Ελέφαντας (σκάκι)

	α	β	γ	δ	ε	ζ	η	θ
8									8
7									7
6									6
5									5
4									4
3									3
2									2
1									1
	α	β	γ	δ	ε	ζ	η	θ

Ο ελέφαντας κινείται δύο τετράγωνα διαγωνίως, υπερπηδώντας τους ενδιάμεσους πεσσούς.

Ο ελέφαντας (διεθνώς: elephant ή alfil, από την αραβική λέξη الفيل, αλ-φιλ που σημαίνει ελέφαντας) είναι ανορθόδοξος πεσσός στο σκάκι που κινείται δύο τετράγωνα διαγωνίως. Σε πολλές παραλλαγές (εκτός για παράδειγμα του Σιάνγκτσι), υπερπηδά τους ενδιάμεσους πεσσούς. Επιπλέον, στο Chaturaji κινείται όπως ο πύργος. Το κομμάτι συμβολίζεται διεθνώς με το A.

Συχνότερα εμφανίζεται στα διαγράμματα ως ανεστραμμένος αξιωματικός. Στο λήμμα αυτό εμφανίζεται ως ελέφαντας.

Ιστορία

Ο ελέφαντας είναι πολύ παλιό σκακιστικό κομμάτι, καθώς εμφανίζεται σε ορισμένες πολύ πρώιμες παραλλαγές του παιχνιδιού, όπως το Σκάκι του Ταμερλάνου. Ο ελέφαντας στο Σιάνγκτσι κινείται ομοίως, αλλά έχει κάποιους πρόσθετους περιορισμούς που αφορούν το πού μπορεί να κινηθεί.

Αργυρός στρατηγός

Ο αργυρός στρατηγός κινείται ένα τετράγωνο εμπρός ή διαγωνίως.

Το τανκ υπερπηδά πεσσούς και κινείται δύο τετράγωνα ορθογωνίως.

Το κομμάτι ονομάστηκε εξ αρχής ελέφαντας, παίρνοντας διάφορες εναλλακτικές ονομασίες που σήμαιναν ελέφαντας. Ήταν ίσως ένα από τα αυθεντικά κομμάτια σκακιού, που εμφανίζονται στο chaturanga και το shatranj. Ωστόσο, η αρχική κίνηση του είναι αβέβαιη, καθώς είχε επιπλέον δύο δυνατότητες, εκτός από την τρέχουσα κίνησή του, είχε αυτή του τανκ (dabbaba) με άλμα δύο τετραγώνων ορθογωνίως και αυτή του αργυρού στρατηγού (silver general) από το Σόγκι (shogi) με κίνηση ένα τετράγωνο προς τα εμπρός ή ένα τετράγωνο διαγωνίως. Τελικά, η παραλλαγή που χρησιμοποιούσε την κίνηση του τανκ εξαφανίστηκε, αλλά η άλλη παραλλαγή εξαπλώθηκε στη Μπούρμα και το Σιάμ, όπου έγινε η κίνηση για τα ισοδύναμα κομμάτια στην παραλλαγή sittuyin της Βιρμανίας και την makruk της Ταϊλάνδης. Η κίνηση του αργυρού στρατηγού, όπως δήλωσε ο Χένρι Ντέιβιντσον, ομοιάζει με τα τέσσερα πόδια και τον κορμό ενός πραγματικού ελέφαντα.

Ωστόσο, ο Harold J. R. Murray στο έργο του Ιστορία του σκακιού (A History of Chess) θεωρεί ως αρχική κίνηση του κομματιού το άλμα δύο τετραγώνων διαγωνίως και υποστήριξε ότι ο κύριος λόγος που έγιναν ισχυρότερα τα κομμάτια ελέφαντας και φερζ στο σύγχρονο Σκάκι κατά τη διάρκεια της το Αναγέννησης (δηλαδή, που έγιναν αξιωματικός και βασίλισσα, αντίστοιχα) ήταν διότι αυτά ήταν αρχικά τα πιο αδύναμα κομμάτια στο παιχνίδι (με εξαίρεση τα πιόνια, διότι προάγονται). Ο ελέφαντας μπορεί να φτάσει μόνο το ένα όγδοο των τετραγώνων στη σκακιέρα, ενώ το τανκ μπορεί να φτάσει το ένα τέταρτο, αντίθετα ο αργυρός στρατηγός μπορεί να φτάσει σε κάθε τετράγωνο της σκακιέρας.

