Λευκή τρομοκρατία (Ελλάδα): Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Περιεχόμενο που διαγράφηκε Περιεχόμενο που προστέθηκε

Ενδογραμμικά

Έκδοση από την 20:29, 23 Δεκεμβρίου 2021

Στην Ελλάδα, ο όρος Λευκή Τρομοκρατία χρησιμοποιήθηκε για να χαρακτηρίσει το κλίμα διώξεων και βίας που ξέσπασε εις βάρος των φιλικά προσκείμενων στο ΕΑΜ και το ΚΚΕ Ελλήνων αμέσως μετά την υπογραφή της Συμφωνίας της Βάρκιζας^α[›] το Φλεβάρη του 1945^[1].

Κύρια δύναμη κρούσης της Λευκής Τρομοκρατίας ήταν δεξιοί και ακροδεξιοί παρακρατικοί ένοπλοι σχηματισμοί, οι οποίοι σε μεγάλο βαθμό απαρτίζονταν από πρώην μέλη των Ταγμάτων Ασφαλείας, αλλά και από συγγενείς σκοτωμένων από τον ΕΛΑΣ^{[εκκρεμεί παραπομπή]} κατά τη διάρκεια της Κατοχής και κατά δεύτερο λόγο η Χωροφυλακή και η Εθνοφυλακή^[2]. Συχνά αυτές οι επιχειρήσεις είχαν άμεσο καθοδηγητή τις ίδιες τις κρατικές Αρχές και στελέχη των τότε κυβερνήσεων^[3]. Οι πράξεις βίας περιλάμβαναν ακόμα και αποκεφαλισμούς Κομμουνιστών και όχι μόνο (μεταφορά των κομμένων κεφαλών από πόλη σε πόλη ή από χωριό σε χωριό για "παραδειγματισμό"^[4] αλλά και για να εισπραχθούν τα χρήματα από επικηρύξεις).

Το κύμα τρομοκρατίας μετά την παράδοση των όπλων από τον ΕΛΑΣ, αποτυπώνεται ευκρινώς στη δήλωση της 5ης Ιουνίου 1945^[2] των αρχηγών των κομμάτων του τότε Κέντρου (Θεμ. Σοφούλη, Ν. Πλαστήρα, Γ. Καφαντάρη, Εμμ. Τσουδερού και Αλ. Μυλωνά):

«Η εγκαθιδρυθείσα μετά το κίνημα του Δεκεμβρίου εις ολόκληρον την χώραν τρομοκρατία της άκρας Δεξιάς επεκτείνεται καθημερινώς, έχει δε προσλάβει ήδη έκτασιν και βιαιότητα καθιστώσαν αφόρητον την ζωήν των μη βασιλοφρόνων πολιτών, και αποκλείουσαν οιανδήποτε σκέψιν διεξαγωγής ελευθέρου δημοψηφίσματος ή εκλογών». Και ακόμη: «Αι τρομοκρατικαί οργανώσεις της άκρας Δεξιάς, εκ των οποίων αι κυριώτεραι είχον οπλισθή εν μέρει υπό των Γερμανών και παντειοτρόπως συνειργάσθησαν μετ' αυτών, όχι μόνον δεν αφωπλίσθησαν, όχι μόνον δεν διώκονται, αλλά αναφανδόν συμπράττουν με τα όργανα της τάξεως προς τελείαν κάθε δημοκρατικής πνοής κατάπνιξιν».

Το ξέσπασμα της Λευκής Τρομοκρατίας είχε σοβαρό αντίκτυπο και στο ξέσπασμα του Εμφυλίου Πολέμου και τη συγκρότηση του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας, του οποίου, σύμφωνα με το Μάρκο Βαφειάδη, αρχικός σκοπός ήταν η αυτοάμυνα από τις επιθέσεις του παρακράτους^[5].

Απώλειες από τη συμφωνία της Βάρκιζας μέχρι τις εκλογές του 1946

Φόνοι: 1289
Τραυματισμοί: 6671
Συλλήψεις: 34931
Βασανισμοί: 31632
Λεηλασίες-καταστροφές: 18767
Καταστροφές γραφείων: 677
Απόπειρες φόνων: 509
Βιασμοί γυναικών: 165^[6]

Ως αριθμός, οι 1289 νεκροί που αποδίδονται στην Λευκή Τρομοκρατία, πιθανότατα βρίσκονται κοντά στην αλήθεια. Από τους νεκρούς αυτούς, οι 953 αποδίδονται σε παραστρατιωτικές οργανώσεις, οι 250 στην Εθνοφυλακή, οι 82 στη Χωροφυλακή και άλλοι 4 στα βρετανικά στρατεύματα^[7].

