Χρήστης:Dipa1965/πρόχειρο: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Περιήγηση ιστορικού διαδραστικά
← Προηγούμενη διαφοράΕπόμενη διαφορά →
Περιεχόμενο που διαγράφηκε Περιεχόμενο που προστέθηκε
ΟπτικήΚώδικας wiki
Χωρίς σύνοψη επεξεργασίας
Ετικέτα: Αναιρέθηκε
Γραμμή 6: Γραμμή 6:
Όταν ξέσπασε η [[Επανάσταση του 1821|Επανάσταση του 1821,]] αφιερώθηκε ολόψυχα στον Αγώνα και μαζί με Ακαρνάνες οπλαρχηγούς, απελευθέρωσε πολλές περιοχές. Στις 18 Ιουνίου 1821, μαζί με 81 άντρες νίκησε 4 χιλιάδες Τούρκους στη Λαγκάδα.<ref>''Ιστορία του Ελληνικού Έθνους'', Εκδοτική Αθηνών, τ. ΙΒ', σ. 160.</ref> Αντιμετώπισε τον [[Χουρσίτ Μεχμέτ Πασάς|Χουρσίτ Πασά]] με επιτυχία στο [[Μακρυνόρος, όρος βόρειας Αιτωλοακαρνανίας|Μακρυνόρος]] (Ιούλιος 1821), προκειμένου ο τουρκικός στρατός να μην προχωρήσει στη [[Δυτική Ελλάδα]]. Στις 11 Σεπτεμβρίου 1821, μαζί με 350 άντρες και τον [[Ιωάννης Μακρυγιάννης|Μακρυγιάννη]], νίκησε περίπου 9.000 Τούρκους του Χασάν μπέη, στο χωριό [[Πέτα Άρτας|Πέτα]].<ref>Απομνημονεύματα Μακρυγιάννη, κεφάλαιο 2</ref> Ένα χρόνο αργότερα, πήρε μέρος στη [[Μάχη του Πέτα]] (4 Ιουλίου του 1822), όπου οι Έλληνες υπέστησαν βαριά ήττα. Θεωρήθηκε τότε υπαίτιος αυτής της ήττας<ref>Ελευθέριος Παπακώστας, «Γώγος Μπακόλας: Υπό το πρίσμα των πηγών της Ιστορίας», ''Τζουμερκιώτικα Χρονικά'', Έτος 12ο (Ιούνιος 2011), σελ. 139</ref>, και κατηγορήθηκε από μερικούς ιστορικούς της Επανάστασης, πως άφησε επίτηδες αφύλακτο ένα λόφο από όπου πέρασαν οι Τούρκοι{{Sfn|Σφυρόερας|1975|p=268}}.
Όταν ξέσπασε η [[Επανάσταση του 1821|Επανάσταση του 1821,]] αφιερώθηκε ολόψυχα στον Αγώνα και μαζί με Ακαρνάνες οπλαρχηγούς, απελευθέρωσε πολλές περιοχές. Στις 18 Ιουνίου 1821, μαζί με 81 άντρες νίκησε 4 χιλιάδες Τούρκους στη Λαγκάδα.<ref>''Ιστορία του Ελληνικού Έθνους'', Εκδοτική Αθηνών, τ. ΙΒ', σ. 160.</ref> Αντιμετώπισε τον [[Χουρσίτ Μεχμέτ Πασάς|Χουρσίτ Πασά]] με επιτυχία στο [[Μακρυνόρος, όρος βόρειας Αιτωλοακαρνανίας|Μακρυνόρος]] (Ιούλιος 1821), προκειμένου ο τουρκικός στρατός να μην προχωρήσει στη [[Δυτική Ελλάδα]]. Στις 11 Σεπτεμβρίου 1821, μαζί με 350 άντρες και τον [[Ιωάννης Μακρυγιάννης|Μακρυγιάννη]], νίκησε περίπου 9.000 Τούρκους του Χασάν μπέη, στο χωριό [[Πέτα Άρτας|Πέτα]].<ref>Απομνημονεύματα Μακρυγιάννη, κεφάλαιο 2</ref> Ένα χρόνο αργότερα, πήρε μέρος στη [[Μάχη του Πέτα]] (4 Ιουλίου του 1822), όπου οι Έλληνες υπέστησαν βαριά ήττα. Θεωρήθηκε τότε υπαίτιος αυτής της ήττας<ref>Ελευθέριος Παπακώστας, «Γώγος Μπακόλας: Υπό το πρίσμα των πηγών της Ιστορίας», ''Τζουμερκιώτικα Χρονικά'', Έτος 12ο (Ιούνιος 2011), σελ. 139</ref>, και κατηγορήθηκε από μερικούς ιστορικούς της Επανάστασης, πως άφησε επίτηδες αφύλακτο ένα λόφο από όπου πέρασαν οι Τούρκοι{{Sfn|Σφυρόερας|1975|p=268}}.


