Θεόδωρος Μοψουεστίας

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Θεόδωρος Μοψουεστίας
Επίσκοπος Μοψουεστίας
Γέννηση350
Αντιόχεια, Συρία
Κοίμηση428 (78 ετών)
Μοψουεστία
Τιμάται απόΑσσυριανή Εκκλησία της Ανατολής
δεδομένα (π • σ • ε )

Ο Θεόδωρος (περίπου 350 - 428) ήταν χριστιανός επίσκοπος Μοψουεστίας (ως Θεόδωρος Β') από το 392 έως το 428. Επίσης ήταν εκκλησιαστικός συγγραφέας. Θεωρείται πρόδρομος του Νεστοριανισμού.

Η ζωή του[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Θεόδωρος Μοψουεστίας ήταν παιδί εύπορης οικογένειας και έτσι έλαβε επιμελημένη μόρφωση.[1] Υπήρξε μαθητής του Λιβάνιου[2]. Είχε συμμαθητή του τον Ιωάννη Χρυσόστομο[1]. Με την παρότρυνση του Ιωάννη Χρυσοστόμου εγκατέλειψε την σταδιοδρομία του ρήτορα και εντάχθηκε στο ασκητήριο του Διόδωρου Ταρσού και του Καρτέριου κοντά στην Αντιόχεια[1].

Προσδιοριστική του έτους γέννησης του Θεόδωρου είναι μια (ίσως δύο[3]) επιστολή του Χρυσοστόμου Προς Θεόδωρον μοναχόν (ή Προς Θεόδωρον πεπτωκότα[4]) χρονικά τοποθετούμενη στα 371 με 378, στην οποία αναφέρεται πως είναι ο Θεόδωρος στην ηλικία των είκοσι ετών. Άρα γεννηθηκε στα 350. Όμως επειδή ο Χρυσόστομος είχε φύγει από την Αντιόχεια στα 372 για να μονάσει στο όρος Σίλπιος, πληροφορήθηκε τότε τη φυγή του Θεόδωρου Μοψουεστίας από το ασκητήριο του Διόδωρου Ταρσού με σκοπό να συνάψει έγγαμη σχέση με μια γυναίκα ονόματι Ερμιόνη, την οποία είχε γνωρίσει όταν δίδασκε στην Αντιόχεια[3]. Έτσι συνέταξε την πιο πάνω επιστολή για να τον επαναφέρει στη ζωή του μοναχού και τελικά το κατόρθωσε. Στα 383 ο Θεόδωρος χειροτονήθηκε πρεσβύτερος από τον Φλαβιανό Αντιοχείας [5] Στη συνέχεια ακολούθησε τον Διόδωρο Ταρσού στην Ταρσό το 386 αλλά συνέχισε να δρα διδακτικά στην Αντιόχεια κάτι που ενίσχυε τη φήμη του. Το 393 χειροτονήθηκε επίσκοπος Μοψουεστίας πόλη της Δεύτερης Κιλικίας και ασχολήθηκε με κηρυκτικοϊεραποστολικό και αντιαιρετικό έργο[6]. Η φήμη του του εξασφάλισε τη συμμετοχή του σε σύνοδο που έγινε στην Κωνσταντινούπολη στα 394 δίνοντας του την ευκαιρία να γνωριστεί και με τον αυτοκράτορα Θεοδόσιο Α΄. Το 418 υποδέχθηκε οπαδούς του Πελαγιανισμού στην έδρα του[7], αλλά αργότερα μετείχε της συνοδικής καταδίκης τους (σύνοδος στην Κιλικία). Πέθανε στα 428[8].

