Νίκος Μπελογιάννης: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Περιεχόμενο που διαγράφηκε Περιεχόμενο που προστέθηκε
Kardinalios (συζήτηση | συνεισφορές)
Τις συζύγους
Χωρίς σύνοψη επεξεργασίας
Ετικέτα: Αναιρέθηκε
Γραμμή 5: Γραμμή 5:
}}
}}
[[Αρχείο:Bundesarchiv Bild 183-14852-0246, Leipzig, IV. FDJ-Parlament.jpg|thumb|Τελετή στην Λειψία στην μνήμη του Μπελογιάννη]]
[[Αρχείο:Bundesarchiv Bild 183-14852-0246, Leipzig, IV. FDJ-Parlament.jpg|thumb|Τελετή στην Λειψία στην μνήμη του Μπελογιάννη]]
Ο '''Νίκος Μπελογιάννης''' ([[Αμαλιάδα]], [[27 Οκτωβρίου|22 Δεκεμβρίου]] [[1915]] – [[Γουδή|Γουδή Αττικής]], [[30 Μαρτίου]] [[1952]]) ήταν [[Έλληνες|Έλληνας]] αγωνιστής της [[Εθνική Αντίσταση (Ελλάδα)|Εθνικής Αντίστασης]] κατά των Γερμανών, ηγετικό στέλεχος του [[ΚΚΕ]] και στέλεχος του [[ΔΣΕ]]. Εκτελέστηκε το 1952 με την κατηγορία της κατασκοπείας. Η δίκη του που έμεινε στην ιστορία ως «''υπόθεση Μπελογιάννη''» και η εκτέλεσή του, έλαβαν μεγάλη δημοσιότητα και προκάλεσαν διεθνείς αντιδράσεις, αποτελώντας παράδειγμα για την σκληρότητα των μετεμφυλιακών αντικομμουνιστικών διώξεων. Έμεινε γνωστός στην Ιστορία ως «Ο Άνθρωπος με το γαρύφαλλο».<ref>{{Cite news|url=https://www.youtube.com/watch?v=BfT1mv49_S8|title=Σαν σήμερα εκτελείται ο Νίκος Μπελογιάννης|last=Αβραμίδης|first=Χρήστος|work=|date=|page=|archive-url=|archive-date=|accessdate=|via=ΕΡΤ}}</ref>
Ο '''Νίκος Μπελογιάννης''' ([[Αμαλιάδα]], [[27 Οκτωβρίου|22 Δεκεμβρίου]] [[1915]] – [[Γουδή|Γουδή Αττικής]], [[30 Μαρτίου]] [[1952]]) ήταν [[Έλληνες|Έλληνας]] πράκτορας του ΚΚΡ στην Ελλάδα, ηγετικό στέλεχος του [[ΚΚΕ]] και στέλεχος του [[ΔΣΕ]]. Εκτελέστηκε το 1952 με την κατηγορία της κατασκοπείας. Η δίκη του που έμεινε στην ιστορία ως «''υπόθεση Μπελογιάννη''» και η εκτέλεσή του, έλαβαν μεγάλη δημοσιότητα και προκάλεσαν διεθνείς αντιδράσεις, αποτελώντας παράδειγμα για την σκληρότητα των μετεμφυλιακών αντικομμουνιστικών διώξεων. Έμεινε γνωστός στην Ιστορία ως «Ο Άνθρωπος με το γαρύφαλλο» από την ομώνυμη ταινία που γυρίστηκε για τη ζωή του.<ref>{{Cite news|url=https://www.youtube.com/watch?v=BfT1mv49_S8|title=Σαν σήμερα εκτελείται ο Νίκος Μπελογιάννης|last=Αβραμίδης|first=Χρήστος|work=|date=|page=|archive-url=|archive-date=|accessdate=|via=ΕΡΤ}}</ref> Κατά τον [[Στυλιανός Παττακός|Στυλιανό Παττακό]] ήταν «Ο Άνθρωπος με τον ασύρματο» κι όχι με το γαρύφαλλο, καθώς μέσω αυτού πρόδιδε στρατιωτικά μυστικά στους Βουλγάρους.


Προς τιμή του ονομάστηκαν δρόμοι και οικισμοί σε χώρες της ανατολικής Ευρώπης,<ref>Εγκυκλοπαιδικό Λεξικό Πάπυρος Larousse</ref> όπως το χωριό [[Μπελογιάννης]] στην Ουγγαρία.
Προς τιμή του ονομάστηκαν δρόμοι και οικισμοί σε χώρες της ανατολικής Ευρώπης,<ref>Εγκυκλοπαιδικό Λεξικό Πάπυρος Larousse</ref> όπως το χωριό [[Μπελογιάννης]] στην Ουγγαρία. Πάντως στην Πολωνία καταστράφηκε πρόσφατα το άγαλμά του.


== Η ζωή του ==
== Η ζωή του ==
Ο Μπελογιάννης γεννήθηκε στην [[Αμαλιάδα]] το 1915, από σχετικά εύπορη οικογένεια – ο πατέρας του ήταν ιδιοκτήτης ξενοδοχείου. Από μικρή ηλικία εντάχθηκε στο ΚΚΕ. Υπήρξε άριστος μαθητής, και εισήλθε με εξετάσεις στη [[Νομική Σχολή Αθηνών]],<ref>{{Cite web |url=http://www.nostimonimar.gr/%CE%BC%CE%B9%CE%B1-%CE%B2%CF%8C%CE%BB%CF%84%CE%B1-%CE%BC%CE%B5-%CF%84%CE%BF%CE%BD-%CE%BD%CE%AF%CE%BA%CE%BF-%CE%BC%CF%80%CE%B5%CE%BB%CE%BF%CE%B3%CE%B9%CE%AC%CE%BD%CE%BD%CE%B7/ |title=Αρχειοθετημένο αντίγραφο |accessdate=2016-07-28 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160521044013/http://www.nostimonimar.gr/%ce%bc%ce%b9%ce%b1-%ce%b2%cf%8c%ce%bb%cf%84%ce%b1-%ce%bc%ce%b5-%cf%84%ce%bf%ce%bd-%ce%bd%ce%af%ce%ba%ce%bf-%ce%bc%cf%80%ce%b5%ce%bb%ce%bf%ce%b3%ce%b9%ce%ac%ce%bd%ce%bd%ce%b7/ |archivedate=2016-05-21 |url-status=dead }}</ref> προτού όμως μπορέσει να αποφοιτήσει, συνελήφθη λόγω της εμπλοκής του με το παράνομο ΚΚΕ και φυλακίστηκε στην [[Ακροναυπλία]],<ref>Ιστορία της Αντίστασης 1940-45 (1979), σελ. 206-208</ref> στα χρόνια της [[Δικτατορία της 4ης Αυγούστου|δικτατορίας της 4ης Αυγούστου]] του [[Ιωάννης Μεταξάς|Μεταξά]]. Ο πόλεμος του 1940 τον βρήκε έγκλειστο στην Ακροναυπλία, απ' όπου μαζί με τους 600 συγκρατούμενούς του κομμουνιστές ζήτησε να πολεμήσει στην πρώτη γραμμή, αλλά η μεταξική κυβέρνηση το αρνήθηκε. Αντί αυτού τον Απρίλιο του 1941 παραδόθηκε από το καθεστώς στις [[Ναζιστική Γερμανία|γερμανικές]] αρχές [[Κατοχή]]ς μαζί με τους άλλους κομμουνιστές κρατουμένους.
Ο Μπελογιάννης γεννήθηκε στην [[Αμαλιάδα]] το 1915, από σχετικά εύπορη οικογένεια – ο πατέρας του ήταν ιδιοκτήτης ξενοδοχείου. Από μικρή ηλικία εντάχθηκε στο ΚΚΕ. Υπήρξε άριστος μαθητής, και εισήλθε με εξετάσεις στη [[Νομική Σχολή Αθηνών]],<ref>{{Cite web |url=http://www.nostimonimar.gr/%CE%BC%CE%B9%CE%B1-%CE%B2%CF%8C%CE%BB%CF%84%CE%B1-%CE%BC%CE%B5-%CF%84%CE%BF%CE%BD-%CE%BD%CE%AF%CE%BA%CE%BF-%CE%BC%CF%80%CE%B5%CE%BB%CE%BF%CE%B3%CE%B9%CE%AC%CE%BD%CE%BD%CE%B7/ |title=Αρχειοθετημένο αντίγραφο |accessdate=2016-07-28 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160521044013/http://www.nostimonimar.gr/%ce%bc%ce%b9%ce%b1-%ce%b2%cf%8c%ce%bb%cf%84%ce%b1-%ce%bc%ce%b5-%cf%84%ce%bf%ce%bd-%ce%bd%ce%af%ce%ba%ce%bf-%ce%bc%cf%80%ce%b5%ce%bb%ce%bf%ce%b3%ce%b9%ce%ac%ce%bd%ce%bd%ce%b7/ |archivedate=2016-05-21 |url-status=dead }}</ref> προτού όμως μπορέσει να αποφοιτήσει, συνελήφθη λόγω της εμπλοκής του με το παράνομο ΚΚΕ και φυλακίστηκε στην [[Ακροναυπλία]],<ref>Ιστορία της Αντίστασης 1940-45 (1979), σελ. 206-208</ref> στα χρόνια της [[Δικτατορία της 4ης Αυγούστου|δικτατορίας της 4ης Αυγούστου]] του [[Ιωάννης Μεταξάς|Μεταξά]]. Ο πόλεμος του 1940 τον βρήκε έγκλειστο στην Ακροναυπλία, μαζί με 600 συγκρατούμενούς του κομμουνιστές. Τον Απρίλιο του 1941 οι [[Ναζιστική Γερμανία|γερμανικές]] αρχές [[Κατοχή]]ς τον ελευθέρωσαν ως βουλγαρομακεδόνα, μαζί με τους άλλους κομμουνιστές κρατουμένους.


