Ηφαιστειακή έκρηξη

Μερικές εκρηκτικές δομές που σχηματίζονται σε ηφαιστειακές εκρήξεις (αριστερόστροφα): μια πλίνια στήλη εκρήξεως, χαβάια ροή λάβας, και τόξο λάβας από μια στρομπόλια έκρηξη.

Μια ηφαιστειακή έκρηξη είναι η ορμητική έξοδος υλικού από τον πόρο ενός Ηφαιστείου ή από ηφαιστειακή ρωγμή ή ρωγμές. Οι ηφαιστειολόγοι διακρίνουν σήμερα αρκετούς τύπους ηφαιστειακών εκρήξεων, που συνήθως πήραν την ονομασία τους από φημισμένα ηφαίστεια, όπου έχει παρατηρηθεί καλά ο συγκεκριμένος τύπος. Κάποια ηφαίστεια μπορεί να επιδεικνύουν τα χαρακτηριστικά διαφορετικών τύπων εκρηκτικής δραστηριότητας, και μάλιστα στην ίδια σειρά εκρήξεων.

Αναλυτικότερα, υπάρχουν τρεις βασικοί τύποι ηφαιστειακών εκρήξεων, οι εξής:

• Μαγματικές εκρήξεις, ο καλύτερα παρατηρημένος και μελετημένος τύπος. Σε αυτές τις εκρήξεις υπάρχει αποσυμπίεση αερίου μέσα στο μάγμα, η οποία το προωθεί προς τα επάνω, οπότε χύνεται στην επιφάνεια της Γης ως λάβα.
• Φρεατικές εκρήξεις, όπου σχηματίζεται υπέρθερμος ατμός μέσα σε πετρώματα εξαιτίας της παρουσίας μάγματος σε πολύ μικρή απόσταση. Σε αυτό τον τύπο δεν υπάρχει απελευθέρωση μάγματος στην επιφάνεια, αλλά προκαλείται η κοκκίωση του υπάρχοντος πετρώματος.
• Φρεατομαγματικές εκρήξεις, που προκαλούνται από την απευθείας επαφή και αλληλεπίδραση του μάγματος με νερό.

Εντός των γενικών αυτών κατηγοριών εκρήξεων διακρίνονται αρκετές υποκατηγορίες. Οι ασθενέστερες εκρήξεις ανήκουν στον χαβάιο και τον υποθαλάσσιο τύπο και κατά δεύτερο λόγο στον στρομπόλιο, τον βουλκάνιο και τον σουρτσέιο. Οι ισχυρότερες εκρήξεις είναι οι πελέιες και οι πλίνιες, ενώ οι ισχυρότερες εκρήξεις που μπορεί να υπάρξουν αποκαλούνται «υπερ-πλίνιες». Οι φρεατικές εκρήξεις ορίζονται από τον μηχανισμό που τις προκαλεί και όχι από την ισχύ τους, οπότε η δύναμή τους μπορεί να ποικίλλει. Ένα σημαντικό μέτρο της εκρηκτικής ισχύος είναι ο λέγόμενος Δείκτης Ηφαιστειακής Εκρηκτικότητας (VEI), μια λογαριθμική κλίμακα που βασίζεται στον όγκο του εξερχόμενου υλικού με βαθμονόμηση από το 0 μέχρι το 8, που συχνά συσχετίζεται με τον τύπο της εκρήξεως.

Μηχανισμοί

Τρεις είναι οι βασικοί μηχανισμοί των ηφαιστειακών εκρήξεων και αντιστοιχούν στους γενικούς τους τύπους:

• Αποσυμπίεση συμπιεσμένου αερίου, που δίνει τις μαγματικές εκρήξεις.
• Εκτίναξη από τη δημιουργία και την πίεση ατμού, που δίνει τις φρεατικές εκρήξεις.
• Απευθείας επαφή μάγματος και νερού, που δίνει τις φρεατομαγματικές.