Αντικατάσταση

Όταν το σκάκι πήγε στην Περσία από την Ινδία, το σανσκριτικό όνομά του μεταφράστηκε ως πιλ (περσικά: پيل) και όταν το σκάκι πήγε στους μουσουλμάνους μέσω Περσίας, η κίνησή του παρέμεινε η ίδια, αλλά άλλαξε το όνομά του ώστε να ταιριάζει στην αραβική φωνολογία, έτσι το όνομα έγινε φιλ και στη συνέχεια προτάσσοντας το αραβικό οριστικό άρθρο αλ, έγινε αλ-φιλ (αραβικά الفيل). Το όνομά του άλλαξε μερικές ακόμη φορές ιδίως όταν έφτασε το σκάκι στην Ευρώπη, όπου τελικά ο ελέφαντας αντικαταστάθηκε από τον σύγχρονο αξιωματικό. Παρά το γεγονός ότι ο ελέφαντας εξακολουθεί να είναι το όνομα του αξιωματικού στην ισπανική γλώσσα (Elefante ) όπως και σε κάποιες άλλες ευρωπαϊκές γλώσσες. Το πρώην όνομά του, ως αλ-φιλ, άρχισε να χρησιμοποιείται στην αγγλική γλώσσα σε σκακιστικά προβλήματα, τα οποία αναφέρονται αποκλειστικά στην αρχική κίνηση του ελέφαντα, (2,2) ιππογωνίως.

Αξία

Ο ελέφαντας από μόνος του δεν είναι πολύ ισχυρότερος από ένα πιόνι, αλλά ως πρόσθετη ισχύ σε άλλα κομμάτια αξίζει περίπου όσο μισός ίππος. Η αξία του ως κομμάτι από μόνο του υποβαθμίζεται λόγω της δέσμευσής του να είναι σε θέση να φτάσει μόνο το ένα όγδοο των τετραγώνων σε σκακιέρα 8×8. Συνδυάζοντας τον ελέφαντα με άλλα κομμάτια υποσκελίζεται σε κάποιο βαθμό αυτή η αδυναμία του.

Φινάλε με ελέφαντες

Το φινάλε του βασιλιά με τέσσερις ελέφαντες, που ο καθένας καλύπτει ένα διαφορετικό όγδοο της σκακιέρας, είναι νικηφόρο, καθώς μπορούν να επιτύχουν το ματ εναντίον ενός μοναχικού βασιλιά του αντιπάλου.

Κινεζικός ελέφαντας

Ο κινεζικός ελέφαντας

Το αντίστοιχο κομμάτι με τον ελέφαντα στο κινεζικό σκάκι κινείται ομοίως, αλλά δεν κάνει άλμα πάνω από άλλα κομμάτια, επίσης έχει περιορισμένη κίνηση στο ήμισυ της σκακιέρας, διότι οι ελέφαντες δεν μπορούν να διασχίσουν το ποτάμι και έτσι χρησιμεύουν ως αμυντικά κομμάτια. Επειδή όμως η κίνηση του ελέφαντα περιορίζεται μόλις σε επτά θέσεις της σκακιέρας, μπορεί εύκολα να παγιδευτεί ή να απειληθεί, έτσι οι δύο ελέφαντες χρησιμοποιούνται συχνά για να υπερασπίζουν ο ένας τον άλλον.

Τα κινεζικά κομμάτια εμφανίζονται στη σκακιέρα είτε με την εικόνα τους είτε με το όνομά τους, όμως στη σημειογραφία της κινεζικής γλώσσας ο μαύρος ελέφαντας ονομάζεται 象, ενώ ο κόκκινος 相 και σημαίνει υπουργός.

Πηγές

• Betza, Ralph. «The Alfil». Chess Variants Org. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 23 Σεπτεμβρίου 2015. Ανακτήθηκε στις 24 Απριλίου 2016. 
• Davidson, Henry A. (1949). A Short History of Chess. New York: Greenberg. ISBN 978-0679145509. 
• Duniho, Fergus· Bodlaender, Hans. «Piececlopedia: Alfil». Chess Variants Org. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 23 Σεπτεμβρίου 2015. Ανακτήθηκε στις 24 Απριλίου 2016. 
• Golombek, Harry (1976). Chess: A History. Putnam. ISBN 978-0-3991-1575-2. 
• Murray, Harold J. R. (1985) [1913]. A History of Chess. Benjamin Pr. ISBN 978-0-9363-1701-4. 
• Murray, Harold J. R. (1963). A Short History of Chess. Clarendon Press. ISBN 978-0-1982-7402-5.