Σημειώσεις

^ α: Η συμφωνία της Βάρκιζας εξασφάλισε την αμνήστευση μόνον των στελεχών του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ αλλά άφησε ανοιχτό το έδαφος για τα «εγκλήματα ποινικού δικαίου» με βάση τα οποία θα διώκονταν όλοι οι υπόλοιποι. Ένα άγριο κυνηγητό θα ξεκινήσει από την αντίθετη πλευρά· αυτή τη φορά όμως μετά την κυριαρχία της Ο.Π.Λ.Α.

Παραπομπές

↑ «Το ξέσπασμα της Λευκής Τρομοκρατίας(www.evrytan.gr)». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 30 Μαρτίου 2013. Ανακτήθηκε στις 17 Απριλίου 2019.
↑ ^2,0 ^2,1 Σταυρόπουλος, Λάμπρος (28 Οκτ 2007). «Ήταν αναπόφευκτος ο εμφύλιος πόλεμος; Εικόνες και μνήμες της αναμέτρησης 1946-1949 μέσα από τη διαχρονική «ματιά» της κομμουνιστικής Αριστεράς». Το Βημα. https://www.tovima.gr/2008/11/25/archive/itan-anapofeyktos-o-emfylios-polemos/. Ανακτήθηκε στις 3/12/2020.
↑ Συλλογικό έργο 2009, σελ. παράγραφος 2.
↑ «Τα κεφάλια στον τορβά - α». www.iospress.gr. Ανακτήθηκε στις 18 Μαρτίου 2020.
↑ «Συνέντευξη του Μάρκου Βαφειάδη στην εκπομπή "Ρεπορτάζ Χωρίς Σύνορα" του Στέλιου Κούλογλου». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 17 Απριλίου 2019. Ανακτήθηκε στις 17 Απριλίου 2019.
↑ Βουρνάς 1998, σελ. 32.
↑ Κλόουζ 1998, σελ. 121.

Πηγές

Βουρνάς, Τάσος (1998). Ιστορία της Νεότερης και Σύγχρονης Ελλάδας. Αθήνα: Πατάκη. ISBN 960-600-527-5.
Κλόουζ, Ντέϊβιντ (1998). Ο Ελληνικός Εμφύλιος Πόλεμος, 1943-1950. Μελέτες για την πόλωση. Αθήνα: Φιλίστωρ. ISBN 9789603690160.
Συλλογικό έργο, Ιος (2009). «Ο «στρατός – φάντασμα» της εθνικοφροσύνης». Ο ιός. Ελευθεροτυπία. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 30 Μαρτίου 2013. Ανακτήθηκε στις 31 Οκτωβρίου 2020.

Αυτό το λήμμα σχετικά με ένα ιστορικό θέμα χρειάζεται επέκταση. Μπορείτε να βοηθήσετε την Βικιπαίδεια επεκτείνοντάς το.

[1] «Το ξέσπασμα της Λευκής Τρομοκρατίας(www.evrytan.gr)». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 30 Μαρτίου 2013. Ανακτήθηκε στις 17 Απριλίου 2019.

[αναπόφευκτος-2] 2,0 ^2,1 Σταυρόπουλος, Λάμπρος (28 Οκτ 2007). «Ήταν αναπόφευκτος ο εμφύλιος πόλεμος; Εικόνες και μνήμες της αναμέτρησης 1946-1949 μέσα από τη διαχρονική «ματιά» της κομμουνιστικής Αριστεράς». Το Βημα. https://www.tovima.gr/2008/11/25/archive/itan-anapofeyktos-o-emfylios-polemos/. Ανακτήθηκε στις 3/12/2020.

[FOOTNOTEΣυλλογικό_έργο2009παράγραφος_2-3] Συλλογικό έργο 2009, σελ. παράγραφος 2.

[4] «Τα κεφάλια στον τορβά - α». www.iospress.gr. Ανακτήθηκε στις 18 Μαρτίου 2020.

