Θαλάσσιο ναρκοπέδιο

Με τον όρο θαλάσσιο ναρκοπέδιο ή ναρκοβριθής θάλασσα, ή θάλασσα ναρκών, ή θαλάσσιο πεδίο ναρκών (ο πλέον δόκιμος όρος γραμματολογικά) ή και απλώς ναρκοπέδιο (σε μονολεκτική χρήση), χαρακτηρίζεται ο συνηθέστερα θαλάσσιος χώρος στον οποίον έχουν ποντιστεί θαλάσσιες νάρκες.

Τα θαλάσσια ναρκοπέδια άρχισαν να δημιουργούνται στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Ιδιαίτερη όμως και πολύ εκτεταμένη χρήση θαλάσσιων ναρκοπεδίων έγινε κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο τόσο στον Ειρηνικό Ωκεανό μεταξύ των εμπολέμων, όσο και στον Ατλαντικό, αλλά και στον Ινδικό.

Ταξινόμηση

Τα θαλάσσια ναρκοπέδια ταξινομούνται ανάλογα του σκοπού τους σε αληθή και εικονικά. Τα αληθή (πραγματικά) διακρίνονται σε αμυντικά και επιθετικά. Πολλές φορές ο προσδιορισμός αμυντικού ή επιθετικού θαλάσσιου ναρκοπεδίου είναι δύσκολος και συνηθέστερα συγχέεται κατά τις εξελίξεις των πολεμικών επιχειρήσεων. Τέλος, ανάλογα με το είδος των ναρκών που ποντίζονται χαρακτηρίζονται αντίστοιχα και τα πεδία (¹).

Επιθετικό - αμυντικό ναρκοπέδιο

Σπουδαία παραδείγματα επιθετικού ναρκοπεδίου υπήρξαν εκείνα τα πολύ εκτεταμένα που εγκατέστησαν οι Άγγλοι και οι Αμερικανοί στα τελευταία χρόνια του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου στη, μεταξύ των Σκωτικών και Νορβηγικών ακτών, θαλάσσια περιοχή, από την οποία διέρχονταν εξ ανάγκης τα προς τον Ατλαντικό εκπλέοντα ή επαναπλέοντα στις βάσεις τους γερμανικά καταδρομικά και υποβρύχια. Αντίθετα χαρακτηριστικό παράδειγμα αμυντικών ναρκοπεδίων ήταν εκείνα που εγκατέστησε η Οθωμανική Αυτοκρατορία στα Στενά των Δαρδανελίων τα οποία και αναδείχθηκαν περισσότερο επικίνδυνα ακόμη και από τα επάκτια πυροβολεία, για όποιο από τα αγγλογαλλικά τότε πλοία θα επιχειρούσε τη διέλευσή τους, τον Μάρτιο του 1915.

Κατά τον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο χαρακτηριστικό παράδειγμα επιθετικού ναρκοπεδίου ήταν επίσης εκείνα που εγκατέστησε το Αγγλικό Βασιλικό Ναυτικό στις ακτές της Νορβηγίας εξαναγκάζοντας κάθε γερμανικό τύπο πλοίου να διαπλέει πλέον την ανοικτή θάλασσα υποκείμενα έτσι εμπορικά και πολεμικά πλοία σε νηοψίες αλλά και τη νόμιμη προσβολή τους σε διεθνή ύδατα.

