Επιτάλιο

Επιτάλιο
Επιτάλιο Επιτάλιο
Διοίκηση
Χώρα	Ελλάδα
Δήμος	Πύργου
Γεωγραφία
Νομός	Ηλείας
Υψόμετρο	40
Πληροφορίες
Παλαιά ονομασία	Αγουλινίτσα
Ταχ. κώδικας	270 58
Τηλ. κωδικός	26210

Γεώργιος Ξύδης (; - 1907), Μακεδονομάχος από την Αγουλινίτσα

Το Επιτάλιο είναι χωριό και έδρα της ομώνυμης Δημοτικής Κοινότητας του Νομού Ηλείας και βρίσκεται 7,29 χλμ. νοτιοανατολικά της πόλης του Πύργου σε υψόμετρο 40 μέτρων. Διοικητικά ανήκει στην Δημοτική Ενότητα Βώλακος του Δήμου Πύργου και έχει 1.469 μόνιμους κατοίκους σύμφωνα με την απογραφή του 2011. Στην Δημοτική Κοινότητα ανήκει και ο οικισμός Παραλία.

Γενικά στοιχεία

Σύντομη περιγραφή

Ιστορία - Γεωμορφολογία - Διοικητικές μεταβολές

Σήμερα το Επιτάλιο είναι μια μικρή κωμόπολη του Νομού Ηλείας με πληθυσμό 1.496 κατοίκων. Μέχρι και τις αρχές της δεκαετίας του ΄60, ήταν μια σφύζουσα από ζωή και εμπορική κίνηση κωμόπολη που ξεπερνούσε τους 4.000 κατοίκους.

Χτισμένη στις παρυφές του λόφου Ντάρντιζα, πνιγμένη στην βλάστηση, μόλις σε απόσταση 7 χλμ. από τον Πύργο και 3 χλμ. από την θάλασσα του Ιονίου και την εκβολή του Αλφειού ποταμού.

Στα χρόνια του Ομήρου η πόλη ονομαζόταν Θρύον. Στην Ραψωδία 10 της Ιλιάδας αναφέρονται στοιχεία για την συμμετοχή των κατοίκων στην τρωική εκστρατεία.

Μέχρι το 1970 στην περιοχή δέσποζε η Λιμνοθάλασσα της Αγουλινίτσης, καταλαμβάνοντας έκταση 33.000 τετραγωνικών μέτρων, εκτεινόμενη μέχρι τον Καϊάφα, λιμνοθάλασσα γνωστή για τα γευστικότατα χέλια, για τον πλούσιο υγροβιότοπο και για τον πλούτο που προσέφερε στην περιοχή. Σήμερα το μεγαλύτερο μέρος της αποξηρανθείσης λίμνης καλλιεργείται από τους αγρότες των γύρω χωριών.

Βορειοανατολικά του Επιταλίου, στην κορυφή του λόγου Ντάρντιζα βρίσκεται το Μοναστήρι της Ζωοδόχου Πηγής Επιταλίου, με κτήτορα την μοναχή Θεοπίστη Πέτσα την εξ Αιγίνης, με μικρή αδελφότητα μοναχών και εξαιρετική θέα στον Κυπαρισσιακό κόλπο.

Σε απόσταση τριών χλμ. νοτιοδυτικά του Επιταλίου βρίσκεται η ομώνυμη παραλία η οποία απέχει περί τα 500 μέτρα από τις εκβολές του ποταμού Αλφειού. Στην παραλία υπάρχει οικισμός αποτελούμενος από παραθεριστικές κατοικίες, επίσης τους θερινούς μήνες λειτουργεί τουριστικό περίπτερο .

Από 1-1-2011 ανήκει στον "Καλλικρατικό" Δήμο Πύργου και στη Δημοτική ενότητα Βώλακος. Μέχρι το 1927 ονομαζόταν Αγουλινίτσα οπότε μετονομάστηκε σε Επιτάλιο από το όνομα της αρχαίας πόλης που βρισκόταν στην περιοχή .