[5] «Συνέντευξη του Μάρκου Βαφειάδη στην εκπομπή "Ρεπορτάζ Χωρίς Σύνορα" του Στέλιου Κούλογλου». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 17 Απριλίου 2019. Ανακτήθηκε στις 17 Απριλίου 2019.

[FOOTNOTEΒουρνάς199832-6] Βουρνάς 1998, σελ. 32.

[FOOTNOTEΚλόουζ1998121-7] Κλόουζ 1998, σελ. 121.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

@@ Γραμμή 1: / Γραμμή 1: @@
 {{Μορφοποίηση}}
-Με τον όρο ''Λευκή Τρομοκρατία'' εννοούμε τη βία της μετακατοχικής Δεξιάς που ξέσπασε εις βάρος των φιλικά προσκείμενων στο [[ΕΑΜ]] και το [[ΚΚΕ]] μελών, αμέσως μετά την υπογραφή της [[Συμφωνία της Βάρκιζας|Συμφωνίας της Βάρκιζας]]{{cref|α}} το [[Φεβρουάριος|Φλεβάρη]] του [[1945]]<ref>{{Cite web |url=http://www.evrytan.gr/ENCYKLOPAIDIA0/isroria2/O_emfylios.htm |title=Το ξέσπασμα της Λευκής Τρομοκρατίας(www.evrytan.gr) |accessdate=2019-04-17 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130330091458/http://www.evrytan.gr/ENCYKLOPAIDIA0/isroria2/O_emfylios.htm |archivedate=2013-03-30 |url-status=dead }}</ref>. Η περίοδος αυτή μπορεί να διακριθεί σε δύο περιόδους. Την παρακρατική και την κρατική. Οι δύο αυτές υποκατηγορίες αντιστοιχούν:
+Στην [[Ελλάδα]], ο όρος '''Λευκή Τρομοκρατία''' χρησιμοποιήθηκε για να χαρακτηρίσει το κλίμα διώξεων και βίας που ξέσπασε εις βάρος των φιλικά προσκείμενων στο [[ΕΑΜ]] και το [[ΚΚΕ]] Ελλήνων αμέσως μετά την υπογραφή της [[Συμφωνία της Βάρκιζας|Συμφωνίας της Βάρκιζας]]{{cref|α}} το [[Φεβρουάριος|Φλεβάρη]] του [[1945]]<ref>{{Cite web |url=http://www.evrytan.gr/ENCYKLOPAIDIA0/isroria2/O_emfylios.htm |title=Το ξέσπασμα της Λευκής Τρομοκρατίας(www.evrytan.gr) |accessdate=2019-04-17 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130330091458/http://www.evrytan.gr/ENCYKLOPAIDIA0/isroria2/O_emfylios.htm |archivedate=2013-03-30 |url-status=dead }}</ref>.
+Κύρια δύναμη κρούσης της Λευκής Τρομοκρατίας ήταν δεξιοί και ακροδεξιοί παρακρατικοί ένοπλοι σχηματισμοί, οι οποίοι σε μεγάλο βαθμό απαρτίζονταν από πρώην μέλη των [[Τάγματα Ασφαλείας|Ταγμάτων Ασφαλείας]], αλλά και από συγγενείς σκοτωμένων από τον [[ΕΛΑΣ]]{{citation needed}} κατά τη διάρκεια της [[Κατοχή της Ελλάδας 1941-1944|Κατοχής]] και κατά δεύτερο λόγο η [[Χωροφυλακή]] και η [[Εθνοφυλακή (Ελλάδα)|Εθνοφυλακή]]<ref name="αναπόφευκτος">{{cite news|url=https://www.tovima.gr/2008/11/25/archive/itan-anapofeyktos-o-emfylios-polemos/|title=Ήταν αναπόφευκτος ο εμφύλιος πόλεμος; Εικόνες και μνήμες της αναμέτρησης 1946-1949 μέσα από τη διαχρονική «ματιά» της κομμουνιστικής Αριστεράς|last=Σταυρόπουλος|first=Λάμπρος|newspaper=Το Βημα|date=28 Οκτ 2007|page=|archive-url=|archive-date=|accessdate=3/12/2020|via=|url-status=dead}}</ref>. Συχνά