Νομός Μεσσηνίας

Μεσσηνία
Περιφερειακή ενότητα
Χάρτης της Ελλάδας με {{{Όνομα}}}
Χώρα	Ελλάδα
Πρωτεύουσα	Καλαμάτα
Ιστορική Πρωτεύουσα
Δήμοι	29
Διοίκηση
• Αντιπεριφερειάρχης
Διοικητική διαίρεση
• Περιφέρεια	Πελοπόννησος
Έτος δημιουργίας νομού
Γεωγραφικό διαμέρισμα	Πελοπόννησος
Έκταση
• Συνολική	2.991 τ.χλμ
• Κατάταξη	15η
Πληθυσμός
• Συνολικός	176.876 (2011)
• Κατάταξη πληθ.	17η
• Πυκνότητα	53,48 κάτ./χλμ²
• Κατάταξη πυκν.	35η
Ταχ. κώδικες	24* **
Πιν. αυτοκινήτων	ΚΜ
Ιστότοπος	http://www.messinia.gr/ www.messinia.gr

Η Μεσσηνία είναι νομός της Ελλάδας που βρίσκεται στη νοτιοδυτική Πελοπόννησο. Γεωγραφικά είναι η περιοχή η οποία ορίζεται στα βόρεια από τον ποταμό Νέδα και τα Αρκαδικά Όρη, στα ανατολικά από το όρος Ταΰγετος, στα νότια από τον Μεσσηνιακό Κόλπο και στα δυτικά από το Ιόνιο Πέλαγος. Συνορεύει στα βόρεια με το Νομό Ηλείας, στα βορειοανατολικά με το Νομό Αρκαδίας και στα ανατολικά με το Νομό Λακωνίας.

Γενικά στοιχεία

Έκταση: 2991 τ. χλμ.

Πληθυσμός: 176.876 κάτοικοι (απογραφή 2001)

Πρωτεύουσα: Καλαμάτα (69.849 κάτοικοι. Απογραφή 2011)

Διοικητική διαίρεση: 29 δήμοι, 2 κοινότητες

Άλλες πόλεις και κωμοπόλεις: Φιλιατρά (7882 κατ.), Μεσσήνη (6912 κατ.), Γαργαλιάνοι (6336 κατ.), Κυπαρισσία (5708 κατ.), Χώρα (3458 κατ.), Πύλος (2561 κατ.), Κορώνη (1668 κατ.), Κοπανάκι (1439 κατ.), Μελιγαλάς (1426 κατ.), Βλαχόπουλο (1421 κατ.), Μεθώνη (1249 κατ.)

Άλλες σημαντικές κοινότητες:Σταυροπήγιο

Σημ: Τα παραπάνω στοιχεία είναι από την Απογραφή του 2001 και αφορούν μόνο τα αντίστοιχα δημοτικά διαμερίσματα, όχι τους δήμους

Για πλήρη κατάλογο των πόλεων και οικισμών του νομού, δείτε επίσης Διοικητική διαίρεση νομού Μεσσηνίας.

Μορφολογία

Βουνά

Το ψηλότερο βουνό είναι ο Ταΰγετος (2404 μ., κορυφή Προφήτης Ηλίας), τον οποίο η Μεσσηνία μοιράζεται με τη Λακωνία και του οποίου η αλυσίδα συνεχίζεται με άλλες ψηλές κορυφές προς βορειοδυτικά. Στα βορειοανατολικά σύνορα με την Αρκαδία και σε μικρή απόσταση από την Ανδρίτσαινα της Ηλείας βρίσκεται το Λύκαιο (1420 μ.). Στα βόρεια σύνορα με την Ηλεία βρίσκεται το Τετράζιο. Στα δυτικά και προς το Ιόνιο Πέλαγος εκτείνονται από βορρά προς νότο τα όρη της Κυπαρισσίας (όρος Αιγάλεω, 1224 μ), στην προέκταση των οποίων βρίσκεται, στη δυτική μεσσηνιακή χερσόνησο, το όρος Λυκόδημος (960 μ.). Στο κέντρο του νομού και από βορρά προς νότο εκτείνεται η ευφορότατη πεδιάδα της Μεσσηνίας.

Ποτάμια

Μεγαλύτερο ποτάμι είναι ο Πάμισος, ο οποίος διασχίζει την πεδιάδα της Καλαμάτας και χύνεται στο Μεσσηνιακό Κόλπο. Στα σύνορα με την Ηλεία βρίσκεται ο ποταμός Νέδα. Μικρότερα ποτάμια είναι ο Βελίκας και ο Νέδωνας, που διασχίζει την πόλη της Καλαμάτας.

