Η ιστορία της τρέλας
| Συγγραφέας | Μισέλ Φουκώ |
|---|---|
| Τίτλος | Folie et déraison Histoire de la folie à l'âge classique Folie et Déraison. Histoire de la folie à l'âge Classique |
| Υπότιτλος | Histoire de la folie à l’âge classique eine Geschichte des Wahns im Zeitalter der Vernunft histoire de la folie à l'âge classique |
| Γλώσσα | Γαλλικά |
| Ημερομηνία δημοσίευσης | 1961 1964 |
| Θέμα | τρέλα |
| LC Class | OL10477583W |
| Πρώτη έκδοση | Pantheon Books Plon |
| Επόμενο | The Birth of the Clinic |
| Αριθμός Σελίδων | 309 673 |
| δεδομένα () | |
Η ιστορία της τρέλας είναι έργο του Γάλλου φιλοσόφου Μισέλ Φουκώ που επιχειρεί να παρουσιάσει την ιστορία του όρου «τρέλα» κυρίως κατά τη διάρκεια του 17ου αιώνα. Το βιβλίο αποτελεί την δημοσιευμένη εκδοχή της διδακτορικής διατριβής (doctorat d'État) του Φουκώ. Ο αρχικός τίτλος του ήταν Folie et déraison, histoire de la folie à l'âge classique ("Τρέλα και παραλογισμός, η ιστορία της τρέλας στην κλασική εποχή"). Με τον όρο "κλασική εποχή" εννοείται η εποχή του γαλλικού κλασικισμού (17ος-18ος αιώνας). Βασικό θέμα του έργου είναι η ιστορία της έννοιας της τρέλας στο λόγο των ανθρώπινων κοινωνιών, το πώς αυτή η έννοια χρησιμοποιήθηκε από κυβερνήσεις και πώς άλλαξε μορφές ανά τους αιώνες. Στη δεύτερη αναθεωρημένη έκδοση του έργου, το 1972 από τον εκδοτικό οίκο Gallimard, ο τίτλος περιορίστηκε στη γνωστή Ιστορία της τρέλας[1].
Το έργο αυτό είναι το πρώτο στο οποίο ο Φουκώ αναπτύσσει τις ιδέες του σχετικά με τις κοινωνικές δομές των κοινωνιών-συστημάτων που προσαρμόζονται ανάλογα με την εποχή. Η ιστορία της τρέλας άσκησε μεγάλη επίδραση στο κίνημα του δομισμού και του μεταδομισμού καθώς και στη λογοτεχνική θεωρία και κριτική.
Το έργο[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ο Φουκώ έγραψε το μεγαλύτερο μέρος της διατριβής του, που θα εξελισσόταν στην Ιστορία της τρέλας, στην Ουψάλα και στην Κρακοβία και επέστρεψε στη Γαλλία το 1961 για να την υποστηρίξει στη Σορβόννη, η οποία του απένειμε τον τίτλο του δόκτορα του κράτους (Docteur d' État). Στην υποστήριξη της διατριβής του, στην επιτροπή βρισκόταν και ο γιατρός και φιλόσοφος Ζωρζ Κανγκιλέμ, ο οποίος υπήρξε καθηγητής του Φουκώ και τον επηρέασε βαθιά.
Η ιστορία της τρέλας διαρθρώνεται σε τρία μέρη και εξετάζει το θέμα της τρέλας από ιστορική, ψυχολογική, φιλοσοφική, θεωρητική και λογοτεχνική σκοπιά. Το έργο είναι αρκετά περιγραφικό, καθώς παρουσιάζει αφενός τις συνθήκες εγκλεισμού των ατόμων που θεωρούνταν ότι επεδείκνυαν αποκλίνουσα συμπεριφορά και αφετέρου εξετάζει τις απεικονίσεις της τρέλας στη λογοτεχνία και την τέχνη, στην Αναγέννηση και την Κλασική Εποχή. Ο Φουκώ πραγματοποίησε εκτεταμένη έρευνα σε αρχεία ασύλων, δημαρχείων, νοσοκομείων και πτωχοκομείων, καθώς και σε πολλά λογοτεχνικά και ιστορικά έργα προκειμένου να παρέχει ακριβείς πληροφορίες για την πρόσληψη και αντιμετώπιση της τρέλας[2]. Σημαντικό ρόλο στις περιγραφές και στα συμπεράσματα του Φουκώ παίζει και η φιλοσοφία , κυρίως τα έργα του Ρενέ Ντεκάρτ, ενώ στάθηκε και στο έργο του Έρασμου ο οποίος έδωσε το λόγο την τρέλα στο έργο του Μωρίας Εγκώμιον. Αντίστοιχα με τον ουμανιστή θεωρητικό, ο Φουκώ επεδίωξε να μελετήσει τις εκφράσεις του λόγου που αποδιδόταν στην ίδια την τρέλα, δηλαδή στο άτομο που είχε χαρακτηριστεί ως "τρελό". Μέσα από την περιγραφή τόσο των παραπάνω έργων όσο και των συνθηκών εγκλεισμού των "τρελών" ατόμων, ο Φουκώ καταλήγει στο συμπέρασμα ότι η ιδέα της τρέλας ακολούθησε αυτήν της λέπρας, καθώς πολλά πρώην λεπροκομεία λειτούργησαν ως άσυλα τρέλας. Έτσι, υποστηρίζει ότι η τρέλα είναι μία κατασκευή του συστήματος και του δικού του κυρίαρχου λόγου, ο οποίος εδραιώνεται και συντηρείται παρουσιάζοντας περιπτώσεις ατόμων (και του λόγου τους) που πρέπει να αποκλειστούν από το κοινωνικό σύνολο, προκειμένου να διατηρηθεί η ευημερία της κοινωνίας και να προστατευτούν τα υγιή μέλη της από τα "παράφρονα", "άρρωστα" άτομα.