αυτές οι επιχειρήσεις είχαν άμεσο καθοδηγητή τις ίδιες τις κρατικές Αρχές και στελέχη των τότε κυβερνήσεων{{Sfn|Συλλογικό έργο|2009|p=παράγραφος 2}}. Οι πράξεις βίας περιλάμβαναν ακόμα και αποκεφαλισμούς Κομμουνιστών και όχι μόνο  (μεταφορά των κομμένων κεφαλών από πόλη σε πόλη ή από χωριό σε χωριό για "παραδειγματισμό"<ref>{{Cite web|url=http://www.iospress.gr/ios1996/ios19960204a.htm|title=Τα κεφάλια στον τορβά - α|website=www.iospress.gr|accessdate=2020-03-18}}</ref> αλλά και για να εισπραχθούν τα χρήματα από επικηρύξεις).
-Η πρώτη περίοδος, 1945-1947, χαρακτηρίζεται κυρίως από τη βία των παρακρατικών ομάδων της Δεξιάς, που αναφέρονται συνήθως με διαφορετικές ταμπέλες ανάλογα με την περιοχή: «χίτες», «μαυροσκούφηδες», «Εβενίτες», «Σούρληδες», κλπ. Η βία αυτή αναφέρεται συνήθως ως ''λευκή τρομοκρατία''.
+Το κύμα τρομοκρατίας μετά την παράδοση των όπλων από τον ΕΛΑΣ, αποτυπώνεται ευκρινώς στη δήλωση της 5ης Ιουνίου 1945<ref name="αναπόφευκτος" /> των αρχηγών των κομμάτων του τότε Κέντρου ([[Θεμιστοκλής Σοφούλης|Θεμ. Σοφούλη]], [[Νικόλαος Πλαστήρας|Ν. Πλαστήρα]], [[Γεώργιος Καφαντάρης|Γ. Καφαντάρη]], [[Εμμανουήλ Τσουδερός|Εμμ. Τσουδερού]] και [[Αλέξανδρος Μυλωνάς|Αλ. Μυλωνά]]):
-Η κρατική βία, που στην πιο ακραία της μορφή εκφράζεται στις θανατικές καταδίκες που εκδίδουν τα Στρατοδικεία, γνωρίζει μια έξαρση στην τελευταία φάση του Εμφυλίου (1947-1949), την περίοδο δηλαδή που η δράση των παρακρατικών οργανώσεων (και της βίας τους) περιορίζεται σημαντικά. Η κρατική βία
-είναι εξ ορισμού απρόσωπη και γραφειοκρατική. Υπήρξε μαζική και είναι στενά συνδεδεμένη με τη
-στρατιωτικοποίηση της εμφύλιας αντιπαράθεσης το 1947-1949. Τα θύματα των εκτελέσεων από τον
-Ιούλιο του 1946 ώς τον Οκτώβριο του 1951 κυμαίνονται μεταξύ 4.00ο και 5.Ο00. Η κρατική βία, αν και
-εξαιρετικά εκτεταμένη ως καταστολή (φυλακίσεις, εκτοπίσεις, κλπ), υπήρξε πάντως λιγότερο φονική
-σε σύγκριση τόσο με τη μαύρη όσο και με την κατοχική κόκκινη βία.
+{{Παράθεμα|«Η εγκαθιδρυθείσα μετά το κίνημα του Δεκεμβρίου εις ολόκληρον την χώραν τρομοκρατία της άκρας Δεξιάς επεκτείνεται καθημερινώς, έχει δε προσλάβει ήδη έκτασιν και βιαιότητα καθιστώσαν αφόρητον την ζωήν των μη βασιλοφρόνων πολιτών, και αποκλείουσαν οιανδήποτε σκέψιν διεξαγωγής ελευθέρου δημοψηφίσματος ή εκλογών». Και ακόμη: «Αι τρομοκρατικαί οργανώσεις της άκρας Δεξιάς, εκ των οποίων αι κυριώτεραι είχον οπλισθή εν μέρει υπό των Γερμανών και παντειοτρόπως συνειργάσθησαν μετ' αυτών, όχι μόνον δεν αφωπλίσθησαν, όχι μόνον δεν διώκονται, αλλά αναφανδόν συμπράττουν με τα όργανα της τάξεως προς τελείαν κάθε δημοκρατικής πνοής κατάπνιξιν».||