==Στον ΕΛΑΣ==
==Στον ΕΛΑΣ==
Το 1943 κατάφερε να δραπετεύσει από το νοσοκομείο Σωτηρία και εντάχθηκε στον [[Ελληνικός Λαϊκός Απελευθερωτικός Στρατός|ΕΛΑΣ]] Πελοποννήσου ως πολιτικός επίτροπος και διαφωτιστής του νομού της Αχαΐας και αργότερα όλης της Πελοποννήσου. Όταν ο [[Άρης Βελουχιώτης]] την άνοιξη του 1944 πήγε στην Πελοπόννησο, ο Μπελογιάννης ήταν από τους στενούς του συνεργάτες.
Το 1943 εντάχθηκε στον [[Ελληνικός Λαϊκός Απελευθερωτικός Στρατός|ΕΛΑΣ]] Πελοποννήσου ως πολιτικός επίτροπος και διαφωτιστής του νομού της Αχαΐας και αργότερα όλης της Πελοποννήσου. Όταν ο [[Άρης Βελουχιώτης]] την άνοιξη του 1944 πήγε στην Πελοπόννησο, ο Μπελογιάννης ήταν από τους στενούς του συνεργάτες.


Την άνοιξη του 1944 λάμβαναν χώρα συγκρούσεις μεταξύ του [[Ελληνικός Λαϊκός Απελευθερωτικός Στρατός|ΕΛΑΣ]] και των [[Τάγματα Ασφαλείας|Ταγμάτων Ασφαλείας]]. Ώς αντίποινα στην εξόντωση οικογενειών των ανταρτών και πολιτικών στελεχών του ΕΑΜ , ο Μπελογιάννης εισήγαγε την αρχή της αλληλέγγυας ευθύνης{{Sfn|Μούτουλας|2004|p=518-519}} ενώ ως πολιτικός επίτροπος του 9ου Συντάγματος, πριν τα [[Δεκεμβριανά]] απαγόρευσε στον συνταγματάρχη [[Βλάσης Ανδρικόπουλος|Βλάση Ανδρικόπουλο]] να χτυπήσουν τα βρετανικά στρατεύματα.{{Sfn|Μούτουλας|2004|p=592}}
Την άνοιξη του 1944 λάμβαναν χώρα συγκρούσεις μεταξύ του [[Ελληνικός Λαϊκός Απελευθερωτικός Στρατός|ΕΛΑΣ]] και των [[Τάγματα Ασφαλείας|Ταγμάτων Ασφαλείας]]. Ώς αντίποινα στην εξόντωση οικογενειών των ανταρτών και πολιτικών στελεχών του ΕΑΜ , ο Μπελογιάννης εισήγαγε την αρχή της '''αλληλέγγυας ευθύνης'''{{Sfn|Μούτουλας|2004|p=518-519}} σύμφωνα με την οποία αν κάποιος ήταν εχθρός του ΕΑΜ την ''πλήρωναν'' και τα μέλη της οικογένειάς του, ενώ ως πολιτικός επίτροπος του 9ου Συντάγματος, πριν τα [[Δεκεμβριανά]] απαγόρευσε στον συνταγματάρχη [[Βλάσης Ανδρικόπουλος|Βλάση Ανδρικόπουλο]] να χτυπήσουν τα βρετανικά στρατεύματα.{{Sfn|Μούτουλας|2004|p=592}}


==Στον ΔΣΕ==
==Στον ΔΣΕ==
Γραμμή 22: Γραμμή 22:
== Η σύλληψη και οι δίκες του ==
== Η σύλληψη και οι δίκες του ==
Τον Ιούνιο του 1950 επέστρεψε κρυφά στην Ελλάδα μέσω Αργεντινής με το ψευδώνυμο Ερρίκος Πανόζ, με σκοπό να ανασυγκροτήσει τις οργανώσεις του παράνομου τότε ΚΚΕ στην Αθήνα, που είχαν διαλυθεί από τις συλλήψεις και εκτελέσεις πολλών στελεχών του. Στις 20 Δεκεμβρίου 1950, συνελήφθη και δικάστηκε για την εμπλοκή του με το ΚΚΕ με βάση τον Αναγκαστικό Νόμο 509/1947, σύμφωνα με τον οποίο το ΚΚΕ είχε κηρυχθεί παράνομο θεωρούμενο ως εγκληματική οργάνωση. Κατηγορήθηκε, επίσης, ως κατάσκοπος της [[Σοβιετική Ένωση|Σοβιετικής Ένωσης]].
Τον Ιούνιο του 1950 επέστρεψε κρυφά στην Ελλάδα μέσω Αργεντινής με το ψευδώνυμο Ερρίκος Πανόζ, με σκοπό να ανασυγκροτήσει τις οργανώσεις του παράνομου τότε ΚΚΕ στην Αθήνα, που είχαν διαλυθεί από τις συλλήψεις και εκτελέσεις πολλών στελεχών του. Στις 20 Δεκεμβρίου 1950, συνελήφθη και δικάστηκε για την εμπλοκή του με το ΚΚΕ με βάση τον Αναγκαστικό Νόμο 509/1947, σύμφωνα με τον οποίο το ΚΚΕ είχε κηρυχθεί παράνομο θεωρούμενο ως εγκληματική οργάνωση. Κατηγορήθηκε, επίσης, ως κατάσκοπος της [[Σοβιετική Ένωση|Σοβιετικής Ένωσης]].

===Οι κατηγορίες εναντίον του===
:Ήταν υπεύθυνος για την μεγάλη ανθρωποσφαγή στην '''Πηγάδα του Μελιγαλά''' (1200 Νεκροί), που διήρκεσε από τις 17 έως τις 20 Σεπτεμβρίου του 1944 , μαζί με τον Βελουχιώτη.
:Ήταν μεταξύ αυτών που έδωσαν την εντολή, για την δεύτερη σε μέγεθος ανθρωποσφαγή στην Μεσσηνία, που έλαβε χώρα στους μαρτυρικούς '''Γαργαλιάνους''' (500 νεκροί).
:Είχε στείλει 461 ''ραδιογραφήματα'' στη '''Βουλγαρία''', με τον ασύρματο που έκρυβε σε υπόγειο, με τις θέσεις στρατιωτικών στόχων του Ελληνικού Στρατού.
:Ο ίδιος ο Μπελογιάννης όταν πια όλα είχαν δρομολογηθεί είπε μετανιωμένος: «Και να σκέφτεσαι ότι πάμε να πεθάνουμε για ένα λάθος».<ref>https://www.tovima.gr/2010/09/10/culture/elli-pappa-o-zaxariadis-eythynetai-gia-tin-ektelesi-toy-mpelogianni/</ref>


