Μετάβαση στο περιεχόμενο

Εξ αποστάσεως εκπαίδευση

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια

Εξ αποστάσεως εκπαίδευση είναι η υποβοηθούμενη από τα μέσα επικοινωνίας εκπαίδευση (ταχυδρομείο, ηλεκτρονικό ταχυδρομείο, ραδιόφωνο, τηλεόραση, κασέτες βίντεο, υπολογιστές, τηλεδιάσκεψη και άλλα) με μικρή ή καθόλου διαπροσωπική ή σε τάξη επαφή μεταξύ εκπαιδευτή και εκπαιδευόμενου. Ο όρος αυτός χρησιμοποιείται και από την UNESCO, ενώ από το 1999 προστίθεται με την ίδια ακριβώς ερμηνεία στο λεξικό όρων του ΜeSH (Medical Subject Headings) της Εθνικής Ιατρικής Βιβλιοθήκης των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής[1][2][3]. Πρόκειται για ένα τομέα της εκπαίδευσης που αφορά την παιδαγωγική, την τεχνολογία και τον σχεδιασμό της εκπαιδευτικής δομής, που επιδιώκει την παροχή εκπαίδευσης, χωρίς την ανάγκη φυσικής παρουσίας στο χώρο που αυτή λαμβάνει χώρα. Ο ορισμός αυτός αναφέρει την εξ αποστάσεως εκπαίδευση ως ξεχωριστό κλάδο της εκπαίδευσης, κάτι που όμως δεν είναι μεθοδολογικά αποδεκτό[4][5].

Οι κοινωνικές και οικονομικές εξελίξεις επηρεάζουν σε μεγάλο βαθμό την εξέλιξη των εκπαιδευτικών συστημάτων και της παιδαγωγικής. Μια θεμελιώδης αλλαγή στον τρόπο οργάνωσης της εκπαίδευσης συντελείται στη μεταβιομηχανική εποχή, καθώς η κλασσική- ακαδημαϊκή παραδοσιακή εκπαίδευση αλλάζει προσανατολισμό για να προσφέρει εξειδικευμένες γνώσεις. Την ίδια όμως στιγμή διατηρείται ο ισχυρός ταξικός χαρακτήρας στα εκπαιδευτικά συστήματα των ανεπτυγμένων κοινωνιών.

Το πιο χαρακτηριστικό σημείο ταξικού διαχωρισμού ήταν η πρόσβαση στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση, η οποία παρέμεινε για αιώνες «κλειστή» και η ακαδημαϊκή μόρφωση αποτελούσε εφαλτήριο για συμμετοχή στην κρατική εξουσία, τη διοίκηση και την οικονομία. Μετά το 1950 επικρατούν ευνοϊκότερες συνθήκες για την εισαγωγή και υιοθέτηση ευέλικτων μορφών εκπαίδευσης, προσαρμοσμένων στα σύγχρονα κοινωνικά και οικονομικά δεδομένα. Έννοιες, όπως τεχνική εκπαίδευση, εξειδίκευση, εξ αποστάσεως εκπαίδευση, επαγγελματική κατάρτιση, συνεχιζόμενη εκπαίδευση, επιμόρφωση, δια βίου μάθηση έχουν υπεισέλθει πλέον δυναμικά στο λεξιλόγιο της σύγχρονης εκπαίδευσης. Ωστόσο αυτές οι μορφές εκπαίδευσης αποτελούν πόλο προβληματισμού και σημείο τριβής μεταξύ των θεωρητικών για το ρόλο που διαδραματίζουν στο εκπαιδευτικό σύστημα και για την αποτελεσματικότητά τους.[6][7]

Σήμερα, η εκπαίδευση εξ αποστάσεως υλοποιείται σχεδόν αποκλειστικά με την υποστήριξη του υπολογιστή, και πιο συγκεκριμένα σε διαδικτυακό περιβάλλον. Για το λόγο αυτό, τείνει να είναι ταυτόσημη με τις έννοιες ηλεκτρονική μάθηση (e-learning), μάθηση υποβοηθούμενη από υπολογιστή (computer assisted learning), μάθηση μέσω διαδικτύου (online learning), διαδικτυακή εκπαίδευση (online education), εκπαίδευση βασισμένη στο διαδίκτυο (web-based education). Η διαφορά στη σημασία των όρων αυτών αρχίζει να υποβαθμίζεται και ο διαχωρισμός γίνεται όλο και πιο δύσκολος τόσο για αρχάριους όσο και για έμπειρους[8][9].

Ανοικτή εκπαίδευση

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Όπως είδαμε η ανάγκη εισαγωγής, ανάπτυξης και καταξίωσης εναλλακτικών και ευέλικτων συστημάτων εκπαίδευσης προέκυψε από μια σειρά εμφανών περιορισμών, που έθεταν τα συμβατικά συστήματα Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης. Αυτό σε μεγάλο βαθμό ίσχυε και για το ελληνικό συμβατικό σύστημα, αν και στις μέρες μας παρατηρούνται σχηματικές προσπάθειες για την παροχή ευέλικτων και ανοιχτών μορφών εκπαίδευσης. Μια σημαντική μορφή ανοιχτής εκπαίδευσης και στην Ελλάδα είναι τα προγράμματα εξ αποστάσεως εκπαίδευσης. Η εξ αποστάσεως εκπαίδευση αποτελεί γενικότερα τη θεμελιώδη μέθοδο των ανοικτών συστημάτων εκπαίδευσης και ταυτόχρονα το σημείο απόκλισης και διαφοροποίησης από τα συμβατικά. (Ρες, 2004) Η ανοικτή παιδεία και κυρίως με τη μέθοδο της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης μπορεί να περιορίσει τις δυσκολίες του παραδοσιακού συστήματος, χωρίς βέβαια να διακρίνεται από ανταγωνιστική δράση προς σε αυτό. Τα ανοικτά συστήματα Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης, δίνουν σε όλους ανεξαιρέτως και δια βίου το δικαίωμα για μόρφωση. Αυξάνουν έτσι τις εκπαιδευτικές ευκαιρίες όσων είχαν εξαιρεθεί, για οποιουσδήποτε λόγους, από το παραδοσιακό σύστημα και δρουν βοηθητικά και παράλληλα με τα συμβατικά συστήματα Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης.[10]