Στη συνέχεια ο Μπακόλας, έχοντας ακούσει τις κατηγορίες εναντίον του, συνάντησε τον [[Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος|Αλέξανδρο Μαυροκορδάτο]], τον οποίο έπεισε για την αθωότητά του, όπως φαίνεται από επιστολή του τελευταίου προς τον [[Αθανάσιος Κανακάρης|Αθανάσιο Κανακάρη]].{{Sfn|Σφυρόερας|1975|p=268}} Ωστόσο, δεν μπόρεσε να αντιμετωπίσει την περιφρόνηση του κόσμου και, μετά από διάστημα απομόνωσης, αποσύρθηκε στα βόρεια, συμμαχώντας με τους Τούρκους, και υπηρετώντας τους έως τον θάνατό του<ref name=":0" />{{Sfn|Σφυρόερας|1975|p=268}}. Η απόφασή του αυτή σήμερα παραμένει ανεξήγητη και κατακριτέα, ενώ ενέτεινε και την εντύπωση της προδοσίας που είχε δημιουργηθεί την ημέρα της μάχης του Πέτα{{Sfn|Σφυρόερας|1975|p=268}}.
Φαίνεται πως ο Μπακόλας αδυνατώντας «να παραμείνει σε έναν κόσμο που τον περιφρονούσε ή τον μείωνε, απομονώθηκε για ένα διάστημα»<ref name=":1" /> και αναγκάστηκε να αποσυρθεί στα βόρεια, συμμαχώντας με τους Τούρκους,<ref name=":0" /> τους οποίους υπηρέτησε ως το τέλος της ζωής του. Αυτή του η απόφαση ενίσχυσε την εντύπωση που είχε δημιουργηθεί την ημέρα της μάχης,<ref name=":1" /> ότι είχε διευκολύνει τους Τούρκους να περάσουν προς την κορυφή του λόφου.<ref name=":1" /> Δεν ξανασυμμετείχε στην Επανάσταση, γεγονός λυπηρό, αφού λόγως της μεγάλης επιρροής θα προσέφερε πολλά στην Επανάσταση<ref name=":0" />.Εξ άλλου, Οι Τούρκοι τον χρησιμοποίησαν σε αρκετές εκστρατείες τους στη Δυτική Ελλάδα, επειδή γνώριζε καλά τον τόπο και τα πρόσωπα της περιοχής<ref name=":0" />. Ο γιός του Δημήτρης Μπακόλας, διαδέχθηκε τον πατέρα του στο αξίωμά του και υπηρετούσε και αυτός τους Τούρκους.<ref>{{Cite book|title=Ιστορία του Ελληνικού Έθνους|first=|last=|publisher=Εκδοτική Αθηνών|isbn=960-213-095-4|year=1975|volume=ΙΒ|location=Αθήνα|page=341}}</ref>

Δεν ξανασυμμετείχε στην Επανάσταση, γεγονός λυπηρό, αφού λόγω της μεγάλης επιρροής που διέθετε θα προσέφερε πολλά στην Επανάσταση.Εξ άλλου, Οι Τούρκοι τον χρησιμοποίησαν σε αρκετές εκστρατείες τους στη Δυτική Ελλάδα, επειδή γνώριζε καλά τον τόπο και τα πρόσωπα της περιοχής.<ref name=":0" /> Ο γιός του Δημήτρης Μπακόλας, διαδέχθηκε τον πατέρα του στο αξίωμά του και υπηρετούσε και αυτός τους Τούρκους. Πρωτοστάτησε μάλιστα στην αντιμετώπιση εκστρατείας των Ελλήνων εναντίον της Άρτας, κωλυσιεργώντας στην αρχή και στη συνέχεια αμυνόμενος, μαζί με Τούρκους στρατιώτες, σε οχυρή θέση στη [[Σκουληκαριά Άρτας|Σκουληκαριά]], στις 3 Ιουνίου 1824. Μετά την ήττα του Δημήτρη Μπακόλα και των Τούρκων, οι Ραδοβιζιώτες τον αποκήρυξαν ως αρχηγό, αντικαθιστώντας τον με τον Κώστα Οικονόμου, και προσχώρησαν στην Επανάσταση.{{Sfn|Κούκκου|1975|p=341}}