Οικονομία

Η Καλαμάτα είναι το εμπορικό και βιομηχανικό κέντρο του νομού, καθώς και σημαντικό λιμάνι. Ο αγροτικός τομέας παραμένει σημαντικός με κύρια προϊόντα τα σύκα, την σταφίδα, τα σταφύλια και το κρασί, τα πορτοκάλια, τις ελιές και το ελαιόλαδο.

Ιστορία

Αρχαία περίοδος

Η Μεσσηνία ήταν κατοικημένη από τα προϊστορικά χρόνια, κυρίως λόγω των εύφορων πεδιάδων της. Υπάρχει συνέχεια ευρημάτων από τη Νεολιθική Εποχή.

Κοντά στη Χώρα βρίσκεται τα απομεινάρια του μυκηναϊκού Ανακτόρου του Νέστορα, του μυθικού βασιλιά που αναφέρεται στα Ομηρικά Έπη. Η κάθοδος των Δωριέων τον 12ο αιώνα π.Χ. έθεσε τέλος στον Μυκηναϊκό Πολιτισμό.

Από τον 8ο ως τον 5ο αιώνα π.Χ. οι Σπαρτιάτες υποδούλωσαν τη Μεσσηνία με τους Μεσσηνιακούς Πολέμους. Οι Θηβαίοι την απελευθέρωσαν το 369 π.Χ., αλλά τελικά κατακτήθηκε από τους Ρωμαίους το 183 π.Χ..

Μεσαιωνική και νεότερη περίοδος

Ακολούθησε η Βυζαντινή Εποχή και τον 13ο αιώνα κατακτήθηκε από τους Φράγκους, για να περάσει το 1498 ολοκληρωτικά στα χέρια των Οθωμανών.

Ο Γρηγόριος Παπαφλέσσας κήρυξε την επανάσταση κατά των Τούρκων στις 23 Μαρτίου 1821 και μετά τις καταστροφές που προκάλεσε ο τουρκοαιγυπτιακός στρατός του Ιμπραήμ, η Ναυμαχία του Ναυαρίνου (20 Οκτωβρίου 1827) οδήγησε στην απελευθέρωση της Πελοποννήσου και στη δημιουργία του νέου ελληνικού κράτους.Επίσης είναι το μέρος όπου θα αρχίσει η παραγωγή αυτοκινήτου.

Η Μεσσηνία από το 1828 ως το 1833

Κατά την πρώτη διοικητική διαίρεση, της Ελληνικής Πολιτείας, το 1828, που πραγματοποιήθηκε από τον κυβερνήτη Ιωάννη Καποδίστρια με το Ι' ψήφισμα της 13ης Απριλίου 1828 δημιουργήθηκαν 13 Θέματα ή Τμήματα ή Επιτροπείες, για την διοίκηση των οποίων ορίσθηκαν Έκτακτοι Επίτροποι για το κάθε ένα από αυτά. Στην περιοχή της Μεσσηνίας, στο χρονικό διάστημα μεταξύ του 1828 και του 1833, αντιστοιχούσαν χωριά – οικισμοί και περιοχές κυρίως 2 τμημάτων με τις επαρχίες τους και 2 (1+1) ακόμα επαρχίες από άλλα 2 τμήματα. (Τα στοιχεία πληθυσμού των Επαρχιών με βάση την Απογραφή του 1829):