-Οι εκτελέσεις ουσιαστικά σταματούν με τη λήξη του πολέμου. Είναι χαρακτηριστικό πως ο αριθμός των φόνων είναι μικρότερος από αυτόν της μαύρης βίας στην Πελοπόννησο μόνο. Απ' αυτή την άποψη, η «πρωτοκαθεδρία» που αποδίδεται στην κρατική βία από την πρόσφατη ιστοριογραφική βιβλιογραφία δεν τεκμηριώνεται με βάση τα διαθέσιμα ποσοτικά στοιχεία. Η εισαγωγή μιας συγκριτικής οπτικής παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον: η κρατική καταστολή είναι απόλυτα συγκρίσιμη με την κρατική καταστολή σε χώρες των Βαλκανίων που δε γνώρισαν εμφύλιο πόλεμο, ενώ υστερεί σε σχέση με την κρατική βία άλλων ευρωπαϊκών χωρών που γνώρισαν Εμφυλίους. Το γεγονός αυτό θέτει ένα ενδιαφέρον θεωρητικό ερώτημα για τη φύση του ελληνικού εμφυλίου.
+}}
+Το ξέσπασμα της Λευκής Τρομοκρατίας είχε σοβαρό αντίκτυπο και στο ξέσπασμα του [[Ελληνικός Εμφύλιος Πόλεμος 1946-1949|Εμφυλίου Πολέμου]] και τη συγκρότηση του [[Δημοκρατικός Στρατός Ελλάδας|Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας]], του οποίου, σύμφωνα με το Μάρκο Βαφειάδη, αρχικός σκοπός ήταν η αυτοάμυνα από τις επιθέσεις του παρακράτους<ref>{{Cite web |url=http://www.rwf-archive.gr/interviews_senaria-new.php?id=168&interview=1&interview_id=417 |title=Συνέντευξη του Μάρκου Βαφειάδη στην εκπομπή "Ρεπορτάζ Χωρίς Σύνορα" του Στέλιου Κούλογλου |accessdate=2019-04-17 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20190417071941/https://rwf-archive.gr/interviews_senaria-new.php?id=168&interview=1&interview_id=417 |archivedate=2019-04-17 |url-status=dead }}</ref>.
-==Παρακρατική και κρατική βία==
-Η παρακρατική βία της περιόδου 1945-1947 διακρίνεται από την κρατική βία όχι τόσο σε σχέση με τις
-διαστάσεις της όσο σε σχέση με την πρακτική της. Τα μεγέθη είναι αντίστοιχα. Σύμφωνα με στοιχεία
-του ΚΚΕ, οι φόνοι της περιόδου 1945-1947 πρέπει να έφθασαν τους 2.000. πιθανόν και 3.000.
-Αντίθετα από ό,τι πιστεύεται, η παρακρατική βία υπήρξε και αυτή πολύ λιγότερο φονική σε σύγκριση
-τόσο με τη μαύρη όσο και με την κόκκινη βία της κατοχικής περιόδου. Η βία αυτή διαφοροποιείται από
-την κρατική καταστολή ως προς ένα βασικό σημείο: είχε ως στόχο αποκλειστικά αμάχους. Πέρα από
-τους φόνους, πολλοί περισσότεροι άνθρωποι, ξυλοκοπήθηκαν ή υπέστησαν άλλου είδους
-βασανισμούς. Ακόμη περισσότεροι ήταν αυτοί που εξωθήθηκαν να εγκαταλείψουν τα χωριά τους αναζητώντας την ασφάλεια που πρόσφερε η ανωνυμία των αστικών κέντρων. Όπως γράφει ο
-στρατηγός Ζαφειρόπουλος. ''Αι παρακρατικαί αύται οργανώσεις ήσαν πρόσκαιροι στρατιωτικοί
-μονάδες ασύνταχτοι, χωρίς πειθαρχίαν και συνοχήν. Απέφευγον τον αγώνα κατά των συμμοριακών
-μονάδων και κυρίως η δράσις τους εστράφη κατά των οπαδών του ΕΑΜ. Ο απολογισμός του έργου