===Η πρώτη δίκη===
===Η πρώτη δίκη===
Η πρώτη δίκη του Μπελογιάννη ξεκίνησε στην Αθήνα στις 19 Οκτωβρίου 1951 με 52 κατηγορούμενους συνολικά, από το Έκτακτο Στρατοδικείο Αθηνών στο Αρσάκειο Δικαστικό Μέγαρο. Ένα από τα μέλη του δικαστηρίου ήταν ο [[Γεώργιος Παπαδόπουλος]], ο μετέπειτα δικτάτορας του καθεστώτος της [[Χούντα των Συνταγματαρχών|21ης Απριλίου 1967]], ως έκτακτος στρατοδίκης.Η δίκη ολοκληρώθηκε στις 16 Νοεμβρίου με δώδεκα θανατικές καταδίκες. Μετά την διεθνή κατακραυγή που ακολούθησε, ο πρωθυπουργός [[Νικόλαος Πλαστήρας]] δηλώνει ότι η απόφαση δεν θα εκτελεστεί. Αποφασίζεται όμως ο Μπελογιάννης και ορισμένοι άλλοι κατηγορούμενοι να παραπεμφθούν σε νέα δίκη με τη βαρύτερη κατηγορία της κατασκοπείας, με στόχο να αναιρεθεί η υπόσχεση που υποχρεώθηκε να δώσει.
Η πρώτη δίκη του Μπελογιάννη ξεκίνησε στην Αθήνα στις 19 Οκτωβρίου 1951 με 52 κατηγορούμενους συνολικά, από το Έκτακτο Στρατοδικείο Αθηνών στο Αρσάκειο Δικαστικό Μέγαρο. Ένα από τα μέλη του δικαστηρίου ήταν ο [[Γεώργιος Παπαδόπουλος]], ο μετέπειτα δικτάτορας του καθεστώτος της [[Χούντα των Συνταγματαρχών|21ης Απριλίου 1967]], ως έκτακτος στρατοδίκης. Υπήρξε ο μόνος στρατοδίκης που δεν ψήφισε την επιβολή της θανατικής ποινής στους κατηγορουμένους.
Η δίκη ολοκληρώθηκε στις 16 Νοεμβρίου με δώδεκα θανατικές καταδίκες. Μετά την διεθνή κατακραυγή που ακολούθησε, ο πρωθυπουργός [[Νικόλαος Πλαστήρας]] δηλώνει ότι η απόφαση δεν θα εκτελεστεί. Αποφασίζεται όμως ο Μπελογιάννης και ορισμένοι άλλοι κατηγορούμενοι να παραπεμφθούν σε νέα δίκη με τη βαρύτερη κατηγορία της κατασκοπείας, με στόχο να αναιρεθεί η υπόσχεση που υποχρεώθηκε να δώσει.


===Η δεύτερη δίκη===
===Η δεύτερη δίκη===
Εν τω μεταξύ στις 16 Νοεμβρίου 1951 ανακαλύπτονται από την Ασφάλεια Προαστίων της [[Ελληνική Χωροφυλακή|Ελληνικής Χωροφυλακής]] παράνομοι ασύρματοι στις περιοχές Καλλιθέας και Γλυφάδας, δίνοντας έτσι την ευκαιρία στους στρατοδίκες, για επιστράτευση του νόμου περί κατασκοπείας. Υπεύθυνος για τον ασύρματο της Καλλιθέας ήταν ο παλαίμαχος κομμουνιστής [[Νίκος Βαβούδης]] που αυτοκτόνησε μέσα στην κρύπτη του για να μην πέσει στα χέρια της Ασφάλειας. Έτσι ο Μπελογιάννης και οι άλλοι κατηγορούμενοι προσάγονται σε νέα δίκη. Η δεύτερη αυτή δίκη αρχίζει στις 15 Φεβρουαρίου 1952, με βάση τον μεταξικό νόμο 375/1936 περί κατασκοπείας, ενώπιον του Διαρκούς Στρατοδικείου Αθηνών. Ο Μπελογιάννης αρνήθηκε όλες τις κατηγορίες και πρόβαλε τις πατριωτικές ενέργειες του ίδιου και του ΚΚΕ κατά τη διάρκεια της κατοχής. Η δίκη του πήρε μεγάλη δημοσιότητα όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά σε όλο τον κόσμο. Σε πολλές πόλεις της Ευρώπης έγιναν εκδηλώσεις συμπαράστασης. Ο Νίκος Μπελογιάννης έμεινε γνωστός ως «ο άνθρωπος με το γαρύφαλλο», από ένα κόκκινο γαρύφαλλο που κρατούσε καθημερινά κατά τη διάρκεια της δίκης. Ο [[Πάμπλο Πικάσο]] εμπνεύστηκε ένα σκίτσο από την εικόνα του Μπελογιάννη με το γαρύφαλλο, που έγινε διάσημο.
Εν τω μεταξύ στις 16 Νοεμβρίου 1951 ανακαλύπτονται από την Ασφάλεια Προαστίων της [[Ελληνική Χωροφυλακή|Ελληνικής Χωροφυλακής]] παράνομοι ασύρματοι στις περιοχές Καλλιθέας και Γλυφάδας, δίνοντας έτσι την ευκαιρία στους στρατοδίκες, για επιστράτευση του νόμου περί κατασκοπείας. Υπεύθυνος για τον ασύρματο της Καλλιθέας ήταν ο παλαίμαχος κομμουνιστής [[Νίκος Βαβούδης]] που αυτοκτόνησε μέσα στην κρύπτη του για να μην πέσει στα χέρια της Ασφάλειας. Έτσι ο Μπελογιάννης και οι άλλοι κατηγορούμενοι προσάγονται σε νέα δίκη. Η δεύτερη αυτή δίκη αρχίζει στις 15 Φεβρουαρίου 1952, με βάση τον μεταξικό νόμο 375/1936 περί κατασκοπείας, ενώπιον του Διαρκούς Στρατοδικείου Αθηνών. Ο Μπελογιάννης αρνήθηκε όλες τις κατηγορίες και πρόβαλε τις πατριωτικές ενέργειες του ίδιου και του ΚΚΕ κατά τη διάρκεια της κατοχής. Η δίκη του πήρε μεγάλη δημοσιότητα όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά σε όλο τον κόσμο. Σε πολλές πόλεις της Ευρώπης έγιναν εκδηλώσεις συμπαράστασης.


=== Διεθνής κινητοποίηση ===
=== Διεθνής κινητοποίηση ===
Γραμμή 49: Γραμμή 56:
Με τον θάνατό του ο Μπελογιάννης έγινε ένας από τους μεγαλύτερους ήρωες της ελληνικής Αριστεράς. Λίγες μέρες μετά την εκτέλεση το όνομά του δόθηκε σε πλατείες και δρόμους σε διάφορες σοσιαλιστικές χώρες, καθώς και σε χωριό στην [[Ουγγαρία]] που στέγαζε Έλληνες πολιτικούς πρόσφυγες. Το χωριό [[Μπελογιάννης]] υπάρχει μέχρι σήμερα.
Με τον θάνατό του ο Μπελογιάννης έγινε ένας από τους μεγαλύτερους ήρωες της ελληνικής Αριστεράς. Λίγες μέρες μετά την εκτέλεση το όνομά του δόθηκε σε πλατείες και δρόμους σε διάφορες σοσιαλιστικές χώρες, καθώς και σε χωριό στην [[Ουγγαρία]] που στέγαζε Έλληνες πολιτικούς πρόσφυγες. Το χωριό [[Μπελογιάννης]] υπάρχει μέχρι σήμερα.


Πολύ σημαντικό στοιχείο για τη δίκη του είναι ότι ο Μπελογιάννης κατάφερε να την μεταστρέψει ενάντια των κατηγόρων του με την ιστορική του απολογία. Ανάμεσα σε άλλα είπε: «''ο λόγος που δικάζομαι είναι η ιδιότητα μου ως μέλος της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΕ''» καθώς και ότι «''οι κομμουνιστές που τους καταδικάζουν ως προδότες δώσανε το αίμα τους για το ψωμί και τις ελευθερίες του Λαού. Αγωνιστήκαμε δίχως να γνωρίσουμε ύπνο για να προφτάσουμε την Αυγή και το Αύριο, και να δημιουργήσουμε νέους χρόνους και εποχές, στο μπόι των ονείρων μας, στο μπόι των ανθρώπων!''».
Στην απολογία του, ανάμεσα σε άλλα είπε: «''ο λόγος που δικάζομαι είναι η ιδιότητα μου ως μέλος της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΕ''» καθώς και ότι «''οι κομμουνιστές που τους καταδικάζουν ως προδότες δώσανε το αίμα τους για το ψωμί και τις ελευθερίες του Λαού''».


