Εθνικό Ίδρυμα Ραδιοφωνίας

Εθνικό Ίδρυμα Ραδιοφωνίας (ΕΙΡ)

Το σήμα της πρώτης τηλεοπτικής εκπομπής του ΕΙΡ, σχεδιασμένο από την Έλλη Σολομωνίδου - Μπαλάνου
Ο ραδιοθάλαμος του Ζαππείου, απ' όπου έγιναν οι πρώτες εκπομπές.
Διάδοχος	ΕΙΡΤ (1970-1975)
Ίδρυση	1945
Διάλυση	10 Δεκεμβρίου 1970
Αιτία διάλυσης	μετατροπή και μετονομασία σε Εθνικό Ίδρυμα Ραδιοφωνίας Τηλεοράσεως
Έδρα	Ζάππειο, Αθήνα (Ελλάδα), Ελλάδα
Συντεταγμένες	37°58′17″ s. š., 23°44′11″ v. d.
δεδομένα ()

Το Εθνικόν Ίδρυμα Ραδιοφωνίας (ΕΙΡ, 1945-1970) ήταν ο κρατικός φορέας που διαχειρίστηκε την ελληνική κρατική ραδιοφωνία (αρχικά), και την κρατική τηλεόραση (στη συνέχεια).

Ιστορία

Οι προκάτοχοι του ΕΙΡ, που διαχειρίστηκαν την κρατική ραδιοφωνία (συγκεκριμένα τον ΡΣΑ) ήταν η Υπηρεσία Ραδιοφωνικών Εκπομπών (1938-1941) και η Ανώνυμη Εταιρεία Ραδιοφωνικών Εκπομπών (1941-1945). Μετά την Απελευθέρωση, η ΑΕΡΕ θεωρήθηκε δωσιλογικό όργανο και υπήρξε η ανάγκη αντικατάστασής της, ωστόσο με το ξέσπασμα του Εμφυλίου, παρέμεινε σε λειτουργία, μέχρι το 1945.

Ίδρυση του ΕΙΡ

Το Εθνικόν Ίδρυμα Ραδιοφωνίας ιδρύθηκε με την Συντακτική Πράξη 54/1945 «Περί ιδρύσεως του Εθνικού Ιδρύματος Ραδιοφωνίας» δια της οποίας και περιήλθε στη κυριότητά του όλη η περιουσία της τότε ΑΕΡΕ. Με την ίδια συντακτική πράξη το ΕΙΡ αποτελούσε Οργανισμό Δημοσίου Δικαίου που υπάχθηκε υπό τον έλεγχο του πρώην Υπουργείου Τύπου, ενώ το τεχνικό τμήμα στο τότε Υπουργείο Συγκοινωνιών και Δημοσίων Έργων (Διεύθυνση Τηλεπικοινωνιών).

Μικρόφωνο που χρησιμοποιήθηκε από το Εθνικόν Ίδρυμα Ραδιοφωνίας.

Διοίκηση και Υπηρεσίες

Η Διοίκηση του ΕΙΡ ασκούταν από το Διοικητικό Συμβούλιο και του οποίου κύριο εκτελεστικό όργανο ήταν ο Γενικός Διευθυντής που προΐσταται όλων των διευθύνσεων και υπηρεσιών. Επίσης συγκροτούνταν από την Κεντρική Υπηρεσία, τις Εξωτερικές Υπηρεσίες Αθηνών και τις Εξωτερικές Υπηρεσίες Επαρχιών.

Κεντρική Υπηρεσία

Η Κεντρική Υπηρεσία απαρτίζονταν από τις ακόλουθες 4 διευθύνσεις:

• Διεύθυνση εκπομπών και προγράμματος.
• Διεύθυνση Τεχνικών Υπηρεσιών.
• Διεύθυνση Διοικητικού.
• Υπηρεσία Γενικής Γραμματείας (που υπάγονταν απευθείας στον Γενικό Διευθυντή).

Εξωτερικές Υπηρεσίες Αθηνών

Τις Εξωτερικές Υπηρεσίες Αθηνών συγκροτούσαν τα ακόλουθα συγκροτήματα και συνεργεία:

• Το Συγκρότημα Ραδιοφωνικών Θαλάμων Αθηνών (Ραδιοθάλαμοι Ζαππείου).
• Το Συγκρότημα Πομπών (Μπογιατίου και Λιοσίων).
• Το Κέντρο Λήψεως (για αναμετάδοση προγραμμάτων).
• Το Κέντρο Εκπαίδευσης τεχνικών, που αφορούσε ειδική σχολή εκπαίδευσης.
• Τα Εργαστήρια Μετρήσεων – Διακριβώσεων και Εφαρμογών, σκοπός των οποίων ήταν ο έλεγχος της σταθερότητας της συχνότητας των πομπών, οι έλεγχοι των μηχανημάτων των εγκαταστάσεων, μετρήσεις αγωγιμότητας εδάφους, και άλλες συναφείς μετρήσεις καθώς και συναρμολογήσεις και εγκαταστάσεις νέου εξοπλισμού.
• Τα Συνεργεία Βιομηχανικών Παρασίτων (Αθηνών και Πειραιώς) σκοπός των οποίων ήταν η ανίχνευση πηγών ραδιοπαρασίτων που προέρχονταν κυρίως από βιομηχανικές μονάδες και η μέτρηση της στάθμης αυτών.

