Μετάβαση στο περιεχόμενο

Ελεύθερη Πόλη της Κρακοβίας

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια

Συντεταγμένες: 50°3′42″N 19°56′14″E / 50.06167°N 19.93722°E / 50.06167; 19.93722

Ελεύθερη Πόλη της Κρακοβίας
3  Μαΐου 18156  Νοεμβρίου 1846

Σημαία

Έμβλημα
ΠρωτεύουσαΚρακοβία
Ίδρυση3  Μαΐου 1815
ΓλώσσεςΠολωνικά
ΘρησκείαΡωμαιοκαθολική Εκκλησία
Πολίτευμαπολιτεία
Έκταση1.164 km²[1]
Γεωγραφικές συντεταγμένες50°3′42″N 19°56′14″E
Commons page Σχετικά πολυμέσα
Χάρτης της Ελεύθερης Πόλης της Κρακοβίας, 1815-1846.

Η Ελεύθερη, Ανεξάρτητη και Αυστηρά Ουδέτερη Πόλη της Κρακοβίας με την Επικράτειά της (πολωνικά: Wolne, Niepodległe i Ściśle Neutralne Miasto Kraków z Okręgiem), πιο γνωστή είτε ως Ελεύθερη Πόλη της Κρακοβίας είτε ως Δημοκρατία της Κρακοβίας (πολωνικά: Rzeczpospolita Krakowska, γερμανικά: Republik Krakau), ήταν πόλη–κράτος που δημιουργήθηκε από το Συνέδριο της Βιέννης το 1815, η οποία περιελάμβανε την πόλη της Κρακοβίας και τις γύρω περιοχές.

Ήταν από κοινού ελεγχόμενη από τους τρεις γείτονές της (Ρωσική Αυτοκρατορία, Βασίλειο της Πρωσίας και Αυστριακή Αυτοκρατορία) και ήταν κέντρο αναταραχής για μια ανεξάρτητη Πολωνία. Το 1846, μετά την αποτυχημένη Εξέγερση της Κρακοβίας, η Ελεύθερη Πόλη της Κρακοβίας προσαρτήθηκε από την Αυστριακή Αυτοκρατορία.[2] Ήταν ένα κατάλοιπο του Δουκάτου της Βαρσοβίας, το οποίο διαμελίστηκε μεταξύ των τριών κρατών το 1815.

Η Ελεύθερη Πόλη της Κρακοβίας ήταν μια συντριπτικά πολωνόφωνη πόλη-κράτος, όπου το 85% του πληθυσμού της ήταν Καθολικοί, το 14% ήταν Εβραίοι, ενώ άλλες θρησκείες αποτελούσαν λιγότερο από 1%. Η ίδια η πόλη της Κρακοβίας είχε έναν εβραϊκό πληθυσμό που έφτασε σχεδόν το 40%, ενώ οι υπόλοιποι ήταν σχεδόν αποκλειστικά πολωνόφωνοι Καθολικοί.[3]

Η Ελεύθερη Πόλη εγκρίθηκε και εγγυήθηκε από το Άρθρο VII της Συνθήκης μεταξύ της Αυστρίας, της Πρωσίας και της Ρωσίας στις 3 Μαΐου 1815.[4] Το καταστατικό έλαβε ταυτόχρονα ένα αρχικό σύνταγμα,[4] αναθεωρήθηκε και επεκτάθηκε το 1818, καθιερώνοντας σημαντική αυτονομία για την πόλη. Το Γιαγκιελόνιο Πανεπιστήμιο θα μπορούσε να δεχτεί φοιτητές από το διαμελισμένο έδαφος της Πολωνίας. Έτσι, η Ελεύθερη Πόλη έγινε κέντρο πολωνικής πολιτικής δραστηριότητας στα εδάφη της διαμελισμένης Πολωνίας.

Κατά τη διάρκεια της Νοεμβριανής Εξέγερσης του 1830-31, η Κρακοβία ήταν η βάση για το λαθρεμπόριο όπλων στο υπό ρωσικό έλεγχο Βασίλειο της Πολωνίας. Μετά το τέλος της εξέγερσης, η αυτονομία της ελεύθερης πόλης περιορίστηκε σοβαρά. Η αστυνομία ελέγχοταν από την Αυστρία και η εκλογή του προέδρου έπρεπε να εγκριθεί και από τις τρεις εξουσίες. Στη συνέχεια, η Κρακοβία καταλήφθηκε από τον αυστριακό στρατό από το 1836 έως το 1841. Μετά την αποτυχημένη Εξέγερση της Κρακοβίας του 1846, η ελεύθερη πόλη προσαρτήθηκε από την Αυστρία στις 16 Νοεμβρίου 1846 ως το Μεγάλο Δουκάτο της Κρακοβίας.

Γεωγραφία, πληθυσμός και οικονομία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η Ελεύθερη Πόλη της Κρακοβίας δημιουργήθηκε από το νοτιοδυτικό τμήμα του Δουκάτου της Βαρσοβίας (μέρος του πρώην τμήματος της Κρακοβίας στην αριστερή όχθη του ποταμού Βιστούλα). Το έδαφος της πόλης ήταν τουλάχιστον 1164-1234 χλμ² (οι πηγές διαφέρουν). Συνόρευε με τη Ρωσική Αυτοκρατορία, το Βασίλειο της Πρωσίας και την Αυστριακή Αυτοκρατορία. Περιλάμβανε την πόλη της Κρακοβίας και τα περίχωρα της. Οι άλλοι οικισμοί στην περιοχή που διαχειρίζοταν η Ελεύθερη Πόλη περιελάμβαναν 224 χωριά και τρεις πόλεις (Χσάνουφ, Τσεμπίνια και Νόβα Γκούρα).

