Κυριακή της Ορθοδοξίας
 |
Το λήμμα δεν περιέχει πηγές ή αυτές που περιέχει δεν επαρκούν. |
Η Κυριακή της Ορθοδοξίας ή Θρίαμβος της Ορθοδοξίας είναι η πρώτη Κυριακή της Μεγάλης Τεσσαρακοστής, και γιορτάζεται πανηγυρικά στην Ανατολική Ορθόδοξη Εκκλησία και σε άλλες εκκλησίες που χρησιμοποιούν το Βυζαντινό Τελετουργικό για να τιμήσουν, αρχικά, μόνο την τελική ήττα της εικονομαχίας το 843 και αργότερα, την αντίθεση σε κάθε ετεροδοξία.
Ιστορία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- Δείτε επίσης Εικονομαχία
Στα τέλη του 7ου και τις αρχές του 8ου αιώνα, στη Βυζαντινή Αυτοκρατορία, πνευματικοί άνθρωποι παρουσίασαν θεωρίες, υποστηρίζοντας ότι η προσκύνηση των ιερών εικόνων που υπήρχαν σε σπίτια και στους ναούς ήταν ειδωλολατρική πράξη. Τις θεωρίες αυτές ασπάστηκε ο αυτοκράτορας Λέων Γ´ και το 726 διέταξε την απαγόρευση ύπαρξης και προσκύνησης των εικόνων, ενώ παίρνοντας αφορμή από φαινόμενα εικονολατρίας, επέβαλε την άποψη ότι η χριστιανική πίστη παρακκλίνει στην ειδωλολατρία. Η Εικονομαχία διαίρεσε τους κατοίκους της αυτοκρατορίας σε Εικονομάχους (επίσης αναφερόμενους ως Εικονοκλάστες[σ 1]) και Εικονολάτρες (επίσης αναφερόμενους ως Εικονόφιλους και Εικονόδουλους[σ 2]).
Στο μέσο αυτής της περιόδου, το 787, η Ζ' Οικουμενική Σύνοδος διατύπωσε τη διδασκαλία που έχει και σήμερα η Ορθόδοξη Εκκλησία και διακηρύσσει την τιμητική προσκύνηση των εικόνων. Παρά, την διδασκαλία αυτή το 787, οι εικονομάχοι άρχισαν να προβληματίζουν ξανά την Εκκλησία. Μετά το θάνατο του τελευταίου εικονομάχου αυτοκράτορα Θεόφιλου, ο μικρός γιος του Μιχαήλ Γ΄, με τη μητέρα του την αντιβασιλέα Θεοδώρα και τον Πατριάρχη Μεθόδιο Α΄, κάλεσε Σύνοδο στην Κωνσταντινούπολη το 843 για να φέρει ειρήνη στην Εκκλησία. Στο τέλος της πρώτης συνεδρίασης, όλοι έκαναν μια θριαμβευτική πομπή από το ναό της Παναγίας των Βλαχερνών στην Αγιά Σοφιά, επαναφέροντας τις εικόνες στον αυτοκρατορικό ναό. Αυτό συνέβη στις 11 Μαρτίου 843 (που εκείνο το έτος ήταν η πρώτη Κυριακή της Τεσσαρακοστής). Η Σύνοδος αυτή, όρισε να τελείται κάθε χρόνο πανηγυρική γιορτή στην επέτειο αυτής της ημέρας και την ονόμασε «Κυριακή της Ορθοδοξίας».[3]
Τελετουργικό[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Την ημέρα αυτή, τελείται μια ειδική Θεία Λειτουργία, συνήθως, μόνο σε Καθεδρικούς ναούς και μοναστήρια. Μετά τον όρθρο ή τη Θεία Λειτουργία, γίνεται λιτανεία με εικόνες σε κάποιο προορισμένο σημείο (συχνά απλώς γύρω από τον ναό). Εν τω μεταξύ, ψάλλεται Κανόνας που αποδίδεται στον Άγιο Θεόδωρο τον Στουδίτη.
