Μετάβαση στο περιεχόμενο

Ζαμίλα Κολονόμος

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Ζαμίλα Κολονόμος
Γενικές πληροφορίες
Γέννηση18  Ιουνίου 1922[1]
Μοναστήρι
Θάνατος18 Ιουνίου 2013 (91 ετών)
Σκόπια
Χώρα πολιτογράφησηςΒόρεια Μακεδονία
Σοσιαλιστική Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γιουγκοσλαβίας
Εκπαίδευση και γλώσσες
ΣπουδέςΠανεπιστήμιο Αγίων Κυρίλλου και Μεθοδίου
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότητααντάρτης
συγγραφέας
ακτιβίστρια
ΕργοδότηςΠανεπιστήμιο Αγίων Κυρίλλου και Μεθοδίου
Πολιτική τοποθέτηση
Πολιτικό κόμμα/ΚίνημαΚομουνιστικό Κόμμα Γιουγκοσλαβίας
Κομουνιστικό Κόμμα Μακεδονίας
Οικογένεια
ΣύζυγοςAvram Sadikario (1947–2007)[2]
Čede Filipovski Dame (1944–1945)
Στρατιωτική σταδιοδρομία
Πόλεμοι/μάχεςΓιουγκοσλαβικό πραξικόπημα
Commons page Σχετικά πολυμέσα

Η Ζαμίλα (Τζαμίλα) Άντζελα Κολονόμος (σλαβομακεδονικά: Жамила Ангела Колономос, 18 Ιουνίου 1922 – 18 Ιουνίου 2013) ήταν Σεφαραδίτισσα Εβραία αντάρτισσα, συγγραφέας, ακαδημαϊκός και πολιτική ακτιβίστρια στη σημερινή Βόρεια Μακεδονία.

Κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου στη Μακεδονία του Βαρδάρη, η Κολονόμος εντάχθηκε στην γιουγκοσλαβική κομουνιστική αντίσταση. Μετά τον πόλεμο, συνειδητοποίησε ότι ολόκληρη η οικογένειά της είχε σκοτωθεί σε στρατόπεδο εξόντωσης. Αργότερα έγινε καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο Αγίων Κυρίλλου και Μεθοδίου των Σκοπίων και εργάστηκε για τη διατήρηση της ταυτότητας της εβραϊκής κοινότητας της χώρας. Μέσα από τις επιστημονικές δημοσιεύσεις και τα απομνημονεύματά της, έπαιξε σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση της κληρονομιάς του Ολοκαυτώματος στη χώρα[3][4][5].

Η Ζαμίλα Κολονόμος γεννήθηκε στις 18 Ιουνίου 1922 στο Μοναστήρι (σημερινή Μπίτολα, Βόρεια Μακεδονία) από Εβραίους γονείς[6][7]. Μεγάλωσε στην εβραϊκή κοινότητα της πόλης, όπου ο πατέρας της ήταν διευθυντής στο τοπικό υποκατάστημα της Γαλλοσερβικής Τράπεζας[8]. Οι γονείς της, Ισάκ και Εστερίνα Φρανσέζ Κολονόμος, είχαν πέντε παιδιά[7][9]. Ο πατέρας της καταγόταν από Ρωμανιώτες Εβραίους από τα Ιωάννινα[7][10]. Η οικογένεια Κολονόμου πιθανότατα κατοικούσε στην περιοχή κατά τη ρωμαϊκή και αργότερα βυζαντινή κυριαρχία. Στις αρχές του εικοστού αιώνα, τρία αδέρφια της οικογένειας εγκαταστάθηκαν στο Μοναστήρι, όπου κατοικούσε μια δραστήρια σεφαραδίτικη κοινότητα. Η οικογένειά της ήταν μια εξέχουσα τραπεζική και εμπορική οικογένεια[11]. Η οικογένεια Κολονόμου δεν ήταν ιδιαίτερα θρησκευόμενη, αν και γιόρταζε τις εβραϊκές γιορτές[7][12]. Ζώντας σε μια πολυπολιτισμική περιοχή, η οικογένεια μιλούσε λαντίνο, ελληνικά, γαλλικά, σερβικά και τουρκικά[7].

