Άνω Δολιανά Αρκαδίας: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Περιεχόμενο που διαγράφηκε Περιεχόμενο που προστέθηκε
Χωρίς σύνοψη επεξεργασίας
Διάσωση 1 πηγών και υποβολή 0 για αρχειοθέτηση.) #IABot (v2.0
Γραμμή 126: Γραμμή 126:
Το χωριό διαθέτει ποδοσφαιρικό γήπεδο με φυσικό χλοοτάπητα, το οποίο επισκέπτονται ποδοσφαιρικοί σύλλογοι για την καλοκαιρινή τους προετοιμασία, καθώς και ένα ανοικτό γήπεδο [[καλαθοσφαίριση|καλαθοσφαίρισης]].
Το χωριό διαθέτει ποδοσφαιρικό γήπεδο με φυσικό χλοοτάπητα, το οποίο επισκέπτονται ποδοσφαιρικοί σύλλογοι για την καλοκαιρινή τους προετοιμασία, καθώς και ένα ανοικτό γήπεδο [[καλαθοσφαίριση|καλαθοσφαίρισης]].


Από το 2015 ο Κεντρικός Πατριωτικός Σύλλογος Δολιανών διοργανώνει τον "Ορεινό Ημιμαραθώνιο Δολιανών", αγώνα 21 χιλιομέτρων [[Τρέξιμο|τρεξίματος]], κατά τα τέλη Μαΐου με μέσα Ιουνίου. Είναι μία διοργάνωση βουνού η οποία από το 2017 αναβαθμίστηκε και τελεί υπό την αιγίδα του [[ΣΕΓΑΣ]].<ref>[http://segas.gr/index.php/el/calendar/calendar-2017-menu/roadevents-2017 segas.gr - Αγωνιστικό πρόγραμμα δρόμων σε δημόσιο δρόμο και βουνού - 2017]</ref><ref>[http://www.segas.gr/index.php/calendar/calendar-2019/roadevents-2019 segas.gr - Αγωνιστικό πρόγραμμα δρόμων σε δημόσιο δρόμο και βουνού - 2019]</ref> Παράλληλα διεξάγεται αγώνας 5 χιλιομέτρων για τους λιγότερο έμπειρους δρομείς και αγώνας 1000 μέτρων για παιδιά.
Από το 2015 ο Κεντρικός Πατριωτικός Σύλλογος Δολιανών διοργανώνει τον "Ορεινό Ημιμαραθώνιο Δολιανών", αγώνα 21 χιλιομέτρων [[Τρέξιμο|τρεξίματος]], κατά τα τέλη Μαΐου με μέσα Ιουνίου. Είναι μία διοργάνωση βουνού η οποία από το 2017 αναβαθμίστηκε και τελεί υπό την αιγίδα του [[ΣΕΓΑΣ]].<ref>{{Cite web |url=http://segas.gr/index.php/el/calendar/calendar-2017-menu/roadevents-2017 |title=segas.gr - Αγωνιστικό πρόγραμμα δρόμων σε δημόσιο δρόμο και βουνού - 2017 |accessdate=2017-03-07 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20170519114302/http://segas.gr/index.php/el/calendar/calendar-2017-menu/roadevents-2017 |archivedate=2017-05-19 |url-status=dead }}</ref><ref>[http://www.segas.gr/index.php/calendar/calendar-2019/roadevents-2019 segas.gr - Αγωνιστικό πρόγραμμα δρόμων σε δημόσιο δρόμο και βουνού - 2019]</ref> Παράλληλα διεξάγεται αγώνας 5 χιλιομέτρων για τους λιγότερο έμπειρους δρομείς και αγώνας 1000 μέτρων για παιδιά.


==Δραστηριότητες==
==Δραστηριότητες==

Έκδοση από την 10:32, 6 Οκτωβρίου 2019

Συντεταγμένες: 37°23′11″N 22°29′55″E / 37.386484°N 22.498617°E / 37.386484; 22.498617

Άνω Δολιανά
Άποψη των Άνω Δολιανών
Άνω Δολιανά is located in Greece
Άνω Δολιανά
Άνω Δολιανά
Διοίκηση
ΧώραΕλλάδα
ΔήμοςΒόρειας Κυνουρίας
Γεωγραφία και Στατιστική
ΝομόςΑρκαδίας
Υψόμετρο1000μ.
Πληθυσμός90[3] (2011)
Πληροφορίες
Ονομασία κατοίκωνΔολιανίτες
Ταχ. κώδικας220 13
Τηλ. κωδικός2710

