ό.π.
- ↑ Σωφρόνιος Ευστρατιάδης, Αγιολόγιον της Ορθοδόξου Εκκλησίας, Αποστολική Διακονία, Αθήνα 1995 (ανατύπωση), σ. 244.
- ↑ «Τιμοθέου και Θεοδώρου Επισκόπων, Πέτρου, Ιωάννου, Σεργίου, Θεοδώρου και Νικηφόρου Ιερέων, Βασιλείου και Θωμά Διακόνων, Ιεροθέου, Δανιήλ, Χαρίτωνος, Σωκράτους, Κομασίου, Ευσεβίου Μοναχών, και Ετιμασίου», Αγίου Νικοδήμου Αγιορείτου Συναξαριστής των δώδεκα μηνών του ενιαυτού, ό.π.
- ↑ «Θωμά Κωνσταντινουπόλεως», Αγίου Νικοδήμου Αγιορείτου Συναξαριστής των δώδεκα μηνών του ενιαυτού, ό.π.
- ↑ Σωφρόνιος Ευστρατιάδης, ό.π., σ. 204.
- ↑ «Θωμάς Ακινάτης», Santi e Beati.
- ↑ «Θωμάς Μπέκετ», Santi e Beati.
- ↑ «Θωμάς Μορ», Santi e Beati.