Το ερμηνευτικό έργο του Θεόδωρου Μοψουεστίας[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Θεόδωρος Μοψουεστίας είναι ένας από τους πιο χαρακτηριστικούς εκπροσώπους της Αντιοχειανής Σχολής της Βιβλικής ερμηνευτικής. Οι μεταγενέστεροι Νεστοριανοί τον θεωρούσαν ως τον εξηγητή της Γραφής.[9] Θεωρείται οπρώτος που χρησιμοποίησε τη φιλολογική κριτική της Αγίας Γραφής.[10] Ο Θεόδωρος Μοψουεστίας ακολούθησε την ερμηνευτική πρακτική και μεθοδολογία του Διόδωρου Ταρσού δηλαδή την ιστορικογραμματική μέθοδο. Έχει σχολιαστικό χαρακτήρα με γλωσσικές παρατηρήσεις,ετυμολογίες λέξεων, επισήμανση ιδιωμάτων σε κάθε συγγραφέα. Το νόημα το εντοπίζει από τη συσχέτιση με το σύνολο του έργου που μελετά. Έτσι υιοθετεί το Όμηρον εξ ομήρου σαφηνίζειν.[11] Η Παλαιά και η Καινή Διαθήκη έχουν μεταξύ τους ενότητα: η πρώτη είναι σκιά της αλήθειας που ενυπάρχει στην Καινή Διαθήκη.[12] Οι τύποι, τα σύμβολα και οι σκιές όμως της Παλαιάς Διαθήκης είναι ελάχιστοι για να συσχετισθούν απαραίτητα με μελλοντικές καταστάσεις και αλήθειες της Καινής Διαθήκης.[13] Δέχεται τον μεσσιανικό χαρακτήρα τεσσάρων μόνο ψαλμών (2, 8, 44 και 109) και τους άλλους τους απορρίπτει. Αυτό συμβαίνει επειδή ακολουθώντας τυφλά τον ιστορισμό δεν εντόπιζε ευρύτερη ιστορική αναφορά πέρα από την εποχή των Μακκαβαίων στην οποία αναφέρονταν.[14] Το Άσμα Ασμάτων θεωρεί πως είναι απάντηση του Σολομώντας στους αντιτιθέμενους στον γάμο του με την πριγκίπισσα της Αιγύπτου.[15] Επίσης απέκλειε τα Δευτεροκανονικά, τον Έσδρα, τα Παραλειπόμενα και τις Καθολικές επιστολές.[12]

Η θεωρία των δύο καταστάσεων και η Χριστολογική και σωτηριολογική διδασκαλία του[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ξεκινώντας από την άποψη περί σκιώδους κατάστασης στην Παλαιά Διαθήκη όσων επρόκειτο να συμβούν στην Καινή Διαθήκη, ο Θεόδωρος διακρίνει δυο καταστάσεις στον άνθρωπο: του θανάτου, της φθοράς και της αμαρτίας κατά την εποχή της Παλαιάς Διαθήκης. Η δεύτερη είναι της λύτρωσης που αποκορυφώνεται με την ανάσταση των ανθρώπων και ήδη προμηνύεται στην Παλαιά Διαθήκη. Η δεύτερη κατάσταση διακρίνεται σε δύο στάδια: στο πρώτο έχουμε το έργο του Χριστού από την γέννησή του έως την Ανάσταση και είναι για τον πιστό πρόγευση της ανάστασης των νεκρών. Το δεύτερο στάδιο της δεύτερης κατάστασης περιλαμβάνει την ανάσταση εκ νεκρών των πιστών.[16] Ο Χριστός είναι ο θεμελιωτής της δεύτερης κατάστασης, όμως προϋποθέτει ένα είδος προοδευτικότητας στην ένωση των δύο φύσεών του(θείας και ανθρώπινης) από την ενσάρκωσή του έως την σταύρωσή του. Έτσι η ένωση αυτών δεν είναι φυσική, πραγματική, υποστατική.[17] Βάσει της προοδευτικότητάς του είναι η φιλοσοφική άποψη περί ακινησίας της ψυχής και της ελευθερίας. Η αμαρτία γεννιέται στην ψυχή, σύμφωνα με την άποψη αυτή, και μόνο αν η ψυχή αποκτήσει ακινησία προς το κακό θα ελευθερωθεί η ίδια και μαζί και το σώμα από την αμαρτία. Αυτό όμως προϋποθέτει πως ο Θείος Λόγος πρέπει να προσλάβει τη λογική ψυχή. Ο Χριστός έλαβε την αρετή της διάκρισης επειδή είχε ισχυρή ροπή λόγω της ένωσής του με τον Θείο Λόγο, κάτι που του επέτρεψε να αποστρέφεται το κακό προοδευτικά όσο προόδευε στην αρετή της διάκρισης. Συγκεκριμένα ο Θεόδωρος χρησιμοποιεί τους όρους αύξηση και ωριμότητα, άρα βελτίωση και συμπλήρωση, ενώ ομιλεί και για προκοπή του Ιησού στην ηλικία και στην σοφία.[18]