Τα Άνω Δολιανά (ή και Δολιανά) είναι πετρόχτιστο χωριό στην επαρχία Βόρειας Κυνουρίας της Αρκαδίας, το οποίο έχει χαρακτηριστεί παραδοσιακός οικισμός.[4][5] Το χειμώνα κατοικείται από λιγοστούς οικιστές, καθώς οι περισσότεροι διαχειμάζουν στα Κάτω Δολιανά και αρκετοί επιστρέφουν σε αυτό την άνοιξη. Στην απογραφή του 2011 είχε 90 κατοίκους. Τα τελευταία χρόνια γνωρίζει αξιόλογη τουριστική ανάπτυξη ήπιας μορφής, με σημαντικό αριθμό επισκεπτών, ιδιαίτερα τα Σαββατοκύριακα της χειμερινής περιόδου.

Τοποθεσία

Μικρός καταρράκτης στο ρέμα του Αϊ Γιαννιού

Ο οικισμός βρίσκεται στο νότιο περίγυρο της πεδιάδας της Τρίπολης. Εκτείνεται σε υψόμετρο μεταξύ των 950 και 1.050 μέτρων, χτισμένος αμφιθεατρικά στις βόρειες πλαγιές του Πάρνωνα, μέσα στα έλατα, τις καστανιές, τα πλατάνια και τις κερασιές, περιβαλλόμενος από ρεματιές και μικρούς καταρράκτες. Το χωριό απλώνεται σε δύο γειτονιές και έχει θέα το οροπέδιο της Τρίπολης, με τον οπτικό ορίζοντα να φθάνει ως τα όρη Μαίναλο, Αρτεμίσιο, Χελμό και Ερύμανθο.

Πληροφορίες

Το χωριό χρησιμοποιείτο τα παλαιότερα χρόνια ως πρωτεύον τόπος διαμονής των Δολιανιτών, οι οποίοι ασχολούνταν κυρίως με την εκτροφή ζώων και γι' αυτό το λόγο είχαν εγκατασταθεί στα ορεινά. Τα Κάτω Δολιανά χρησιμοποιούντο ως δευτερεύων οικισμός, στον οποίο οι κάτοικοι μετανάστευαν κατά τους χειμερινούς μήνες για την προστασία των ζώων από το κρύο και το χιόνι. Παράλληλα δινόταν χρόνος στα ορεινά βοσκοτόπια για να αναζωογονηθούν. Με τον εκσυγχρονισμό της ζωής όμως και τη μεταστροφή της κύριας ασχολίας των κατοίκων από την κτηνοτροφία στην καλλιέργεια, κυρίως της ελιάς, οι ρόλοι των δύο οικισμών αντιστράφηκαν. Με την πάροδο των χρόνων και λόγω αυτής της εγκατάλειψης του ρόλου του ως βασικός οικισμός των κατοίκων, κατάφερε να διατηρήσει ανέπαφο το γραφικό χαρακτήρα του, αποφεύγοντας τις εκτεταμένες ανθρώπινες παρεμβάσεις της σύγχρονης εποχής.

Εθιμικά, η κυριότερη επιστροφή στο ορεινό χωριό των κατοίκων από τα Κάτω Δολιανά, αλλά και των εσωτερικών μεταναστών και των παλινοστούντων, γίνεται την εβδομάδα που λαμβάνει χώρα η γιορτή της Παναγίας. Ειδικά κατά την παραμονή και ανήμερα, δηλαδή στις 14 και 15 Αυγούστου, η συγκέντρωση των Δολιανιτών στον οικισμό κορυφώνεται. Παράλληλα, τις ημέρες αυτές συνηθίζεται να διοργανώνονται εορταστικές και άλλες εκδηλώσεις, όπως παραδοσιακό γλέντι στην πλατεία ή στο γήπεδο του χωριού, κινηματογραφικές προβολές, αλλά και Γιορτές της Νεολαίας στο εκκλησάκι του Αϊ Γιάννη.[6][7][8]