Στην εφηβεία της, η Κολονόμος σπούδασε στη Γαλλική Σχολή στη Μπίτολα, ξεκινώντας από το 1940[9]. Ήταν μέλος της σοσιαλιστικής-σιωνιστικής οργάνωσης νέων Χασομέρ Χατζαΐρ (Η Νεαρή Φρουρά)[7].

Β' Παγκόσμιος Πόλεμος

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το 1941, οι δυνάμεις του Άξονα κατέλαβαν τη Μακεδονία του Βαρδάρη, συμπεριλαμβανομένου του Μοναστηρίου. Μετά την κατάληψη του Μοναστηρίου στις 9 Απριλίου 1941, οι γερμανικές Αρχές απαγόρευσαν τις δραστηριότητες της Χασομέρ Χατζαΐρ και άλλων νεανικών κινημάτων[13]. Οι βουλγαρικές αρχές εφάρμοσαν τον Νόμο για την Προστασία του Έθνους και άλλους αντιεβραϊκούς κανονισμούς τον ίδιο μήνα[5]. Σε ηλικία 19 ετών, λίγο μετά την έναρξη της κατοχής, η Κολονόμος εντάχθηκε στην γιουγκοσλαβική κομμουνιστική αντίσταση στην κατοχή του Άξονα[6]. Ο πατέρας της την ενθάρρυνε επίσης να καταταχθεί στους αντάρτες, οι οποίοι το είδαν ως έναν τρόπο να προστατεύσει τον εαυτό της. Η μητέρα της είχε πεθάνει νωρίτερα εκείνο το έτος από καρδιακή νόσο[8]. Συμμετείχε στην Ένωση Κομουνιστικής Νεολαίας Γιουγκοσλαβίας, όπου τρεις ομάδες τέθηκαν υπό την ευθύνη της[13].

Είχε ήδη λάβει μέρος σε αντιφασιστικές προσπάθειες μέσω της Χασομέρ Χατζαΐρ κατασκευάζοντας παπούτσια για αντιστασιακούς και συλλέγοντας όπλα. Βοήθησε στην ίδρυση παράνομων ομάδων αντίστασης για γυναίκες και νέους[7]. Τον Απρίλιο του 1942, έγινε μέλος του Κομμουνιστικού Κόμματος της Γιουγκοσλαβίας[14].

Žamila Kolonomos with fellow Dame Gruev partisan fighters in Macedonia.
Η Ζαμίλα Κολονόμος (κέντρο) με μαχητές του αποσπάσματος Ντάμε Γκρούεφ στη Μακεδονία κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου.

Καθώς οι Εβραίοι του Μοναστηρίου συνελήφθησαν και απελάθηκαν από τις βουλγαρικές Αρχές στις 11 Μαρτίου 1943, η Κολονόμος και αρκετές άλλες Εβραίες αντιστασιακές, όπως η Εστρέγια Οβαντία, η Αντέλα Φερατζί, η Στέλα Λεβή και η Ρόζα Καμχή κατάφεραν να δραπετεύσουν κρυμμένες σε ένα περίπτερο τσιγάρων, που ανήκε σε μέλος της αντιφασιστικής αντίστασης[15]. Διέφυγε από την πόλη και εντάχθηκε στο απόσπασμα Ντάμε Γκρούεφ των Μακεδόνων Παρτιζάνων τον επόμενο μήνα[6][7]. Αφού εντάχθηκε στο απόσπασμα, μαζί με τους συναγωνιστές της, πολέμησε εναντίον βουλγαρικών στρατευμάτων σε χωριά[10]. Σύμφωνα με αυτήν, είχαν επίσης πολλές μάχες με Γερμανούς, Ιταλούς και υποστηρικτές της Μπάλι Κομπετάρ[9]. Επίσης, επιμελούνταν την εφημερίδα του αποσπάσματος[7][12]. Η εβραϊκή κοινότητα του Μοναστηρίου σχεδόν εξαφανίστηκε ολοσχερώς. Η Κολονόμος έχασε 18 μέλη της οικογένειάς της, συμπεριλαμβανομένου του πατέρα της, των παππούδων και των αδελφών της, που στάλθηκαν στο στρατόπεδο εξόντωσης Τρεμπλίνκα[8]. Ήταν το μόνο μέλος της άμεσης και ευρύτερης οικογένειάς της, που επέζησε από το Ολοκαύτωμα[9].