Ο Θεόδωρος Μοψουεστίας επιθυμώντας να αποκρούσει τη θέση του Απολιναρίου πως δύο τέλεια δεν μπορούν να γίνουν ένα με αποτέλεσμα να μειώνεται η ανθρώπινη φύση που ο Χριστός προσέλαβε (σάρκα με άλογη ψυχή),θέλησε να καταδείξει πως ο θείος Λόγος προσέλαβε τον όλον άνθρωπο, ως σώμα και ως ψυχή, που όμως με τη θεία χάρη θα βελτιωνόταν ηθικά, και όχι μέρος του.[19] Καθώς δεν δεχόταν την πραγματική, φυσική υποστατική ένωση των δύο φύσεων, μιλούσε για συνάφεια,ενοίκηση και ένωση κατ' ευδοκίαν. Η συνάφεια έγινε όταν άρχισε η διάπλαση του Ιησού στους κόλπους της Παρθενου Μαρίας και συνδυάζεται ως ένδυση ενός ρούχου. Μια πραγματική ένωση για τον Θεόδωρο συνεπαγόταν τροπή των δύο φύσεων, σύγχυση η διαίρεση αυτών και ήθελε να το αποφύγει. Έτσι μιλάει για κατ' ευδόκισην δηλαδή προϊόν της θείας θέλησης.[20][21] Επειδή ταυτίζει φύση και υπόσταση οδηγείται στη διάκριση δύο ξεχωριστών υποκειμένων στον Χριστό (θείος Λόγος-προσλαμβανόμενος άνθρωπος)[22]

Το ένα πρόσωπο του Χριστού είναι το της ενώσεως πρόσωπο ή οι δύο φύσεις αποτέλεσαν το της ενώσεως πρόσωπο. Ωστόσο στον Χριστό ο Θεόδωρος προϋποθέτει δύο πρόσωπα που όμως δεν εκδηλώθηκαν ως δύο.[23][24] Ο Θεόδωρος βάσει της θέσεώς του για την ενοίκιση και τη συνάφεια θεωρεί την Παρθένο Μαρία ανθρωποτόκο, διότι το ον που διαπλάσθηκε και προήλθε γεννήθηκε από την Μαρία υπήρξε άνθρωπος Κατ΄αναφορά όμως και όχι φυσικά μπορεί όμως να ονομαστεί και Θεοτόκος, διότι στον τεχθέντα άνθρωπο υπήρξε Θεός απερίγραπτος.[25][26]