Στο μέλλον, η έρευνα θα πρέπει, ίσως, να επικεντρωθεί στο ενδεχόμενο δημιουργίας ενός μοντέλου εκπαίδευσης που θα εκμεταλλεύεται τα πλεονεκτήματα, τόσο της παραδοσιακής όσο και της εξ’ αποστάσεως εκπαίδευσης, ενώ ταυτόχρονα θα ελαχιστοποιεί τα αρνητικά και των δυο.[11]

Εξ αποστάσεως εκπαίδευση

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η εξ αποστάσεως εκπαίδευση, είναι αποτέλεσμα της ανάπτυξης και της εξέλιξης της τεχνολογίας και της επικοινωνίας, ενώ δίνει πολλές ευκαιρίες για νέες εφαρμογές. Η μορφή αυτής της Εκπαίδευσης ξεκίνησε πριν από 150 περίπου χρόνια. Οφείλεται στην ανάπτυξη της τεχνολογίας των μεταφορών και των τηλεπικοινωνιών, οι οποίες έρχονται στο προσκήνιο με τη βιομηχανική επανάσταση.

Ειδικότερα, η εξ αποστάσεως εκπαίδευση, άρρηκτα συνδεδεμένη τόσο με την «εκπαίδευση» και την «κατάρτιση», όσο με τα παιδαγωγικά, ξεκίνησε αρχικά ως οργάνωση σπουδών μερικής φοίτησης, συνέχισε με την αλληλογραφία μέσω ταχυδρομείου με ήδη δοκιμασμένα συμβατικά βιβλία, χρησιμοποίησε το ραδιόφωνο την τηλεόραση, το τηλέφωνο και τα τελευταία χρόνια υιοθέτησε όλες σχεδόν τις μορφές της σύγχρονης τεχνολογίας : από κινητά τηλέφωνα και ηλεκτρονικούς υπολογιστές, μέχρι δορυφόρους (Keegan,2001).

Έτσι η εξ αποστάσεως εκπαίδευση έχει κατά καιρούς ονομαστεί: Εκπαίδευση δι’ αλληλογραφίας/ σπουδές δι’ αλληλογραφίας, Σπουδές κατοίκων, Ανεξάρτητες σπουδές, Εξωτερικές σπουδές, Εξ αποστάσεως διδασκαλίας και Εξ αποστάσεως μάθησης.

Πιο συγκεκριμένα, η πρώτη σύγχρονη μορφή εξ αποστάσεως εκπαίδευσης προήλθε από τον Ιssak Ditman, που δίδαξε τη στενογραφία στη Μεγάλη Βρετανία μέσω της αλληλογραφίας το 1840. Η ανάπτυξη της ταχυδρομικής υπηρεσίας το 19ο αιώνα οδήγησε στην αύξηση των εμπορικών κολλεγίων αλληλογραφίας. Το 1858 το πανεπιστήμιο του Λονδίνου αποτελεί το πρώτο πανεπιστήμιο που προσφέρει τους βαθμούς τηλεμάθησης. Το 1973 στη Βοστώνη ενθαρρύνεται η μελέτη στο σπίτι. Το 1911 στην Αυστραλία το πανεπιστήμιο του Queensland καθιέρωσε το τμήμα μελετών δι’ αλληλογραφίας. Στη Νέα Ζηλανδία η εξ’ αποστάσεως εκπαίδευση άρχισε το 1960 στο πανεπιστήμιο Massey. Το μεγαλύτερο πανεπιστήμιο εκπαίδευσης από απόσταση στο Ηνωμένο Βασίλειο είναι το ανοικτό πανεπιστήμιο που ιδρύεται το 1969.[12][13]

Στη σύγχρονη εξ αποστάσεως εκπαίδευση, η διαδικασία της διδασκαλίας και της μάθησης γίνονται ταυτόχρονα. Ο εκπαιδευτής παραδίδει το μάθημα σε ζωντανή σύνδεση, όχι απαραίτητα αμφίδρομη, και ο εκπαιδευόμενος, αν και βρίσκεται σε διαφορετικό τόπο, παρακολουθεί το μάθημα στον ίδιο χρόνο. Η εξ αποστάσεως εκπαίδευση με την υποστήριξη της τηλεδιάσκεψης είναι χαρακτηριστικό παράδειγμα. Το ίδιο και η χρήση δωματίου ζωντανής συζήτησης (live chatroom).

Στην ασύγχρονη εξ αποστάσεως εκπαίδευση, που είναι και πιο διαδεδομένη, ο εκπαιδευόμενος μαθαίνει όχι μόνο σε διαφορετικό χώρο από τον εκπαιδευτή, αλλά και σε διαφορετικό χρόνο από τη διαδικασία της παράδοσης ή δημιουργίας του μαθήματος. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι τα μαθήματα που χρησιμοποιούν τις υπηρεσίες του διαδικτύου.