• Το Τμήμα της Άνω Μεσσηνίας (Haute-Messénie), με Έκτακτο Επίτροπο τον Αντώνιο Τσούνη, στο οποίο υπάγονταν οι εξής 4 επαρχίες:
  • Επαρχία Αρκαδίας (γαλλικά: Éparchie d'Arkadia), μετά το 1833 μετονομάσθηκε σε Επαρχία Τριφυλίας. Έδρα: Η Αρκαδία ή Αρκαδιά (σήμερα η Κυπαρισσία). Πληθυσμός επαρχίας το 1829: 15.931.
  • Επαρχία Κορώνης (γαλλικά: Éparchie de Koron). Έδρα: Η Κορώνη, Πληθυσμός επαρχίας το 1829: 6.246.
  • Επαρχία Μεθώνης (γαλλικά: Éparchie de Modon). Έδρα: Η Μεθώνη. Πληθυσμός επαρχίας το 1829: 3.625.
  • Επαρχία Ναυαρίνου ή Επαρχία Νεοκάστρου (γαλλικά: Éparchie de Navarin). Έδρα: Το Ναυαρίνο ή Νιόκαστρο (σήμερα η Πύλος), Πληθυσμός επαρχίας το 1829: 1.596.
• Το Τμήμα της Κάτω Μεσσηνίας (γαλλικά: Basse-Messénie), με Έκτακτο Επίτροπο τον Γεώργιο Ψύλλα στο οποίο υπάγονταν οι εξής 7 επαρχίες:
  • Επαρχία Νησίου (γαλλικά: Éparchie de Nisi), μετά το 1833 μετονομάσθηκε σε Επαρχία Μεσσήνης. Έδρα: Το Νησί (σήμερα η Μεσσήνη). Πληθυσμός επαρχίας το 1829: 2.286.
  • Επαρχία Καλαμών (γαλλικά: Éparchie de Κalamata). Έδρα: Η Καλαμάτα. Πληθυσμός επαρχίας το 1829: 7.619.
  • Επαρχία Εμπλακίκων (Ιμπλακίκων) (γαλλικά: Éparchie d'Emblakika). Έδρα: Το Κουρτσαούσι (σήμερα η Σπερχόγεια). Πληθυσμός επαρχίας το 1829: 4.526.
  • Επαρχία Ανδρούσας (γαλλικά: Éparchie d'Androusa). Έδρα: Η Ανδρούσα. Πληθυσμός επαρχίας το 1829: 4.094.
  • Επαρχία Λεονταρίου (γαλλικά: Éparchie de Léondari). Έδρα: Το Λεοντάρι. Πληθυσμός επαρχίας το 1829: 7.676.
  • Επαρχία Μικρομάνης (γαλλικά: Éparchie de Mikromani). Έδρα: Η Μικρομάνη. Πληθυσμός επαρχίας το 1829: 1.592.
  • Επαρχία Δυτικής Σπάρτης (γαλλικά: Éparchie de la Sparte occidentale). Πληθυσμός επαρχίας το 1829: 18.486.

Οι 2 ακόμα επαρχίες από άλλα τμήματα ήταν:

• Από το Τμήμα Ήλιδος η:
  • Επαρχία Πύργου (γαλλικά: Éparchie de Pyrgos), επί της αριστερής όχθης του Αλφειού. Έδρα: Ο Πύργος. Πληθυσμός επαρχίας το 1829: 9.572.
• Από το Τμήμα Αρκαδίας η:
  • Επαρχία Φαναρίου (γαλλικά: Éparchie de Phanari), μετά το 1833 μετονομάσθηκε σε Επαρχία Ολυμπίας. Έδρα: Αρχικά η Παρρασία (σήμερα το Φανάρι Ηλείας) και στη συνέχεια η Ανδρίτσαινα. Πληθυσμός επαρχίας το 1829: 10.171.

1833: Σύσταση του Νομού Μεσσηνίας

Η τυπική σύσταση του Νομού Μεσσηνίας έγινε το 1833 από την Κυβέρνηση Μαυροκορδάτου, στους πρώτους μήνες της διακυβέρνησης της χώρας από την Αντιβασιλεία μετά την άφιξη του Βασιλέα Όθωνα στην Ελλάδα, ο οποίος όμως ήταν ακόμη ανήλικος. Το νεοσυσταθέν Ελληνικό Κράτος, τότε Βασίλειο, ήταν πολύ μικρότερο από το σημερινό και περιελάμβανε μόλις την Πελοπόννησο, τη Στερεά Ελλάδα, και τις Κυκλάδες. Με βασιλικό διάταγμα του 1833, λοιπόν, η τότε έκταση της Ελλάδας διαιρέθηκε σε 10 Νομούς και 47 Επαρχίες. Στους 10 αυτούς πρώτους νομούς της Ελλάδας περιλαμβανόταν και ο Νομός Μεσσηνίας, στον οποίο ως έδρα του και αρχική του πρωτεύουσα (μητρόπολις) ορίσθηκε η Κυπαρισσία, τότε ονομαζόμενη και ως Αρκαδία ή Αρκαδιά. Επικεφαλής του νομού, δηλαδή της νομαρχίας, ήταν ο νομάρχης, ανώτερο διοικητικό όργανο στη διοικητική διεύθυνση του νομού, με υπαγόμενες επαρχίες και δήμους, τα καθήκοντα του οποίου ορίσθηκαν με νεώτερο Βασιλικό Διάταγμα του 1833.