== Εργογραφία ==
== Εργογραφία ==
Στην τελευταία του επιστολή, από το κελί των μελλοθανάτων, ο Ν. Μπελογιάννης αναφέρεται στην ύπαρξη δύο δικών του βιβλίων, με θέματα την οικονομική ιστορία της Ελλάδας και την ιστορία της ελληνικής λογοτεχνίας αντίστοιχα.<ref>Συλλογικό Έργο (1952) Νίκος Μπελογιάννης. Εκδόσεις Γ. Παπακωνσταντίνου, σελ. 61</ref>
Στην τελευταία του επιστολή, από το κελί των μελλοθανάτων, ο Ν. Μπελογιάννης αναφέρεται στην ύπαρξη δύο δικών του βιβλίων, με θέματα την οικονομική ιστορία της Ελλάδας και την ιστορία της ελληνικής λογοτεχνίας αντίστοιχα.<ref>Συλλογικό Έργο (1952) Νίκος Μπελογιάννης. Εκδόσεις Γ. Παπακωνσταντίνου, σελ. 61</ref>


Από αυτά τα «χαμένα βιβλία», το πρώτο εκδίδεται το 1998 με αφορμή τον εορτασμό των 80 χρόνων του ΚΚΕ με τον τίτλο «Το Ξένο Κεφάλαιο στην Ελλάδα».<ref>Γιάννης Αντωνίου (2010) Εισαγωγή στο «Το Ξένο Κεφάλαιο στην Ελλάδα» του Νίκου Μπελογιάννη. Εκδόσεις: Άγρα. σελ. 14</ref> Εκεί παρουσιάζεται η νεότερη ιστορία της Ελλάδας μέσω του εξωτερικού της δανεισμού. Από τα «Δάνεια της Ελευθερίας» του 1824 και τον ερχομό των Βαυαρών μέχρι και την εποχή της συγγραφής του βιβλίου, η ιστορία της Ελλάδας εμφανίζεται σαν μια ιστορία υποτέλειας σε ξένες δυνάμεις που, συχνά και υπό την αμφίεση του φιλελληνισμού, δάνειζαν την χώρα με δυσχερείς, [[Ομόλογο#.CE.A0.CE.AD.CF.81.CE.B1.CE.BD .CF.84.CE.BF.CF.85 .CE.B5.CE.BA.CE.B4.CF.8C.CF.84.CE.B7.2C .CF.84.CE.B1 .CE.BA.CF.85.CF.81.CE.B9.CF.8C.CF.84.CE.B5.CF.81.CE.B1 .CF.87.CE.B1.CF.81.CE.B1.CE.BA.CF.84.CE.B7.CF.81.CE.B9.CF.83.CF.84.CE.B9.CE.BA.CE.AC .CF.84.CF.89.CE.BD .CE.BF.CE.BC.CE.BF.CE.BB.CF.8C.CE.B3.CF.89.CE.BD.2C .CE.B5.CE.AF.CE.BD.CE.B1.CE.B9 .CF.84.CE.B1 .CE.B5.CE.BE.CE.AE.CF.82:|υπό το άρτιο]] όρους, αποσπώντας τα πολλαπλάσια με την συνέργεια της ελληνικής πολιτικής ελίτ.
Από αυτά τα «χαμένα βιβλία», το πρώτο εκδίδεται το 1998 με αφορμή τον εορτασμό των 80 χρόνων του ΚΚΕ με τον τίτλο «Το Ξένο Κεφάλαιο στην Ελλάδα».<ref>Γιάννης Αντωνίου (2010) Εισαγωγή στο «Το Ξένο Κεφάλαιο στην Ελλάδα» του Νίκου Μπελογιάννη. Εκδόσεις: Άγρα. σελ. 14</ref> Εκεί παρουσιάζεται η νεότερη ιστορία της Ελλάδας μέσω του εξωτερικού της δανεισμού. Από τα «Δάνεια της Ελευθερίας» του 1824 και τον ερχομό των Βαυαρών μέχρι και την εποχή της συγγραφής του βιβλίου, η ιστορία της Ελλάδας εμφανίζεται σαν μια ιστορία υποτέλειας σε ξένες δυνάμεις που, συχνά και υπό την αμφίεση του φιλελληνισμού, δάνειζαν την χώρα με δυσχερείς όρους, αποσπώντας τα πολλαπλάσια με την συνέργεια της ελληνικής πολιτικής ελίτ.


Το άλλο έχει τον τίτλο: «Σχέδιο για μια ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας. Πρώτες μακρινές ρίζες - Προσχέδια - Σημειώσεις» και το άφησε ανολοκλήρωτο. Ο Nίκος Μπελογιάννης έγραψε το «Σχέδιο για μια ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας» περίπου σε μια διετία, στα κρατητήρια της Ασφάλειας και τις φυλακές της Kέρκυρας. Το έγραψε έγκλειστος, «για να δουν πως είμαστε και γραμματισμένοι άνθρωποι».<ref name="imerisia.gr">Nίκος Μπελογιάννης
Το άλλο έχει τον τίτλο: «Σχέδιο για μια ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας. Πρώτες μακρινές ρίζες - Προσχέδια - Σημειώσεις» και το άφησε ανολοκλήρωτο. Ο Nίκος Μπελογιάννης έγραψε το «Σχέδιο για μια ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας» περίπου σε μια διετία, στα κρατητήρια της Ασφάλειας και τις φυλακές της Kέρκυρας. Το έγραψε έγκλειστος, «για να δουν πως είμαστε και γραμματισμένοι άνθρωποι».<ref name="imerisia.gr">Nίκος Μπελογιάννης
Γραμμή 60: Γραμμή 67:
Σχέδιο για μια ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας - Το ξένο κεφάλαιο στην Ελλάδα
Σχέδιο για μια ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας - Το ξένο κεφάλαιο στην Ελλάδα
Της Tέας Βασιλειάδου [http://www.imerisia.gr/article.asp?catid=27721&subid=2&pubid=27647156]</ref> Τα χειρόγραφα έβγαζε κρυφά από τη φυλακή ο θεατρικός κριτικός Στάθης Δρομάζος. Η «Ιστορία» του έχει σαφή ιδεολογικό προσανατολισμό, αφού ακολουθεί τη μαρξιστική μεθοδολογία για να προσεγγίσει τα λογοτεχνικά έργα. Η πρώτη έκδοση της «Ιστορίας» έγινε με το ψευδώνυμο M. Κουλουριώτης, το 1952, με έξοδα της μητέρας Μπελογιάννη. Η δεύτερη έγινε ένα χρόνο μετά, στη Ρουμανία, με πρόλογο του Nίκου Ζαχαριάδη. Η τρίτη έκδοση τυπώθηκε το 1976 από τον οίκο «Πορεία». Το έργο, το οποίο έμεινε ανολοκλήρωτο, γράφτηκε επειδή ο Μπελογιάννης «διεπίστωσε ότι έλειπε μια μαρξιστική ιστορία για τους όρους διαμόρφωσης του νεοελληνικού έθνους» επισημαίνει η Χριστίνα Ντουνιά. Μπορεί σήμερα να ελέγχεται για την επιστημονική του επάρκεια, αποτελεί όμως τεκμήριο μιας εποχής και μιας πολιτικής «διαφωτισμού» της Αριστεράς.<ref name="imerisia.gr" />
Της Tέας Βασιλειάδου [http://www.imerisia.gr/article.asp?catid=27721&subid=2&pubid=27647156]</ref> Τα χειρόγραφα έβγαζε κρυφά από τη φυλακή ο θεατρικός κριτικός Στάθης Δρομάζος. Η «Ιστορία» του έχει σαφή ιδεολογικό προσανατολισμό, αφού ακολουθεί τη μαρξιστική μεθοδολογία για να προσεγγίσει τα λογοτεχνικά έργα. Η πρώτη έκδοση της «Ιστορίας» έγινε με το ψευδώνυμο M. Κουλουριώτης, το 1952, με έξοδα της μητέρας Μπελογιάννη. Η δεύτερη έγινε ένα χρόνο μετά, στη Ρουμανία, με πρόλογο του Nίκου Ζαχαριάδη. Η τρίτη έκδοση τυπώθηκε το 1976 από τον οίκο «Πορεία». Το έργο, το οποίο έμεινε ανολοκλήρωτο, γράφτηκε επειδή ο Μπελογιάννης «διεπίστωσε ότι έλειπε μια μαρξιστική ιστορία για τους όρους διαμόρφωσης του νεοελληνικού έθνους» επισημαίνει η Χριστίνα Ντουνιά. Μπορεί σήμερα να ελέγχεται για την επιστημονική του επάρκεια, αποτελεί όμως τεκμήριο μιας εποχής και μιας πολιτικής «διαφωτισμού» της Αριστεράς.<ref name="imerisia.gr" />

