Πασχάλιο χρονικό

Το Πασχάλιο χρονικό ή chronikon Paschale ή chronikon Alexandrinum ή chronikon Constantinopolitanum είναι βυζαντινή χρονογραφία που ανεφέρεται στα γεγονότα από κτίσεως κόσμου (δημιουργίας κόσμου) μέχρι το 628 - 630.

Ο συγγραφέας

Το όνομα του συγγραφέα είναι άγνωστο. Από ότι καταλαβαίνουμε από το κείμενο, φαίνεται να είναι σύγχρονος του βυζαντινού αυτοκράτορα Ηράκλειου (610-641) και του πατριάρχη Σέργιου της Κωνσταντινούπολης. Δεν πρέπει να ανήκε στο άμεσο αυλικό περιβάλλον, αλλά μάλλον στον πατριαρχικό κλήρο, μιά και το κείμενο ασχολείται περισσότερο με την εκκλησιαστική ιστορία, παρά με την πολιτική. Το χρονικό φαίνεται ότι το έγραψε την περίοδο των αυτοκρατορικών θριάμβων και επιτυχιών του Ηράκλειου, πιθανότατα μετά την επιστροφή του Τιμίου Σταυρού στην Ιερουσαλήμ (21 Μαρτίου 630).

Το χειρόγραφο

Το κείμενο παραδίνεται σε ένα μοναδικό ελληνικό χειρόγραφο του 10ου αιώνα, τον Βατικανό κώδικα 1941. Από τον κώδικα έχουν εκπέσει τα πρώτα και τα τελευταία φύλλα καθώς και ένα τετράδιο από την μέση. Έτσι, η εισαγωγή σώζεται μόνο εν μέρει, και το τέλος της χρονογραφίας εικάζεται ότι εκτείνονταν λόγο μετά το 628 περίπου μέχρι το 630. Στο κείμενο έχουν επισημανθεί χάσματα, που οφείλονται σε μεταγενέστερες επεμβάσεις και διαγραφές από τους αντιγραφείς.

Το κείμενο

Στην εισαγωγή του έργου ο συγγραφέας περιγράφει τις απόψεις της εποχής του, σχετικά με τον υπολογισμό του Πάσχα και δίνει και τους δικούς του μαθηματικούς υπολογισμούς, για τον προσδιορισμό των ημερομηνιών του Πάσχα. Σύμφωνα με αυτούς, οι ημερομηνίες του Πάσχα επαναλαμβάνονται μετά από ένα κύκλο 532 ετών. Η εισαγωγή, στην οποία οφείλει και την ονομασία του, δεν έχει άμεση σχέση με το κύριο κείμενο της χρονογραφίας και εκφράστηκε η άποψη ότι είναι ίσως μεταγενέστερη προσθήκη.

Στο κυρίως κείμενο ο συγγραφέας ξεκινά με αναφορές στην "μυθολογική" ιστορία, μέχρι και την ίδρυση της Ρώμης. Κατόπιν αναφέρεται σε λεπτομερείς βιβλικές αφηγήσεις, ιστορίες μαρτύρων της εκκλησίας και άλλα εκκλησιαστικά θέματα. Επανέρχεται στην κοσμική ιστορία όταν η αφήγηση φτάνει στα χρόνια του Μεγάλου Κωνσταντίνου.

Σημαντικές είναι οι λεπτομερείς πληροφορίες σχετικά με την στάση του Νίκα, επί αυτοκράτορα Ιουστινιανού, που δεν βρίσκονται σε άλλες πηγές. Επίσης, ο συγγραφέας μας παραθέτει ολόκληρο το έδικτο του Ιουστινιανού με το οποίο καταδικάζονταν τα συγγράμματα του Θεόδωρου Μοψουεστίας, του Θεοδώρητου Κύρου και του Ίβα Εδέσσης. Όταν η εξιστόρηση φτάνει στην άνοδο στον θρόνο του Φωκά (602) και μετά, σε γεγονότα δηλαδή περίπου σύγχρονα του συγγραφέα, το κείμενο αποδεικνύεται πολύτιμη ιστορική πηγή για το πραξικόπημα του Ηράκλειου και την άνοδό του στο θρόνο (610), για την πολιορκία της Κωνσταντινούπολης από τους Άβαρους και τους Σλάβους (626) και την είδηση της νίκης του Ηράκλειου κατά των Περσών (628).

Ο συγγραφέας βασίζει την χρονογραφία του σε πολλά παλαιότερα έργα όπως, η χρονογραφία του [[[Ιωάννης Μαλάλας|Ιωάννη Μαλάλα]], τα κείμενα του Ευσέβιου Καισαρείας και του Σέξτου Ιούλιου Αφρικανού, η Αγία Γραφή, διάφορα μαρτυρολόγια, υπατικοί κατάλογοι και άλλα, πολλά από τα οποία έχουν χαθεί. Συνήθως μάλιστα δεν κατονομάζει τις πηγές του.

Τα θέματα που θίγει και στα οποία κυρίως εστιάζει το χρονικό, προδίδουν το ενδιαφέρον του συγγραφέα για τα εκκλησιαστικά ζητήματα περισσότερο, παρά για τα πολιτικά γεγονότα. Πάντως, παρόλο που το έργο είναι στην ουσία μια συρραφή από έργα τρίτων, γνώρισε αρκετή διάδοση και θεωρείται το κυριότερο έργο της χριστιανικής χρονογραφίας μετά τα κείμενα του Ευσέβιου Καισαρείας και του Γεωργίου Συγκέλλου.

Εκδόσεις

Chronikon Paschale 284 - 628 AD, αγγλική μτφρ. Μ.andM. Whitby, [Translated Texts for Historians 7], Liverpool, 1989

Βιβλιογραφία

• ΚΑΡΠΟΖΗΛΟΣ Α., Βυζαντινοί ιστορικοί και χρονογράφοι, τ. Α', εκδ. ΚΑΝΑΚΗ, Αθήνα, 1997, ISBN 960-7420-31-4