Σήμερα, υπάρχουν μέθοδοι εξ αποστάσεως εκπαίδευσης που χρησιμοποιούν και τα δύο είδη, ώστε να παρέχουν πιο ολοκληρωμένη εκπαιδευτική εμπειρία. Με τη βοήθεια της ασύγχρονης εκπαίδευσης υπάρχει το πλεονέκτημα της μάθησης στον χρόνο και με το ρυθμό που επιθυμεί ο εκπαιδευόμενος, ενώ με τη χρήση σύγχρονων συζητήσεων σε τακτά χρονικά διαστήματα, ο εκπαιδευτής γνωρίζει τους μαθητές του, οι εκπαιδευόμενοι επικοινωνούν μεταξύ τους και με τον εκπαιδευτή και δεν αισθάνονται αποξενωμένοι από την εκπαιδευτική κοινότητα και διαδικασία.

Μορφές Εξ Αποστάσεως Εκπαίδευσης

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  • Αλληλογραφία που πραγματοποιείται μέσω του κανονικού και ηλεκτρονικού ταχυδρομείου.
  • Η ραδιοφωνική μετάδοση μέσω της οποίας λαμβάνουν χώρα τηλεμαθήματα των οποίων τα μηνύματα μεταδίδονται μέσω ραδιοφώνου.
  • Μέσω της τηλεόρασης, με τη χρήση CD-ROM.
  • Με τη χρήση υπολογιστών, οπού ο σπουδαστής έχει πρόσβαση στο περιεχόμενο σειράς μαθημάτων που αποθηκεύεται σε μια κινητή συσκευή ή μέσω ενός ασύρματου υπολογιστή.

Εκπαίδευση Εξ Αποστάσεως Ως Εργαλείο

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Από τα παραπάνω φαίνεται ότι η εξ αποστάσεως εκπαίδευση χρησιμοποιήθηκε και χρησιμοποιείται ως εργαλείο για μορφές ευέλικτης μάθησης, εκπαίδευσης, κατάρτισης και επιμόρφωσης ενηλίκων από τον 19ο αιώνα μέχρι σήμερα. (Βεργίδης & Ματραλής, 1999) Δεν μπορεί, όμως, σε καμιά περίπτωση η εξ’ αποστάσεως εκπαίδευση να θεωρηθεί πανάκεια, παρά το γεγονός πως έρχεται να καλύψει κενά, που έχουν καταγραφεί από τις συμβατικές εκπαιδευτικές πρακτικές (Καρούλης, 2000 που αναφέρεται στο Ρες, 2004).

Επίσης, η εκπαίδευση από απόσταση μπορεί να λειτουργήσει συμπληρωματικά στη βασική εκπαίδευση προεκτείνοντας το μάθημα πέρα από τα συμβατικά όρια του ωρολογίου προγράμματος. Έτσι λοιπόν, μιλάμε, για μικτές μορφές μάθησης (blended learning) που δίνουν τη δυνατότητα στους μαθητές να μελετήσουν με τον δικό τους ρυθμό από το σπίτι τους και να αλληλεπιδράσουν με τον διδάσκοντα και τους συμμαθητές τους με ανοικτά εργαλεία (web2.0) και σε εικονικές κοινότητες.[14]

Εξ αποστάσεως σχολική εκπαίδευση

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Με τον όρο «εξ αποστάσεως σχολική εκπαίδευση» νοείται ως η εκπαίδευση που παρέχεται από απόσταση σε επίπεδο πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης και διακρίνεται σε αυτοδύναμη και συμπληρωματική. Στην πρώτη περίπτωση οι διδασκόμενοι φοιτούν σε εκπαιδευτικούς οργανισμούς που παρέχουν ολοκληρωμένα προγράμματα σπουδών που οδηγούν σε τίτλους σπουδών αντίστοιχων των συμβατικών, ενώ, στη δεύτερη περίπτωση οι μαθητές φοιτούν σε συμβατικά σχολεία αλλά έχουν τη δυνατότητα να επιλέγουν και να παρακολουθούν μαθήματα από άλλους εκπαιδευτικούς οργανισμούς [15].

Ένα βασικό στοιχείο που διακρίνει την εξ αποστάσεως από τις άλλες μορφές εκπαίδευσης είναι η απόσταση που χωρίζει τον διδάσκοντα από τον διδασκόμενο. Αλλά και τον κάθε διδασκόμενο ξεχωριστά από την ομάδα των σπουδαστών του. Η εξ αποστάσεως εκπαίδευση αναφέρεται σε όλους εκείνους, που διαλέγουν σε όλο τον κόσμο να μην παρακολουθήσουν συμβατικά σχολεία, κολλέγια και πανεπιστήμια αλλά επιθυμούν να σπουδάσουν στο σπίτι τους ή στο χώρο εργασίας τους. (Keegan,2001 σελ.28)