Η Αγουλινίτσα από τα πρώτα χρόνια της ανεξαρτησίας του Ελληνικού κράτους και μέχρι το 1912, υπήρξε η έδρα του Δήμου Βώλακος που τον συναποτελούσαν τα χωριά: Αλφειούσα, Αγρίδι, Ανεμοχώρι και Λαδικό. Τότε έγινε Κοινότητα. Το 1997, με το "Πρόγραμμα Καποδίστριας" ο Δήμος Βώλακος επανασυστήθηκε με πληθυσμό συνολικά περίπου 3.500 κατοίκους, το Επιτάλιο ορίστηκε εκ νέου έδρα του Δήμου, αυτήν την φορά χωρίς τον οικισμό Λαδικό, που εν' τω μεταξύ μαζί με τον οικισμό Ρίσσοβο αποτέλεσαν το Καλλίκωμο, νέο οικισμό επί της εθνικής οδού Πύργου-Κυπαρισσίας, που προσαρτήθηκε στον Δήμο Σκυλλούντος . Ο νέος Δήμος Βώλακος αποτελούνταν τώρα από τις Δημοτικές ενότητες: Επιτάλιο, Αλφειούσα, Ανεμοχώρι, Αγρίδι. Όμως η ζωή του Δήμου στην νέα αυτή περίοδο κράτησε μόλις 12 χρόνια.

Το 2011 το "Πρόγραμμα Καλλικράτης" προσάρτησε τον μικρό αλλά εύρωστο οικονομικά Δήμο Βώλακος σε εκείνον του Πύργου .

Τοπική κοινωνία

Οι κάτοικοι στην πλειονότητα τους ασχολούνται με τη γεωργία και την κτηνοτροφία. Κυριότερες καλλιέργειες: ελιές, τομάτα, κηπευτικά, καλαμπόκι, βαμβάκι, καρπούζι.

Εκτός από το Δημοτικό Σχολείο, το Νηπιαγωγείο και τον Παιδικό Σταθμό, λειτουργεί και το Γυμνάσιο Επιταλίου, τώρα πια με μικρό αριθμό μαθητών.

Το Επιτάλιο έχει ποδοσφαιρική ομάδα η οποία αγωνίζεται στο τοπικό ερασιτεχνικό πρωτάθλημα Ηλείας με την ονομασία «Α.Ο. Αλφειός Επιταλίου», ενώ κατά το παρελθόν αθλητές του κατέκτησαν τίτλους και σημαντικές επιδόσεις σε κλασικά αθλήματα.

Επίσης δραστηριοποιείται με εκδηλώσεις και ο "Σύλλογος Γυναικών Βώλακος".

Παλιότερα λειτουργούσε δανειστική Κοινοτική Βιβλιοθήκη και κατόπιν το Πολιτιστικό Κέντρο του Δήμου Βώλακος, επίσης δραστηριοποιείτο ο "Σύλλογος φίλων βιβλιοθήκης Διονύσης Καππόπουλος", ο Πολιτιστικός Σύλλογος Επιταλίου "Η Αγουλινίτσα" με ερασιτεχνικό θεατρικό τμήμα και δανειστική βιβλιοθήκη, το Σύστημα των Προσκόπων Επιταλίου και πολύ παλιότερα η "Λέσχη Φιλευθέρων".

Γύρω στο 2000 με πρωτοβουλία του Θανάση Μακρυδημήτρη στήθηκε ένα μικρό Λαογραφικό Μουσείο στην αίθουσα του Πολιτιστικού Κέντρου, με αντικείμενα της καθημερινής ζωής στο χωριό, Μουσείο που δεν λειτούργησε ποτέ. Πρόσφατα ιδρύθηκε Πολιτιστικός Σύλλογος με την επωνυμία "Επί της αλός" με χώρο των δραστηριοτήτων του την οικία Μαστροβασιλοπούλου, ένα πανέμορφο νεοκλασικό κτίριο, από τα ελάχιστα που διασώθηκαν.