Εγκατάσταση θαλάσσιου ναρκοπεδίου

Η εγκατάσταση γενικά θαλάσσιου ναρκοπεδίου ονομάζεται ναρκοθέτηση. Στη θάλασσα τη ναρκοθέτηση επιχειρούν ειδικά πλοία καλούμενα ναρκοθέτιδες που φέρουν ειδικό σιδηροτροχιακό υλικό (γραμμές) επί του οποίου εγκαθίστανται, και στοιβάζονται οι θαλάσσιες νάρκες, και οι οποίες τελικά ποντίζονται από την πρύμνη όπου καταλήγουν οι σιδηροτροχιές αυτές. Θαλάσσια ναρκοπέδια εγκαθίστανται κυρίως σε διαύλους, στενά , προ των μεγάλων λιμένων καθώς και κατά μήκος ακτών προσφερομένων σε αποβατικές επιχειρήσεις.
Το θαλάσσιο ναρκοπέδιο ανάλογα του προορισμού του και της θέσης που έχει εγκατασταθεί μπορεί ν΄ αποτελείται είτε από μία γραμμή ποντισμένων ναρκών, είτε από περισσότερες παράλληλες γραμμές. Στη πρώτη περίπτωση η πόντιση θεωρείται περισσότερο πυκνή ώστε να μη μπορεί ένα πλοίο να διασπάσει αυτό από τα μεταξύ των ναρκών διάκενα χωρίς να υποστεί ζημία. Στη περίπτωση των περισσοτέρων της μιας παραλλήλων γραμμών η πόντιση θεωρείται αραιή με μεγαλύτερα διάκενα αφού αυτά καλύπτονται με νάρκες των επομένων γραμμών, σε κάθετη διάταξη από εκείνη της γραμμής πόντισης. Στη πράξη πολλές φορές συμβαίνει η σε παράλληλες γραμμές ανάπτυξη ναρκοπεδίου, οι ποντισμένες νάρκες να μη διατηρούνται σε παράλληλες γραμμές λόγω της διαφορετικότητας των ισοβαθών καμπυλών και των εξάρσεων του βυθού, και όχι λόγω θαλασσίων ρευμάτων ή κυματισμού όπως εσφαλμένα πολλοί θεωρούν.

Καθαρισμός θαλάσσιου ναρκοπεδίου

Η αποκατάσταση, ή καθαρισμός θαλάσσιου χώρου από ναρκοπέδιο γίνεται είτε με γρίπιση των ποντισμένων ναρκών καλούμενη ναρκαλιεία, ή με επιτόπια εξουδετέρωση ή καταστροφή αυτών. Τη ναρκαλιεία επιχειρούν ειδικά προς τούτο πολεμικά πλοία που ονομάζονται ναρκαλιευτικά, η δε επιμέρους εξουδετέρωση ή καταστροφή μεμονωμένων, γίνεται από ομάδες υποβρυχίων καταστροφών (Ο.Υ.Κ.), όταν πρόκειται για την επιτόπια καταστροφή τους.

• Σε περίπτωση εντοπισμού μιας θαλάσσιας νάρκης απαιτείται η άμεση ενημέρωση της Ναυτικής Διοίκησης Αιγαίου, (Ν.Δ.Α.), που εδρεύει στον Πειραιά, η οποία και είναι η «καθ΄ ύλην» αρμόδια Υπηρεσία εξουδετέρωσης ναρκών, στα ελληνικά χωρικά ύδατα. Η ενημέρωση αυτή μπορεί να γίνει από τη πλησιέστερη λιμενική ή αστυνομική Αρχή είτε και απ΄ ευθείας.

Δίκαιο πολέμου

Σύμφωνα με τις διατάξεις του Διεθνούς Δικαίου και ιδιαίτερα της Σύμβασης της Χάγης κάθε εμπόλεμη χώρα που εγκαθιστά θαλάσσιο ναρκοπέδιο οφείλει να ανακοινώσει αυτό σε όλα τα πλοία ουδέτερων χωρών που πρόκειται να διαπλεύσουν την περιοχή, καθιστώντας αυτή εμπόλεμη ζώνη. Η ενημέρωση αυτή γίνεται δια του Υπουργείου Εξωτερικών προς στους Πρεσβευτές των ουδέτερων Χωρών προς αποτροπή κινδύνων πολέμου.

Σημειώνεται πως οι Γερμανοί δεν σεβάστηκαν πάντοτε τη διάταξη αυτή, περιοριζόμενοι να χαρακτηρίζουν και στους δύο Παγκόσμιους Πολέμους μεγάλη θαλάσσια έκταση πέριξ της Αγγλίας ως απαγορευμένες περιοχές εντός των οποίων τα υποβρύχιά τους εγκατέλειπαν νάρκες.

Σημειώσεις

• (¹) Δείτε Νάρκη θαλάσσης