Επιπλέον, αποτελεί μια μορφή επικοινωνίας, η οποία πραγματοποιείται εξαιτίας της τεχνολογίας. Η μορφή αυτής της εκπαίδευσης προσφέρεται σήμερα από σχολεία δι’ αλληλογραφίας, από ανοικτά πανεπιστήμια και από τμήματα παροχής εξ’ αποστάσεως εκπαίδευσης ή εξωτερικών σπουδών. Η πρόσωπο με πρόσωπο εκπαίδευση από απόσταση διαθέτει πολλά εξελιγμένα τεχνολογικά μέσα. Οι εικονικές ή ηλεκτρονικές τάξεις έχουν πλέον τη δυνατότητα να συνδεθούν δορυφορικά ή με τεχνολογία συμπιεσμένου σήματος βίντεο ή με συνδέσεις πλήρους εύρους ζώνης, καθιστώντας δυνατή για πρώτη φορά στην ιστορία την πρόσωπο με πρόσωπο εκπαίδευση από απόσταση. Ο διδάσκων έχει τη δυνατότητα να ακούσει και να δει τους διδασκόμενους, που βρίσκονται σε μια τάξη και ταυτόχρονα όλους τους άλλους διδασκόμενους, που βρίσκονται χιλιόμετρα μακριά τους, και αντίστροφα, όλοι οι διδασκόμενοι τον διδάσκοντα. Η όλη διαδικασία πραγματοποιείται ηλεκτρονικά.[16]

Συνολικά η εξ’ αποστάσεως εκπαίδευση έχει τα εξής χαρακτηριστικά:

  • Ως προς τη συγχρονική τεχνολογία: Η εξ αποστάσεως εκπαίδευση χρησιμοποιεί κυρίως την ασύγχρονη τεχνολογία.
  • Ως προς την πρόσβαση: Στόχος της σύμφωνα με τον Wedemeyer (1981) είναι να προσφέρει εκπαίδευση στον χρόνο, στον χώρο και στον τόπο που βρίσκονται οι σπουδαστές ή έστω ο ένας και μόνο σπουδαστής καθώς και τη δυνατότητα αμφίδρομης επικοινωνίας με άμεσο διάλογο.
  • Ως προς το κόστος: Δεν χρειάζεται κάποιο συγκεκριμένο κόστος για την ανέγερση και τη συντήρηση κτηρίων προκειμένου να πραγματοποιηθεί η εξ’ αποστάσεως εκπαίδευση.
  • Ως προς την αγορά: Η αγορά της εξ’ αποστάσεως εκπαίδευσης βασίζεται κυρίως στα εκπαιδευτικά πλεονεκτήματα που διαθέτουν οι σύγχρονες τεχνολογίες.[17] Πιο συγκεκριμένα η χρήση τεχνολογικών μέσων όπως: έντυπα, ακουστικά οπτικά, χρήση ηλεκτρονικού υπολογιστή, διαδίδουν το περιεχόμενο του προγράμματος σπουδών που συνδέουν διδάσκοντα και διδασκόμενο.[18]

Εξέλιξη εκπαίδευσης εξ αποστάσεως

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ιστορική αναδρομή

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η ιστορία και η εξέλιξη της εκπαίδευσης χωρίζεται σε τρία κύματα.

Το πρώτο κύμα αφορά την εποχή πριν την τυπογραφία. Η εκπαίδευση σε αυτήν την περίοδο ήταν μία ελεγχόμενη, φροντιστηριακή διαδικασία που αφορούσε λίγους, κυρίως τον κλήρο και την αριστοκρατία. Το δεύτερο κύμα ήρθε με την ανακάλυψη της τυπογραφίας από τον Γουτεμβέργιο. Η εκπαίδευση εξελίχθηκε, οδηγώντας σε πολλαπλασιασμό των κολεγίων και των πανεπιστημίων. Τα τελευταία ήρθαν στο επίκεντρο της εκπαίδευσης και οι βιβλιοθήκες τους έγιναν τα θησαυροφυλάκια της γνώσης. Το τρίτο κύμα ήρθε με τη χρήση των υπολογιστών στην εκπαίδευση. Αν και η σημερινή εκπαίδευση βασίζεται ακόμα στην ακαδημαϊκή εκπαίδευση και κατάρτιση που αναδείχθηκαν στις δύο πρώτες εποχές της εκπαίδευσης, η τεχνολογία, όπως αυτή εξελίσσεται με τα μέσα επικοινωνίας, τους υπολογιστές, και κυρίως το διαδίκτυο αλλάζουν συνεχώς το σκηνικό[19]. Η εξ αποστάσεως εκπαίδευση, αν και αποδεδειγμένα υπάρχει σε όλες τις εποχές-κύματα, σήμερα βρίσκει προσφορότερο έδαφος για ανάπτυξη και ίσως στο μέλλον κυριαρχήσει στο χώρο της εκπαίδευσης.

Οι αρχές της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης, σύμφωνα με τους ορισμούς που δόθηκαν παραπάνω, τοποθετούνται αιώνες πριν από την ανάπτυξη της πληροφορικής ή ακόμα και της τυπογραφίας. Χωρίς να αποκλείεται προηγούμενη χρήση της, μπορεί να θεωρηθεί ως μία από τις αποδεδειγμένες (και επιτυχημένες) εφαρμογές της τα πρώιμα χρόνια του χριστιανισμού. Ο Απόστολος Παύλος συνέταξε 13 (ή 14) επιστολές προς τις τοπικές εκκλησίες, που διαβάζονταν από ένα άτομο σε όλους τους πιστούς. Πιστεύοντας στη διεθνοποίηση της γνώσης, στη συγκεκριμένη περίπτωση της χριστιανικής Αλήθειας, επικοινωνούσε με τις απομακρυσμένες εκκλησίες απαντώντας σε συγκεκριμένα ερωτήματα (αμφίδρομη επικοινωνία), χρησιμοποιώντας την ελληνική γλώσσα.