==Θαυμαστής του Στάλιν==
Ο Νίκος Μπελογιάννης ήταν φανατικός θαυμαστής του Στάλιν και ήθελε η πολιτική του να εφαρμοστεί και στην Ελλάδα. Ιδού τι έλεγε στα μέλη του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ:

''Συντροφοι και συντροφισσες,''

''Σημερα ολοι οι ταπεινοι και κατατρεγμενοι της γης ορκιζονται στ ονομα του Σταλιν. Ολοι οσοι ζουν στην καταφρονια πιστευουν ότι θα γινουν το παν, γιατι τον αγωνα τους τον καθοδηγει ο Σταλιν. Κι ολοι εμεις οι Ελληνες αγωνιστες, πιστευουμε πως επαθλο του αγωνα μας θαναι συντομα η λαϊκοδημοκρατικη-σοσιαλιστικη Ελλαδα, γιατι τον ηρωικο μας αγωνα τον παραστεκει ο Σταλιν και γιατι θα κανουμε οτι μπορουμε να φανουμε ανταξιοι του μεγαλου μας δασκαλου και αγαπημενου μας συντροφου και φιλου.''

''Στ’ονομα του Σταλιν, για τα μεγαλα μας ιδανικα, ποτιστηκε με το αιμα των ηρωων μας και κάθε γωνια της πατριδας μας. Κι αν αυτή τη στιγμη μπορουσε μαζι μας να φωναξουν οι πολιτειες και τα βουνα μας, οι καμποι και τα χωρια μας, θα φωναζαν και θα λεγαν:''

''«Ζησε ακομα πολύ, παρα πολύ, μεγαλε Σταλιν!»''


== Πολιτιστικές αναφορές ==
== Πολιτιστικές αναφορές ==
Γραμμή 73: Γραμμή 91:
* [[Τζίμης Πανούσης|Τζίμη Πανούση]], «Ο Μπελογιάννης Ζει»
* [[Τζίμης Πανούσης|Τζίμη Πανούση]], «Ο Μπελογιάννης Ζει»
* Βασίλη Νικολαίδη, «Η ιστορία της Μαρίας»
* Βασίλη Νικολαίδη, «Η ιστορία της Μαρίας»

* Αλέκος Ξένος "Ο Διγενής δεν πέθανε" συμφωνικό έργο αφιερωμένο στην μνήμη του Νίκου Μπελογιάννη


== Δείτε επίσης ==
== Δείτε επίσης ==
Γραμμή 85: Γραμμή 103:
*{{Citebook|title=Πελοπόννησος 1940-1945: Η περιπέτεια της επιβίωσης, του διχασμού και της απελευθέρωσης|first=Παντελής|last=Μούτουλας|publisher=Βιβλιόραμα|isbn=960-8087-40-6|year=2004|location=Αθήνα|page=|ref=harv}}{{Refend}}
*{{Citebook|title=Πελοπόννησος 1940-1945: Η περιπέτεια της επιβίωσης, του διχασμού και της απελευθέρωσης|first=Παντελής|last=Μούτουλας|publisher=Βιβλιόραμα|isbn=960-8087-40-6|year=2004|location=Αθήνα|page=|ref=harv}}{{Refend}}
* Ιστορία της Αντίστασης 1940-45, Εκδόσεις Αυλός, Αθήνα 1979.
* Ιστορία της Αντίστασης 1940-45, Εκδόσεις Αυλός, Αθήνα 1979.
* Σπύρος Λιναρδάτος, «Από τον Εμφύλιο στη Χούντα», τ. Α΄, Εκδόσεις Παπαζήση, Αθήνα, 1977.
* Βασίλης Ραφαηλίδης, «Ιστορία (κωμικοτραγική) του νεοελληνικού κράτους 1830-1974», Εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου, Αθήνα 1993, σελ. 330, ISBN 960-7058-23-2 (για την ενότητα ''Διεθνής κινητοποίηση'')
* Βασίλης Ραφαηλίδης, «Ιστορία (κωμικοτραγική) του νεοελληνικού κράτους 1830-1974», Εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου, Αθήνα 1993, σελ. 330, ISBN 960-7058-23-2 (για την ενότητα ''Διεθνής κινητοποίηση'')


Γραμμή 92: Γραμμή 111:
* [http://www.tvxs.gr/v8767 Νίκος Μπελογιάννης: Ο άνθρωπος με το γαρίφαλο] Ντοκιμαντέρ του [https://web.archive.org/web/20091007201556/http://www.tvxs.gr/ TV Χωρίς Σύνορα]
* [http://www.tvxs.gr/v8767 Νίκος Μπελογιάννης: Ο άνθρωπος με το γαρίφαλο] Ντοκιμαντέρ του [https://web.archive.org/web/20091007201556/http://www.tvxs.gr/ TV Χωρίς Σύνορα]
* [http://www.giannena-e.gr/Ihnilatontas%20tin%20Istoria/Vrazitoulis_G_Mpelogiannis_Mnimeio.aspx Το μνημείο του Νίκου Μπελογιάννη στο Βερολίνο ](Αναδημοσίευση από το περιοδικό ΕΞΑΝΤΑΣ του Βερολίνου)
* [http://www.giannena-e.gr/Ihnilatontas%20tin%20Istoria/Vrazitoulis_G_Mpelogiannis_Mnimeio.aspx Το μνημείο του Νίκου Μπελογιάννη στο Βερολίνο ](Αναδημοσίευση από το περιοδικό ΕΞΑΝΤΑΣ του Βερολίνου)

*Ο Νίκος Μπελογιάννης ως ιστορικός λογοτεχνίας [http://www.enet.gr/?i=issue.el.home&date=05/01/2010&id=117790]


{{Authority control}}
{{Authority control}}

Έκδοση από την 19:44, 29 Ιανουαρίου 2022

Νίκος Μπελογιάννης
Γενικές πληροφορίες
Όνομα στη
μητρική γλώσσα
Νίκος Μπελογιάννης (Ελληνικά)
Γέννηση22  Δεκεμβρίου 1915
Αμαλιάδα
Θάνατος30  Μαρτίου 1952
Γουδή
Αιτία θανάτουτραύμα από πυροβολισμό
Συνθήκες θανάτουθανατική ποινή
Χώρα πολιτογράφησηςΕλλάδα
Εκπαίδευση και γλώσσες
Ομιλούμενες γλώσσεςΕλληνικά
νέα ελληνική γλώσσα[1]
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότηταπολιτικός
αντιστασιακός
Πολιτική τοποθέτηση
Πολιτικό κόμμα/ΚίνημαΚομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας
Οικογένεια
ΣύζυγοςΌρσα Λιακοπούλου Μαρίκα Κόζα
ΣύντροφοςΈλλη Παππά (1950–1952)
Όρσα Λιακοπούλου (από 1946)[2]
Μαρίκα Κόζα (από 1950)[3]
Commons page Σχετικά πολυμέσα
Τελετή στην Λειψία στην μνήμη του Μπελογιάννη

Ο Νίκος Μπελογιάννης (Αμαλιάδα, 22 Δεκεμβρίου 1915Γουδή Αττικής, 30 Μαρτίου 1952) ήταν Έλληνας πράκτορας του ΚΚΡ στην Ελλάδα, ηγετικό στέλεχος του ΚΚΕ και στέλεχος του ΔΣΕ. Εκτελέστηκε το 1952 με την κατηγορία της κατασκοπείας. Η δίκη του που έμεινε στην ιστορία ως «υπόθεση Μπελογιάννη» και η εκτέλεσή του, έλαβαν μεγάλη δημοσιότητα και προκάλεσαν διεθνείς αντιδράσεις, αποτελώντας παράδειγμα για την σκληρότητα των μετεμφυλιακών αντικομμουνιστικών διώξεων. Έμεινε γνωστός στην Ιστορία ως «Ο Άνθρωπος με το γαρύφαλλο» από την ομώνυμη ταινία που γυρίστηκε για τη ζωή του.[4] Κατά τον Στυλιανό Παττακό ήταν «Ο Άνθρωπος με τον ασύρματο» κι όχι με το γαρύφαλλο, καθώς μέσω αυτού πρόδιδε στρατιωτικά μυστικά στους Βουλγάρους.