Μόλις φτάσει η πομπή στο σημείο, το Συνοδικό (διάταγμα της Συνόδου της Κωνσταντινούπολης) κηρύσσεται μεγαλόφωνα από τον διάκονο. Αυτό το Συνοδικό αρχίζει με τη μνήμη ορισμένων αγίων, ομολογητών και ηρώων της πίστεως, σε κάθε όνομα των οποίων ο λαός φωνάζει: «Αιωνία η Μνήμη!» τρεις φορές. Στη συνέχεια, ακολουθεί ένας μακρύς κατάλογος αιρέσεων κάθε είδους, σε κάθε μία για τις οποίες η απάντηση είναι: «Ανάθεμα» μία ή τρεις φορές. Αυτές οι αιρέσεις περιλαμβάνουν όλους τους μεγάλους πολέμιους της Ορθοδόξου Πίστεως (Αρειανισμός, Νεστοριανισμός, Μονοφυσιτισμός, Μονοθελητισμός, Εικονομάχους κ.λπ.). Μετά έρχεται πάλι η «Αιωνία Μνήμη» σε ορισμένους ευσεβείς αυτοκράτορες, από τον Μέγα Κωνσταντίνο και μετά.
Υπάρχουν, αναπόφευκτα, διαφορές μεταξύ των Ορθοδόξων και των Ελληνόρρυθμων Καθολικών. Οι Ορθόδοξοι αποδέχονται τον Άγιο Φώτιο τον Μέγα, τον Μιχαήλ Α΄ Κηρουλάριο, άλλους αντιρωμαίους Πατριάρχες και πολλούς Αυτοκράτορες. Αναθεματίζουν τον Πάπα Ονώριο Α΄ ανάμεσα στους Μονοθελήτες, τους πολέμιους του Ησυχασμού. Το Συνοδικό που χρησιμοποιούν οι Ελληνόρρυθμοι Καθολικοί τείνει να παραλείπει μεγάλο αριθμό από αυτά τα ονόματα. Επίσης, υπάρχουν μικρές διαφορές μεταξύ των Συνοδικών των κατά τόπους αυτοκέφαλων Ορθοδόξων Εκκλησιών.
Ελλάδα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Σήμερα, σε ανάμνηση της αναστήλωσης των εικόνων, εορτάζεται σε όλους τους ορθόδοξους χριστιανικούς ναούς η Κυριακή της Ορθοδοξίας κατά την πρώτη Κυριακή των Νηστειών, δηλαδή 42 μέρες πριν το Πάσχα. Κατά τη λειτουργία αναγιγνώσκεται περικοπή από την προς Εβραίους επιστολής (ια':24-26, και 32-40), όπου εκτίθενται οι αγώνες των αγίων ανδρών της Παλαιάς Διαθήκης υπέρ της πίστεως, καθώς επίσης και περικοπή από το κατά Ιωάννην Ευαγγέλιο (α' 40 κ.έ.), όπου ιστορείται η κλήση του Φιλίππου και Ναθαναήλ που ομολόγησαν τον Ιησού Χριστό ως υιόν του Θεού «Ῥαββί, σὺ εἶ ὁ υἱὸς τοῦ Θεοῦ, σὺ εἶ ὁ Βασιλεὺς τοῦ Ἰσραήλ».
Στην Ελλάδα, το Σύμβολο της Πίστεως#Το Σύμβολο της Νικαίας - Κωνσταντινουπόλεως απαγγέλλεται κανονικά από τους ιεροψάλτες στη Θεία Λειτουργία, αλλά την Κυριακή της Ορθοδοξίας απαγγέλλεται από ένα λαϊκό μέλος της εκκλησίας που είναι πολιτειακός αξιωματούχος. Πρόκειται περί τιμητικού προνομίου που προσφέρεται στον αρχηγό του κράτους, σε συνέχιση του ίδιου προνομίου που κατείχαν οι Αυτοκράτορες. Από τη βασιλεία του Γεωργίου του Α', επανακαθιερώθηκε να προσέρχεται ο Βασιλιάς -και σήμερα ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας- στο Μητροπολιτικό Ναό Αθηνών και να απαγγέλλει το Πιστεύω.
