Άνω Δολιανά Αρκαδίας

Άνω Δολιανά
Άποψη των Άνω Δολιανών
Άνω Δολιανά Άνω Δολιανά
Διοίκηση
Χώρα	Ελλάδα
Δήμος	Βόρειας Κυνουρίας
Γεωγραφία
Νομός	Αρκαδίας
Υψόμετρο	1000μ.
Πληροφορίες
Ονομασία κατοίκων	Δολιανίτες
Ταχ. κώδικας	220 13
Τηλ. κωδικός	2710

Τα Άνω Δολιανά (ή και Δολιανά) είναι πετρόχτιστο χωριό στην επαρχία Βόρειας Κυνουρίας της Αρκαδίας, το οποίο έχει χαρακτηριστεί παραδοσιακός οικισμός. Το χειμώνα κατοικείται από λιγοστούς οικιστές, καθώς οι περισσότεροι διαχειμάζουν στα Κάτω Δολιανά και αρκετοί επιστρέφουν σε αυτό την άνοιξη. Στην απογραφή του 2011 είχε 90 κατοίκους. Τα τελευταία χρόνια γνωρίζει αξιόλογη τουριστική ανάπτυξη ήπιας μορφής, με σημαντικό αριθμό επισκεπτών, ιδιαίτερα τα Σαββατοκύριακα της χειμερινής περιόδου.

Τοποθεσία

Ο οικισμός βρίσκεται στο νότιο περίγυρο της πεδιάδας της Τρίπολης. Εκτείνεται σε υψόμετρο μεταξύ των 950 και 1.050 μέτρων, χτισμένος αμφιθεατρικά στις βόρειες πλαγιές του Πάρνωνα, μέσα στα έλατα, τις καστανιές, τα πλατάνια και τις κερασιές, περιβαλλόμενος από ρεματιές και μικρούς καταρράκτες. Το χωριό απλώνεται σε δύο γειτονιές και έχει θέα το οροπέδιο της Τρίπολης, με τον οπτικό ορίζοντα να φθάνει ως τα όρη Μαίναλο, Αρτεμίσιο, Χελμό και Ερύμανθο.

Μικρός καταρράκτης στο ρέμα του Αϊ Γιαννιού

Πληροφορίες

Το χωριό χρησιμοποιείτο τα παλαιότερα χρόνια ως πρωτεύον τόπος διαμονής των Δολιανιτών, οι οποίοι ασχολούνταν κυρίως με την εκτροφή ζώων και γι' αυτό το λόγο είχαν εγκατασταθεί στα ορεινά. Τα Κάτω Δολιανά χρησιμοποιούντο ως δευτερεύων οικισμός, στον οποίο οι κάτοικοι μετανάστευαν κατά τους χειμερινούς μήνες για την προστασία των ζώων από το κρύο και το χιόνι. Παράλληλα δινόταν χρόνος στα ορεινά βοσκοτόπια για να αναζωογονηθούν. Με τον εκσυγχρονισμό της ζωής όμως και τη μεταστροφή της κύριας ασχολίας των κατοίκων από την κτηνοτροφία στην καλλιέργεια, κυρίως της ελιάς, οι ρόλοι των δύο οικισμών αντιστράφηκαν. Με την πάροδο των χρόνων και λόγω αυτής της εγκατάλειψης του ρόλου του ως βασικός οικισμός των κατοίκων, κατάφερε να διατηρήσει ανέπαφο το γραφικό χαρακτήρα του, αποφεύγοντας τις εκτεταμένες ανθρώπινες παρεμβάσεις της σύγχρονης εποχής.

Εθιμικά, η κυριότερη επιστροφή στο ορεινό χωριό των κατοίκων από τα Κάτω Δολιανά, αλλά και των εσωτερικών μεταναστών και των παλινοστούντων, γίνεται την εβδομάδα που λαμβάνει χώρα η γιορτή της Παναγίας. Ειδικά κατά την παραμονή και ανήμερα, δηλαδή στις 14 και 15 Αυγούστου, η συγκέντρωση των Δολιανιτών στον οικισμό κορυφώνεται. Παράλληλα, τις ημέρες αυτές συνηθίζεται να διοργανώνονται εορταστικές και άλλες εκδηλώσεις, όπως παραδοσιακό γλέντι στην πλατεία ή στο γήπεδο του χωριού, κινηματογραφικές προβολές, αλλά και Γιορτές της Νεολαίας στο εκκλησάκι του Αϊ Γιάννη.

Κοντά στην κοινότητα βρίσκονται αρχαία λατομεία που παράγουν το ομώνυμο τοπικό μάρμαρο Δολιανών, το οποίο χρησιμοποιήθηκε -μεταξύ άλλων- στην κατασκευή του Ναού Επικούριου Απόλλωνα, τον Αρχαίο Ναό Αλέας Αθηνάς στην Τεγέα και πιθανώς στη Βάση της Μαντίνειας.