Προς τιμή του ονομάστηκαν δρόμοι και οικισμοί σε χώρες της ανατολικής Ευρώπης,[5] όπως το χωριό Μπελογιάννης στην Ουγγαρία. Πάντως στην Πολωνία καταστράφηκε πρόσφατα το άγαλμά του.

Η ζωή του

Ο Μπελογιάννης γεννήθηκε στην Αμαλιάδα το 1915, από σχετικά εύπορη οικογένεια – ο πατέρας του ήταν ιδιοκτήτης ξενοδοχείου. Από μικρή ηλικία εντάχθηκε στο ΚΚΕ. Υπήρξε άριστος μαθητής, και εισήλθε με εξετάσεις στη Νομική Σχολή Αθηνών,[6] προτού όμως μπορέσει να αποφοιτήσει, συνελήφθη λόγω της εμπλοκής του με το παράνομο ΚΚΕ και φυλακίστηκε στην Ακροναυπλία,[7] στα χρόνια της δικτατορίας της 4ης Αυγούστου του Μεταξά. Ο πόλεμος του 1940 τον βρήκε έγκλειστο στην Ακροναυπλία, μαζί με 600 συγκρατούμενούς του κομμουνιστές. Τον Απρίλιο του 1941 οι γερμανικές αρχές Κατοχής τον ελευθέρωσαν ως βουλγαρομακεδόνα, μαζί με τους άλλους κομμουνιστές κρατουμένους.

Στον ΕΛΑΣ

Το 1943 εντάχθηκε στον ΕΛΑΣ Πελοποννήσου ως πολιτικός επίτροπος και διαφωτιστής του νομού της Αχαΐας και αργότερα όλης της Πελοποννήσου. Όταν ο Άρης Βελουχιώτης την άνοιξη του 1944 πήγε στην Πελοπόννησο, ο Μπελογιάννης ήταν από τους στενούς του συνεργάτες.

Την άνοιξη του 1944 λάμβαναν χώρα συγκρούσεις μεταξύ του ΕΛΑΣ και των Ταγμάτων Ασφαλείας. Ώς αντίποινα στην εξόντωση οικογενειών των ανταρτών και πολιτικών στελεχών του ΕΑΜ , ο Μπελογιάννης εισήγαγε την αρχή της αλληλέγγυας ευθύνης[8] σύμφωνα με την οποία αν κάποιος ήταν εχθρός του ΕΑΜ την πλήρωναν και τα μέλη της οικογένειάς του, ενώ ως πολιτικός επίτροπος του 9ου Συντάγματος, πριν τα Δεκεμβριανά απαγόρευσε στον συνταγματάρχη Βλάση Ανδρικόπουλο να χτυπήσουν τα βρετανικά στρατεύματα.[9]

Στον ΔΣΕ

Κατά τον ελληνικό εμφύλιο πόλεμο που επακολούθησε ήταν πολιτικός επίτροπος της 10ης Μεραρχίας του ΔΣΕ. Μετά την ήττα του ΔΣΕ ήταν ένας από τους τελευταίους που εγκατέλειψαν τη χώρα τον Αύγουστο του 1949 και εγκαταστάθηκε σαν πολιτικός πρόσφυγας στην Πολωνία.

Η σύλληψη και οι δίκες του

Τον Ιούνιο του 1950 επέστρεψε κρυφά στην Ελλάδα μέσω Αργεντινής με το ψευδώνυμο Ερρίκος Πανόζ, με σκοπό να ανασυγκροτήσει τις οργανώσεις του παράνομου τότε ΚΚΕ στην Αθήνα, που είχαν διαλυθεί από τις συλλήψεις και εκτελέσεις πολλών στελεχών του. Στις 20 Δεκεμβρίου 1950, συνελήφθη και δικάστηκε για την εμπλοκή του με το ΚΚΕ με βάση τον Αναγκαστικό Νόμο 509/1947, σύμφωνα με τον οποίο το ΚΚΕ είχε κηρυχθεί παράνομο θεωρούμενο ως εγκληματική οργάνωση. Κατηγορήθηκε, επίσης, ως κατάσκοπος της Σοβιετικής Ένωσης.

Οι κατηγορίες εναντίον του

Ήταν υπεύθυνος για την μεγάλη ανθρωποσφαγή στην Πηγάδα του Μελιγαλά (1200 Νεκροί), που διήρκεσε από τις 17 έως τις 20 Σεπτεμβρίου του 1944 , μαζί με τον Βελουχιώτη.
Ήταν μεταξύ αυτών που έδωσαν την εντολή, για την δεύτερη σε μέγεθος ανθρωποσφαγή στην Μεσσηνία, που έλαβε χώρα στους μαρτυρικούς Γαργαλιάνους (500 νεκροί).
Είχε στείλει 461 ραδιογραφήματα στη Βουλγαρία, με τον ασύρματο που έκρυβε σε υπόγειο, με τις θέσεις στρατιωτικών στόχων του Ελληνικού Στρατού.
Ο ίδιος ο Μπελογιάννης όταν πια όλα είχαν δρομολογηθεί είπε μετανιωμένος: «Και να σκέφτεσαι ότι πάμε να πεθάνουμε για ένα λάθος».[10]

Η πρώτη δίκη

Η πρώτη δίκη του Μπελογιάννη ξεκίνησε στην Αθήνα στις 19 Οκτωβρίου 1951 με 52 κατηγορούμενους συνολικά, από το Έκτακτο Στρατοδικείο Αθηνών στο Αρσάκειο Δικαστικό Μέγαρο. Ένα από τα μέλη του δικαστηρίου ήταν ο Γεώργιος Παπαδόπουλος, ο μετέπειτα δικτάτορας του καθεστώτος της 21ης Απριλίου 1967, ως έκτακτος στρατοδίκης. Υπήρξε ο μόνος στρατοδίκης που δεν ψήφισε την επιβολή της θανατικής ποινής στους κατηγορουμένους. Η δίκη ολοκληρώθηκε στις 16 Νοεμβρίου με δώδεκα θανατικές καταδίκες. Μετά την διεθνή κατακραυγή που ακολούθησε, ο πρωθυπουργός Νικόλαος Πλαστήρας δηλώνει ότι η απόφαση δεν θα εκτελεστεί. Αποφασίζεται όμως ο Μπελογιάννης και ορισμένοι άλλοι κατηγορούμενοι να παραπεμφθούν σε νέα δίκη με τη βαρύτερη κατηγορία της κατασκοπείας, με στόχο να αναιρεθεί η υπόσχεση που υποχρεώθηκε να δώσει.

Η δεύτερη δίκη

Εν τω μεταξύ στις 16 Νοεμβρίου 1951 ανακαλύπτονται από την Ασφάλεια Προαστίων της Ελληνικής Χωροφυλακής παράνομοι ασύρματοι στις περιοχές Καλλιθέας και Γλυφάδας, δίνοντας έτσι την ευκαιρία στους στρατοδίκες, για επιστράτευση του νόμου περί κατασκοπείας. Υπεύθυνος για τον ασύρματο της Καλλιθέας ήταν ο παλαίμαχος κομμουνιστής Νίκος Βαβούδης που αυτοκτόνησε μέσα στην κρύπτη του για να μην πέσει στα χέρια της Ασφάλειας. Έτσι ο Μπελογιάννης και οι άλλοι κατηγορούμενοι προσάγονται σε νέα δίκη. Η δεύτερη αυτή δίκη αρχίζει στις 15 Φεβρουαρίου 1952, με βάση τον μεταξικό νόμο 375/1936 περί κατασκοπείας, ενώπιον του Διαρκούς Στρατοδικείου Αθηνών. Ο Μπελογιάννης αρνήθηκε όλες τις κατηγορίες και πρόβαλε τις πατριωτικές ενέργειες του ίδιου και του ΚΚΕ κατά τη διάρκεια της κατοχής. Η δίκη του πήρε μεγάλη δημοσιότητα όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά σε όλο τον κόσμο. Σε πολλές πόλεις της Ευρώπης έγιναν εκδηλώσεις συμπαράστασης.