Δημογραφικά στοιχεία

Η εξέλιξη του μόνιμου πληθυσμού της έδρας της Τοπικής Κοινότητας τον 21ο αιώνα είναι η εξής:

Έτος	Πληθυσμός
2001	1772
2011	1469

Σημειώσεις

Σχετική βιβλιογραφία

Από τον Σύλλογο Επιταλιωτών της Αθήνας "Ο Αλφειός", εκδίδεται ανελλιπώς από το 1978 η εφημερίδα "Επιταλιώτικα Νέα", με τοπική ειδησεογραφία, ιστορικά, λογοτεχνικά και λαογραφικά κείμενα.

Περισσότερα ιστορικά στοιχεία για το Επιτάλιο και την ευρύτερη περιοχή από την αρχαιότητα μέχρι τα πρώτα χρόνια μετά τον Β΄ παγκόσμιο πόλεμο, ιδιαιτέρως για τον ρόλο και την συμμετοχή της Αγουλινίτσας στην Επανάσταση του 1821, μπορεί να βρει κάθε ενδιαφερόμενος στο βιβλίο του Θανάση Μακρυδημήτρη "Από το Θρύον στο σημερινό Επιτάλιο" (2005).

Επίσης ηθογραφικά και ιστορικά στοιχεία για το Επιτάλιο και την περιοχή, μια καταγραφή της τοπικής κοινωνίας στα χρόνια της ακμής, επιχειρεί ο Δημήτρης Χίλιος (1960) στο μυθιστόρημά του "Με το σφύριγμα του τραίνου", (εκδόσεις Πατάκη, 2001), που εκτυλίσσεται στην κωμόπολη. Στο μυθιστόρημα το τοπίο περιγράφεται με ακρίβεια, η πολιτική ιστορία του τόπου επίσης, η ηθογραφία του, οι συνήθειες και η καθημερινότητα των κατοίκων οι γλωσσικοί ιδιωματισμοί καταγράφονται, χρονολογικά η αφήγηση φτάνει μέχρι το 1965 .

Το 2019 ο γιατρός Βάσος Πουλόπουλος έγραψε και κυκλοφόρησε το βιβλίο "ΤΟ ΧΩΡΙΟ ΑΓΟΥΛΙΝΙΤΣΑ" με ιστορικά στοιχεία, νοσταλγικά λογοτεχνικά κείμενα και φωτογραφικό υλικό που φωτίζουν μια ακμάζουσα άλλοτε οικονομικά και κοινωνικά κωμόπολη και έναν κόσμο που χάθηκε.

Η Αγουλινίτσα, σημερινό Επιτάλιο, είναι ο τόπος που γεννήθηκε το 1917 ο ποιητής Τάκης Σινόπουλος, μιας και ο πατέρας του υπηρετούσε ως καθηγητής στο ημιγυμνάσιο Αγουλινίτσας. Ο ποιητής έζησε στον Περισσό ασκώντας το επάγγελμα του ιατρού και πέθανε ξαφνικά το Πάσχα του 1981 σε ένα ταξίδι του στον Πύργο. Σχετικές αναφορές στην Αγουλινίτσα και στην λίμνη κάνει ο ίδιος στο έργο του "Νυχτολόγιο".

"...Τελικά με θρέψανε τρία ποτάμια. Ο Ερύμανθος (Ντουάνα), ο Λάδωνας, ο Αλφειός. Κάπου κοντά στ' Άσπρα Σπίτια και το Μπέλεσι τα ποτάμια σμίγουν, γίνονται Αλφειός που κυλάει έξω από τα Ολύμπια και παρακάτω χύνεται στη θάλασσα, κοντά στην Αγουλινίτσα - το χωριό που γεννήθηκα - το σπίτι που γεννήθηκα - η κυρία Ρούσα Βενέτα Σινοπούλου - ο καθηγητής κ. Γιώργης Σινόπουλος - τα κουνούπια της Αγουλινίτσας - το κρασί και το λάδι της Αγουλινίτσας - τα ψάρια και τα χέλια από τη λίμνη της Αγουλινίτσας - τώρα την ξέραναν, πάει κι αυτή..."