Σημαντικό ρόλο παίζει και η διαφορά ανάμεσα στην Τρέλα και τη Λογική, καθώς και το πώς αυτές οι δύο έννοιες εκφράζονται σε θρησκευτικά κείμενα και αναπαραστάσεις, σε θεωρητικά έργα καθώς και στο λόγο κυβερνήσεων και νομικών αποφάσεων σχετικά με τη θέσπιση της τρέλας ως ασθένειας. Ο Φουκώ ανατρέχει σε παλιά αρχεία των δημοτικών αρχών, σε μαρτυρίες ατόμων που είτε είχαν βιώσει εγκλεισμό σε άσυλο είτε όχι καθώς και σε φιλοσοφικά έργα για να καταδείξει ότι η νίκη της Λογικής έναντι της Τρέλας (άρα του ορθολογισμού έναντι του παραλογισμού) δεν είναι παρά μια νίκη πλασματική, καθώς η τρέλα και ο λόγος της δεν είναι παρά κατασκευασμένες έννοιες προκειμένου να επιτευχθεί η κυριαρχία της επικρατέστερης άποψης, δηλαδή της άποψης της κυβέρνησης ή του μονάρχη. Εφαρμόζοντας μία τεχνική ιστορικής έρευνας την οποία ο ίδιος ονόμασε «αρχαιολογία», ο Φουκώ καταδεικνύει την δύναμη του κυρίαρχου λόγου καθώς και τις κοινωνικές κατασκευές που εξυπηρετούν πολιτικά συμφέροντα. Η Ιστορία της Τρέλας δείχνει επίσης πόσο δύσκολο είναι να αποδομηθεί ή να καταρριφθεί μία κοινωνική δομή, με το Φουκώ να υποστηρίζει ότι οι κοινωνικές δομές προσαρμόζονται στις εκάστοτε ιστορικές, κοινωνικές και πολιτικές συνθήκες και δεν παύουν να υπάρχουν. Από αυτή την άποψη, μία ολική αποδόμηση του κυρίαρχου συστήματος και του λόγου του θα ήταν εξαιρετικά δύσκολη, αν όχι αδύνατη.
Η κριτική του Ζακ Ντεριντά[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Η Ιστορία της τρέλας επηρέασε εξαιρετικά το κίνημα του δομισμού και του μετα-δομισμού. Ο φιλόσοφος και μαθητής του Φουκώ Ζακ Ντεριντά επέκρινε δημόσια την Ιστορία της τρέλας το 1963 σε ένα συνέδριο το οποίο παρακολουθούσε και ο ίδιος ο Φουκώ. Η κριτική του Ντεριντά οδήγησε το Φουκώ στο να αλλάξει τον πρόλογο στην Ιστορία της τρέλας αλλά και να του απαντήσει σε ένα επίμετρο που πρόσθεσε σε επόμενη έκδοση του έργου του. Η μεταξύ τους διαφωνία προκάλεσε ρήξη και στη φιλία τους, η οποία διακόπηκε.
Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Βιβλιογραφία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- Πλήρης βιβλιογραφία για το έργο του Μισέλ Φουκώ και για την Ιστορία της Τρέλας στον ιστότοπο Σύγχρονη Γαλλική Φιλοσοφία.
 |
Αυτό το λήμμα σχετικά με τη λογοτεχνία χρειάζεται επέκταση. Μπορείτε να βοηθήσετε την Βικιπαίδεια επεκτείνοντάς το. |
|