Βασκικό αλφάβητο

Το βασκικό αλφάβητο είναι λατινικό αλφάβητο που χρησιμοποιείται για να γράψει τη βασκική γλώσσα. Αποτελείται από 27 (ή 28) γράμματα.

Κατάλογος γραμμάτων

Τα γράμματα του βασκικού αλφαβήτου είναι τα 26 γράμματα του βασικού λατινικού αλφαβήτου όπως είναι στο ISO, συν το ñ (και το ç ως παραλλαγή του c).

Αυτός είναι ο πλήρης κατάλογος των γραμμάτων. Περιλαμβάνεται και η φωνολογία του γράμματος όπως είναι στο ΔΦΑ:

Γράμμα	Βασκικό όνομα	Προφορά
A	a	[/a/]
B	be	[/b/], [[β̞]]
C	ze* (περιλαμβάνεται και η παραλλαγή Ç, γνωστή ως ze hautsia*)	[/s/], [/k/]
D	de	[/d̪/], [[ð̞]]
E	e	[/e/]
F	efe	[/f/]
G	ge	[/ɡ/], [[ɣ̞]]
H	hatxe	[∅], [/ɦ/]
I	i	[/i/], [/i̭/]
J	jota	[/j/], [/x/], [/ʝ/], [/ɟ/]
K	ka	[/k/]
L	ele	[/l/]
M	eme	[/m/]
N	ene	[/n/]
Ñ	eñe	[/ɲ/]
O	o	[/o/]
P	pe	[/p/]
Q	ku*	[/k/]
R	erre	[/r/], [/ɾ/]
S	ese	[/s̺/]
T	te	[/t̪/]
U	u	[/u/], [/u̯/]
V	uve*	[/b/], [[β̞]]
W	uve bikoitza*	[/u̯/]
X	ixa	[/ʃ/]
Y	i grekoa*	[/i/], [/i̭/], [/j/]
Z	zeta	[/s̻/]
* Παρόλο που τα γράμματα C, Ç, Q, V, W, και Y δεν χρησιμοποιούνται για την γραφή παραδοσιακών βασκικών λέξεων, περιλαμβάνονται στο βασκικό αλφάβητο για τη γραφή δανεικών λέξεων από γλώσσες που τα χρησιμοποιούν.

Όλα τα γράμματα και δίγραφα αντιπροσωπεύουν μοναδικά φωνήματα. Η κύρια εξαίρεση είναι το l, n ή μερικές φορές το t που προηγείται από το i. Μερικές διάλεκτοι υπερωικοποιούν τον ήχο σε [[[Βοήθεια:Οδηγός προφοράς IPA|/ʎ/]]], [[[Βοήθεια:Οδηγός προφοράς IPA|/ɲ/]]] και [[[Βοήθεια:Οδηγός προφοράς IPA|/c/]]] ακόμη και αν αυτά τα τρία τελευταία φωνήματα δεν γράφονται.

Το H είναι άηχο στις περισσότερες περιοχές, αλλά προφέρεται σε πολλές περιοχές στα Βορειοανατολικά. Αυτός είναι ο κύριος λόγος για την ύπαρξή του στο Βασκικό αλφάβητο. Το γράμμα δεν αντιπροσωπεύει διαλείμματα συλλαβών σε άλλες διαλέκτους, αν και μπορεί να σταματήσει την ουρανικοποίηση σε κάποιες λέξεις, όπως το n στο Ainhoa (Αϊνιόα).

Δίγραφα

Υπάρχουν αρκετά δίγραφα (διαδοχικά γράμματα που χρησιμοποιούνται για να αναπαραστήσουν ένα ενιαίο ήχο):

DD [/ɟ/], LL [/ʎ/], RR [/r/], TS [/t͡s̺/], TT [/c/], TX [/t͡ʃ/], TZ [/t͡s̻/]

Ιστορία

Για το μεγαλύτερο μέρος της ιστορίας της, οι Βάσκοι συγγραφείς χρησιμοποιούσαν τις ορθογραφικές συμβάσεις των λατινογενών γλωσσών όπως τα ισπανικά ή τα γαλλικά. Έτσι το βιβλίο Guero το Πέντρο Αγκέρε αντιστοιχεί στο σημερινό gero ("Αργότερα") και το σύνθημα του 18ου αιώνα Irurac bat αντιστοιχεί στο σημερινό Hirurak bat ("Τα τρία ως ένα"). Στα τέλη του 19ου αιώνα, ο εθνικιστής πολιτικός Σαμπίνο Αράνα πρότεινε διάφορες ορθογραφικές αλλαγές, συμπεριλαμβάνοντας νέα γράμματα όπως τα ĺ και ŕ που δεν έγιναν δεκτά στην τυποποιημένη ορθογραφία.

Τα σημερινά πρότυπα Βασκικά αναπτύχθηκαν στο δεύτερο μισό του 20ου αιώνα, και έχει οριστεί από κανόνες της Εουσκαλτθαίνδια (Βασκική Γλωσσική Ακαδημία). Όσον αφορά το αλφάβητο, η κύρια κριτική από Μπισκαϊανούς και Γκιπουθκουανούς παραδοσιακούς στόχευε το h, καθώς η ορθογραφία της Εουσκαλτθαίνδια χρησιμοποιούσε το γράμμα σε πολλές λέξεις όπου οι παραδοσιακοί δεν χρησιμοποιούσαν το γράμμα. Είναι σιωπηλό στο Μπισκάι και τη Γκιπούθκοα, ενώ ακουγόταν σε όλους τις βασκικές διαλέκτους πριν μερικούς αιώνες και εξακολουθεί να ακούγεται σε πολλές περιοχές στα βορειοανατολικά. Από την άλλη πλευρά, οι Βάσκοι ομιλητές στα βορειοανατολικά έπρεπε να μάθουν να γράφουν αρκετές λέξεις με λιγότερα ή καθόλου γράμματα h, επειδή τα περισσότερα από τα h χρησιμοποιούνται στη παραδοσιακή τους ορθογραφία που δε λαμβάνεται υπόψη στην επίσημη ορθογραφία. Οι αλλαγές από τις διάφορες παραδόσεις στα σύγχρονα Πρότυπα Βασκικά προτάθηκε και έγινε αποδεκτή από τις νέες γενιές των Βάσκων συγγραφέων. Έτσι, η διαμάχη για το h άρχισε να υποχωρεί, καθώς οι παλιές γενιές πέθαιναν.

Συχνότητα γραμμάτων

Σε ένα δείγμα 6.692 γραμμάτων, το συνηθέστερο γράμμα των βασκικών είναι το a και το λιγότερο συνηθισμένο είναι το v (αν και τα w, yκαι q δεν εμφανίζονται καθόλου στο δείγμα κειμένου).