Ο Τάκης Σινόπουλος γεννήθηκε σε ένα υπέροχο νεοκλασικό σπίτι που ανήκε στην οικογένεια του επίσης συγγραφέα και ποιητή Τζίμη Παπανικολόπουλου και κατεδαφίστηκε μετά τους σεισμούς του 1993 στην Ηλεία.

Απόμεινε μονάχα η πινακίδα. Οδός Τάκη Σινόπουλου.

---

Σχετικά με το ΑΡΧΑΙΟ ΕΠΙΤΑΛΙΟ μεταφέρουμε πληροφορίες από ένα κείμενο του Σταύρου Φωτόπουλου

---

Το Αρχαίο Επιτάλιο: Δια των προσφάτων ευρημάτων της ανασκαφής Επιταλίου η περιοχή αποκτά μέγα αρχαιολογικό ενδιαφέρον... (Πέτρος Θέμελης, Αρχαιολόγος) Αρχές του 1967 και η κατασκευή του αρδευτικού έργου της Επιταλιώτικης πεδιάδας από το φράγμα του Φλόκα βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη. Κατάντη της εθνικής οδού Πύργου - Κυπαρισσίας και σε μικρή απόσταση από αυτήν, κάτω από τον λόφο του Αϊ-Γιώργη, γίνονται οι χωματουργικές εργασίες του κύριου αρδευτικού αγωγού, σε ένα έδαφος εντελώς γαιώδες-αργιλλώδες, που θα κατανείμει νερό του Αλφειού από το φράγμα Φλόκα στο δευτερεύον αρδευτικό δίκτυο. Τότε τα σκαπτικά μηχανήματα που εργάζονται κοντά στην γέφυρα της Ε.Ο., σκοντάφτουν σε λίθινες κατασκευές, καλυμμένες από χώμα.

Η πεποίθηση ότι βρέθηκαν αρχαιότητες ήταν πλέον αναμενόμενη αφού από το ίδιο έργο είχαν εντοπιστεί αρχαιότητες στην Σαλμώνη, στο Φλόκα και το Στρέφι του νομού μας. Το αρχαίο Επιτάλιο, που ο Αλφειός προστάτευσε με τις προσχώσεις του για εκατοντάδες χρόνια, κατά αυτόν τον τυχαίο τρόπο βλέπει μετά από μεγάλο διάστημα πάλι το φως του ήλιου. Το τότε Υπουργείο Δημοσίων Έργων, υπεύθυνο για την κατασκευή του αρδευτικού έργου, χρηματοδοτεί την ανασκαφική έρευνα που αναλαμβάνει να εκτελέσει η Ζ΄Εφορεία της αρχαιολογικής υπηρεσίας με έδρα την Αρχαία Ολυμπία. Η ανασκαφική έρευνα θα γίνει από τον αρχαιολόγο Πέτρο Θέμελη ως υπεύθυνο, με την βοήθεια των συναδέλφων του Γ. Μάντζιο και Ιω. Ψυχογιού ενώ η αρχιτέκτων Ευγ. Καστρίδου επιμελήθηκε τα σχέδια των κατόψεων των ευρημάτων.