Ο Θεόδωρος Μοψουεστίας στη συνείδηση της Εκκλησίας[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Όταν πέθανε ο Θεόδωρος Μοψουεστίας βρισκόταν αποδεκτός εντός των κόλπων της Εκκλησίας, όμως όταν εκδηλώθηκε η νεστοριανική έριδα και διαπιστώθηκε η θεολογική εξάρτηση του Νεστορίου και από τον Θεόδωρο άρχισε η πολεμική σε βάρος του.[27] Ο Θεόδωρος αναθεματίστηκε στη Γ΄ Οικουμενική Σύνοδο και στην Ε Οικουμενική[28] Μετά την Γ'Οικουμενική ο Κύριλλος Αλεξανδρείας εξέφρασε κατηγορίες κατά των διδασκαλιών του Θεοδώρου μέσα από το έργο του Κατά Διοδώρου και Θεοδώρου (αποσπάσματα μας σώζονται)[29] Στην Σύνοδος της Χαλκηδόνας δεν κατηγορήθηκε προσωπικώς ο Θεόδωρος, μάλιστα διαβάστηκε εγκώμιο για το πρόσωπό του από τον Ίβα Εδέσσης.[27] Όμως στην Ε Οικουμενική υπήρξε καταδίκη τόσο των συγγραμμάτων και της χριστολογίας όσο και του ιδίου του Θεόδωρου, αφού όπως σημείωσε και ο ίδιος ο Ιουστιανιανός σε επιστολή του προς τη σύνοδο, οι Νεστοριανοί θέλουν να επιβάλουν την αίρεσή τους στην Εκκλησία. Αλλά επειδή δεν μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν τον Νεστόριο γι' αυτόν τιν σκοπό, εισήγαγαν γρήγορα τις πλάνες αυτές διά του Θεόδωρου Μοψουεστίας, του διδασκάλου του Νεστορίου[...] σας προετρέπουμε να στρέψετε την προσοχή σας στα ασεβή βιβλία του Θεοδώρου και ιδιαίτερα στο Ιουδαϊκό του σύμβολο πίστεως[...]. Η δήλωση της Συνόδου είναι επίσης χαρακτηριστική, ...είδαμε πως οι οπαδοί του Νεστορίου προσπαθούσαν να εισαγάγουν την ασέβειά τους ...διά μέσου του ασεβούς Θεοδώρου..και διά μέσου των ασεβών βιβλίων του.[...] καταδικάζουμε και αναθεματίζουμε μαζί με όλους τους άλλους αιρετικούς που έχουν καταδικαστεί και αναθεματιστεί από τις τέσσερις άγιες συνόδους και από την Αγία Καθολική και Αποστολική Εκκλησία, τον Θεόδωρο που ήταν επίσκοπος Μοψουεστίας,και τα ασεβή βιβλία του.[30] Ο Ιουστιανιανός έκρινε πως ο Θεόδωρος έπρεπε να καταδικασθεί επειδή προέβαλε την εξωτερική ένωση του Ιησού-ανθρώπου με τον Λόγο και δεχόταν πως ο Ιησούς ήταν μεταβλητός ως προς την ανάστασή του. Έτσι τον συμπεριέλαβε στα Τρία Κεφάλαια (οι άλλοι δύο ήταν Ίβας Εδέσσης και ο Θεοδώρητος Κύρρου),όλα νεστοριανικής απόχρωσης.[31]

Τα γνωρίσματα του Θεόδωρου Μοψουεστίας ως συγγραφέα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Δεν υπήρξε ικανός χειριστής του λόγου αν και μαθητής του Λιβάνιου. Απουσιάζουν ρυθμικά στοιχεία από τα κείμενά του.[32] Το ύφος του είναι ατημέλητο και παρουσιάζει πλατιασμούς.[33]

Συγγραφικό έργο[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Μετά την καταδίκη του από την Ε Οικουμενική Σύνοδο τα έργα του αγνοήθηκαν και έπαψαν να να αντιγράφονται, έτσι στην πλειοψηφία τους χάθηκαν. Ολόκληρο μας σώθηκε μόνο το Υπομνημα στους ελάσσονες Προφήτες και τα άλλα αποσπασματικά μέσω των ερμηνευτικών σειρών, των αντιπάλων του ή των θαυμαστών του. Συριακές μεταφράσεις έργων του έχουμε από τη σχολή της Νισίβεως και κάποιες λατινικές. Συριστί ολόκληρο έργο του είναι το Περί μυστηρίων και το Περί πίστεως.[34] Οι Συρονεστοριανοί τα διέσωσαν επειδή τον θεώρησαν πρόδρομο του Νεστορίου.[35] Επίσης Νεστοριανοί συγγραφείς του 13ου και του 14ου αιώνα μας διασώζουν καταλόγους των έργων του Θεόδωρου: του Ebedjesu (αρχές 14ου ) και το Χρονικό του Seert(α μισό 13ου )[36].Σημαντική είναι η συμβολή στη διάσωση πληροφοριών για έργα του Θεόδωρου από τον Φώτιο Α´, επίσης από τον Φακούνδο Ερμιανής, έναν εκ των βασικών υποστηρικτών των Τριών Κεφαλαίων ο οποίος στο έργο του Pro defensione trium capitulorum διασώζει ορισμένα χωρία από έργα του Θεόδωρου.[37] Τέλος στα πρακτικά της Ε' Οικουμενικής σώζεται σύντομο απόσπασμα ερμηνείας του Εις τας Πράξεις.[38]

