Κατακόμβη Πρίσκιλλας

Κατακόμβη Πρίσκιλλας

Ιταλία
Τοποθεσία	Μητροπολιτική πόλη της πρωτεύουσας Ρώμης
Περιοχή	Λάτιο
Ιστορία
Περίοδοι	ύστερη αρχαιότητα
Αρχιτεκτονική
Αρχιτεκτονικοί ρυθμοί	παλαιοχριστιανικός
Ορισμός	κατακόμβη

Οι κατακόμβες της Πρίσκιλλας είναι κατακόμβες στη Ρώμη, που βρίσκονται κατά μήκος της Βία Σαλάρια (Via Salaria), με είσοδο μπροστά από τη Βίλλα Άντα (Villa Ada). Το όνομα προέρχεται πιθανότατα από το όνομα της γυναίκας που δώρισε το οικόπεδο για την κατασκευή του ταφικού χώρου, ή από την ιδρύτριά της. Στο κοιμητήριο σώζεται μία ταφική επιγραφή σχετική με κάποια Πρίσκιλλα, η οποία ήταν συγγενής με την οικογένεια συγκλητικών των Ακυλίων.

Κατακόμβη Πρίσκιλλας.

Οι κατακόμβες ήταν λαξευμένες σε ηφαιστειακή τέφρα, αρχικά από τον 2ο αι. και μέχρι τον 5ο αι., οπότε έφτασαν στην οριστική τους δομή, η οποία εκτείνεται σε μήκος 13 χιλιομέτρων υπόγειων στοών. Στην αρχαιότητα ονομάστηκε Η «Βασίλισσα των κατακομβών», λόγω των πολυάριθμων ενταφιασμένων μαρτύρων.

Στο ευρετήριο των αρχαίων χριστιανικών κοιμητηρίων της Ρώμης (Index coemeteriorum) οι κατακόμβες αναφέρονται επίσης ως το Κοιμητήριο της Πρίσκιλλας στον Άγιο Σίλβεστρο, λόγω της βασιλικής που κτίστηκε τον 4ο αι.  στον τόπο ταφής των μαρτύρων Φήλικος και Φιλίππου.

Περιγραφή

Ο θάλαμος της Δεομένης Ψυχής, 3ος αιώνας.

Κατά τη διάρκεια των διωγμών του 3ου και του 4ου αι. οι κατακόμβες υποδέχθηκαν τα λείψανα πολυάριθμων μαρτύρων (όπως ενός πάπα, του Μαρκελλίνου) και -στη συνέχεια- άλλων έξι παπών. Σε βάθος 35 μέτρων και σε διάρθρωση τριών επιπέδων, οι κατακόμβες φιλοξενούν περίπου 40 χιλιάδες τάφους. Εγκαταλελειμμένες τον 5ο αι. και αργότερα λεηλατημένες στην εποχή των βαρβαρικών επιδρομών, οι κατακόμβες είχαν ξεχαστεί και μόνο κατά τους τελευταίους αιώνες ανακαλύφθηκαν εκ νέου και επανεκτιμήθηκαν.

Ανάμεσα στους πολλούς θαλάμους είναι δυνατόν να αναφερθούν μερικοί που παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον.

  Ο θάλαμος της Δεομένης Ψυχής (Γυναίκας με πέπλο)

Ο θάλαμος χρονολογείται από τον 4ο αι. και πήρε το όνομά του από μία τοιχογραφία -πολύ καλά διατηρημένη- μίας καμάρας, που αναπαριστά γυναίκα με πέπλο σε στάση προσευχής, με τα χέρια υψωμένα. Η γυναίκα, κατά πάσα πιθανότητα, ήταν εκεί θαμμένη, συνεπώς απεικονίζεται και σε άλλες σημαντικές στιγμές της ζωής της: στον γάμο της και τη γέννηση ενός γιου. Στις άλλες πλευρές του θαλάμου υπάρχουν απεικονίσεις από την Παλαιά Διαθήκη (η σωτηρία των Τριών Παίδων εν καμίνω, του Ισαάκ από τη δική του θυσία και αυτή του Ιωνά από το κήτος) για να συμβολιστεί η σωτηρία μέσω της Σταυρικής Θυσίας. Στο κέντρο της οροφής, μια τοιχογραφία του "Καλού Ποιμένα" που φέρει ένα πρόβατο στους ώμους Του.