Η κορυφή του Αϊ-Λια με τις κεραίες

Η κορυφή του Αϊ-Λια που δεσπόζει επάνω από το χωριό, λόγω του μεγάλου υψομέτρου της (1.390 μέτρα) χρησιμοποείται σαν τηλεπικοινωνιακός κόμβος με πομπούς σήματος για τον ΟΤΕ, την τηλεόραση, το ραδιόφωνο και την κινητή τηλεφωνία της ευρύτερης περιοχής. Είναι προσβάσιμη με δρόμο μήκους 4 χιλιομέτρων που ξεκινάει από τα Δολιανά. Εδώ, στις 20 Ιουλίου του Προφήτη Ηλία, κάτοικοι συγκεντρώνονται στο ομώνυμο εκκλησάκι που βρίσκεται επάνω από το χωριό, σε υψόμετρο 1.280 μέτρων και τελούν δοξολογία.[9][10]

Το χωριό διαθέτει ένα μικρό, μαρμάρινο θέατρο, κατασκευασμένο το 2000, το οποίο βρίσκεται κοντά στο Δασικό Χωριό.

Ιστορία

Αρχαία λατομεία

Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο Αθηνών: Γλυπτά του Δαμοφώντα από το ναό της Δέσποινας στη Λυκόσουρα. Από αριστερά προς τα δεξιά: Άρτεμις, Δήμητρα, πέπλο Δέσποινας, Άνυτος (Τιτάνας), θηλυκός Τρίτων (θραύσμα από το θρόνο). Τα εκθέματα 2 και 3 είναι από μάρμαρο Δολιανών.

Βορειοδυτικά της κοινότητας, στις θέσεις «Αλεπότρυπες» και «Ψοφιαίικα», βρίσκονται αρχαία λατομεία που χρονολογούνται από την αρχαϊκή-κλασική εποχή και παράγουν το ομώνυμο τοπικό μάρμαρο Δολιανών,[11] το οποίο είναι χρώματος λευκού, με τόνο προς το κυανότεφρο ή ανοικτοκυανότεφρο.[12][13] Είναι από τα ποιοτικότερα μάρμαρα της Πελοποννήσου, παρουσιάζοντας ομοιότητες με το Πεντελικό μάρμαρο της Αττικής, παρ' όλο που δε φτάνει τα ποιοτικά χαρακτηριστικά του τελευταίου.[14] Χρησιμοποιήθηκε συνηθέστερα ως δομικός λίθος και σπανιότερα στη γλυπτική.

Μεταξύ άλλων χρησιμοποιήθηκε:

Επίσης πιθανολογείται ότι χρησιμοποιήθηκε σε αγάλματα στην Αρχαία Ολυμπία και στη Βάση της Μαντίνειας.[19]

Ελληνική Επανάσταση

Προτομή του Νικηταρά στο ρέμα του Τσάκωνα, εκεί όπου εξελίχθηκε η Μάχη των Δολιανών.

Στις 18 Μαΐου του 1821, κατά τη διάρκεια της Ελληνικής Επανάστασης, στο χωριό δόθηκε η λεγόμενη Μάχη των Δολιανών. Στη συγκεκριμένη μάχη, ο Νικηταράς που κρατούσε με 300 άντρες τα Άνω Δολιανά, κατάφερε να αποκρούσει 4.000 Τούρκους που επιτίθεντο με πυροβολικό. Εκείνη τη μέρα πήρε και το προσωνύμιο «Τουρκοφάγος» που τον συνόδευε μετέπειτα, διότι σύμφωνα με την παράδοση έπεσαν πολλοί Τούρκοι από το χέρι του. Στη μνήμη του έχει ανεγερθεί ανδριάντας στην είσοδο του οικισμού και συγκεκριμένα στην περιοχή «ρέμα του Τσάκωνα», σημείο στο οποίο εκτυλίχθηκε κυρίως η μάχη.

Δημογραφική εξέλιξη

Παραδοσιακό κουρείο στον κεντρικό δρόμο
Απογραφή Πληθυσμός Διάγραμμα εξέλιξης πληθυσμού
1834 893[20]
1861 1.336[21]
1870 1.323
1879 1.682[22]
1889 1.577[23]
1896 1.649[24]
1907 1.627
1920 1.849
1928 1.796
1940 1.594
1951 66
1961 12
1971 6
1981 19
1991 69
2001 80[25]
2011 90[3]