Τα πρώτα κείμενά του είναι ερμηνευτικά και αρχίζει να γράφει σε ηλικία 20 ετών:[39]
  • Ερμηνεία εις τους Ψαλμούς:το πρώτο έργο της νιότης του για το οποίο αργότερα μετάνοιωσε για τις ατέλειές του.[40] Τις επιγραφές του τις απορρίπτει ως μεταγενέστερες προσθήκες.[38]
  • Ερμηνεία εις τους 12 Προφήτας
Μετά το 383 οπότε έγινε πρεσβύτερος γράφει αυστηρώς θεολογικοδογματικά έργα:
  • Κατά Απολιναρίου[41]
  • Περί ενανθρωπήσεως: Ελληνιστί,συριστί,λατινιστί. Το πλήρες κείμενο βρέθηκε στην Σίρτη το 1905 αλλά χάθηκε στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο[42]
  • Κατά Ευνομίου και Υπέρ Βασιλείου: ο Φώτιος γι'αυτό ομιλεί γιατην ασάφεια του ύφους του αλλά για τον πλούτο των ιδεών και τους σωστούς συλλογισμούς του[43]
Το 393 γίνεται επίσκοπος Μοψουεστίας και καλλιεργεί το διδακτικοκατηχητικό έργο του, ενώ παράλληλα συντάσσει και υπομνήματα ολόκληρων ή αποσπασμάτων παλαιοδιαθηκικών έργων:
  • Περί πίστεως και Περί Μυστηρίων
  • Σύμβολο πίστεως
  • Εις την Γένεσιν, Έξοδον, Δευτερονόμιον, Ιησού του Ναυή, Κριτάς, Βασιλειών,Ιώβ(αφιερωμένο στον Κύριλλο Αλεξανδρείας[15], Ασμα Ασμάτων,Ησαΐαν, Εκκλησιαστήν, και σε βιβλία της Καινής Διαθήκης: Ματθαίο, Μάρκο, Λουκά, Ιωάννη, Πράξεις, Ρωμαίους, Α'-Β' Κορινθίους,Προς Εβραίους, Γαλάτας, Εφεσίους, Φιλιππισίους, Κολοσσαείς, Α'-Β' Θεσσαλονικείς, Α'Β' Τιμόθεον, Τίτον, Φιλήμονα
Για την αντιμετώπιση κακοδοξιών:
  • Προς τας κατηγορίας κατά χριστιανών Ιουλιανού
  • Διάλογος με τους Μακεδονιανούς: μας σώθηκε πλήρες συριστί. Είναι μια στενογραφική καταγραφή διαλόγου κατά τον οποίο ο Θεόδωρος υπερασπίζεται το 392 στο Anazarbos της Θεότητα του Αγίου Πνεύματος κατά των Μακεδονιανών. Ταυτίζεται με άλλο του έργο που έχει τίτλο Περί Αγίου Πνεύματος[42]
  • Κατά μάγων[44]
  • Περι αλληγορίας και κατά Ωριγένους[45]
  • Προς τους λέγοντας φύσει και ου γνώμη πταίειν του ανθρώπους: αναφέρεται στο πρόβλημα της ανθρώπινης βούλησης Απευθυνόταν προς τον Ιερώνυμο,αλλά επειδή αντέκρουε απόψεις σχετικές περί προπατορικής αμαρτίας, ο Μάριος Μερκάτωρ θεωρεί πως το έργο αυτό απευθυνόταν κατά του Αυγουστίνου[46]
  • Περί ιερωσύνης
  • Περι Αγίου Πνεύματος
  • Περί τελείας νομοθεσίας: δεν μας έχει σωθεί τίποτα[45]

Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 Στυλιανός Παπαδόπουλος, Πατρολογία Γ', εκδ.Γρηγόρης, Αθήνα, 2010, σελ287
  2. ↑ Στυλιανός Παπαδόπουλος, Πατρολογία Γ', εκδ.Γρηγόρης, Αθήνα, 2010, σελ260
  3. ↑ 3,0 3,1 Γεώργιος Φλορόφσκυ, Οι βυζαντινοί πατέρες του 5ου αιώνα, μτφρ. Παναγιώτου Πάλλη,εκδ.Π.Πουρναράς, Θεσσαλονίκη, 2003,σελ.353
  4. ↑ Γεώργιος Φλορόφσκυ, Οι βυζαντινοί πατέρες του 5ου αιώνα, μτφρ. Παναγιώτου Πάλλη, εκδόσεις Π. Πουρναράς, Θεσσαλονίκη, 2003, σελ.353.
  5. ↑ Στυλιανός Παπαδόπουλος, Πατρολογία Γ', εκδόσεις Γρηγόρης, Αθήνα, 2010, σελ. 288.
  6. ↑ Στυλιανός Παπαδόπουλος, Πατρολογία Γ', εκδ.Γρηγόρης, Αθήνα, 2010, σελ289
  7. ↑ Γεώργιος Φλορόφσκυ, Οι βυζαντινοί πατέρες του 5ου αιώνα, μτφρ. Παναγιώτου Πάλλη,εκδόσεις Π. Πουρναράς, Θεσσαλονίκη, 2003, σελ. 355-356.
  8. ↑ Στυλιανός Παπαδόπουλος, Πατρολογία Γ', εκδόσεις Γρηγόρης, Αθήνα, 2010, σελ.289.
  9. ↑ Γεώργιος Φλορόφσκυ, Οι βυζαντινοί πατέρες του 5ου αιώνα, μτφρ. Παναγιώτου Πάλλη,εκδ.Π.Πουρναράς, Θεσσαλονίκη, 2003,σελ.358
  10. ↑ Γεώργιος Φλορόφσκυ, Οι βυζαντινοί πατέρες του 5ου αιώνα, μτφρ. Παναγιώτου Πάλλη,εκδ.Π.Πουρναράς, Θεσσαλονίκη, 2003,σελ.359
  11. ↑ Στυλιανός Παπαδόπουλος, Πατρολογία Γ', εκδ.Γρηγόρης, Αθήνα, 2010, σελ.262
  12. ↑ 12,0 12,1 Στυλιανός Παπαδόπουλος, Πατρολογία Γ', εκδ.Γρηγόρης, Αθήνα, 2010, σελ.263
  13. ↑ Στυλιανός Παπαδόπουλος, Πατρολογία Γ', εκδ.Γρηγόρης, Αθήνα, 2010, σελ.266
  14. ↑ Στυλιανός Παπαδόπουλος, Πατρολογία Γ', εκδ.Γρηγόρης, Αθήνα, 2010, σελ.264-265
  15. ↑ 15,0 15,1 Γεώργιος Φλορόφσκυ, Οι βυζαντινοί πατέρες του 5ου αιώνα, μτφρ. Παναγιώτου Πάλλη,εκδ.Π.Πουρναράς, Θεσσαλονίκη, 2003,σελ.363
  16. ↑ Στυλιανός Παπαδόπουλος, Πατρολογία Γ', εκδ.Γρηγόρης, Αθήνα, 2010, σελ.265-266
  17. ↑ Στυλιανός Παπαδόπουλος, Πατρολογία Γ', εκδ.Γρηγόρης, Αθήνα, 2010, σελ.267
  18. ↑ Στυλιανός Παπαδόπουλος, Πατρολογία Γ', εκδ.Γρηγόρης, Αθήνα, 2010, σελ.267-269
  19. ↑ Στυλιανός Παπαδόπουλος, Πατρολογία Γ', εκδ.Γρηγόρης, Αθήνα, 2010, σελ.272-273
  20. ↑ Στυλιανός Παπαδόπουλος, Πατρολογία Γ', εκδ.Γρηγόρης, Αθήνα, 2010, σελ.275-276