==Υστεροφημία==
==Υστεροφημία==
Κατά τον [[Δημήτριος Φωτιάδης|Δημήτριο Φωτιάδη]]<ref>[[Δημήτριος Φωτιάδης]], ''Η Επανάσταση του 21'', σελ. 212</ref> και άλλους ιστορικούς της εποχής<ref name=":0" />, ο Γεώργιος Μπακόλας ήταν το εξιλαστήριο θύμα για να μην αποδοθούν ευθύνες στον [[Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος|Αλέξανδρο Μαυροκορδάτο]]<ref>Ελευθέριος Παπακώστας, «Γώγος Μπακόλας: Υπό το πρίσμα των πηγών της Ιστορίας», ''Τζουμερκιώτικα Χρονικά'', Τεύχος 13ο (Ιούνιος 2012), σελ. 156</ref>. Όπως φαίνεται από επιστολή του Μαυροκορδάτου προς το Κανακάρη, που προέρχεται από το «Μυστικό Πρωτόκολλό» του, Ιουλίου 1822- Ιανουαρίου 1823,<ref name=":1">{{Cite book|title=Ιστορία του Ελληνικού Έθνους|first=|last=|publisher=Εκδοτική Αθηνών|isbn=960-213-095-4|year=1975|volume=ΙΒ|location=Αθήνα|page=268}}</ref> ο ίδιος δεν επιρρίπτει καμμία ευθύνη στον Μπακόλα, ούτε τον θεωρεί προδότη και συναντήθηκε μαζί του, όταν ο Μπακόλας πληροφορήθηκε τις κατηγορίες εναντίον του.
Κατά τον [[Δημήτριος Φωτιάδης|Δημήτριο Φωτιάδη]]<ref>[[Δημήτριος Φωτιάδης]], ''Η Επανάσταση του 21'', σελ. 212</ref> και άλλους ιστορικούς της εποχής<ref name=":0" />, ο Γεώργιος Μπακόλας ήταν το εξιλαστήριο θύμα για να μην αποδοθούν ευθύνες στον [[Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος|Αλέξανδρο Μαυροκορδάτο]]<ref>Ελευθέριος Παπακώστας, «Γώγος Μπακόλας: Υπό το πρίσμα των πηγών της Ιστορίας», ''Τζουμερκιώτικα Χρονικά'', Τεύχος 13ο (Ιούνιος 2012), σελ. 156</ref>, αν και ο τελευταίος δεν επιρρίπτει καμμία ευθύνη στον Μπακόλα, ούτε τον θεωρεί προδότη{{Sfn|Σφυρόερας|1975|p=268}}.