Το 2024, η Διαρκής Ιερά Σύνοδος της Εκκλησίας της Ελλάδας, αποφάσισε ο εορτασμός να μην πραγματοποιηθεί στο Μητροπολιτικό Ναό Αθηνών, αλλά στην Μονή Πετράκη,[4] όπως και να μην παραστεί στο καθιερωμένο γεύμα στο Προεδρικό Μέγαρο. Η εξέλιξη ερμηνεύτηκε ως αντίδραση της Ορθόδοξης Εκκλησίας στην ψήφιση του νόμου για τον γάμο των ομόφυλων ζευγαριών και την θετική στάση της Προέδρου της Δημοκρατίας, Κατερίνας Σακελλαροπούλου.[5]
Ρωσία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Η τελετή, όπως είχε χρησιμοποιηθεί στην Ρωσική Αυτοκρατορία, διέφερε από τον Αυτοκράτορα και την οικογένειά του και η "Αιώνια Μνήμη!" ανακηρύχτηκε για κάθε μέλος της δυναστείας των Ρομανώφ. Όλοι όσοι αρνούνταν «το θείο δικαίωμα των βασιλιάδων και όλοι όσοι τολμούν να ξεσηκώσουν εξέγερση και ανταρσία εναντίον τους» αναθεματίζονταν. Στην Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία εκτός Ρωσίας έχουν προστεθεί αναθέματα κατά του Μοντερνισμού και του Οικουμενισμού.
Θεολογική σημασία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Το όνομα αυτής της Κυριακής αντανακλά τη μεγάλη σημασία που έχουν οι εικόνες για την Ορθόδοξη Εκκλησία. Δεν είναι προαιρετικά λατρευτικά πρόσθετα, αλλά αναπόσπαστο μέρος της Ορθόδοξης πίστης και αφοσίωσης. Η συζήτηση περιελάμβανε σημαντικά ζητήματα: τον χαρακτήρα της ανθρώπινης φύσης του Χριστού, τη χριστιανική στάση απέναντι στην ύλη και το αληθινό νόημα της χριστιανικής λύτρωσης.[6] Οι εικόνες θεωρούνται από τους Ορθόδοξους ως απαραίτητη συνέπεια της χριστιανικής πίστης στην Ενσάρκωση του Λόγου του Ιησού, (Κατά Ιωάννην Ευαγγέλιον 1:14). Οι εικόνες θεωρούνται από τους Ορθόδοξους Χριστιανούς ότι έχουν μυστηριακό χαρακτήρα, δίνοντας στον πιστό το πρόσωπο ή το γεγονός που απεικονίζεται σε αυτές. Ωστόσο, οι Ορθόδοξοι κάνουν πάντα μια σαφή δογματική διάκριση μεταξύ του προσκυνήματος που αποδίδεται στις εικόνες και της λατρείας που οφείλεται μόνο στον Θεό.
Πινακοθήκη[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- ↑ «Εικονοκλάστης στο greek-language.gr». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 22 Ιουλίου 2016. Ανακτήθηκε στις 22 Ιουλίου 2016.
- ↑ «Εικονόδουλος στο greek-language.gr». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 22 Ιουλίου 2016. Ανακτήθηκε στις 22 Ιουλίου 2016.
- ↑ Henry R. Percival, επιμ. (1994). Nicene and Post-Nicene Fathers, 2nd Series. 14: The Seven Ecumenical Councils. Peabody, MA: Hendrickson Publishers, Inc. σελ. 576. ISBN 1-56563-130-7.
- ↑ «Η Κυριακή της Ορθοδοξίας στην Ι.Μ. Ασωμάτων Πετράκη». romfea.gr. 24 Μαρτίου 2024.
- ↑ «Ιερά Σύνοδος: «Όχι» στην Κ. Σακελλαροπούλου – Πώς «κόπηκαν» οι πολιτικοί από την Κυριακή της Ορθοδοξίας». naftemporiki.gr. 5 Μαρτίου 2024.
- ↑ Ware, Bishop Kallistos (Timothy) (1964). The Orthodox Church
. London: Penguin Books. σελ. 38. ISBN 0-14-020592-6.
Σημειώσεις[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- ↑ Σύμφωνα με το Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής του Τριανταφυλλίδη, «εικονοκλάστης είναι μειωτικός και ιδεολογικά φορτισμένος όρος για να χαρακτηρίσει τον εικονομάχο».[1]
- ↑ Σύμφωνα με το Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής του Τριανταφυλλίδη, «εικονόδουλος είναι μειωτικός και ιδεολογικά φορτισμένος όρος για να χαρακτηρίσει τον εικονόφιλο».[2]