Από τις αρχές του 18ου αιώνα, τα πανεπιστήμια άρχισαν να προσφέρουν υπηρεσίες εξ αποστάσεως εκπαίδευσης. Με τη βοήθεια του ταχυδρομείου, οι εκπαιδευόμενοι λάμβαναν το εκπαιδευτικό υλικό και έστελναν τις εργασίες τους ή τις απορίες τους στους εκπαιδευτές. Το ταχυδρομείο με τα μέσα που διέθετε τότε ήταν ο μόνος τρόπος επικοινωνίας. Η εξ αποστάσεως εκπαίδευση είχε δύο μειονεκτήματα: τη μεγάλη καθυστέρηση λόγω του ταχυδρομείου και την παντελή έλλειψη επικοινωνίας μεταξύ των εκπαιδευομένων[20].

Η τεχνολογία όμως είναι αυτή που φέρνει την εξ αποστάσεως εκπαίδευση στο προσκήνιο και την κάνει το όχημα για την εξέλιξη της εκπαίδευσης. Ήδη από το 1922, ο Τόμας Έντισον προέβλεψε ότι η κινούμενη εικόνα θα αντικαταστήσει το εγχειρίδιο στο χώρο της εκπαίδευσης. Στο Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, η τεχνολογία της κινούμενης εικόνας όντως συνέβαλε στην εκπαίδευση των Αμερικανών στρατιωτών. Αργότερα, αναπτύχθηκαν προγράμματα με τη βοήθεια της τηλεόρασης και του βίντεο. Η εξ αποστάσεως εκπαίδευση παρέμενε μονόδρομη, πετυχαίνοντας όμως μεγάλη πρόσβαση σε πολλά άτομα. Με την ανάπτυξη της πληροφορικής, η εξ αποστάσεως εκπαίδευση άρχισε να αναπτύσσεται πιο γρήγορα. Η υποβοηθούμενη από υπολογιστή εκπαίδευση έγινε πραγματικότητα γύρω στο 1960 και άλλαξε δραματικά τα δεδομένα στο χώρο της εκπαίδευσης. Σημαντική εξέλιξη ήταν η ανάπτυξη του διαδικτύου στις αρχές του 1990, το οποίο, με τη διάδοσή του και τις τεχνολογίες που ενσωμάτωσε, καταφέρνει να εξελίξει τον τρόπο μεταφοράς γνώσης, ανταλλαγής πληροφοριών αλλά και την ίδια την κοινωνία[21].

Η εξ αποστάσεως εκπαίδευση με την υποστήριξη της πληροφορικής και σε περιβάλλον διαδικτύου έχει εξελιχθεί σε μεγάλο βαθμό. Ο χρήστης έχει πρόσβαση σε μεγάλο όγκο πληροφοριών και τα εργαλεία που μπορεί να χρησιμοποιήσει είναι τόσα πολλά και διαφορετικά που μπορούμε να μιλάμε για μια τελείως διαφορετική μεθοδολογία, όχι μόνο από την παραδοσιακή μάθηση, αλλά και από την εξ αποστάσεως εκπαίδευση των προηγούμενων ετών. Η τάση αυτή στην τεχνολογία ονομάζεται εύλογα e-Learning 2.0 (ηλεκτρονική μάθηση), θέλοντας να δείξει το πέρασμα στη νέα εποχή.

Μαθήματα εξ αποστάσεως μέσω διαδικτύου σε διάφορες χώρες του κόσμου κατά τη διάρκεια της πανδημίας του κορονοϊού.
στη Ρωσία
στην Ιταλία.

Η πανδημία κορονοϊού 2019-20 οδήγησε στο κλείσιμο της συντριπτικής πλειοψηφίας των σχολείων σε όλο το κόσμο για αρκετές εβδομάδες.[22] Πολλά σχολεία ξεκίνησαν την παράδοση μαθημάτων μέσω πλατφορμών όπως οι Zoom, Google Classroom, Cisco Webex και Edgenuity.[23][24] Έχουν υπάρξει αρκετές ανησυχίες σχετικά με την επίδραση της μετάβασης στους μαθητές που δεν έχουν πρόσβαση σε μια συσκευή που έχει πρόσβαση στο διαδίκτυο ή σε μια σταθερή σύνθεση στο διαδίκτυο.

Μελλοντικές εξελίξεις εκπαίδευσης εξ αποστάσεως

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το μέλλον της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης βρίσκεται σίγουρα στο διαδίκτυο. Οι χρήστες, καθώς εξοικειώνονται όλο και περισσότερο με το διαδίκτυο και τις υπηρεσίες του, αρχίζουν να το διαμορφώνουν. Άλλωστε, αυτό που αναφέρεται ως Web 2.0 και έχει εμπνεύσει και τον όρο e-Learning 2.0 είναι η ευκολία του χρήστη να συνεισφέρει στη δημιουργία και διαμόρφωση του περιεχομένου του διαδικτύου. Όλο και περισσότερες υπηρεσίες του διαδικτύου επικεντρώνονται σε αυτό, καθιστώντας ακόμα και τον σχετικά αρχάριο χρήστη σε εκπαιδευτή. Οι σύγχρονες αυτές υπηρεσίες μπορεί να είναι τα δικτυακά ημερολόγια (blog από τους όρους web και log), υπηρεσίες δημοσίευσης υλικού, όπως φωτογραφίες (www.flickr.com) και βίντεο (www.youtube.com), και τέλος οι ιστοσελίδες wiki (συλλογικές εγκυκλοπαίδειες).