Ούτε ο Τρικούπης φαίνεται να πιστεύει ότι ο Μπακόλας υπήρξε προδότης στη Μάχη του Πέττα<ref name=":1" /> και επισημαίνει ότι, μετά τον αιφνιδιασμό που υπέστη, πολέμησε σκληρά με τους άντρες του εναντίον των Τούρκων<ref name=":1" />, ενώ ο [[Μακρυγιάννης]] τον χαρακτηρίζει «αθάνατο Γώγο»<ref name=":1" /> και εξαίρει<ref>Ελευθέριος Παπακώστας, «Γώγος Μπακόλας: Υπό το πρίσμα των πηγών της Ιστορίας», ''Τζουμερκιώτικα Χρονικά'', Έτος 12ο (Ιούνιος 2011), σελ. 140-142</ref> τη γεναιότητα και το ήθος του ανδρός: «Ήταν τίμιος άνθρωπος και γενναίος πατριώτης κι΄αγαθός... Η πατρίς χάριτες χρωστάγει εις αυτό τον γενναίο άνδρα».
Ούτε ο Τρικούπης φαίνεται να πιστεύει ότι ο Μπακόλας υπήρξε προδότης στη Μάχη του Πέττα<ref name=":1">{{Cite book|title=Ιστορία του Ελληνικού Έθνους|first=|last=|publisher=Εκδοτική Αθηνών|isbn=960-213-095-4|year=1975|volume=ΙΒ|location=Αθήνα|page=268}}</ref> και επισημαίνει ότι, μετά τον αιφνιδιασμό που υπέστη, πολέμησε σκληρά με τους άντρες του εναντίον των Τούρκων<ref name=":1" />, ενώ ο [[Μακρυγιάννης]] τον χαρακτηρίζει «αθάνατο Γώγο»<ref name=":1" /> και εξαίρει<ref>Ελευθέριος Παπακώστας, «Γώγος Μπακόλας: Υπό το πρίσμα των πηγών της Ιστορίας», ''Τζουμερκιώτικα Χρονικά'', Έτος 12ο (Ιούνιος 2011), σελ. 140-142</ref> τη γεναιότητα και το ήθος του ανδρός: «Ήταν τίμιος άνθρωπος και γενναίος πατριώτης κι΄αγαθός... Η πατρίς χάριτες χρωστάγει εις αυτό τον γενναίο άνδρα».


Ο Κώστας [[Κώστας Κρυστάλλης|Κρυστάλλης]] στο πεζογράφημά του «Σκιαί του Άδου», για να καταδείξει το ασυγχώρητο των ατιμωτικών πράξεων και μετά θάνατο, αναφέρεται στον Μπακόλα: «Η άτιμη η προδοσιά του Γώγου του Μπακόλα».
Ο Κώστας [[Κώστας Κρυστάλλης|Κρυστάλλης]] στο πεζογράφημά του «Σκιαί του Άδου», για να καταδείξει το ασυγχώρητο των ατιμωτικών πράξεων και μετά θάνατο, αναφέρεται στον Μπακόλα: «Η άτιμη η προδοσιά του Γώγου του Μπακόλα».
Γραμμή 19: Γραμμή 21:


==Πηγές==
==Πηγές==
*{{Ιστορία του Ελληνικού Έθνους|τόμος=12|last1=Σφυρόερας|first1=Βασίλης}}
*{{Ιστορία του Ελληνικού Έθνους|τόμος=12|last1=Κούκκου|first1=Ελένη|pages=337-353}}
*{{Ιστορία του Ελληνικού Έθνους|τόμος=12|last1=Σφυρόερας|first1=Βασίλης|pages=212-286}}
*[[Δημήτριος Φωτιάδης]], ''Η επανάσταση του 21'', εκδοτικός Βότση, 1977
*[[Δημήτριος Φωτιάδης]], ''Η επανάσταση του 21'', εκδοτικός Βότση, 1977
*[[Σύλλογος Σαρακατσαναίων "ο Σταυραετός"]], ''Σαρακατσάνοι Αγωνιστές/Γώγος Μπακόλας''
*[[Σύλλογος Σαρακατσαναίων "ο Σταυραετός"]], ''Σαρακατσάνοι Αγωνιστές/Γώγος Μπακόλας''

Έκδοση από την 10:28, 8 Μαΐου 2022

Ο Γεώργιος «Γώγος» Μπακόλας (1751-1823) ήταν Αρτινός οπλαρχηγός από τη Σκουληκαριά, Σαρακατσάνος στην καταγωγή, συγγενής των Κοντογιανναίων και του Καραϊσκάκη[1].

Βιογραφία

Είχε διοριστεί από τον Αλή Πασά, αρματολός του Ραδοβιζίου ή Ραγοβιτσίου[1] και των Τζουμέρκων, και καπετάνιος της ίδιας περιοχής κατά την Επανάσταση.[1] Όταν ο Αλή διόρισε τον Κίτσο Μπότσαρη αντικαταστάτη του Μπακόλα, λέγεται πως ο τελευταίος έστειλε ανθρώπους και σκότωσαν τον Μπότσαρη (1813).