  21. ↑ Γεώργιος Φλορόφσκυ, Οι βυζαντινοί πατέρες του 5ου αιώνα, μτφρ. Παναγιώτου Πάλλη,εκδ.Π.Πουρναράς, Θεσσαλονίκη, 2003,σελ.375-377
  22. ↑ Στυλιανός Παπαδόπουλος, Πατρολογία Γ', εκδ.Γρηγόρης, Αθήνα, 2010, σελ.278-282
  23. ↑ Στυλιανός Παπαδόπουλος, Πατρολογία Γ', εκδ.Γρηγόρης, Αθήνα, 2010, σελ.282-283
  24. ↑ Γεώργιος Φλορόφσκυ, Οι βυζαντινοί πατέρες του 5ου αιώνα, μτφρ. Παναγιώτου Πάλλη,εκδ.Π.Πουρναράς, Θεσσαλονίκη, 2003,σελ.377-378
  25. ↑ Στυλιανός Παπαδόπουλος, Πατρολογία Γ', εκδ.Γρηγόρης, Αθήνα, 2010, σελ.287
  26. ↑ Γεώργιος Φλορόφσκυ, Οι βυζαντινοί πατέρες του 5ου αιώνα, μτφρ. Παναγιώτου Πάλλη,εκδ.Π.Πουρναράς, Θεσσαλονίκη, 2003,σελ.378-379
  27. ↑ 27,0 27,1 Παναγιώτης Χρήστου, Ελληνική Πατρολογία,τομ Δ, περίοδος θεολογικής ακμής Δ'και Ε' αιώνες, εκδ.Κυρομάνος, Θεσσαλονίκη, 2006,σελ422
  28. ↑ Μίλτων Ανάστος, «Θεολογία»,Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών,τομ.Ζ(1978),σελ409
  29. ↑ Γεώργιος Φλορόφσκυ, Οι βυζαντινοί πατέρες του 5ου αιώνα, μτφρ. Παναγιώτου Πάλλη,εκδ.Π.Πουρναράς, Θεσσαλονίκη, 2003,σελ.356
  30. ↑ Γεώργιος Φλορόφσκυ, Οι βυζαντινοί πατέρες του 5ου αιώνα, μτφρ. Παναγιώτου Πάλλη,εκδ.Π.Πουρναράς, Θεσσαλονίκη, 2003,σελ.356-358
  31. ↑ Μίλτων Ανάστος, «Θεολογία»,Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών,τομ.Ζ(1978),σελ418 Robert Browning,«Η διαμάχη των Τριών Κεφαλαίων»,Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών,τομ.Ζ(1978),σελ.196-197
  32. ↑ Στυλιανός Παπαδόπουλος, Πατρολογία Γ', εκδ.Γρηγόρης, Αθήνα, 2010, σελ.262-263
  33. ↑ Παναγιώτης Χρήστου, Ελληνική Πατρολογία,τομ Δ, περίοδος θεολογικής ακμής Δ'και Ε' αιώνες, εκδ.Κυρομάνος, Θεσσαλονίκη, 2006,σελ.414
  34. ↑ Στυλιανός Παπαδόπουλος, Πατρολογία Γ', εκδ.Γρηγόρης, Αθήνα, 2010, σελ.289
  35. ↑ Στυλιανός Παπαδόπουλος, Πατρολογία Γ', εκδ.Γρηγόρης, Αθήνα, 2010, σελ.290
  36. ↑ Γεώργιος Φλορόφσκυ, Οι βυζαντινοί πατέρες του 5ου αιώνα, μτφρ. Παναγιώτου Πάλλη,εκδ.Π.Πουρναράς, Θεσσαλονίκη, 2003,σελ.360