Η κορυφή του Αϊ-Λια με τις κεραίες

Η κορυφή του Αϊ-Λια που δεσπόζει επάνω από το χωριό, λόγω του μεγάλου υψομέτρου της (1.390 μέτρα) χρησιμοποείται σαν τηλεπικοινωνιακός κόμβος με πομπούς σήματος για τον ΟΤΕ, την τηλεόραση, το ραδιόφωνο και την κινητή τηλεφωνία της ευρύτερης περιοχής. Είναι προσβάσιμη με δρόμο μήκους 4 χιλιομέτρων που ξεκινάει από τα Δολιανά. Εδώ, στις 20 Ιουλίου του Προφήτη Ηλία, κάτοικοι συγκεντρώνονται στο ομώνυμο εκκλησάκι που βρίσκεται επάνω από το χωριό, σε υψόμετρο 1.280 μέτρων και τελούν δοξολογία.

Παραδοσιακό κουρείο στον κεντρικό δρόμο

Το χωριό διαθέτει ένα μικρό, σύγχρονο θέατρο, φτιαγμένο από πέτρα, το οποίο βρίσκεται κοντά στο Δασικό Χωριό.

Ιστορία

Προτομή του Νικηταρά στο ρέμα του Τσάκωνα, εκεί όπου εξελίχθηκε η Μάχη των Δολιανών.

Στις 18 Μαΐου του 1821, κατά τη διάρκεια της Ελληνικής Επανάστασης, στο χωριό δόθηκε η λεγόμενη Μάχη των Δολιανών. Στη συγκεκριμένη μάχη, ο Νικηταράς που κρατούσε με 300 άντρες τα Άνω Δολιανά, κατάφερε να αποκρούσει 4.000 Τούρκους που επιτίθεντο με πυροβολικό. Εκείνη τη μέρα πήρε και το προσωνύμιο «Τουρκοφάγος» που τον συνόδευε μετέπειτα, διότι σύμφωνα με την παράδοση έπεσαν πολλοί Τούρκοι από το χέρι του. Στη μνήμη του έχει ανεγερθεί ανδριάντας στην είσοδο του οικισμού και συγκεκριμένα στην περιοχή «ρέμα του Τσάκωνα», σημείο στο οποίο εκτυλίχθηκε κυρίως η μάχη.

Δημογραφική εξέλιξη

Απογραφή	Πληθυσμός	Διάγραμμα εξέλιξης πληθυσμού
1834	893
1861	1.336
1870	1.323
1879	1.682
1889	1.577
1896	1.649
1907	1.627
1920	1.849
1928	1.796
1940	1.594
1951	66
1961	12
1971	6
1981	19
1991	69
2001	80
2011	90

Αξιοθέατα

Το Ιστορικό και Εθνογραφικό Μουσείο Δολιανών

Στις 23 Μαΐου του 2015 εγκαινιάστηκε το «Ιστορικό και Εθνογραφικό Μουσείο Δολιανών», αφιερωμένο στην ιστορική μάχη που διεξήχθη στο χωριό αλλά και στην ευρύτερη λαογραφία της καθημερινότητας της περιοχής. Στεγάζεται στην οικία Χριστοφίλη, ένα από τα σπίτια στα οποία ταμπουρώθηκαν οι Έλληνες αγωνιστές, περιστατικό από το οποίο η οικία βαφτίστηκε «Το ταμπούρι του Νικηταρά». Είναι ανοιχτό για το κοινό κάθε Σάββατο και Κυριακή πρωί με ελεύθερη είσοδο.

Ιδιαίτερου κάλλους είναι το παλαιό σχολείο, το οποίο έχει κηρυχθεί διατηρητέο κτίριο από το ΥΠΕΧΩΔΕ και λειτουργεί σήμερα ως παραδοσιακός ξενώνας.

Εκδηλώσεις

Το εκκλησάκι του Αϊ Γιάννη με πανοραμική θέα προς το χωριό

Στα τέλη Οκτώβρη με αρχές Νοέμβρη, όταν και ολοκληρώνεται το μάζεμα των καστάνων από τα δέντρα που αφθονούν στη γύρω περιοχή, διοργανώνεται από την κοινότητα η επονομαζόμενη «Γιορτή Καστάνου» κατά την οποία οι επισκέπτες έχουν την ευκαιρία να απολαύσουν το κάστανο σε πολλές διαφορετικές συνταγές για φαγητά, γλυκά αλλά και λικέρ.