Διεθνής κινητοποίηση

Μέσα σε χρονικό διάστημα μίας εβδομάδας, η κυβέρνηση Πλαστήρα έλαβε περίπου 250.000 τηλεγραφήματα από όλο τον κόσμο, με τα οποία πολλοί επώνυμοι και μη ζητούσαν να μην εκτελεσθεί ο Μπελογιάννης. Ανάμεσά τους, ο Σαρλ ντε Γκολ και σχεδόν όλες οι προσωπικότητες της γαλλικής πολιτικής ζωής, 159 βουλευτές των δύο μεγάλων κομμάτων της Μεγάλης Βρετανίας, οι Πωλ Ελυάρ, Ζαν Κοκτώ, Ζαν-Πωλ Σαρτρ, Ναζίμ Χικμέτ, Πάμπλο Πικάσσο και Τσάρλι Τσάπλιν.

Παρέμβαση υπέρ του Μπελογιάννη έκανε και ο τότε Αρχιεπίσκοπος Αθηνών Σπυρίδων αναφέροντας πως: «Έχω συγκλονιστεί από το ηθικό μεγαλείο του Μπελογιάννη. Το θεωρώ ανώτερο και από των πρώτων χριστιανών, γιατί ο Μπελογιάννης δεν πιστεύει ότι υπάρχει μέλλουσα ζωή».[11]

Η καταδίκη και η εκτέλεσή του

Παρά την παγκόσμια κινητοποίηση και συγκίνηση, το δικαστήριο, αποτελούμενο αυτή τη φορά από τακτικούς στρατοδίκες, καταδίκασε ομόφωνα σε θάνατο την 1η Μαρτίου του 1952 τον Μπελογιάννη και τους συντρόφους του Έλλη Παππά, Νίκο Καλούμενο, Δημήτρη Μπάτση, Ηλία Αργυριάδη και Τάκη Λαζαρίδη. Λίγο αργότερα έρχεται στη δημοσιότητα το γράμμα του ηγετικού στελέχους του ΚΚΕ Νίκου Πλουμπίδη, με το οποίο αναλαμβάνει κάθε ευθύνη για την καθοδήγηση του παράνομου μηχανισμού του ΚΚΕ και υπόσχεται να παρουσιαστεί στις αρχές με τον όρο να μην εκτελεσθεί ο Μπελογιάννης. Ακολουθεί η διάψευση από τον Νίκο Ζαχαριάδη από τον ραδιοφωνικό σταθμό «Ελεύθερη Ελλάδα» του Βουκουρεστίου, αλλά και από το Πολιτικό Γραφείο της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΕ, που χαρακτηρίζουν την επιστολή «μύθευμα της Ασφάλειας», ενώ αντίθετα το Υπουργείο Εσωτερικών ανακοινώνει πως ο γραφικός χαρακτήρας της επιστολής και η υπογραφή είναι γνήσια.

Πάντως όταν αυτό έγινε γνωστό ο ίδιος ο Μπελογιάνης που ανέμενε στη φυλακή απόφαση του Συμβουλίου Χαρίτων φέρεται να δήλωσε στον συνήγορό του Μηνά Γαλέο, που τον επισκέφτηκε ότι «ο Νίκος Πλουμπίδης σε καμιά περίπτωση δεν ήταν όργανο της Ασφάλειας».[εκκρεμεί παραπομπή]

Τελικά η επιστολή δεν είχε κανένα αποτέλεσμα και η κυβέρνηση δήλωσε ότι δεν θα συναλλαγεί με τον καταζητούμενο για κομμουνιστική δράση Πλουμπίδη.

Η θανατική καταδίκη δεν άλλαξε ποτέ, ούτε δόθηκε χάρη από τον βασιλιά Παύλο, παρά τις διεθνείς εκκλήσεις. Τελικά, στις 30 Μαρτίου 1952, ημέρα Κυριακή και ώρα 04:10 τα χαράματα, οι τέσσερις μελλοθάνατοι κομμουνιστές, Μπελογιάννης, Νίκος Καλούμενος, Δημήτης Μπάτσης και Ηλίας Αργυριάδης μεταφέρθηκαν από τις φυλακές της Καλλιθέας στο στρατόπεδο του Γουδή και εκτελέστηκαν δια τυφεκισμού με τα φώτα των προβολέων των φορτηγών που τους μετέφεραν. Η Έλλη Παππά δεν εκτελέστηκε λόγω του παιδιού του Μπελογιάννη που είχε πρόσφατα γεννήσει μέσα στη φυλακή και ο Τάκης Λαζαρίδης λόγω του νεαρού της ηλικίας του καθώς και διότι ο πατέρας του είχε εκτελεστεί από τους Βούλγαρους κατακτητές. Δόθηκε επίσης χάρη στους Χαράλαμπο Τουλιάτο και Μιλτιάδη Μπισμπάνο. Η ώρα και η ημέρα της εκτέλεσης ήταν εξαιρετικά ασυνήθιστη (οι εκτελέσεις γινόταν πάντα με το πρώτο φως του ήλιου και ποτέ μέρα Κυριακή ακόμα και από τους Γερμανούς Ναζί κατακτητές) και φέρεται να έγινε τότε για να προλάβουν οι υπέρμαχοι της εκτέλεσης τυχόν απονομή χάριτος.

Το πολιτικό παρασκήνιο

Το (πρώην) σπίτι της οικογένειας Μπελογιάννη στα Τσίπιανα Ηλείας

Η δίκη και η εκτέλεση του Μπελογιάννη συνέβησαν την περίοδο που ο τότε πρωθυπουργός, στρατηγός Νικόλαος Πλαστήρας, επιχειρούσε να επιβάλει πολιτική εθνικής συμφιλίωσης. Στο πρόγραμμά του ήταν η απελευθέρωση των εκτοπισμένων και των πολιτικών κρατουμένων και ενδεχομένως ακόμα και η νομιμοποίηση του ΚΚΕ. Η ενεργοποίηση όμως του νόμου περί κατασκοπείας και η καταδίκη του Μπελογιάννη ώθησαν τα πράγματα στα άκρα, αποκαλύπτοντας έτσι ότι η όλη υπόθεση υποκινήθηκε από ανώτερους αξιωματικούς, ΙΔΕΑτες έτσι ώστε να τορπιλιστεί η πολιτική Πλαστήρα. Ο ίδιος ο Πλαστήρας φέρεται να ήταν αντίθετος στις εκτελέσεις, όμως ήταν μόνος και άρρωστος, (οι άλλοι δύο πολιτικοί αρχηγοί του Κέντρου, Σοφοκλής Βενιζέλος και Γεώργιος Παπανδρέου, τάχθηκαν υπέρ των εκτελέσεων, γεγονός που στιγμάτισε τις σχέσεις τους με την Αριστερά μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 1960 και κήρυξη του Ανένδοτου Αγώνα). Επίσημα όμως διέψευσε ότι δεν ήταν κύριος της κατάστασης και ότι οι εκτελέσεις έγιναν χωρίς την έγκρισή του. Η εκτέλεση Μπελογιάννη κατάφερε πλήγμα στην αξιοπιστία της κεντρώας κυβέρνησης, η οποία σε ένα από τα βασικά της συνθήματα, την ειρήνευση, φάνηκε ανακόλουθη. Συνιστούσε μια «...απότομη οπισθοδρόμηση στις πρακτικές του Εμφυλίου Πολέμου...» από μια κυβέρνηση που ταυτόχρονα προωθούσε τα μέτρα ειρήνευσης και από ένα πρωθυπουργό που δεν είχε διστάσει να παραιτηθεί τον Αύγουστο του 1950, υποστηρίζοντας την κατάργηση της θανατικής ποινής.[12]

Με τον θάνατό του ο Μπελογιάννης έγινε ένας από τους μεγαλύτερους ήρωες της ελληνικής Αριστεράς. Λίγες μέρες μετά την εκτέλεση το όνομά του δόθηκε σε πλατείες και δρόμους σε διάφορες σοσιαλιστικές χώρες, καθώς και σε χωριό στην Ουγγαρία που στέγαζε Έλληνες πολιτικούς πρόσφυγες. Το χωριό Μπελογιάννης υπάρχει μέχρι σήμερα.

Στην απολογία του, ανάμεσα σε άλλα είπε: «ο λόγος που δικάζομαι είναι η ιδιότητα μου ως μέλος της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΕ» καθώς και ότι «οι κομμουνιστές που τους καταδικάζουν ως προδότες δώσανε το αίμα τους για το ψωμί και τις ελευθερίες του Λαού».