Τον αρχαιολόγο Πέτρο Θέμελη συνάντησα τον Φεβρουάριο του 2008 σε μια παρουσίασή του στο ΤΕΕ στην Αθήνα για τον μηχανισμό της Ελεύθερνας. Εκμεταλευόμενος την ευκαιρία τον παρακάλεσα να μου δώσει την δημοσιευμένη στο Αρχαιολογικό Δελτίο εργασία του για τις ανασκαφές στο αρχαίο Επιτάλιο, πράγμα που έκανε τις επόμενες μέρες με ιδιαίτερη ευγένεια. Στην σύντομη συζήτησή μας θυμήθηκε τις δύσκολες μέρες των ανασκαφών στο Επιτάλιο, τα κουνούπια που μάστιζαν την περιοχή μας , την σπουδαιότητα του αρχαιολογικού χώρου, την προσπάθεια που παρέμεινε ημιτελής. Ο Θεσσαλονικιός την καταγωγή Πέτρος Θέμελης καθηγητής Κλασσικής Αρχαιολογίας σήμερα, παράτησε την φιλολογία για χάρη της αρχαιολογίας μαθητεύοντας αρχικά στην ανασκαφή της Βεργίνας. Από την Βεργίνα στην Πέλλα, το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, την Ολυμπία (όπου ασχολήθηκε με το Αρχαίο Επιτάλιο), τους Δελφούς, την Ερέτρια την Ελεύθερνα, είναι μερικές από τις περιοχές εργασίας του. Τα τελευταία χρόνια ασχολείται εντατικά συνδέοντας το όνομά του με τις ανασκαφές της πόλης που έκτισε ο Επαμεινώνδας το -369, την αρχαία Μεσσήνη.

Επιστρέφουμε στις ανασκαφές του Αρχαίου Επιταλίου που ξεκίνησαν την 1η Αυγούστου και περατώθηκαν την 30η Νοεμβρίου του 1967.

Ο χώρος που εντοπίστηκαν αρχαιότητες καταλαμβάνει μία έκταση μορφής ορθογωνίου, μήκους 800m και πλάτους 30m, δηλ. περίπου 24 στρέμματα. Ο τεράστιος αυτός χώρος δεν ήταν φυσικά δυνατόν να ερευνηθεί σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα. Έτσι η ανασκαφή περιορίστηκε σε τέσσερα τμήματα, τους τομείς I, II, III, και IV όπως ονομάστηκαν από τους αρχαιολόγους. Ο τομέας ΙΙΙ είναι ο πλησιέστερος προς τον Αλφειό, ενώ νότια με κατεύθυνση το Ανεμοχώρι ακολουθούν οι τομείς IV, II και Ι. Σε γενικές γραμμές η χρονολόγηση των αρχαιοτήτων ξεκινά από τον νεώτερο τομέα Ι προς τον αρχαιότερο τομέα ΙΙΙ που είναι και ο αρχικός αστικός πυρήνας του Αρχαίου Επιταλίου.Τα ευρήματα ανά τομέα ανασκαφής όπως περιγράφονται στην εργασία του Πέτρου Θέμελη ως εξής:

Τομέας Ι: Ο τομέας Ι βρίσκεται στην περιοχή της εισόδου του περιφραγμένου σήμερα αρχαιολογικού χώρου και είναι τα πρώτα ευρήματα που αντικρύζει ο επισκέπτης. Ανατολικά της εισόδου έχουν αποκαλυφθεί τμήμα ρωμαϊκού βαλανείου με τρία υπόκαυστα, +3ος αιώνας, καθώς και μεγάλη ημικυκλική δεξαμενη με μολύβδινο αποχετευτικό αγωγό.

Η Ημικυκλική Δεξαμενή με την σωζόμενη επένδυσή της. Δυτικά του βαλανείου διέρχεται αγωγός νερού κατασκευασμένος από ασβεστοκονίαμα με κάλυψη από κεραμίδια στέγης. Ο αγωγός νερού ξεκινούσε από πέτρινο πηγάδι βάθους 3,50m, που όταν το καθάρισαν οι αρχαιολόγοι ανέβλυσε καθαρό νερό. Βόρεια του βαλανείου αποκαλύφθηκε συγκρότημα τριών συνεχόμενων δωματίων, διαφόρων φάσεων κατασκευής του +2ου μέχρι του +4ου αιώνα. Ένα μεγάλο δωμάτιο διαστάσεων 23m μήκος και 22m πλάτος περιείχε τρία μεγάλα πιθάρια και πιθανότατα είχε χρήση εργαστηρίου κεραμικών αντικειμένων που ψήνονταν στα πιθάρια. Δυτικά του βαλανείου και κοντά στην είσοδο του χώρου υπάρχει μεγάλος κεραμεικός κλίβανος διαμέτρου 4,50m περίπου, που χρησιμοποιείτο για το ψήσιμο οικιακών αγγείων που χρονολογείται από τον +2ο αιώνα.