Όταν ξέσπασε η Επανάσταση του 1821, αφιερώθηκε ολόψυχα στον Αγώνα και μαζί με Ακαρνάνες οπλαρχηγούς, απελευθέρωσε πολλές περιοχές. Στις 18 Ιουνίου 1821, μαζί με 81 άντρες νίκησε 4 χιλιάδες Τούρκους στη Λαγκάδα.[2] Αντιμετώπισε τον Χουρσίτ Πασά με επιτυχία στο Μακρυνόρος (Ιούλιος 1821), προκειμένου ο τουρκικός στρατός να μην προχωρήσει στη Δυτική Ελλάδα. Στις 11 Σεπτεμβρίου 1821, μαζί με 350 άντρες και τον Μακρυγιάννη, νίκησε περίπου 9.000 Τούρκους του Χασάν μπέη, στο χωριό Πέτα.[3] Ένα χρόνο αργότερα, πήρε μέρος στη Μάχη του Πέτα (4 Ιουλίου του 1822), όπου οι Έλληνες υπέστησαν βαριά ήττα. Θεωρήθηκε τότε υπαίτιος αυτής της ήττας[4], και κατηγορήθηκε από μερικούς ιστορικούς της Επανάστασης, πως άφησε επίτηδες αφύλακτο ένα λόφο από όπου πέρασαν οι Τούρκοι[5].

Στη συνέχεια ο Μπακόλας, έχοντας ακούσει τις κατηγορίες εναντίον του, συνάντησε τον Αλέξανδρο Μαυροκορδάτο, τον οποίο έπεισε για την αθωότητά του, όπως φαίνεται από επιστολή του τελευταίου προς τον Αθανάσιο Κανακάρη.[5] Ωστόσο, δεν μπόρεσε να αντιμετωπίσει την περιφρόνηση του κόσμου και, μετά από διάστημα απομόνωσης, αποσύρθηκε στα βόρεια, συμμαχώντας με τους Τούρκους, και υπηρετώντας τους έως τον θάνατό του[1][5]. Η απόφασή του αυτή σήμερα παραμένει ανεξήγητη και κατακριτέα, ενώ ενέτεινε και την εντύπωση της προδοσίας που είχε δημιουργηθεί την ημέρα της μάχης του Πέτα[5].

Δεν ξανασυμμετείχε στην Επανάσταση, γεγονός λυπηρό, αφού λόγω της μεγάλης επιρροής που διέθετε θα προσέφερε πολλά στην Επανάσταση.Εξ άλλου, Οι Τούρκοι τον χρησιμοποίησαν σε αρκετές εκστρατείες τους στη Δυτική Ελλάδα, επειδή γνώριζε καλά τον τόπο και τα πρόσωπα της περιοχής.[1] Ο γιός του Δημήτρης Μπακόλας, διαδέχθηκε τον πατέρα του στο αξίωμά του και υπηρετούσε και αυτός τους Τούρκους. Πρωτοστάτησε μάλιστα στην αντιμετώπιση εκστρατείας των Ελλήνων εναντίον της Άρτας, κωλυσιεργώντας στην αρχή και στη συνέχεια αμυνόμενος, μαζί με Τούρκους στρατιώτες, σε οχυρή θέση στη Σκουληκαριά, στις 3 Ιουνίου 1824. Μετά την ήττα του Δημήτρη Μπακόλα και των Τούρκων, οι Ραδοβιζιώτες τον αποκήρυξαν ως αρχηγό, αντικαθιστώντας τον με τον Κώστα Οικονόμου, και προσχώρησαν στην Επανάσταση.[6]

Υστεροφημία

Κατά τον Δημήτριο Φωτιάδη[7] και άλλους ιστορικούς της εποχής[1], ο Γεώργιος Μπακόλας ήταν το εξιλαστήριο θύμα για να μην αποδοθούν ευθύνες στον Αλέξανδρο Μαυροκορδάτο[8], αν και ο τελευταίος δεν επιρρίπτει καμμία ευθύνη στον Μπακόλα, ούτε τον θεωρεί προδότη[5].