Με το άρθρο 5, του Β.Δ. της 3/15 Απριλίου του 1833 καθορίσθηκε επίσης ότι: «Ο Νομός της Μεσσηνίας περιλαμβάνει τους επί της αριστεράς όχθης του Αλφειού κειμένους τόπους της επαρχίας Πύργου, και τας μέχρι τούδε επαρχίας Φαναρίου, Αρκαδίας, Μεθώνης, Νεοκάστρου, Κορώνης, Καλαμάτας, Νησίου, Ανδρούσσης, Ιμπλακίκων και Μικρομάνης. Το όριον της Μεσσηνίας, προς μεν την Ήλιδα θέλει σχηματίζει ο Αλφειός, προς δε την δυτικήν Λακωνίαν η από του Ταϋγέτου προβαίνουσα ράχις Βέργα παρά τον Αρμυρόν.»

Ο Νομός Μεσσηνίας, στη συνέχεια, διαιρέθηκε στις ακόλουθες 5 επαρχίες:

1. Επαρχία Ολυμπίας, η οποία σχηματίσθηκε από την μέχρι τότε Επαρχία Φαναρίου και τα «επί της αριστεράς όχθης του Αλφειού κείμενα μέρη του Πύργου (η αρχαία Πισάτις)». Πρωτεύουσα: Το Φανάριον (Παρρασία).
2. Επαρχία Τριφυλίας, η οποία σχηματίσθηκε από την μέχρι τότε Επαρχία Αρκαδίας. Πρωτεύουσα: Η Αρκαδία (Κυπαρισσία).
3. Επαρχία Μεθώνης, η οποία σχηματίσθηκε από τις μέχρι τότε επαρχίες: Επαρχία Μεθώνης, Επαρχία Νεοκάστρου (Πύλου) και την Επαρχία Κορώνης. Πρωτεύουσα: Η Μεθώνη.
4. Επαρχία Μεσσήνης, η οποία σχηματίσθηκε από τις μέχρι τότε επαρχίες: Επαρχία Ανδρούσσης, Επαρχία Ιμπλακίκων και την Επαρχία Μικρομάνης. Πρωτεύουσα: Η Ανδρούσσα.
5. Επαρχία Καλαμών, η οποία σχηματίσθηκε από τις μέχρι τότε επαρχίες: Επαρχία Καλαμάτας και Επαρχία Νησίου. Πρωτεύουσα: Η Καλαμάτα (Καλάμαι).

Προσωπικότητες της Μεσσηνίας

• Νικήτας Σταματελόπουλος (Νικηταράς ή Τουρκοφάγος), ήρωας του 1821
• Γεώργιος Δικαίος (Παπαφλέσσας), ήρωας του 1821
• Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, ήρωας του 1821
• Αλέξανδρος Κουμουνδούρος, Πρωθυπουργός της Ελλάδας το 19ο αιώνα
• Νικόλαος Πολίτης, λαογράφος
• Μαρία Πολυδούρη, ποιήτρια
• Βασίλης Κωνσταντακόπουλος, εφοπλιστής-ευεργέτης
• Νίκος Καλογερόπουλος, ηθοποιός
• Στέφανος Ληναίος, ηθοποιός
• Πάνος Μιχαλόπουλος, ηθοποιός
• Προκόπης Παυλόπουλος, Πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας
• Γιάννης Πουλόπουλος, τραγουδιστής
• Αντώνης Σαμαράς, πολιτικός
• Γιούλικα Σκαφιδά, ηθοποιός
• Μιχαήλ Στασινόπουλος, Πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας
• Δέσποινα Στυλιανοπούλου, ηθοποιός
• Ιωάννης Χαραλαμπόπουλος, πολιτικός
• Τάσσος (Τάσσος Αλεβίζος), χαράκτης
• Ιωάννης Αλευράς, Πρόεδρος της Βουλής και προσωρινός πρόεδρος της Δημοκρατίας
• Οικογένεια Καρέλια, καπνοβιομηχανία
• Αθανάσιος Φιλιππόπουλος Ιατρός, Βουλευτής, Υπουργός, Δήμαρχος

Πηγές

• Bory de Saint-Vincent, Expédition Scientifique de Morée: Section des Sciences physiques, Tome II, 1ere Partie: Géographie", tome II, 1ere Partie: Geographie. F. G. Levrault, Paris 1834. (στοιχεία πληθυσμού με βάση την Απογραφή του 1829).
• Γεώργιος Θεοχαρόπουλος, «Ονομαστικόν», 1834, Βασιλικό Διάταγμα της 3/15 Απριλίου του 1833 «Περί διαιρέσεως του Βασιλείου και της διοικήσεώς του», σελ. 840-849.

Εξωτερικοί Σύνδεσμοι

• Πλήρης οδηγός για τη Μεσσηνία
• Στοιχεία για την απογραφή του 2001