Εργογραφία

Στην τελευταία του επιστολή, από το κελί των μελλοθανάτων, ο Ν. Μπελογιάννης αναφέρεται στην ύπαρξη δύο δικών του βιβλίων, με θέματα την οικονομική ιστορία της Ελλάδας και την ιστορία της ελληνικής λογοτεχνίας αντίστοιχα.[13]

Από αυτά τα «χαμένα βιβλία», το πρώτο εκδίδεται το 1998 με αφορμή τον εορτασμό των 80 χρόνων του ΚΚΕ με τον τίτλο «Το Ξένο Κεφάλαιο στην Ελλάδα».[14] Εκεί παρουσιάζεται η νεότερη ιστορία της Ελλάδας μέσω του εξωτερικού της δανεισμού. Από τα «Δάνεια της Ελευθερίας» του 1824 και τον ερχομό των Βαυαρών μέχρι και την εποχή της συγγραφής του βιβλίου, η ιστορία της Ελλάδας εμφανίζεται σαν μια ιστορία υποτέλειας σε ξένες δυνάμεις που, συχνά και υπό την αμφίεση του φιλελληνισμού, δάνειζαν την χώρα με δυσχερείς όρους, αποσπώντας τα πολλαπλάσια με την συνέργεια της ελληνικής πολιτικής ελίτ.

Το άλλο έχει τον τίτλο: «Σχέδιο για μια ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας. Πρώτες μακρινές ρίζες - Προσχέδια - Σημειώσεις» και το άφησε ανολοκλήρωτο. Ο Nίκος Μπελογιάννης έγραψε το «Σχέδιο για μια ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας» περίπου σε μια διετία, στα κρατητήρια της Ασφάλειας και τις φυλακές της Kέρκυρας. Το έγραψε έγκλειστος, «για να δουν πως είμαστε και γραμματισμένοι άνθρωποι».[15] Τα χειρόγραφα έβγαζε κρυφά από τη φυλακή ο θεατρικός κριτικός Στάθης Δρομάζος. Η «Ιστορία» του έχει σαφή ιδεολογικό προσανατολισμό, αφού ακολουθεί τη μαρξιστική μεθοδολογία για να προσεγγίσει τα λογοτεχνικά έργα. Η πρώτη έκδοση της «Ιστορίας» έγινε με το ψευδώνυμο M. Κουλουριώτης, το 1952, με έξοδα της μητέρας Μπελογιάννη. Η δεύτερη έγινε ένα χρόνο μετά, στη Ρουμανία, με πρόλογο του Nίκου Ζαχαριάδη. Η τρίτη έκδοση τυπώθηκε το 1976 από τον οίκο «Πορεία». Το έργο, το οποίο έμεινε ανολοκλήρωτο, γράφτηκε επειδή ο Μπελογιάννης «διεπίστωσε ότι έλειπε μια μαρξιστική ιστορία για τους όρους διαμόρφωσης του νεοελληνικού έθνους» επισημαίνει η Χριστίνα Ντουνιά. Μπορεί σήμερα να ελέγχεται για την επιστημονική του επάρκεια, αποτελεί όμως τεκμήριο μιας εποχής και μιας πολιτικής «διαφωτισμού» της Αριστεράς.[15]

Θαυμαστής του Στάλιν

Ο Νίκος Μπελογιάννης ήταν φανατικός θαυμαστής του Στάλιν και ήθελε η πολιτική του να εφαρμοστεί και στην Ελλάδα. Ιδού τι έλεγε στα μέλη του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ:

Συντροφοι και συντροφισσες,

Σημερα ολοι οι ταπεινοι και κατατρεγμενοι της γης ορκιζονται στ ονομα του Σταλιν. Ολοι οσοι ζουν στην καταφρονια πιστευουν ότι θα γινουν το παν, γιατι τον αγωνα τους τον καθοδηγει ο Σταλιν. Κι ολοι εμεις οι Ελληνες αγωνιστες, πιστευουμε πως επαθλο του αγωνα μας θαναι συντομα η λαϊκοδημοκρατικη-σοσιαλιστικη Ελλαδα, γιατι τον ηρωικο μας αγωνα τον παραστεκει ο Σταλιν και γιατι θα κανουμε οτι μπορουμε να φανουμε ανταξιοι του μεγαλου μας δασκαλου και αγαπημενου μας συντροφου και φιλου.

Στ’ονομα του Σταλιν, για τα μεγαλα μας ιδανικα, ποτιστηκε με το αιμα των ηρωων μας και κάθε γωνια της πατριδας μας. Κι αν αυτή τη στιγμη μπορουσε μαζι μας να φωναξουν οι πολιτειες και τα βουνα μας, οι καμποι και τα χωρια μας, θα φωναζαν και θα λεγαν:

«Ζησε ακομα πολύ, παρα πολύ, μεγαλε Σταλιν!»

Πολιτιστικές αναφορές


Δείτε επίσης

Παραπομπές

  1. Τσεχική Εθνική Βάση Δεδομένων Καθιερωμένων Όρων. xx0078124. Ανακτήθηκε στις 1  Μαρτίου 2022.
  2. www.marieclaire.gr/art-lifestyle/lena-divani-milai-sto-marie-claire-gia-ta-zevgaria-pou-allaxan-tin-istoria-tis-elladas/.
  3. avecnews.gr/2023/03/30/mia-istoriki-martyria-gia-tin-proti-gynaika-tou-belogianni-marika-koza-grafei-o-thanasis-kappos/.
  4. Αβραμίδης, Χρήστος. «Σαν σήμερα εκτελείται ο Νίκος Μπελογιάννης». https://www.youtube.com/watch?v=BfT1mv49_S8. 
  5. Εγκυκλοπαιδικό Λεξικό Πάπυρος Larousse
  6. «Αρχειοθετημένο αντίγραφο». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 21 Μαΐου 2016. Ανακτήθηκε στις 28 Ιουλίου 2016. 
  7. Ιστορία της Αντίστασης 1940-45 (1979), σελ. 206-208
  8. Μούτουλας 2004, σελ. 518-519.
  9. Μούτουλας 2004, σελ. 592.
  10. https://www.tovima.gr/2010/09/10/culture/elli-pappa-o-zaxariadis-eythynetai-gia-tin-ektelesi-toy-mpelogianni/
  11. «tovima.gr - Νίκος Μπελογιάννης: Ο αγωνιστής με το αξεπέραστο ηθικό μεγαλείο». TO BHMA. Ανακτήθηκε στις 16 Απριλίου 2016. 
  12. Ηλίας Νικολακόπουλος, «Η τελευταία κυβέρνηση Πλαστήρα», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Εκδοτική Αθηνών, τομ. ΙΣΤ, 2000, σελ. 181
  13. Συλλογικό Έργο (1952) Νίκος Μπελογιάννης. Εκδόσεις Γ. Παπακωνσταντίνου, σελ. 61
  14. Γιάννης Αντωνίου (2010) Εισαγωγή στο «Το Ξένο Κεφάλαιο στην Ελλάδα» του Νίκου Μπελογιάννη. Εκδόσεις: Άγρα. σελ. 14
  15. 15,0 15,1 Nίκος Μπελογιάννης Βιβλία μέσα από τη φωτιά της παρανομίας και των αγώνων Σχέδιο για μια ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας - Το ξένο κεφάλαιο στην Ελλάδα Της Tέας Βασιλειάδου [1]
  16. Το άγνωστο σκίτσο του Πάμπλο Πικάσο για τους Έλληνες εξόριστους της χούντας. 16 χρόνια πριν είχε κάνει το περίφημο σκίτσο του Μπελογιάννη. [2]

Πηγές

  • Μούτουλας, Παντελής (2004). Πελοπόννησος 1940-1945: Η περιπέτεια της επιβίωσης, του διχασμού και της απελευθέρωσης. Αθήνα: Βιβλιόραμα. ISBN 960-8087-40-6. 
  • Ιστορία της Αντίστασης 1940-45, Εκδόσεις Αυλός, Αθήνα 1979.
  • Σπύρος Λιναρδάτος, «Από τον Εμφύλιο στη Χούντα», τ. Α΄, Εκδόσεις Παπαζήση, Αθήνα, 1977.
  • Βασίλης Ραφαηλίδης, «Ιστορία (κωμικοτραγική) του νεοελληνικού κράτους 1830-1974», Εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου, Αθήνα 1993, σελ. 330, ISBN 960-7058-23-2 (για την ενότητα Διεθνής κινητοποίηση)
  • Εξωτερικοί σύνδεσμοι