Εξελικτική ψυχολογία
Η εξελικτική ψυχολογία είναι μια θεωρητική προσέγγιση στην ψυχολογία που εξετάζει τη γνώση και τη συμπεριφορά από μια σύγχρονη εξελικτική προοπτική.[1][2] Επιδιώκει να εντοπίσει τις ανθρώπινες ψυχολογικές προσαρμογές σε σχέση με τα προγονικά προβλήματα που εξελίχθηκαν για να λύσουν. Σε αυτό το πλαίσιο, τα ψυχολογικά χαρακτηριστικά και μηχανισμοί είναι είτε λειτουργικά προϊόντα φυσικής και σεξουαλικής επιλογής είτε μη προσαρμοστικά υποπροϊόντα άλλων προσαρμοστικών χαρακτηριστικών.[3][4]
Η προσαρμοστική σκέψη για φυσιολογικούς μηχανισμούς, όπως η καρδιά, οι πνεύμονες και το συκώτι, είναι κοινή στην εξελικτική βιολογία. Οι εξελικτικοί ψυχολόγοι εφαρμόζουν την ίδια σκέψη στην ψυχολογία, υποστηρίζοντας ότι όπως η καρδιά εξελίχθηκε για να αντλεί αίμα, το συκώτι εξελίχθηκε για να αποτοξινώνει τα δηλητήρια, και τα νεφρά για να φιλτράρουν τα θολά υγρά, υπάρχει αρθρωτότητα του μυαλού στο ότι διαφορετικοί ψυχολογικοί μηχανισμοί εξελίχθηκαν για να λύσουν διαφορετικά προβλήματα προσαρμογής.[5] Αυτοί οι εξελικτικοί ψυχολόγοι υποστηρίζουν ότι μεγάλο μέρος της ανθρώπινης συμπεριφοράς είναι το αποτέλεσμα ψυχολογικών προσαρμογών που εξελίχθηκαν για να λύσουν επανεμφανιζόμενα προβλήματα στα ανθρώπινα προγονικά περιβάλλοντα.[6]
Μερικοί εξελικτικοί ψυχολόγοι υποστηρίζουν ότι η εξελικτική θεωρία μπορεί να προσφέρει ένα θεμελιώδες, μεταθεωρητικό πλαίσιο που ενσωματώνει ολόκληρο το πεδίο της ψυχολογίας με τον ίδιο τρόπο που η εξελικτική βιολογία έχει κάνει για τη βιολογία.[5][7][8]
Οι εξελικτικοί ψυχολόγοι υποστηρίζουν ότι συμπεριφορές ή χαρακτηριστικά που εμφανίζονται παγκοσμίως σε όλους τους πολιτισμούς είναι καλοί υποψήφιοι για εξελικτικές προσαρμογές,[9] συμπεριλαμβανομένων των ικανοτήτων να αναγνωρίζουμε τα συναισθήματα των άλλων, να διακρίνουμε συγγενείς από μη συγγενείς, να αναγνωρίζουμε και να προτιμούμε υγιέστερους συντρόφους, και να συνεργαζόμαστε με άλλους. Έχουν γίνει ευρήματα σχετικά με την ανθρώπινη κοινωνική συμπεριφορά που σχετίζεται με τη βρεφοκτονία, την ευφυΐα, τα μοτίβα του γάμου, την σεξουαλική ασυδοσία, την αντίληψη της ομορφιάς, και άλλα. Οι θεωρίες και τα ευρήματα της εξελικτικής ψυχολογίας έχουν εφαρμογές σε πολλούς τομείς, συμπεριλαμβανομένων των οικονομικών, του περιβάλλοντος, της υγείας, του νόμου, της διαχείρισης, της ψυχιατρικής, της πολιτικής και της λογοτεχνίας.[10][11]
Η κριτική της εξελικτικής ψυχολογίας περιλαμβάνει ζητήματα δοκιμασιμότητας, γνωστικές και εξελικτικές εικασίες (όπως η αρθρωτή λειτουργία του εγκεφάλου και η μεγάλη αβεβαιότητα για το προγονικό περιβάλλον), τη σημασία των μη γενετικών και μη προσαρμοστικών εξηγήσεων, καθώς και πολιτικά και ηθικά ζητήματα λόγω ερμηνειών των αποτελεσμάτων της έρευνας. Οι εξελικτικοί ψυχολόγοι συχνά ασχολούνται και απαντούν σε τέτοιες κριτικές.[12][13][14]
Παραπομπές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- ↑ Longe, Jacqueline L (11 Μαΐου 2016). The Gale Encyclopedia of Psychology (3η έκδοση). Gale Research Incorporated. σελίδες 386–388. ISBN 978-1-4144-1204-7.
- ↑ Borman, Walter C.· Ilgen, Daniel R. (2003). Industrial and organizational psychology. Handbook of psychology. New York: Wiley. ISBN 978-0-471-38408-3.
- ↑ Buss, David M. (2019). Evolutionary psychology: the new science of the mind (Sixth Edition έκδοση). New York (N.Y.) London: Routledge, Taylor & Francis Group. ISBN 978-1-138-08818-4.
- ↑ Tooby, John; Cosmides, Leda (1990-07-01). «The past explains the present: Emotional adaptations and the structure of ancestral environments». Ethology and Sociobiology 11 (4): 375–424. doi:. ISSN 0162-3095. https://linkinghub.elsevier.com/retrieve/pii/016230959090017Z.
- ↑ 5,0 5,1 Cosmides, L· Tooby, J (13 Ιανουαρίου 1997). «Evolutionary Psychology Primer by Leda Cosmides and John Tooby». Ethology and Sociobiology. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 24 Ιουνίου 2022. Ανακτήθηκε στις 22 Ιουλίου 2016.
- ↑ Confer et al. 2010; Buss, 2005; Durrant & Ellis, 2003; Pinker, 2002; Tooby & Cosmides, 2005
- ↑ Duntley and Buss 2008
- ↑ Carmen, R.A., και άλλοι (2013). «Evolution integrated across all islands of the human behavioral archipelago: All psychology as Evolutionary Psychology». EvoS Journal 5 (1): 108-126. doi:. ISSN 1944-1932. https://doi.org/10.59077/yqum6053.
- ↑ Schacter et al. 2007, pp. 26–27
- ↑ Welling, Lisa L. M., επιμ. (9 Μαΐου 2019). The Oxford Handbook of Evolutionary Psychology and Behavioral Endocrinology. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-064973-9.
- ↑ Buss, David M., επιμ. (2005). The handbook of evolutionary psychology. Wiley online library. Hoboken, N.J: John Wiley & Sons. ISBN 978-0-471-26403-3.
- ↑ «Evolutionary Psychology: Predictively Powerful or Riddled with Just-So Stories?». Areo. 20 Οκτωβρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 23 Δεκεμβρίου 2022.
- ↑ «"Yes, but…" Answers to Ten Common Criticisms of Evolutionary Psychology - This View Of Life». 13 Απριλίου 2015. Ανακτήθηκε στις 23 Δεκεμβρίου 2022.
- ↑ «Center for Evolutionary Psychology - The Critical Eye». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 22 Μαρτίου 2023. Ανακτήθηκε στις 22 Δεκεμβρίου 2022.