Χαλκονικέλιο

Το διάγραμμα φάσεων Cu–Ni.

Το χαλκονικέλιο είναι κράμα χαλκού, νικελίου (σε περιεκτικότητα λιγότερο από το 50% κ.β.) και προσμίξεις σκληρυντικών μετάλλων, όπως ο σίδηρος (0,5 - 6%) και το μαγγάνιο (0,3 - 1%).

Βασική ιδιότητα του χαλκονικέλιου είναι ότι δεν διαβρώνεται εύκολα από το θαλασσινό νερό. Ιδιότητα που αυξάνεται όσο ψηλότερη είναι η περιεκτικότητα σε νικέλιο. Για τον λόγο αυτό χρησιμοποιείται ευρέως σε μεταλλικά μέρη σκαφών.

Το κράμα αυτό διατίθεται στο εμπόριο σε μορφή πλακών, ελασμάτων, ταινιών, σωλήνων, ράβδων και συρμάτων. Η πιο ευρεία πάντως χρήση του είναι στην παραγωγή κερμάτων με ασημένια απόχρωση. Στην νομισματοκοπία, η αναλογία του κράματος είναι περίπου 75% κ.β. χαλκός και 25% κ.β. νικέλιο. Χρησιμοποιείται επίσης για την παραγωγή ανθεκτικών ηλεκτρικών αντιστάσεων και θερμοστοιχείων.

Ιστορία

Χαλκονικέλινο κέρμα του βασιλιά Πανταλέοντος, περί το 170 π.Χ. Εμπρός: Ο Διόνυσος με στεφάνι αμπέλου. Πίσω: Μαύρος πάνθηρας αγγίζει αμπέλι με το αριστερό του πόδι. Και η επιγραφή: ΒΑΣΙΛΕΩΣ ΠΑΝΤΑΛΕΟΝΤΟΣ.

Η δημιουργία κράματος χαλκονικελίου ήταν γνωστή στους Κινέζους ήδη από τον τρίτο αιώνα προ Χριστού. Το κράμα αυτό ονομαζόταν «λευκός χαλκός».

Κατά τους Ελληνιστικούς χρόνους, οι βασιλείς της Βακτριανής (περί το σημερινό Αφγανιστάν) Αγαθοκλής και Πανταλέων ήταν οι πρώτοι παγκοσμίως που χρησιμοποίησαν κράμα χαλκονικελίου (σε αναλογία 75/25) για την κοπή κερμάτων. Η γεωγραφική γειτνίαση ίσως υποδηλώνει και μεταφορά τεχνογνωσίας από την Κίνα, δηλαδή είτε χαλκονικέλινων κινέζικων κερμάτων, είτε κινέζων ειδικών τεχνιτών.

Κράμα χαλκονικελίου για παραγωγή κερμάτων χρησιμοποιήθηκε έκτοτε ξανά μόλις τον 19ο αιώνα. Χαλκονικέλιο χρησιμοποιείται και στα κέρματα του ενός και των δύο ευρώ.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• A. Sagal, "Copper Alloys – Copper/Nickel Alloys", AZoM.com, 2007 (;).