Πολεμώντας με το ψευδώνυμο Σβέτα, τελικά ανέβηκε στο βαθμό της επιτρόπου σε πολλά τάγματα και στη συνέχεια έγινε αναπληρώτρια επίτροπος της Πρώτης Μακεδονικής Ταξιαρχίας και της 42ης Γιουγκοσλαβικής Μεραρχίας[6][7][11]. Αφού παραλίγο να πεθάνει από την πείνα τον χειμώνα του 1943-1944, η Κολονόμος χτυπήθηκε από οβίδα που εξερράγη και τραυματίστηκε στην πλάτη κατά τη διάρκεια της μάχης για τη Δίβρη τον επόμενο Αύγουστο. Επέζησε και η Μακεδονία του Βαρδάρη απελευθερώθηκε πλήρως τον Νοέμβριο του 1944[7].

Μεταπολεμική περίοδος

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Μετά την απελευθέρωση της Μακεδονίας, παντρεύτηκε τον συναγωνιστή της, Τσέντε Φιλιπόφσκι Ντάμε, ο οποίος της είχε σώσει τη ζωή σε αρκετές περιπτώσεις, τον Δεκέμβριο του 1944[7][9][12]. Αυτός πέθανε σε ατύχημα με μοτοσικλέτα τον Ιούνιο του 1945. Η Κολονόμος γέννησε την κόρη τους, Μίρα, ένα μήνα αργότερα[7].

Μετακόμισε στην πρωτεύουσα, τα Σκόπια, στα τέλη του 1945, αφού έμαθε για τους θανάτους μελών της οικογένειάς της[8]. Εκεί, παντρεύτηκε έναν άλλο συναγωνιστή της, τον Αβράμ Σαντικάριο, οποίος είχε επίσης επιβιώσει από την κατοχή της Μπίτολα, τον Ιούνιο του 1947. Το ζευγάρι απέκτησε έναν γιο, τον Σάμουελ, και ήταν παντρεμένοι μέχρι τον θάνατο αυτού το 2007[7][16]. Ωστόσο, η τραγωδία χτύπησε ξανά το 1963, όταν η Κολονόμος έχασε την 18χρονη κόρη της, Μίρα, στον σεισμό των Σκοπίων[9].

Στα χρόνια μετά τον πόλεμο, έλαβε πολλά εθνικά μετάλλια σε αναγνώριση της πολεμικής της προσφοράς στην αντίσταση, συμπεριλαμβανομένου του Αναμνηστικού Μεταλλίου των Παρτιζάνων του 1941[7]. Συνέχισε να συμμετέχει στον πολιτικό ακτιβισμό, μεταξύ άλλων μέσω της Συμμαχίας Γιουγκοσλαβικής Αντίστασης, της Ένωσης για την Προστασία της Παιδικής Ηλικίας της Μακεδονίας και της Συμμαχίας Αντιφασιστικών Γυναικών της Μακεδονίας[6]. Διετέλεσε πρόεδρος της Ένωσης Γυναικείων Συλλόγων, της Ένωσης Βετεράνων Πολέμου και διαφόρων άλλων ομάδων[9]. Η Κολονόμος έγινε επίσης μέλος της Κεντρικής Επιτροπής του Κομμουνιστικού Κόμματος Μακεδονίας το 1948[16][14]. Το 1956, ταξίδεψε στην Κίνα με αντιπροσωπεία της Γιουγκοσλαβίας και συναντήθηκε με τον Μάο Τσε Τουνγκ[17]. Η Κολονόμος διετέλεσε βουλεύτρια στην Εθνοσυνέλευση της Σοσιαλιστικής Δημοκρατίας της Μακεδονίας[6] και μέλος του Συμβουλίου της Δημοκρατίας της Μακεδονίας μέχρι τη συνταξιοδότησή της[9].