Τα βασικά χαρακτηριστικά αυτών των υπηρεσιών είναι η ευκολία χρήσης τους, αλλά και η ευκολία περιήγησης στο περιεχόμενο. Έτσι, όχι μόνο υπάρχει μεγάλη ποσότητα πληροφοριών, υλικού και γνώσης, αλλά ο χρήστης έχει και τη δυνατότητα να τη διαχειριστεί. Ένα ενδιαφέρον κομμάτι που σχετίζεται με την ευκολία διαχείρισης των πληροφοριών αυτών είναι αυτό που ονομάζεται συλλογική ευφυΐα. Παράδειγμα είναι η ιστοσελίδα του ηλεκτρονικού βιβλιοπωλείου Amazon (www.amazon.com), όπου δίνεται η δυνατότητα στους χρήστες να βαθμολογήσουν και να σχολιάσουν τα προϊόντα. Έτσι, προηγούμενοι χρήστες επηρεάζουν τη συμπεριφορά μελλοντικών χρηστών, μεταφέροντας την εμπειρία τους και τη γνώμη τους. Η μέθοδος αυτή έχει απεριόριστες δυνατότητες και τρομακτική δύναμη, επιτρέποντας με έναν πολύ απλό τρόπο τη συμβολή στο περιεχόμενο του διαδικτύου.

Στη διαδικασία της εκπαίδευσης έχουν αρχίσει και ενσωματώνονται ήδη λειτουργίες του Web 2.0. Πιο πολύτιμες υπηρεσίες για την εξ αποστάσεως εκπαίδευση είναι το wiki και τα δικτυακά ημερολόγια και ήδη υπάρχει μεγάλος αριθμός εκπαιδευτικών κοινοτήτων που αξιοποιεί της δυνατότητες τους. Πρέπει να αναφερθούν και οι υπηρεσίες RSS (Really Simple Syndication), που συμβάλλουν στην παρακολούθηση και ενημέρωση των χρηστών για τα τελευταία νέα και αλλαγές σε ένα δικτυακό τόπο. Ο συνδυασμός των τεχνολογιών αυτών μπορεί να αποτελέσει εκπαιδευτική διαδικασία και χωρίς την ύπαρξη τυπικού οργανωμένου μαθήματος.[25]

Μέσα εξ αποστάσεως εκπαίδευσης

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Τα μέσα που έχουν χρησιμοποιηθεί και χρησιμοποιούνται στην εξ αποστάσεως εκπαίδευση είναι τα εξής:

  • Κινούμενη εικόνα
  • Ηλεκτρονικές συλλογές υλικού που διαχειρίζονται χρήστες ή εκπαιδευτές (ePortfolios)
  • Ηλεκτρονικό σύστημα υποστήριξης της απόδοσης (electronic performance support system) όπου είναι το πρόγραμμα που διευκολύνει την πρόσβαση σε πληροφορίες
  • Προσωπικοί υπολογιστές παλάμης (PDA)
  • Συσκευές αναπαραγωγής αρχείων ήχου με υποστήριξη πολυμέσων
  • Εκπαιδευτικό υλικό βασισμένο στις τεχνολογίες του διαδικτύου
  • Ψηφιακοί δίσκοι πολυμέσων (multimedia CD-ROM)
  • Ιστοσελίδες και κοινότητες (web 2.0)
  • Ηλεκτρονικοί χώροι ασύγχρονης συζήτησης
  • Λογισμικό υποστήριξης συνεργασίας
  • Ηλεκτρονικό ταχυδρομείο
  • Ημερολόγια διαδικτύου (blogs)
  • Εγκυκλοπαίδειες διαχειριζόμενες από τους χρήστες
  • Σύγχρονη συζήτηση με κείμενο
  • Αξιολόγηση υποβοηθούμενη από υπολογιστή
  • Εκπαιδευτικό κινούμενο σχέδιο
  • Εξομοιωτές
  • Παιχνίδια
  • Σύστημα διαχείρισης μάθησης (LMS) ή Εικονικό Περιβάλλον Εκπαίδευσης (Virtual Learning Environment)
  • Ηλεκτρονικά συστήματα ψηφοφορίας
  • Διανομή συλλογών ψηφιακών αρχείων σε πολλούς παραλήπτες με υπηρεσίες του διαδικτύου (podcasting)

Αν και τα μέσα της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης είναι πάρα πολλά και το καθένα μπορεί να αποτελείται από διαφορετικά προγράμματα που συνεργάζονται, το πιο διαδεδομένο σύστημα που χρησιμοποιείται για την εξ αποστάσεως εκπαίδευση στην ανώτατη εκπαίδευση είναι το Σύστημα Διαχείρισης της Μάθησης ή Εικονικό Περιβάλλον Εκπαίδευσης Οι όροι χρησιμοποιούνται για να περιγράψουν το λογισμικό που σχεδιάστηκε για τη διαχείριση των δραστηριοτήτων εκπαίδευσης. Εξέλιξη τους είναι το Σύστημα Διαχείρισης Εκπαιδευτικού Περιεχομένου (LCΜS) που προσθέτει τη λειτουργικότητα της επαναχρησιμοποίησης του υλικού ή μέρους του. Οι λειτουργίες που μπορεί να εμπεριέχουν εκτός φυσικά από την παροχή του μαθήματος της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης είναι:

  • Εγγραφή χρήστη
  • Ημερολόγιο μαθημάτων
  • Ροή κατάρτισης
  • Διαχείριση χρηστών
  • Αξιολόγηση εκπαιδευομένων
  • Υπηρεσίες τηλεδιάσκεψης
  • Συνεργατική μάθηση (συζητήσεις και ανταλλαγή αρχείων)

Τεχνικές απαιτήσεις εξ αποστάσεως εκπαίδευσης

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η εξ αποστάσεως εκπαίδευση με την υποστήριξη της πληροφορικής έχει συγκεκριμένες τεχνικές απαιτήσεις τόσο σε λογισμικό όσο και σε εξοπλισμό[26].