Αξιοθέατα

Το Ιστορικό και Εθνογραφικό Μουσείο Δολιανών

Στις 23 Μαΐου του 2015 εγκαινιάστηκε το «Ιστορικό και Εθνογραφικό Μουσείο Δολιανών», αφιερωμένο στην ιστορική μάχη που διεξήχθη στο χωριό αλλά και στην ευρύτερη λαογραφία της καθημερινότητας της περιοχής. Στεγάζεται στην οικία Χριστοφίλη, ένα από τα σπίτια στα οποία ταμπουρώθηκαν οι Έλληνες αγωνιστές, περιστατικό από το οποίο η οικία βαφτίστηκε «Το ταμπούρι του Νικηταρά».[26][27] Είναι ανοιχτό για το κοινό κάθε Σάββατο και Κυριακή πρωί με ελεύθερη είσοδο.[28]

Ιδιαίτερου κάλλους είναι το παλαιό σχολείο, το οποίο έχει κηρυχθεί διατηρητέο κτίριο από το ΥΠΕΧΩΔΕ και λειτουργεί σήμερα ως παραδοσιακός ξενώνας.[29]

Το εκκλησάκι του Αϊ Γιάννη με πανοραμική θέα προς το χωριό

Εκδηλώσεις

Στα τέλη Οκτώβρη με αρχές Νοέμβρη, όταν και ολοκληρώνεται το μάζεμα των καστάνων από τα δέντρα που αφθονούν στη γύρω περιοχή, διοργανώνεται από την κοινότητα η επονομαζόμενη «Γιορτή Καστάνου» κατά την οποία οι επισκέπτες έχουν την ευκαιρία να απολαύσουν το κάστανο σε πολλές διαφορετικές συνταγές για φαγητά, γλυκά αλλά και λικέρ.[30][31]

Στις 23 Απριλίου, παράλληλα με την επιστροφή μέρους των οικιστών για τις θερμές ημέρες του έτους, μεταφέρεται εδώ με λεωφορείο η εικόνα του προστάτη του χωριού Αγίου Γεωργίου από τα Κάτω Δολιανά. Την πρώτη Κυριακή του Νοεμβρίου η εικόνα επιστρέφει στον πεδινό οικισμό.[32][33] Κατά την κάθοδο, η μεταφορά γίνεται με τα χέρια από τους κατοίκους, σε μια τελετουργική πεζοπορία που κρατάει αρκετές ώρες και περνάει μέσα από το παλαιό μονοπάτι που χρησιμοποιείτο για να συνδέει τους δύο οικισμούς πριν τη δημιουργία αυτοκινητοδρόμων.[34]

Παλαιότερα, ο Πολιτιστικός Σύλλογος οργάνωνε κάθε 4 χρόνια προς τιμήν των Ελλήνων αγωνιστών τη λεγόμενη Αναπαράσταση της Μάχης των Δολιανών, στην οποία λάμβαναν μέρος σχεδόν όλοι οι κάτοικοι. Έθιμο το οποίο ατόνισε με το πέρασμα των ετών, λαμβάνοντας χώρα για τελευταία φορά το 2003 και περιοριζόμενο σήμερα σε μια λιτή τελετουργική εκδήλωση μνήμης.[35] Η αναπαράσταση της μάχης αναμένεται να αναβιώσει το 2021, στα 200 χρόνια από την επέτειό της.[36]

Αθλητισμός

Στιγμιότυπο από τον Ορεινό Ημιμαραθώνιο Δολιανών

Το χωριό διαθέτει ποδοσφαιρικό γήπεδο με φυσικό χλοοτάπητα, το οποίο επισκέπτονται ποδοσφαιρικοί σύλλογοι για την καλοκαιρινή τους προετοιμασία, καθώς και ένα ανοικτό γήπεδο καλαθοσφαίρισης.

Από το 2015 ο Κεντρικός Πατριωτικός Σύλλογος Δολιανών διοργανώνει τον "Ορεινό Ημιμαραθώνιο Δολιανών", αγώνα 21 χιλιομέτρων τρεξίματος, κατά τα τέλη Μαΐου με μέσα Ιουνίου. Είναι μία διοργάνωση βουνού η οποία από το 2017 αναβαθμίστηκε και τελεί υπό την αιγίδα του ΣΕΓΑΣ.[37][38] Παράλληλα διεξάγεται αγώνας 5 χιλιομέτρων για τους λιγότερο έμπειρους δρομείς και αγώνας 1000 μέτρων για παιδιά.