-των κατά πλειονότητα είναι αυθαιρεσίαι εις βάρος της τάξεως και αντιποίησις της εξουσίας των
-οργάνων της τάξεως [...| Τα τμήματα της Χωροφυλακής έναντι των μη νομίμων τούτων ενόπλων
-οργανώσεων ετήρουν στάσιν ανοχής ή συνειργάζοντο''.
-Στην Πελοπόννησο η λευκή βία πήρε μεγάλη έκταση, κυρίως στη Μεσσηνία και τη Λακωνία. Όπως αναφέρει μια έκθεση του στρατού: ''Δυστυχώς η Πελοπόννησος, και δη η Λακωνία, είχε το ατύχημα να διατηρή μίαν σοβαρωτάτην ταιαύτην παρακρατική οργάνωσιν η οποία ενώ μέχρι σήμερον ουδέν απολύτως συνεισέφερεν εις τον αγώναν (από τον Μάϊον ε.ε. ουδεμίαν σύγκρουσιν είχεν μετά των συμμοριτών), τουναντίον παρενέβαλε
-πλείστα όσα εμπόδια και απέβη κυριολεκτικώς μάστιξ της Λακωνίας διά των λεηλασιών, βιαιοπραγιών, του αναίτιου φόνου γερόντων και γυναικών και του εύκολου πλουτισμού των αρχηγών της''. Στην Αργολίδα όμως, οι φόνοι που συνδέονται με τη λευκή βία δεν ξεπέρασαν τους 20.
+== Απώλειες από τη συμφωνία της Βάρκιζας μέχρι τις εκλογές του 1946 ==
-Μπορούμε να διακρίνουμε ανάμεσα σε δύο τύπους ομάδων της Δεξιάς. Ορισμένες ήταν «ημιεπαγγελματικές» ομάδες με ευρεία ακτίνα δράσης. Τέτοιες ήταν ομάδες όπως του Παυλάκου στη Λακωνία, του Μαγγανά στη Μεσσηνία (η οποία για ένα διάστημα «κλήθηκε» και στην Αργολίδα) ή του Σούρλα στη Θεσσαλία. Οι ομάδες αυτές από ένα σημείο και έπειτα φαίνεται πως λειτούργησαν ως καθαρά εγκληματικές οργανώσεις που αναλάμβαναν δολοφονίες για λογαριασμό τρίτων και προέβαιναν σε εκβιασμούς. Στη Μεσσηνία μάλιστα, φαίνεται πως ορισμένες από τις ομάδες αυτές επιδόθηκαν μέχρι και σε λαθρεμπόριο χασίς. Ορισμένα από τα χειρότερα εγκλήματα της περιόδου οφείλονται στις ομάδες αυτές. Μια τέτοια περίπτωση είναι η περίπτωση της Βαμβακούς στη Λακωνία, όπου στις 9 Οκτωβρίου 1946 ομάδα Χιτών του περιβόητου Παυλάκου εκτέλεσε στην πλατεία του χωριού 28 άτομα ηλικίας 16 με 75 ετών, ανάμεσα στα οποία και τέσσερις γυναίκες, σε αντίποινα για το φόνο 6 χιτών από αντάρτες.
+* Φόνοι: 1289
+* Τραυματισμοί: 6671
+* Συλλήψεις: 34931
+* Βασανισμοί: 31632
+* Λεηλασίες-καταστροφές: 18767
+* Καταστροφές γραφείων: 677
+* Απόπειρες φόνων: 509
+* Βιασμοί γυναικών: 165{{Sfn|Βουρνάς|1998|p=32}}
+Ως αριθμός, οι 1289 νεκροί που αποδίδονται στην Λευκή Τρομοκρατία, πιθανότατα βρίσκονται κοντά στην αλήθεια. Από τους νεκρούς αυτούς, οι 953 αποδίδονται σε παραστρατιωτικές οργανώσεις, οι 250 στην Εθνοφυλακή, οι 82 στη [[Χωροφυλακή]] και άλλοι 4 στα βρετανικά στρατεύματα{{Sfn|Κλόουζ|1998|p=121}}.
-Αντίθετα από τις ομάδες αυτές, ο μεγάλος όγκος των ομάδων της Δεξιάς συγκροτείται σε ερασιτεχνικό
-και στενά τοπικό επίπεδο. Εκατοντάδες, κυριολεκτικά, συμμορίες σχηματίζονται σε ολόκληρη τη χώρα