  37. ↑ Γεώργιος Φλορόφσκυ, Οι βυζαντινοί πατέρες του 5ου αιώνα, μτφρ. Παναγιώτου Πάλλη,εκδ.Π.Πουρναράς, Θεσσαλονίκη, 2003,σελ.359-360
  38. ↑ 38,0 38,1 Παναγιώτης Χρήστου, Ελληνική Πατρολογία,τομ Δ, περίοδος θεολογικής ακμής Δ'και Ε' αιώνες, εκδ.Κυρομάνος, Θεσσαλονίκη, 2006,σελ.416
  39. ↑ Στυλιανός Παπαδόπουλος, Πατρολογία Γ', εκδ.Γρηγόρης, Αθήνα, 2010, σελ.291-297
  40. ↑ Γεώργιος Φλορόφσκυ, Οι βυζαντινοί πατέρες του 5ου αιώνα, μτφρ. Παναγιώτου Πάλλη,εκδ.Π.Πουρναράς, Θεσσαλονίκη, 2003,σελ.361
  41. ↑ Γεώργιος Φλορόφσκυ, Οι βυζαντινοί πατέρες του 5ου αιώνα, μτφρ. Παναγιώτου Πάλλη,εκδ.Π.Πουρναράς, Θεσσαλονίκη, 2003,σελ.366-367
  42. ↑ 42,0 42,1 Γεώργιος Φλορόφσκυ, Οι βυζαντινοί πατέρες του 5ου αιώνα, μτφρ. Παναγιώτου Πάλλη,εκδ.Π.Πουρναράς, Θεσσαλονίκη, 2003,σελ.365
  43. ↑ Γεώργιος Φλορόφσκυ, Οι βυζαντινοί πατέρες του 5ου αιώνα, μτφρ. Παναγιώτου Πάλλη,εκδ.Π.Πουρναράς, Θεσσαλονίκη, 2003,σελ.366
  44. ↑ Γεώργιος Φλορόφσκυ, Οι βυζαντινοί πατέρες του 5ου αιώνα, μτφρ. Παναγιώτου Πάλλη,εκδ.Π.Πουρναράς, Θεσσαλονίκη, 2003,σελ.374
  45. ↑ 45,0 45,1 Γεώργιος Φλορόφσκυ, Οι βυζαντινοί πατέρες του 5ου αιώνα, μτφρ. Παναγιώτου Πάλλη,εκδ.Π.Πουρναράς, Θεσσαλονίκη, 2003,σελ.375
  46. ↑ Παναγιώτης Χρήστου, Ελληνική Πατρολογία,τομ Δ, περίοδος θεολογικής ακμής Δ'και Ε' αιώνες, εκδ.Κυρομάνος, Θεσσαλονίκη, 2006,σελ.418

Πηγές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  • Στυλιανός Παπαδόπουλος, Πατρολογία Γ', εκδ.Γρηγόρης, Αθήνα, 2010, σελ.260-300
  • Γεώργιος Φλορόφσκυ, Οι βυζαντινοί πατέρες του 5ου αιώνα, μτφρ. Παναγιώτου Πάλλη,εκδ.Π.Πουρναράς, Θεσσαλονίκη, 2003,σελ. 351-380
  • Παναγιώτης Χρήστου, Ελληνική Πατρολογία,τομ Δ, περίοδος θεολογικής ακμής Δ'και Ε' αιώνες, εκδ.Κυρομάνος, Θεσσαλονίκη, 2006,σελ.413-422
  • Μίλτων Ανάστος, «Θεολογία»,Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών,τομ.Ζ(1978),σελ.398-423
  • Robert Browning, «Η διαμάχη των Τριών Κεφαλαίων»,Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Εκδοτική Αθηνών,τομ.Ζ(1978),σελ.196-197


Καθιερωμένοι όροι
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Θεόδωρος_Μοψουεστίας&oldid=9557560"