Εξωτερικές Υπηρεσίες Επαρχιών

Τις Εξωτερικές Υπηρεσίες Επαρχιών συγκροτούσαν (1965) οι

• Σταθμοί Α' τάξεως: Ραδιοφωνικός Σταθμός Θεσσαλονίκης.
• Σταθμοί Β' τάξεως: Ραδιοφωνικός Σταθμός Κέρκυρας.
• Σταθμοί Γ' τάξεως: Ραδιοφωνικοί Σταθμοί Καβάλας, Κομοτηνής, Ρόδου και Χανίων.
• Σταθμοί Δ' τάξεως: στην κατηγορία αυτή υπάγονταν αυτόματοι σταθμοί αναμεταδόσεων, που διατηρούσαν μόνο φυλάκια, και τα
• Συνεργεία Βιομηχανικών Παρασίτων Επαρχιών, (αντίστοιχα των Αθηνών).

Προσωπικό του ΕΙΡ

Το Προσωπικό του Ιδρύματος αποτελούσαν α) οι υπάλληλοι και β) οι συνεργάτες εκπομπών και προγράμματος. Οι υπάλληλοι διακρίνονταν σε μονίμους και σε συμβασιούχους. Οι συνεργάτες εκπομπών και προγράμματος διακρίνονταν σε τακτικούς και έκτακτους. Οι τακτικοί δεν μπορούσαν να υπερβούν σε αριθμό τους 180, εκτός αν αυξάνονταν οι ώρες προγραμμάτων όπου δικαιολογούσε μέχρι 7 επιπλέον ανά πρόσθετη ώρα προγράμματος, καλούμενοι έκτακτοι. Στους συνεργάτες εκπομπών και προγράμματος περιλαμβάνονταν δημοσιογράφοι, λογοτέχνες, καλλιτέχνες, επιστήμονες, μεταφραστές κ.λπ. οι οποίοι αμοίβονταν μηνιαία, ή ημερήσια ή κατ' αποκοπή.

Τομείς υπηρεσιών

Ραδιοφωνία

Ραδιοφωνικός Σταθμός Αθηνών

Ο ραδιοθάλαμος του Ζαππείου, απ' όπου έγιναν οι πρώτες εκπομπές.

Επισήμως εγκαινιάστηκε στις 16 Ιουλίου του 1945 και λειτούργησε στις εγκαταστάσεις και από τις οποίες εξέπεμπε από το 1938 ο κρατικός Ραδιοφωνικός Σταθμός Αθηνών της ΥΡΕ και μετέπειτα της ΑΕΡΕ Οι εκπομπές του σταθμού παράγονταν στους ραδιοθαλάμους του Ζαππείου ενώ χρησιμοποιήθηκε η κεραία μεσαίων των Λιοσίων. Οι Γερμανοί κατά την αποχώρησή τους ανατίναξαν τον ιστό της κεραίας, έτσι το κόστος της επανενεργοποίησης ήταν μεγάλο. Σημαντικό ποσοστό του υλικοτεχνικού εξοπλισμού προέρχονταν από τις πολεμικές επανορθώσεις. Κατά την πρώτη περίοδο μετά την ίδρυση του ραδιοσταθμού βασικός διοργανωτής του ΕΙΡ ήταν ο στρατηγός Χριστόδουλος Τσιγάντες και σημαντικοί διευθυντές οι λογοτέχνες Στράτης Μυριβήλης και Οδυσσέας Ελύτης.

Το ηχητικό σήμα του ΕΙΡ

Από την πρώτη κιόλας εκπομπή του ραδιοσταθμού των Αθηνών, χρησιμοποιήθηκε το σήμα του «τσοπανάκου», μια ειδική σύνθεση με φλογέρα και κουδούνια, εξαιρετικά χαρακτηριστική μέχρι σήμερα. Ακολουθούσε ο εκφωνητής που άρθρωνε τη φράση «Εδώ Αθήναι».