Δραστηριότητες

To Ευρωπαϊκό μονοπάτι Ε4 διασχίζει τον οικισμό

Το Ευρωπαϊκό μονοπάτι μεγάλων αποστάσεων Ε4 διασχίζει τα Δολιανά, καθιστώντας το σημείο ιδανικό για πεζοπορία.[39][40]

Καθώς βρίσκεται στις βόρειες πλαγιές του Πάρνωνα, το χωριό αποτελεί σημείο έναρξης για το Parnon Trail, ένα περιπατητικό μονοπάτι 200 χιλιομέτρων, το οποίο εκτείνεται σε ολόκληρη την οροσειρά του Πάρνωνα και σκοπό έχει να αναδείξει και να αναβιώσει τα παλιά μονοπάτια ολόκληρης της Κυνουρίας, συνδυάζοντας στη διαδρομή του το βουνό με τη θάλασσα.[41][42][43][44][45][46]

Στο ορεινότερο άκρο του οικισμού και σε υψόμετρο 1.100 μέτρα, στη θέση Χορευταρού-Κρέκιζα, έχει κατασκευαστεί από το Δασαρχείο Κυνουρίας με χρηματοδότηση του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης, ένας δασικός περιβαλλοντολογικός οικισμός γνωστός ως «Δασικό Χωριό», στα πλαίσια της ευρύτερης προσπάθειας του Υπουργείου να δημιουργήσει υποδομές που διευκολύνουν την ολιγοήμερη διαμονή επισκεπτών κοντά στο δάσος, για λόγους αναψυχής ή εκπαιδευτικούς. [47][48] Επίκεντρο του Δασικού Χωριού, σκαρφαλωμένο σε υψόμετρο 1.090 μέτρων, βρίσκεται ένα σαλέ με πανοραμική θέα στο οροπέδιο της Τρίπολης και σε όλη τη γύρω περιοχή.