Το 1815, ο πληθυσμός της ήταν 95.000 κάτοικοι, το 1843, είχε πληθυσμό 146.000 κατοίκων, από τους οποίους το 85% ληταν Καθολικοί, 14% Εβραίοι, ενώ άλλες θρησκείες αποτελούσαν το 1%. Η πιο αξιοσημείωτη οικογένεια σλάχτα ήταν η αρχοντική οικογένεια Ποτότσκι, οι οποίοι είχαν μία έπαυλη στο Κσεσοβίτσε.

Η Ελεύθερη Πόλη ήταν μια περιοχή αφορολόγητων ειδών, επιτρέποντας το εμπόριο με τη Ρωσία, την Πρωσία και την Αυστρία. Εκτός από τους δασμούς, είχε πολύ χαμηλούς φόρους και διάφορα οικονομικά προνόμια παραχωρήθηκαν από τις γειτονικές δυνάμεις. Ως εκ τούτου, έγινε ένα από τα ευρωπαϊκά κέντρα οικονομικού φιλελευθερισμού και υποστηρικτών του laissez-faire, προσελκύοντας νέες επιχειρήσεις και μετανάστες, με αποτέλεσμα την εντυπωσιακή ανάπτυξη της πόλης. Υφαντές από την πρωσική Σιλεσία είχαν χρησιμοποιήσει πολλές φορές την Ελεύθερη Πόλη ως σύνδεση λαθραίων για να αποφύγουν δασμολογικά εμπόδια κατά μήκος των συνόρων της Αυστρίας και του Βασιλείου της Πολωνίας, αλλά και με την προσάρτηση της Αυστρίας από την Ελεύθερη Πόλη ήρθε μια σημαντική μείωση των εξαγωγών πρωσικής κλωστοϋφαντουργίας.[5]

Στανίσουαφ Βοντζίτσκι, πρώτος Πρόεδρος της Γερουσίας, 1815-1831.

Το καταστατικό έλαβε ένα αρχικό σύνταγμα το 1815, το οποίο επινοήθηκε κυρίως από τον Πρίγκιπα Άνταμ Γέζι Τσαρτορίσκι. Το σύνταγμα αναθεωρήθηκε και επεκτάθηκε το 1818, καθιερώνοντας σημαντική αυτονομία για την πόλη. Η νομοθετική εξουσία ανατέθηκε στη Συνέλευση των Αντιπροσώπων (Izba Reprezentantów) και η εκτελεστική εξουσία δόθηκε σε μια Διοικητική Γερουσία.

Το 1833, μετά την Νοεμβριανή Εξέγερση και το αποτυχημένο σχέδιο ορισμένων Πολωνών ακτιβιστών να ξεκινήσουν εξέγερση στην Κρακοβία, οι δυνάμεις διαμελισμού εξέδωσαν ένα νέο, πολύ πιο περιοριστικό σύνταγμα: ο αριθμός των γερουσιαστών και βουλευτών μειώθηκε και οι αρμοδιότητές τους περιορίστηκαν, ενώ οι κομισάριοι των διαμελιστικών δυνάμεων είχαν διευρύνει τις αρμοδιότητές τους. Περιορίστηκε επίσης η ελευθερία του Τύπου. Το 1835 μια μυστική συνθήκη μεταξύ των τριών δυνάμεων διαμελισμού παρουσίασε ένα σχέδιο στο οποίο, σε περίπτωση πρόσθετων αναταραχών στην Πολωνία, θα δινόταν στην Αυστρία το δικαίωμα να καταλάβει και να προσαρτήσει την πόλη. Αυτό θα συνέβαινε μετά την εξέγερση της Κρακοβίας του 1846.

Ο νόμος βασίστηκε στον Ναπολεόντειο αστικό κώδικα του και στο γαλλικό εμπορικό και ποινικό δίκαιο. Η επίσημη γλώσσα ήταν η πολωνική. Το 1836, η τοπική αστυνομική δύναμη διαλύθηκε και αντικαταστάθηκε από την αυστριακή αστυνομία. Το 1837, οι δυνάμεις διαμελισμού μείωσαν τις αρμοδιότητες των τοπικών δικαστηρίων που αρνήθηκαν να υποκύψουν στις απαιτήσεις τους. 

Η Ελεύθερη Πόλη της Κρακοβίας ήταν η πρώτη καθαρά δημοκρατική κυβέρνηση στην ιστορία της Πολωνίας.

  1. 3997747.
  2. Ντέγκαν 1997, σελ. 378.
  3. Censuses of the Austro-Hungarian Statistical Central Commission, cited in Anson Rabinbach, The Migration of Galician Jews to Vienna. Austrian History Yearbook, Volume XI, Berghahn Books/Rice University Press, Houston 1975, σελ. 46/47 (table III)
  4. 4,0 4,1 Χέρτσλετ 1875, σελ. 127.
  5. Feuchtwanger 1970, σελ. 157.
  • Ντέγκαν, Βλάντιμιρ Τζούρο (1997), Developments in International Law: Sources of Internat'l, Developments in International Law Series, 27 (illustrated έκδοση), Martinus Nijhoff Publishers, σελ. 378, ISBN 9789041104212 
  • Φόιχτβαγκνερ, E. Τ. (1970), Prussia: Myth and Reality, Σικάγο: Henry Regnery Company, σελ. 262, ISBN 0-85496-108-9 
  • Χέρτσλετ, Έντουαρντ (1875), «No.15», The map of Europe by treaty; showing the various political and territorial changes which have taken place since the general peace of 1814, Λονδίνο: Butterworths. (No. 12), σελ. 127 

Περαιτέρω ανάγνωση

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Πολυμέσα σχετικά με το θέμα Free City of Kraków στο Wikimedia Commons