Απαιτούμενο λογισμικό

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το απαιτούμενο λογισμικό αφορά την όλη διαδικασία της δημιουργίας του συστήματος εξ αποστάσεως εκπαίδευσης, από τη δημιουργία του μέχρι την ολοκλήρωση της εκπαιδευτικής διαδικασίας από τον εκπαιδευόμενο. Το ενδιαφέρον είναι ότι σε όλα τα παραπάνω επίπεδα είναι δυνατόν να χρησιμοποιηθεί λογισμικό ανοικτού κώδικα που διατίθεται δωρεάν. Το λογισμικό αυτό περιλαμβάνει:

  • Λειτουργικό σύστημα εξυπηρετητή (server) και πελάτη (client), π.χ. κάποια διανομή Linux.
  • Λογισμικό εξυπηρετητή, π.χ. Apache Server.
  • Λογισμικό δημιουργίας εκπαιδευτικού υλικού, π.χ. OpenOffice.
  • Λογισμικό Διαχείρισης της Μάθησης ή Εικονικού Περιβάλλοντος Εκπαίδευσης, π.χ. ATutor, Claroline, Efront, Dokeos ή Moodle.
  • Περιηγητή διαδικτύου, π.χ. Mozilla Firefox. Τις περισσότερες φορές το λογισμικό αυτό είναι το μόνο απαραίτητο για τον εκπαιδευόμενο, ώστε να έχει πρόσβαση στο εκπαιδευτικό πρόγραμμα. Το ίδιο συμβαίνει και με τον εκπαιδευτή, που μπορεί να διαχειριστεί και να ανεβάσει το εκπαιδευτικό υλικό μόνο με τη χρήση ενός περιηγητή διαδικτύου.
  • Λογισμικό υποστήριξης πληροφοριών που χρησιμοποιούνται από το Σύστημα Διαχείρισης της Μάθησης ή το Εικονικό Περιβάλλον Εκπαίδευσης, π.χ.. Java, Flash, RealMedia, Quicktime, Windows Media Files.

Απαιτούμενος εξοπλισμός

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Οι απαιτήσεις σε επίπεδο εξοπλισμού είναι:

  • Εξυπηρετητής ιστού (web server)
  • Εξυπηρετητής αρχείων (file server)
  • Τερματικά
  • Σύνδεση δικτύου ή διαδικτύου για όλους τους παραπάνω υπολογιστές

Η εξ αποστάσεως εκπαίδευση, ενώ προσφέρει σημαντικές εκπαιδευτικές διεξόδους για άτομα που είτε εργάζονται είτε για διάφορους άλλους λόγους αδυνατούν να συμμετάσχουν στην δια ζώσης εκπαιδευτική διαδικασία, ενέχει ορισμένους περιορισμούς.

Ειδικότερα, δεν μπορεί να εφαρμοστεί σε εκπαιδευτικά προγράμματα που απαιτούν την δια ζώσης παρουσία, όπως είναι η συμμετοχή σε εργαστηριακά μαθήματα, τα οποία διεξάγονται σε εργαστήρια εκπαιδευτικών ιδρυμάτων.

Επιπρόσθετα, προφανώς θα πρέπει να αξιοποιείται με τη μέθοδο της μικτής μάθησης, προκειμένου τα οφέλη να είναι πολλαπλά και ενταγμένα σε ένα ολοκληρωμένο εκπαιδευτικό πλαίσιο.

Πρόκειται για ένα σύστημα εκπαίδευσης, το οποίο προσφέρει εκπαιδευτικά προγράμματα σε παιδιά και ενήλικους σε συνδυασμό με τη συμβατική τους εκπαίδευση και έχει τη δική του διδακτική μέθοδο.

  • Προγράμματα πρωτοβάθμιας δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, τεχνικού επαγγελματικού πανεπιστημιακού επιπέδου, ιδιωτικού και δημόσιου τομέα.
  • Μορφή εκπαίδευσης που προβάλλει μια σειρά προβληματισμών σε διδάσκοντες και σπουδαστές. Οι προβληματισμοί, που αντιμετωπίζει σχετίζονται με την ποσότητα, την ποιότητα και το κύρος της παρεχόμενης εκπαίδευσης. Η εξ’ αποστάσεως εκπαίδευση προσπαθεί να δώσει λύση σε αυτά τα προβλήματα στον κόσμο.
  • Τέλος, αποτελεί απαραίτητο συμπλήρωμα των περισσότερων εκπαιδευτικών συστημάτων.[27]

Όπως τονίστηκε η εξ’ αποστάσεως εκπαίδευση, γεννήθηκε μαζί με τη Βιομηχανική Επανάσταση στα μέσα του 19ου αιώνα, αναγνωρίστηκε όμως τελικά, μετά από πολλά χρόνια, ως έγκυρη εκπαιδευτική πρακτική. Όμως ακόμη και σήμερα παραμένουν αναπάντητα πολλά ζητήματα σχετικά με την ποιότητα της μάθησης, τους τρόπους αποτελεσματικότερης μάθησης και διδασκαλίας, καθώς και της μεταγνώσης. Η εξ’ αποστάσεως εκπαίδευση προσπαθεί να δώσει απαντήσεις στα παραπάνω ζητήματα και επιπλέον να προχωρήσει στην αξιολόγηση των διαδικασιών διδασκαλίας και μάθησης.[28]