Ο Κεραμικός κλίβανος. Σε βαθύτερα στρώματα του τομέα Ι, βρέθηκαν πολλά θραύσματα αγγείων ελληνιστικών χρόνων, αγγεία, λυχνάρια και ίχνη κτιρίων της ίδιας περιόδου, που είχαν ενσωματωθεί στα ρωμαϊκά οικοδομήματα.

Τομέας ΙΙ: Ο τομέας ΙΙ βρίσκεται βόρεια του Ι και μεταξύ του Ι και του ΙV. Εδώ αποκαλύφθηκε μεγάλο ορθογώνιο οικοδόμημα μήκους 22m και πλάτους 13m με τοίχους πάχους 1,00m. Το μέγεθος του κτιρίου δηλώνει ότι πρόκειται για δημόσιο κτίριο ή ναό πιθανότατα της Ήρας. Από το κτίριο που χρονολογείται στους πρώιμους ελληνιστικούς χρόνους, έχουν σωθεί μόνο τα θεμέλιά του. Από πρόχειρη κατασκευή που υπάρχει πάνω από την θεμελίωση, φαίνεται ότι το κτίριο χρησιμοποιήθηκε σαν αποθήκη πιθαριών μέχρι και το τέλος του +4ου αιώνα. Σε κοντινή απόσταση από το κτίριο βρέθηκε λίθινη κολώνα ύψους 1,50m και διαμέτρου 0,30m, που έφερε λατινική επιγραφή. Η επιγραφή χρονολογείται την εποχή του αυτοκράτορα Τραϊανού του -117 και αποτελεί το πρώτο μέχρι σήμερα γραπτό μνημείο του αρχαίου Επιταλίου.

Τομέας ΙΙI: Ο τομέας ΙΙΙ είναι ο πλησιέστερος προς τον Αλφειό και ο αρχαιότερος όλων. Τα κτίρια που έχουν κατασκευαστεί στον τομέα χρονολογικά έγιναν σε τέσσερις επάλληλες φάσεις. Η φάση Α περιλαμβάνει ορθογώνιο περίβολο κάποιου ναού του τέλους του -4ου αιώνα, που ενσωματώθηκε σε άλλα κτίρια κατά τον -2ο και -1ο αιώνα. Στην ίδια εποχή κατατάσσεται μεγαλόσχημη οικία με δωμάτιο λουτρού και πήλινο λουτήρα. Από την φάση Β σώζεται μόνο τοίχος θεμελιώσεως του -3ου αιώνα. Η φάση Γ περιλαμβάνει μεγάλο σπίτι με δύο συνεχόμενα δωμάτια και διάδρομο, που χρονολογείται στον +2ο ή +3ο αιώνα. Η φάση Δ περιλαμβάνει τοίχο πρόχειρα κατασκευασμένο, του δεύτερου μισού του +4ου αιώνα.

Τομέας IV: Ο τομέας ΙV βρίσκεται μεταξύ του ΙΙΙ και του ΙΙ και περιλαμβάνει Ρωμαικό νεκροταφείο. Στον τομέα υπάρχουν επίσης και τάφοι Κλασσικών χρόνων, όπου βρέθηκε και λυχνάρι σε καλή κατάσταση. Στην περιοχή του τομέα IV βρέθηκαν θραύσματα αγγείων Μεσοελλαδικής και Υστεροελλαδικής εποχής μέσα στην αμμώδη επίχωση που κάλυπτε τους τάφους. Πολλά από τα θραύσματα αυτά είχαν παρασυρθεί από τα όμβρια από τον Μηκυναϊκό χώρο του λόφου του Αϊ-Γιώργη, το Ομηρικό Θρύο, ενώ άλλα ανήκαν σε Μεσοελλαδικούς τάφους.