Ακαδημαϊκή σταδιοδρομία και θάνατος

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η Κολονόμος έλαβε διδακτορικό στα λαντίνο από το Πανεπιστήμιο Αγίων Κυρίλλου και Μεθοδίου των Σκοπίων το 1961[7][9] και έγινε Ομότιμη Καθηγήτρια της Φιλοσοφικής Σχολής το 1962[6][18]. Σπούδασε επίσης στη Σορβόννη εκείνη την περίοδο[9][19].

Έγραψε και επιμελήθηκε διάφορα άρθρα και βιβλία για την ιστορία της περιοχής, τα λαντίνο και την γιουγκοσλαβο-μακεδονική αντίσταση κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου[6].

Τη δεκαετία του '70, δημοσίευσε δύο συλλογές για τη σεφαραδίτικη εβραϊκή γλώσσα, πολιτισμό και ιστορία: Παροιμίες και Ρητά των Σεφαραδιτών Εβραίων της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης και Παροιμίες, Ρητά και Ιστορίες των Σεφαραδιτών Εβραίων της Μακεδονίας[20][21]. Ιστορίες με ζώα (συμπεριλαμβανομένων πέντε από τα Σκόπια και δύο από το Μοναστήρι) υπάρχουν στο τελευταίο έργο[22]. Ήταν η μόνη Σεφαραδίτισσα συλλέκτρια γλωσσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς των Μακεδόνων Εβραίων εκείνη την περίοδο[23].

Το αυτοβιογραφικό της βιβλίο Monastir sin Djudios, που εκδόθηκε το 2006, εκδόθηκε σε αγγλική μετάφραση με τίτλο Το Μοναστήρι χωρίς Εβραίους: Αναμνήσεις μιας Εβραίας Παρτιζάνας στην Μακεδονία το 2008[6][20]. Στη συνέχεια, τα απομνημονεύματά της για την αντίσταση, που εκδόθηκαν το 2007, με τίτλο «Dviženjeto na otporot i Evreite od Makedonija», μεταφράστηκαν στα αγγλικά το 2013 με τον τίτλο «Το αντιστασιακό κίνημα και οι Εβραίοι της Μακεδονίας»[20]. Τα βιβλία της εκδίδονταν συχνά στα λαδίνο, καθώς και στα σλαβομακεδονικά[20].

Η Ζαμίλα Κολονόμος πέθανε στα Σκόπια στις 18 Ιουνίου 2013, σε ηλικία 91 ετών[7]. Το έργο της αντιπροσωπεύει μερικές από τις λίγες πρωτογενείς μαρτυρίες για την εβραϊκή ζωή και το Ολοκαύτωμα στη σημερινή Βόρεια Μακεδονία[8][23]. Μια συλλογή από φωτογραφίες, έγγραφα, μετάλλια και άλλα αντικείμενα της φυλάσσεται στο Μουσείο Μνήμης του Ολοκαυτώματος των Ηνωμένων Πολιτειών[7].

Επιλεγμένα έργα και διακρίσεις

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η Κολονόμος δημιούργησε τα ακόλουθα έργα και έλαβε τις ακόλουθες διακρίσεις:

  • Poslovice i izreke sefardskih Jevreja Bosne i Hercegovine (Παροιμίες και ρητά των Σεφαραδιτών Εβραίων της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης), 1976
  • Poslovice, izreke i priče sefardskih Jevreja Makedonije (Παροιμίες, ρητά και παραμύθια των Σεφαραδιτών Εβραίων της Μακεδονίας), 1978
  • Evreite vo Makedonija vo Vtorata svetska vojna, 1941–1945 (Οι Εβραίοι στη Μακεδονία κατά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο (1941–1945)), σε συνεργασία με τη Βέρα Βέσκοβικ-Βαγγελή, 1986
  • Sefardski odglasi: Studii i sekavanyaza evreite od Makedoniya (Σεφαραδίτικη Ηχώ: Μελέτες και Μνήμες για τους Εβραίους της Μακεδονίας), 1995
  • Monastir sin Djudios (Το Μοναστήρι χωρίς Εβραίους), 2006
  • Dviženjeto na otporot i Evreite od Makedonija (Το Κίνημα Αντίστασης και οι Εβραίοι της Μακεδονίας), 2007
  • Τάγμα Ανδρείας (1947)
  • Τάγμα του Αστέρα των Παρτιζάνων (1952)
  • Τάγμα της Αδελφότητας και της Ενότητας (1950)
  • Τάγμα Αξίας για τον Λαό (1975)
  1. 1,0 1,1 «WorldCat Entities» (Αγγλικά, Γαλλικά, Ισπανικά, Γερμανικά, Ολλανδικά, Ιταλικά) OCLC. E39PBJyMfXpqcWvFDYRcQtWYyd. Ανακτήθηκε στις 21  Ιανουαρίου 2025.
  2. collections.ushmm.org/search/catalog/irn512719.
  3. Himka, John-Paul, επιμ. (2013). Bringing the Dark Past to Light: The Reception of the Holocaust in Postcommunist Europe. University of Nebraska Press. σελ. 361. ISBN 9780803225442. 
  4. Stefan Troebst (2013). «Macedonian Historiography on the Holocaust in Macedonia under Bulgarian Occupation». Südosteuropäische Hefte 2 (1): 112. https://nbn-resolving.org/urn:nbn:de:0168-ssoar-360907. 
  5. 5,0 5,1 Bajohr, Frank, επιμ. (2016). The Holocaust and European Societies: Social Processes and Social Dynamics. Palgrave Macmillan UK. σελίδες 116–117. ISBN 9781137569837. Bajohr, Frank; Löw, Andrea, eds. (2016). The Holocaust and European Societies: Social Processes and Social Dynamics. Palgrave Macmillan UK. pp. 116–117. ISBN 9781137569837.
  6. 6,0 6,1 6,2 6,3 6,4 6,5 6,6 6,7 6,8 «About the Author». Foundation for the Advancement of Sephardic Studies and Culture. 2008. Ανακτήθηκε στις 18 Μαρτίου 2021. "About the Author". Foundation for the Advancement of Sephardic Studies and Culture. 2008. Retrieved 2021-03-18.
  7. 7,00 7,01 7,02 7,03 7,04 7,05 7,06 7,07 7,08 7,09 7,10 7,11 7,12 7,13 7,14 7,15 7,16 7,17 «Jamila Kolonomos collection». United States Holocaust Memorial Museum. Ανακτήθηκε στις 19 Μαρτίου 2021. 
  8. 8,0 8,1 8,2 8,3 8,4 «'I lost my whole family in the Holocaust'» (στα αγγλικά). BBC News (BBC). 2011-11-27. https://www.bbc.com/news/av/world-europe-15889837. Ανακτήθηκε στις 2021-03-19. 
  9. 9,00 9,01 9,02 9,03 9,04 9,05 9,06 9,07 9,08 9,09 «Žamila-Anđela Kolonomos: In battle from day one». We Survived: Yugoslav Jews on the Holocaust (PDF). 3. Belgrade: The Jewish Historical Museum of Federation of Jewish Communities in Yugoslavia. 2009. ISBN 978-86-903751-9-6. 
  10. 10,0 10,1 Julia Philips Cohen· Sarah Abrevaya Stein (2014). Sephardi Lives: A Documentary History, 1700–1950. Stanford University Press. σελίδες 15; 278. ISBN 9780804791915. Julia Philips Cohen; Sarah Abrevaya Stein (2014). Sephardi Lives: A Documentary History, 1700–1950. Stanford University Press. pp. 15, 278. ISBN 9780804791915.