-με βάση συγκεκριμένα χωριά, αποτελώντας ένα μαζικό φαινόμενο που δεν έχει ακόμα μελετηθεί
-συστηματικά. Οι πρακτικές της βίας των ομάδων αυτών πήραν μια μορφή τελείως διαφορετική.
-Πρόκειται για έναν τύπο βίας που δεν είναι ούτε γραφειοκρατικός ούτε απρόσωπος ούτε ψυχρός,
-αλλά έντονα τοπικός, διαπροσωπικός και συγκινησιακά φορτισμένος, θύματα και θύτες συχνά
-γνωρίζονται μεταξύ τους, ο φόνος γίνεται μέσα ή κοντά στο χωριό (συνήθως νύχτα), και ο πιο
-συνηθισμένος τρόπος δολοφονίας είναι ο ξυλοδαρμός. Είναι εντυπωσιακό το γεγονός, πως ενώ η βία
-αυτή είναι τοπική, η μορφή που παίρνει (π.χ, ο ξυλοδαρμός) συναντάται σε ολόκληρη την Ελλάδα. Το
-κυρίαρχο κίνητρο φαίνεται πως είναι η εκδίκηση, γι΄ αυτό και η ανάλυση της λευκής βίας δεν μπορεί
-να αποδεσμευτεί απ' αυτήν της κόκκινης βίας.
+==Σημειώσεις==
-Η εκδικητική φυση των φόνων αυτών δεν τους δικαιολογεί βέβαια ούτε και εξηγεί την εξάπλωση τους, η οποία βασίζεται στην ανοχή ή και στη συνεργασία των κρατικών αρχών. Επιτρέπει όμως την κατανόηση της συγκεκριμένης μορφής που παίρνουν.
+{{cnote|α|Η συμφωνία της Βάρκιζας εξασφάλισε την αμνήστευση μόνον των στελεχών του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ αλλά άφησε ανοιχτό το έδαφος για τα «εγκλήματα ποινικού δικαίου» με βάση τα οποία θα διώκονταν όλοι οι υπόλοιποι. Ένα άγριο κυνηγητό θα ξεκινήσει από την αντίθετη πλευρά· αυτή τη φορά όμως μετά την κυριαρχία της [[Οργάνωση Προστασίας Λαϊκών Αγωνιστών|Ο.Π.Λ.Α.]]}}
-==Συμπεράσματα==
-Αν για ορισμένους Έλληνες ο Εμφύλιος του 1947-1949 αποτελεί το αποκορύφωμα της αδελφοκτόνος σύρραξης για άλλους το αποκορύφωμα αυτό έχει έρθει αρκετα χρόνια πριν, το 1943-1944΄ κι αν κάποιες περιοχές βρίσκονται μέσα οτην «καρδιά του κοκλώνα» και καταθέτουν τεράστιο φόρο αίματος, άλλες καταφέρνουν να ξεπεράσουν την περίοδο αυτή με σχετικά περιορισμένες πληγές. Με άλλα λόγια, ο βίαιος διχασμός της τοπικής κοινωνίας είναι γεωγραφικά και χρονικά προσδιορισμένος. Η ανάλυση αυτής της πολυμορφίας αποτελεί επομένως το κεντρικό ερμηνευτικό ερώτημα για τη βία στον ελληνικό εμφύλιο (και τους εμφύλιους γενικότερα).
-Από την άλλη πλευρά, η πολυμορφία αυτή συμβαδίζει με μια ομοιομορφία μορφών και πρακτικών,
-τόσο στο χρόνο όσο και στο χώρο. Το γεγονός, για παράδειγμα, ότι η βία των παρακρατικών
-οργανώσεων της Δεξιάς το 1945-1947 αν και αποκεντρωμένη παρουσιάζει έντονες ομοιότητες σε
-ολόκληρη την Ελλάδα, ομοιότητες που στη συγκεκριμένη περίπτωση συγκλίνουν στην πρακτική του
-ξυλοδαρμού, δείχνει την ύπαρξη μιας ενιαίας λογικής.<ref>https://stathiskalyvas.files.wordpress.com/2017/03/morfes.pdf</ref>
-==Παραπομπές==
-<references/>
+== Παραπομπές ==
+<references />
 ==Πηγές==
 {{Refbegin|}}