Κινητά ευρήματα: Οι ανασκαφές στον χώρο του αρχαίου Επιταλίου, έφεραν στο φως μεγάλο αριθμό σημαντικών κινητών ευρημάτων, που σήμερα βρίσκονται στο μουσείο της αρχαίας Ολυμπίας, όπως: 1. Νομίσματα, 142 χάλκινα και 6 αργυρά. Το παλαιότερο είναι στατήρας Θηβών του -395 έως -387 και το καλύτερο ποιοτικά στατήρας Φιλίππου Β΄του -359 έως -336. Τα νεώτερα είναι ασσάρια (ορειχάλκινα νομίσματα) του τέλους του +4ου αιώνα. 2. Χάλκινα μικροαντικείμενα, όπως λαβές αγγείων, πόρπες, περόνες, κρίκοι, καρφιά κλπ. 3. Σιδερένια αντικείμενα όπως εργαλεία και καρφιά. 4. Μολύβδινα, όπως μολυβδοχρήσεις συνδέσμων και ελάσματα. 5. Λυχνάρια Κλασσικών , Ελληνιστικών και Ρωμαϊκών χρόνων αρκετά από κορινθιακά εργαστήρια. 6. Αγγεία πήλινα του -4ου  αιώνα μέχρι του  αιώνα, πιάτα με επιγραφές καθώς και ασυνήθιστα μεγάλο πήλινο κύπελλο. 7. Ειδώλια πήλινα και κεφάλι γυναίκας του -4ου αιώνα. 8. Εκατοντάδες γυάλινα θραύσματα αγγείων που πιθανότατα κατασκευάζονταν στον τομέα Ι.
Ο αρχαιολογικός χώρος σήμερα: Από το 1967 μέχρι το 2013 έχουν περάσει 46 περίπου χρόνια. Πέραν της περίφραξης που έγινε, ο αρχαιολογικός χώρος του Επιταλίου παραμένει στην κατάσταση που τον άφησε ο Πέτρος Θέμελης.

Ότι καλύτερο και σημαντικότερο πολιτιστικά δωρήθηκε στο Επιτάλιο τον τελευταίο αιώνα, παραμένει απαξιωμένο, εν πολλοίς άγνωστο, αναξιοποίητο.

Ένας αρχαιολογικός χώρος με ευρήματα οκτώ αιώνων, παραμένει στην αφάνεια και στο περιθώριο. Ουδείς ενδιαφέρεται για την συνέχιση των ανασκαφών, την βελτίωση του αρχαιολογικού χώρου εσωτερικά και του χώρου που τον περιβάλλει. Ο χώρος έχει τραγικές ελλείψεις σε εύκολη προσπέλαση, χώρο στάθμευσης αυτοκινήτων, διαμόρφωση τρόπου κίνησης επισκεπτών μέσα και έξω από τον χώρο, ανάδειξη και επισήμανση των αρχαιοτήτων, φύλαξης, τρόπου λειτουργίας. Κι όμως το αρχαίο Επιτάλιο, όπως και το μυκηναϊκό Θρύο, αξίζουν και απαιτούν καλύτερη μεταχείριση από όλους και ιδιαίτερα από αυτούς που τα θεωρούν (πολιτιστική) κληρονομιά τους.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• https://www.eetaa.gr/index.php?tag=dkmet_details&id=2268 Διοικητικές μεταβολές Επιτάλιο Ηλείας (1912-1997)
• https://www.eetaa.gr/index.php?tag=oikmet_details&id=11880 Διοικητικές μεταβολές Επιτάλιο Ηλείας (1939-1997-2010)