Ούτε ο Τρικούπης φαίνεται να πιστεύει ότι ο Μπακόλας υπήρξε προδότης στη Μάχη του Πέττα[9] και επισημαίνει ότι, μετά τον αιφνιδιασμό που υπέστη, πολέμησε σκληρά με τους άντρες του εναντίον των Τούρκων[9], ενώ ο Μακρυγιάννης τον χαρακτηρίζει «αθάνατο Γώγο»[9] και εξαίρει[10] τη γεναιότητα και το ήθος του ανδρός: «Ήταν τίμιος άνθρωπος και γενναίος πατριώτης κι΄αγαθός... Η πατρίς χάριτες χρωστάγει εις αυτό τον γενναίο άνδρα».

Ο Κώστας Κρυστάλλης στο πεζογράφημά του «Σκιαί του Άδου», για να καταδείξει το ασυγχώρητο των ατιμωτικών πράξεων και μετά θάνατο, αναφέρεται στον Μπακόλα: «Η άτιμη η προδοσιά του Γώγου του Μπακόλα».

Παραπομπές

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 Παπαγεωργίου, Στέφανος (1982). Το Αρχείο Γιαννάκη Ράγκου. Αθήνα: Ιστορική και Εθνολογική Εταιρεία της Ελλάδος. σελ. 11. 
  2. ↑ Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Εκδοτική Αθηνών, τ. ΙΒ', σ. 160.
  3. ↑ Απομνημονεύματα Μακρυγιάννη, κεφάλαιο 2
  4. ↑ Ελευθέριος Παπακώστας, «Γώγος Μπακόλας: Υπό το πρίσμα των πηγών της Ιστορίας», Τζουμερκιώτικα Χρονικά, Έτος 12ο (Ιούνιος 2011), σελ. 139
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 5,4 Σφυρόερας 1975, σελ. 268.
  6. ↑ Κούκκου 1975, σελ. 341.
  7. ↑ Δημήτριος Φωτιάδης, Η Επανάσταση του 21, σελ. 212
  8. ↑ Ελευθέριος Παπακώστας, «Γώγος Μπακόλας: Υπό το πρίσμα των πηγών της Ιστορίας», Τζουμερκιώτικα Χρονικά, Τεύχος 13ο (Ιούνιος 2012), σελ. 156
  9. ↑ 9,0 9,1 9,2 Ιστορία του Ελληνικού Έθνους. ΙΒ. Αθήνα: Εκδοτική Αθηνών. 1975. σελ. 268. ISBN 960-213-095-4. 
  10. ↑ Ελευθέριος Παπακώστας, «Γώγος Μπακόλας: Υπό το πρίσμα των πηγών της Ιστορίας», Τζουμερκιώτικα Χρονικά, Έτος 12ο (Ιούνιος 2011), σελ. 140-142

Πηγές

  • Κούκκου, Ελένη (1975), Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Τόμος ΙΒ΄: Η Ελληνική Επανάσταση (1821 - 1832), Αθήνα: Εκδοτική Αθηνών, σελ. 337-353, ISBN 978-960-213-108-4 
  • Σφυρόερας, Βασίλης (1975), Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Τόμος ΙΒ΄: Η Ελληνική Επανάσταση (1821 - 1832), Αθήνα: Εκδοτική Αθηνών, σελ. 212-286, ISBN 978-960-213-108-4 
  • Δημήτριος Φωτιάδης, Η επανάσταση του 21, εκδοτικός Βότση, 1977
  • Σύλλογος Σαρακατσαναίων "ο Σταυραετός", Σαρακατσάνοι Αγωνιστές/Γώγος Μπακόλας

Περαιτέρω βιβλιογραφία

  • Ελευθέριος Παπακώστας, «Γώγος Μπακόλας: Υπό το πρίσμα των πηγών της Ιστορίας. Μέρος Α'», Τζουμερκιώτικα Χρονικά. Δελτίο της Ιστορικής και Λαογραφικής Εταιρείας Τζουμέρκων, Έτος 12ο (Ιούνιος 2011), σελ. 134-143.
  • Ελευθέριος Παπακώστας, «Γώγος Μπακόλας: Υπό το πρίσμα των πηγών της Ιστορίας. Μέρος Β'», Τζουμερκιώτικα Χρονικά. Δελτίο της Ιστορικής και Λαογραφικής Εταιρείας Τζουμέρκων, Τεύχος 13ο (Ιούνιος 2012), σελ. 146-159.
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Χρήστης:Dipa1965/πρόχειρο&oldid=9466074"