  11. 11,0 11,1 James Pettifer· Miranda Vickers (2021). Lakes and Empires in Macedonian History: Contesting the Waters. Bloomsbury Publishing. σελίδες 94, 186. ISBN 9781350226159. James Pettifer; Miranda Vickers (2021). Lakes and Empires in Macedonian History: Contesting the Waters. Bloomsbury Publishing. pp. 94, 186. ISBN 9781350226159.
  12. 12,0 12,1 12,2 Almuli, Jasa (24 Νοεμβρίου 1995). «Oral history interview with Zamila Kolonomos». United States Holocaust Memorial Museum. Ανακτήθηκε στις 19 Μαρτίου 2021. 
  13. 13,0 13,1 Shlomo Alboher (2010). The Jews of Monastir Macedonia: The Life and Times of the Departed Jewish Community of Monastir. Holocaust Fund of the Jews from Macedonia. σελίδες 99–100. ISBN 9786086512910. 
  14. 14,0 14,1 Ristovski, Blaže, επιμ. (2009). Makedonska enciklopedija: A-LJ (στα Σλαβομακεδονικά). Macedonian Academy of Sciences and Arts. σελίδες 717–718. ISBN 9786082030234. Ristovski, Blaže, ed. (2009). Makedonska enciklopedija: A-LJ (in Macedonian). Macedonian Academy of Sciences and Arts. pp. 717–718. ISBN 9786082030234.
  15. Haan, Francisca de, επιμ. (2006). A Biographical Dictionary of Women's Movements and Feminisms: Central, Eastern, and South Eastern Europe, 19th and 20th Centuries. Central European University Press. σελ. 382. ISBN 9786155053726. 
  16. 16,0 16,1 Dimitar Bechev (2019). Historical Dictionary of North Macedonia (2nd έκδοση). Rowman & Littlefield. σελίδες 168, 259. ISBN 9781538119624. Dimitar Bechev (2019). Historical Dictionary of North Macedonia (2nd ed.). Rowman & Littlefield. pp. 168, 259. ISBN 9781538119624.
  17. «Members of the Yugoslav delegation to China pose with Mao Zedong, in front of the flag of the People's Republic of China». United States Holocaust Memorial Museum. Ανακτήθηκε στις 19 Μαρτίου 2021. 
  18. Freidenreich, Harriet. «Yugoslavia». Jewish Women's Archive (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 19 Μαρτίου 2021. 
  19. Cohen, Julia Phillips; Stein, Sarah Abrevaya (Summer 2010). «Sephardic Scholarly Worlds: Toward a Novel Geography of Modern Jewish History». The Jewish Quarterly Review 100 (3). 
  20. 20,0 20,1 20,2 20,3 «Kolonomos, Žamila». WorldCat. 
  21. Galton, Herbert (1983). «Poslovice, Izreke i Priče Sefardskih Jevreja Makedonije (Proverbs, Sayings and Tales of the Sephardi Jews of Macedonia). By Žamila Kolonomos» (στα αγγλικά). Slavic Review 42 (2): 317–318. doi:10.2307/2497564. ISSN 0037-6779. https://www.cambridge.org/core/journals/slavic-review/article/abs/poslovice-izreke-i-price-sefardskih-jevreja-makedonije-proverbs-sayings-and-tales-of-the-sephardi-jews-of-macedonia-by-zamila-kolonomos-belgrade-federation-of-jewish-communities-in-yugoslavia-1978-192-pp-paper/02A27DAAF65FE1EA53750F108370BF85. 
  22. Stillman, Yedida Kalfon, επιμ. (1999). From Iberia to Diaspora: Studies in Sephardic History and Culture. BRILL. σελ. 320. ISBN 9789004107205. 
  23. 23,0 23,1 Vidaković-Petrov, Krinka (June 2015). «Judeo-Spanish Riddles From Macedonia». Balkania: 1. https://esefarad.com/wp-content/uploads/2016/10/judeo-spanish_riddles_from_macedonia.pdf. Vidaković-Petrov, Krinka (June 2015). "Judeo-Spanish Riddles From Macedonia" (PDF). Balkania: 1.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]