Το Ελληνικό Παρεκκλήσιο

Το παρεκκλήσιο είναι ένας χώρος που μία αψίδα τον διαιρεί σε δύο μέρη, πλούσια διακοσμημένος με έργα πομπηιανής τεχνοτροπίας, που χρονολογούνται από τον 2ο αι., σε απομίμηση μαρμάρου και γύψου. Οι απεικονίσεις -συχνά καλά διατηρημένες-  αναπαριστούν διάφορα περιστατικά από την [[Παλαιά Διαθήκη] και την Καινή Διαθήκη. Ιδιαίτερου ενδιαφέροντος είναι η «Προσκύνηση των μάγων», η «Ανάσταση του Λαζάρου» και η «Θεραπεία του παραλυτικού», που αποτελούν ορισμένες από τις αρχαιότερες απεικονίσεις αυτών των γεγονότων, που μας έχουν σωθεί. Ο κύκλος των τοιχογραφιών περιλαμβάνει κατόπιν παλαιοδιαθηκικές αναπαραστάσεις: ο (Δανιήλ στον λάκκο των λεόντων, Η Σωσάνα που παγιδεύεται από τους γέροντες, οι Τρεις Παίδες εν καμίνω, ο Μωυσής που κάνει να αναβλύσει νερό από τον βράχο), καθώς και μία απεικόνιση ενός ευχαριστιακού δείπνου (αρτοκλασίας), στο οποίο συμμετέχουν μερικοί άνδρες και μία γυναίκα.

Η Παναγία

Οι κατακόμβες της Πρίσκιλλας, αρχές του 3ου αι.. Ζωγραφική που απεικονίζει τη Μαρία με το Βρέφος στα γόνατά της, και δίπλα έναν προφήτη.

Στην οροφή του θαλάμου που στέγαζε έναν τάφο αφιερωμένο πιθανώς σε έναν μάρτυρα, διατηρείται ένα γύψινο, στο οποίο είναι ζωγραφισμένη η Παναγία ένθρονη με το Βρέφος στην αγκαλιά της και δίπλα της κάποιον προφήτη Βαρλαάμ, που δείχνει προς ένα αστέρι. Δεδομένων της τεχνοτροπίας και της τοποθεσίας (στο αρχικό τμήμα του κοιμητηρίου) συμπεραίνεται η χρονολόγηση της αναπαράστασης τον 3ο αι., ως εκ τούτου πιστεύεται ότι αυτή η εικόνα είναι, μετά την Προσκύνηση των Μάγων στο Ελληνικό Παρεκκλήσι, η αρχαιότερη απεικόνιση της Παναγίας και του Βρέφους που μας έχει διασωθεί.

Η Βασιλική και το μοναστήρι

Επάνω από τις κατακόμβες του πάπα Σιλβέστρου Α΄ είχε ανεγερθεί τον 4ο αι. μία βασιλική, η οποία, με τη σταδιακή εγκατάλειψη των αστικών περιοχών έξω από τα τείχη, καταστράφηκε σταδιακά και στη συνέχεια ξεχάστηκε. Τα ερείπιά της ανακαλύφθηκαν το 1890 και το 1906 επάνω στην αρχαία τοιχοποιία προχώρησε η ανύψωση τοίχων και η κατασκευή μίας στέγης, για να προστατευθεί ο χώρος. Προέκυψε επομένως μία νέα βασιλική, σύμφωνα με το πρότυπο της προηγούμενης.

Η σημερινή είσοδος των κατακομβών είναι στον Οίκο της Κατακόμβης της Πρίσκιλλας, που κτίστηκε το 1929 και είναι η έδρα των Αδελφών Βενεδικτίνων της Πρίσκιλλας, που μεριμνούν για τον χώρο.

Πάπες που ενταφιάστηκαν  στις Κατακόμβες

Οι Κατακόμβες της Πρίσκιλλας περιέχουν τα λείψανα 7 παπών:

• Άγιος Μαρκελλίνος
• Άγιος Μάρκελλος Α΄
•  Άγιος Σίλβεστρος Α΄
• Λιβέριος
• Άγιος Σιρίκιος
• Άγιος Κελεστίνος Α΄
• Βιγίλιος

Η Εικονική επίσκεψη στο Google Maps, οι Κατακόμβες της Πρίσκιλλας

Το Νοέμβριο του 2013, δημιουργήθηκε από το Google Maps η δυνατότητα να πραγματοποιήσει κάποιος μία εικονική περιήγηση στις κατακόμβες με το StreetView σε αυτό το link.

Βιβλιογραφία

• Sandro Carletti, Guida delle catacombe di Priscilla, a cura di Carlo Carletti, Pontificia Commissione di Archeologia Sacra, Città del Vaticano 1981.
• Fabrizio Bisconti - Barbara Mazzei - Raffaella Giuliani, La catacomba di Priscilla. Il complesso, i restauri, il museo, Tau, Todi 2013.

Σχετικά λήμματα

• Παλαιοχριστιανική τέχνη
• Οι κατακόμβες

Άλλα έργα

Άλλες πληροφορίες σχετικές με το θέμα Κατακόμβη Πρίσκιλλας
μπορείτε να βρείτε ψάχνοντας στα αδελφικά έργα της Βικιπαίδειας:

Ορισμoί λεξικού από το Βικιλεξικό
Εγχειρίδια από τα Βικιβιβλία
Αποφθέγματα από τα Βικιφθέγματα
Πηγαία κείμενα από τη Βικιθήκη
Εικόνες και πολυμέσα από τα Κοινά
Ειδησεογραφικές ιστορίες από τα Βικινέα