Στις 23 Απριλίου, παράλληλα με την επιστροφή μέρους των οικιστών για τις θερμές ημέρες του έτους, μεταφέρεται εδώ με λεωφορείο η εικόνα του προστάτη του χωριού Αγίου Γεωργίου από τα Κάτω Δολιανά. Την πρώτη Κυριακή του Νοεμβρίου η εικόνα επιστρέφει στον πεδινό οικισμό. Κατά την κάθοδο, η μεταφορά γίνεται με τα χέρια από τους κατοίκους, σε μια τελετουργική πεζοπορία που κρατάει αρκετές ώρες και περνάει μέσα από το παλαιό μονοπάτι που χρησιμοποιείτο για να συνδέει τους δύο οικισμούς πριν τη δημιουργία αυτοκινητοδρόμων.

Παλαιότερα, ο Πολιτιστικός Σύλλογος οργάνωνε κάθε 4 χρόνια προς τιμήν των Ελλήνων αγωνιστών τη λεγόμενη Αναπαράσταση της Μάχης των Δολιανών, στην οποία λάμβαναν μέρος σχεδόν όλοι οι κάτοικοι. Έθιμο το οποίο ατόνισε με το πέρασμα των ετών, λαμβάνοντας χώρα για τελευταία φορά το 2003 και περιοριζόμενο σήμερα σε μια λιτή τελετουργική εκδήλωση μνήμης. Η αναπαράσταση της μάχης αναμένεται να αναβιώσει το 2021, στα 200 χρόνια από την επέτειό της.

Αθλητισμός

Στιγμιότυπο από τον Ορεινό Ημιμαραθώνιο Δολιανών

Το χωριό διαθέτει ποδοσφαιρικό γήπεδο με φυσικό χλοοτάπητα, το οποίο επισκέπτονται ποδοσφαιρικοί σύλλογοι για την καλοκαιρινή τους προετοιμασία, καθώς και ένα ανοικτό γήπεδο καλαθοσφαίρισης.

Από το 2015 ο Κεντρικός Πατριωτικός Σύλλογος Δολιανών διοργανώνει τον "Ορεινό Ημιμαραθώνιο Δολιανών", αγώνα 21 χιλιομέτρων τρεξίματος, κατά τα τέλη Μαΐου με μέσα Ιουνίου. Είναι μία διοργάνωση βουνού η οποία από το 2017 αναβαθμίστηκε και τελεί υπό την αιγίδα του ΣΕΓΑΣ. Παράλληλα διεξάγεται αγώνας 5 χιλιομέτρων για τους λιγότερο έμπειρους δρομείς και αγώνας 1000 μέτρων για παιδιά.

Δραστηριότητες

To Ευρωπαϊκό μονοπάτι Ε4 διασχίζει τον οικισμό

Το Ευρωπαϊκό μονοπάτι μεγάλων αποστάσεων Ε4 διασχίζει τα Δολιανά, καθιστώντας το σημείο ιδανικό για πεζοπορία.

Καθώς βρίσκεται στις βόρειες πλαγιές του Πάρνωνα, το χωριό αποτελεί σημείο έναρξης για το Parnon Trail, ένα περιπατητικό μονοπάτι 200 χιλιομέτρων, το οποίο εκτείνεται σε ολόκληρη την οροσειρά του βουνού και σκοπό έχει να αναδείξει και να αναβιώσει τα παλιά μονοπάτια ολόκληρης της Κυνουρίας, συνδυάζοντας στη διαδρομή του το βουνό με τη θάλασσα.

Στο ορεινότερο άκρο του οικισμού και σε υψόμετρο 1.100 μέτρα, στη θέση Χορευταρού-Κρέκιζα, έχει κατασκευαστεί από το Δασαρχείο Κυνουρίας με χρηματοδότηση του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης, ένας δασικός περιβαλλοντολογικός οικισμός γνωστός ως «Δασικό Χωριό», στα πλαίσια της ευρύτερης προσπάθειας του Υπουργείου να δημιουργήσει υποδομές που διευκολύνουν την ολιγοήμερη διαμονή επισκεπτών κοντά στο δάσος, για λόγους αναψυχής ή εκπαιδευτικούς. Επίκεντρο του Δασικού Χωριού, σκαρφαλωμένο σε υψόμετρο 1.090 μέτρων, βρίσκεται ένα σαλέ με πανοραμική θέα στο οροπέδιο της Τρίπολης και σε όλη τη γύρω περιοχή.

Δείτε επίσης

• Κάτω Δολιανά Αρκαδίας
• Μάχη των Δολιανών
• Κατάλογος παραδοσιακών οικισμών της Ελλάδας
• Πάρνωνας

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Κεντρικός Πατριωτικός Σύλλογος Δολιανά Κυνουρίας
• Ορεινός Ημιμαραθώνιος Άνω Δολιανών
• Parnon Trail, περιπατητικό μονοπάτι