Το Πρώτο Πρόγραμμα

Το 1952, με τον εκσυγχρονισμό της ραδιοφωνίας, ο ραδιοφωνικός σταθμός του Ε.Ι.Ρ. διατηρώντας τον αμιγώς ενημερωτικό του προσανατολισμό μετεξελίχθηκε σε Πρώτο Πρόγραμμα, στη συνέχεια το 1987 λόγω της αναδιάρθρωσης των προγραμμάτων της ΕΡΤ σε ΕΡΑ1 και το 1997 σε μια κίνηση περαιτέρω αξιοποίησής του, και ενοποίησής του με την τηλεοπτική ΝΕΤ (πρώην ΕΤ2) σε ΝΕΤ 105.8. Τον Δεκέμβριο του 2012 μετεξελίχθηκε ξανά σε Πρώτο Πρόγραμμα. Εξακολουθεί να εκπέμπει με εξαιρετικά ισχυρό σήμα στη συχνότητα των 729 kHz (AM), ενώ αναμεταδίδεται στους 105.8 και 91.6 μεγακύκλους (MHz των FM) για την Αττική και σε διάφορες συχνότητες ανά την Ελλάδα.

Επαρχιακοί ραδιοφωνικοί σταθμοί

Μετά την ομαλοποίηση της λειτουργίας του ραδιοσταθμού του ΕΙΡ στην Αθήνα, άρχισε η ίδρυση ραδιοφωνικών σταθμών και στην επαρχία. Το 1947 το ΕΙΡ αγοράζει τον εξοπλισμό ραδιοσταθμού Θεσσαλονίκης του Χρίστου Τσιγγιρίδη που είχε ξεκινήσει τις εκπομπές στην πόλη 20 χρόνια νωρίτερα. Το ΕΙΡ εγκαθιστά νέο ισχυρότερο πομπό, ενώ οι ραδιοθάλαμοι φιλοξενούνται δίπλα στο στρατιωτικό θέατρο. Αρκετά χρόνια αργότερα οι πομποί μεσαίων του ΕΙΡ μεταφέρονται στην Περαία, όπου και παρεμένουν μέχρι σήμερα.

Μια σειρά περιφερειακών ραδιοφωνικών σταθμών άρχισε να ιδρύεται στις πόλεις της επαρχίας, που μαζί με τους τοπικούς σταθμούς της ΥΕΝΕΔ απετέλεσαν το μετέπειτα δίκτυο της Ελληνικής Ραδιοφωνίας στην επαρχία. Ραδιοφωνικός σταθμός υφίσταται μετεμφυλιακά και στην Μακρόνησο, λόγω του γεγονότος ότι η Μακρόνησος ήταν στρατόπεδο πολιτικών εξορίστων.

Δεύτερο Πρόγραμμα

Στις 11 Μαΐου 1952 ξεκίνησε τη λειτουργία του το Δεύτερο Πρόγραμμα. Αποτέλεσε μια προσπάθεια εναλλακτικού ψυχαγωγικού προγράμματος, συμπληρωματικού ως προς το πρώτο πρόγραμμα. Αρχικά εξέπεμψε στους 666 χιλιόκυκλους ή 451 μέτρα, ενώ με το πέρασμα του χρόνου η συχνότητα άλλαξε στους 1386 στα μεσαία, στους 93.6 MHz στα FM. Το 1987 μετονομάζεται σε ΕΡΑ 2 για να επαναφερθεί 10 χρόνια αργότερα (το 1997) το παλιό του όνομα. Σήμερα εκπέμπει στους 103.7 και 102.9 μεγάκυκλους στα FM.

Τρίτο Πρόγραμμα

Το Τρίτο Πρόγραμμα βγήκε στον αέρα στις 19 Σεπτεμβρίου του 1954, με πρωτοβουλία του Διονυσίου Ρώμα. Ο σταθμός είχε ως κύριο πρόγραμμα εκπομπές με κλασική μουσική, ενώ γνώρισε σημαντική άνθηση την περίοδο που επικεφαλής βρίσκονταν ο Μάνος Χατζιδάκις.

Τηλεόραση

Ο πειραματικός σταθμός τηλεοράσεως

Στις 23 Φεβρουαρίου 1966 πραγματοποιήθηκε η πρώτη, δίωρη, δοκιμαστική εκπομπή του πειραματικού σταθμού. Πρώτος διευθυντής του τηλεοπτικού σταθμού ήταν ο Μιχάλης Γιαννακάκος. Άλλα πρόσωπα που συνεργάσθηκαν ήταν οι Βασίλης Ασλανίδης, Μιχάλης Ψαλλίδας, Θαλής Καρατζάς, Άρης Στασινόπουλος, Τάκης Τσίρος, Γιώργος Δάμπασης, Έλλη Σολομωνίδου, Γιώργος Κάρτερ και Γιώργος Ανεστόπουλος.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Εδώ Αθήναι... (Αρχείο ντοκιμαντέρ της ΕΡΤ)
• Θεμελίωση του νέου ραδιοφωνικού πομπού της Αθήνας από τον Υπουργό Προεδρίας της Κυβερνήσεως Παναγιώτη Σιφναίο (Εθνικό Οπτικοακουστικό Αρχείο)

Πηγές

• Μουσείο Ραδιοφωνίας Θεσσαλονίκης