Παρόλα αυτά στις μέρες μας δεκάδες εκατομμύρια σπουδαστές παρακολουθούν ανοικτά πανεπιστήμια, εκπαιδευτικά κέντρα επιχειρήσεων, κολέγια εξ’ αποστάσεως κατάρτισης και τμήματα εξ’ αποστάσεως εκπαίδευσης συμβατικών ιδρυμάτων. Ο κόσμος των τηλεπικοινωνιακών τεχνολογιών της Ηλεκτρονικής Επανάστασης εισήλθε στον χώρο της εκπαίδευσης στο τέλος της δεκαετίας του 1980 καθιστώντας εφικτή τη διδασκαλία πρόσωπο με πρόσωπο από απόσταση. Ηλεκτρονικές αίθουσες διδασκαλίας, που απέχουν εκατοντάδες ή χιλιάδες χιλιόμετρα η μια από την άλλη συνδέονται μέσω των σύγχρονων τεχνολογιών σε ένα σύστημα εικονικής πραγματικότητας.[29][30]

  • Keegan Desmond, (2001), Οι βασικές αρχές της ανοικτής και εξ’ αποστάσεως Εκπαίδευσης, μετάφραση : Μελίστα Αλεξάνδρα, Εκδόσεις : Μεταίχμιο

Ηλεκτρονικές πηγές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  1. ERIC Thesaurus(Αγγλικά)
  2. NLM. MeSH. 2007 [cited 06/12/2007]
  3. UNESCO Thesaurus 2007[cited 06/12/2007]
  4. ODLQC. ODL QC - The Open and Distance Learning Quality Council Lexicon, 2004 Αρχειοθετήθηκε 2007-08-06 στο Wayback Machine.[cited 25/10/2007]
  5. Wikipedia, "Distance education", cited 06/12/2007
  6. ODLQC. ODL QC - The Open and Distance Learning Quality Council Lexicon, 2004 Αρχειοθετήθηκε 2007-08-06 στο Wayback Machine.[cited 25/10/2007]
  7. Billings DM. Distance education in nursing: 25 years and going strong. Comput Inform Nurs. 2007 May-Jun;25(3):121-3.
  8. Billings DM. Distance education in nursing: 25 years and going strong. Comput Inform Nurs. 2007 May-Jun;25(3):121-3.
  9. Hannah R. Education Applications. Introduction to Nursing Informatics: Springer New York 2006:142-54.
  10. Ρες, 2004
  11. Καρούλης, 2000 που αναφέρεται στο Ρες, 2004
  12. «A Brief History of Distance Education». www.seniornet.org. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 28 Ιουλίου 2013. Ανακτήθηκε στις 15 Ιανουαρίου 2020. 
  13. «Strategy and policies». About The Open University (στα Αγγλικά). 22 Νοεμβρίου 2017. Ανακτήθηκε στις 15 Ιανουαρίου 2020. 
  14. «Εκπαίδευση Ενηλίκων - Εξ Αποστάσεως Εκπαίδευση». web.archive.org. 26 Μαρτίου 2010. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 26 Μαρτίου 2010. Ανακτήθηκε στις 15 Ιανουαρίου 2020. CS1 maint: Unfit url (link)
  15. Βασάλα, Π. (2005). Εξ αποστάσεως σχολική εκπαίδευση. Πάτρα: Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο. σελ. 53-80. Βασάλα, Π. (2005). Εξ αποστάσεως σχολική εκπαίδευση. Στο Α. Λιοναράκης, (Επιμ.), Ανοικτή και εξ αποστάσεως εκπαίδευση, Παιδαγωγικές και τεχνολογικές εφαρμογές (σσ. 53-80). Πάτρα: Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο. 
  16. Κeegan, 2001, σελ. 29
  17. Κeegan, 2001, σελ. 30
  18. Keegan, 2001, σελ.68-69
  19. Hannah R. Education Applications. Introduction to Nursing Informatics: Springer New York 2006:142-54.
  20. Garrison JA, Schardt C, Kochi JK. Web-based distance continuing education: a new way of thinking for students and instructors. Bulletin of the Medical Library Association. 2000 Jul;88(3):211-7.
  21. Shih TK. Distance education technologies: current trends and software systems. Cyber Worlds, 2002 Proceedings First International Symposium on; 2002; 2002. p. 38-43.
  22. «290 million students out of school due to COVID-19: UNESCO releases first global numbers and mobilizes response». UNESCO. 4 Μαρτίου 2020. Ανακτήθηκε στις 6 Μαρτίου 2020. 
  23. Hood, Micaela (1 Μαΐου 2020). «Virtual learning gets mixed reviews from Pocono parents». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 7 Μαΐου 2020. Ανακτήθηκε στις 22 Ιουλίου 2020. 
  24. Raymond, Jonathon (28 Απριλίου 2020). «Georgia awards $21 million in digital learning grants». 
  25. Downes S. E-learning 2.0: Feature Article. eLearn Magazine 2007.
  26. Billings DM, Rowles CJ. Development of continuing nursing education offerings for the World Wide Web. Journal of continuing education in nursing. 2001;32(3):107-13.
  27. Keegan, 2001 σελ.33
  28. Λιοναράκης, 1999, που αναφέρεται στο Ρες, 2004
  29. Byrne, Timothy C. (1989). Athabasca University : the evolution of distance education. Calgary, Alta.: University of Calgary Press. ISBN 0-585-17233-1. 44959018. 
  30. Keegan, 2001, σελ.239