Δείτε επίσης

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Παραπομπές

  1. «Απογραφή Πληθυσμού - Κατοικιών 2011». (Ελληνικά) Ελληνική απογραφή 2011. Ελληνική Στατιστική Αρχή. 1  Μαΐου 2011.
  2. (νέα ελληνική γλώσσα) Ελληνική Στατιστική Αρχή. www.statistics.gr/documents/20181/1210503/resident_population_census2011rev.xls.
  3. 3,0 3,1 Ελληνική Στατιστική Αρχή - Απογραφή Πληθυσμού-Kατοικιών 2011
  4. Υπουργείο Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής - Αρχείο Παραδοσιακών Οικισμών & Διατηρητέων Κτιρίων - Φ.Ε.Κ. Δ-908 α/ 13.11.1998 Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε.
  5. Υπουργείο Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής - Αρχείο Παραδοσιακών Οικισμών & Διατηρητέων Κτιρίων - Φ.Ε.Κ. Δ-1081 α/ 13.10.2003 Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε.
  6. Astros News - «Όνειρα Θερινής Νυκτός» 2019
  7. Kalimera Arkadia - Κινηματογραφικό Φεστιβάλ στα Άνω Δολιανά
  8. Arcadia Portal - Η Κατερίνα Στανίση στα Άνω Δολιανά
  9. Kalimera Arkadia - Άνω Δολιανά _ Γιορτή του Προφήτη Ηλία ... σε υψόμετρο 1.250 μέτρα
  10. Astros News - Εσπερινός στον Αϊ Λια στα Άνω Δολιανά
  11. The Arcadia Website - Δικτυακός Τόπος ΑΡΚΑΔΙΑ, University of Patras - Δολιανά
  12. ΕΚΠΑ: Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας - Corpus Αρχαίων Λατομείων
  13. Τομέας Αρχαιολογίας και Ιστορίας της Τέχνης Πανεπιστημίου Αθηνών - Corpus Αρχαίων Λατομείων, σελ. 164
  14. Richard Lepsius: Μελέτες ελληνικών μαρμάρων. Βασιλική Ακαδημία Επιστημών, Βερολίνο 1890, σελ. 31-34, 112. (στα Γερμανικά)
  15. Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού - Ναός της Αλέας Αθηνάς
  16. UNESCO World Heritage Centre - Temple of Apollo Epicurius at Bassae: Advisory Body Evaluation pp. 1-2 (Αγγλικά)
  17. EG - Δωρικός Ναός Αρτέμιδας Μαυρίκι (Αρχαιολογικός Χώρος)
  18. The Arcadia Website - Δικτυακός Τόπος ΑΡΚΑΔΙΑ, University of Patras - Ναός Ποσειδώνος και Αθηνάς Σώτειρας
  19. ΙΚΕΕ / Αριστοτελειο Πανεπιστημιο Θεσσαλονικης - Βιβλιοθήκη - Διερεύνηση της προέλευσης αρχαίων μαρμάρων από την Ολυμπία με φυσικοχημικές τεχνικές
  20. ΓΟΡΤΥΝΙΑΚΑ - Απογραφή Αρκαδίας (1834)
  21. Στατιστική της Ελλάδος - Πληθυσμός του έτους 1861
  22. Εργαστήριο Δημογραφικών και Κοινωνικών Αναλύσεων Πανεπιστημίου Θεσσαλίας - Εργο e-Demography - Εκδόσεις ΕΛΣΤΑΤ - Απογραφές - 1879
  23. Εργαστήριο Δημογραφικών και Κοινωνικών Αναλύσεων Πανεπιστημίου Θεσσαλίας - Εργο e-Demography - Εκδόσεις ΕΛΣΤΑΤ - Απογραφές - 1889
  24. Εργαστήριο Δημογραφικών και Κοινωνικών Αναλύσεων Πανεπιστημίου Θεσσαλίας - Εργο e-Demography - Εκδόσεις ΕΛΣΤΑΤ - Απογραφές - 1896
  25. Εθνική Στατιστική Υπηρεσία της Ελλάδος - Απογραφή Πληθυσμού-Kατοικιών 2001
  26. Το ΑrcadiaPortal σας ξεναγεί στο Ιστορικό και Εθνογραφικό Μουσείο Δολιανών
  27. Arcadia Portal - Ανακαλύψτε το ταμπούρι του Νικηταρά στα Άνω Δολιανά
  28. Δημοτική Ραδιοφωνία Τρίπολης - Κάθε Σαββατοκύριακο ανοιχτό το "Ταμπούρι του Νικηταρά" στα Άνω Δολιανά
  29. Υπουργείο Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής - Αρχείο Παραδοσιακών Οικισμών & Διατηρητέων Κτιρίων - ΦΕΚ Δ-133 α/14.03.1995
  30. Arcadia Portal - Γιορτή Κάστανου με άφθονα κάστανα, γλέντι και όμορφη θέα στα Άνω Δολιανά
  31. Arcadia Portal - Γιορτή Κάστανου στα Άνω Δολιανά
  32. astros-kynourianews.gr - Η μεταφορά της εικόνας του Αϊ Γιώργη των Δολιανών ,από τα Άνω στα Κάτω Δολιανά
  33. DiscoverKynouria.gr - Μεταφορά της εικόνας του Αγίου Γεωργίου από τα Άνω στα Κάτω Δολιανά
  34. Parnon Trail - Δραγούνι-Κορύτες
  35. arcadiaportal.gr - Η 192η επέτειος της Μάχης των Βερβένων (photos & video)
  36. kalimera-arkadia.gr - Κάτοικοι των Άνω Δολιανών με παραδοσιακές φορεσιές στις εκδηλώσεις για τη Μάχη
  37. «segas.gr - Αγωνιστικό πρόγραμμα δρόμων σε δημόσιο δρόμο και βουνού - 2017». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 19 Μαΐου 2017. Ανακτήθηκε στις 7 Μαρτίου 2017. 
  38. segas.gr - Αγωνιστικό πρόγραμμα δρόμων σε δημόσιο δρόμο και βουνού - 2019
  39. Waymarked Trails - Hiking - E4 Ano Doliana
  40. Topoguide _ Μονοπάτια και Διαδρομές - Το Ε4 στην Πελοπόννησο
  41. Parnon Trail - Κούβλι-Άνω Δολιανά
  42. Parnon Trail - Μονοπάτια του Πάρνωνα, “Parnonas Trails”. Ξεκινάει η ανάδειξη των μονοπατιών στην Κυνουρία !
  43. Parnon Trail - Το όνειρο παίρνει «σάρκα και οστά»!
  44. Astros News - Ξεκίνησαν οι εργασίες για την δημιουργία του Parnon Trail
  45. Astros News - Τοποθετήθηκαν τα πρώτα ταμπελάκια του Parnon Trail
  46. α χώρα νάμου - PARNON TRAIL
  47. Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης & Τροφίμων - Δασικά Χωριά
  48. Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης & Τροφίμων - ΔΑΣΙΚΟ ΧΩΡΙΟ "ΑΝΩ ΔΟΛΙΑΝΑ"