Ξάνθη

Ξάνθη
Πόλη
Εικόνα Πανοραμική εικόνα της συνοικίας Σαμακώβ.
Ξάνθη
Χώρα	Ελλάδα
Περιφέρεια	Περιφέρεια Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης
Δήμος	Ξάνθης
Διοίκηση
• Δήμαρχος	Χαράλαμπος Δημαρχόπουλος
Έκταση	153,1 km2
Υψόμετρο	65-190 m
Πληθυσμός	58.760
Ταχυδρομικός κώδικας	67131, 67132, 67133
Τηλεφωνικός κωδικός	25410
Ιστοσελίδα	cityofxanthi.gr

Η Ξάνθη είναι πόλη της Θράκης στη Βόρεια Ελλάδα. Είναι η πρωτεύουσα της ομώνυμης περιφερειακής ενότητας και αποτελεί δήμο με πληθυσμό 65.133 κατοίκων σύμφωνα με την απογραφή του 2011. Είναι κτισμένη στις παρυφές του Αχλαδόβουνου και υπάγεται διοικητικά στην Περιφέρεια Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης.

Ιστορία

Για το όνομα της πόλης υπάρχουν δύο απόψεις: Η πρώτη πως Ξάνθη ονομαζόταν μία από τις κόρες του Ωκεανού και της Τηθύας και η δεύτερη πως προέρχεται από μια αμαζόνα που είχε το όνομα Ξάνθη και βασίλευε τότε στην περιοχή.

Η πόλη Ξάνθεια, που ταυτίζεται πιθανώς με τη σημερινή Ξάνθη, μνημονεύεται τον 1ο π.Χ. αιώνα από τον Στράβωνα : «Μετά δε την ανά μέσον λίμνην (Βιστονίδα) Ξάνθεια, Μαρώνεια και Ίσμαρος...». Επειδή η πόλη δεν αναφέρεται από άλλη μεταγενέστερη αρχαία πηγή, εικάζεται ότι ίσως να μην κατάφερε να επιβιώσει στα ρωμαϊκά χρόνια και εγκαταλείφτηκε από τους κατοίκους της. Ωστόσο, φαίνεται πως ξανακατοικήθηκε τον 3ο μ.Χ. αιώνα, όταν οι συχνές βαρβαρικές επιδρομές εξανάγκασαν τους πληθυσμούς να μετακινηθούν, για μεγαλύτερη ασφάλεια, προς τα ορεινή μέρη.

Ως Ξάνθεια μαρτυρείται και το 879 μ.Χ. όταν ο επίσκοπός της Γεώργιος αναφέρεται να συμμετέχει στην Δ΄ Σύνοδο της Κωνσταντινούπολης (εν Αγία Σοφία). Ωστόσο δεν υπάρχει κανένα αρχαιολογικό τεκμήριο για την ταύτιση της αρχαίας πόλης με την ομώνυμη βυζαντινή καθώς η θέση της αρχαίας Ξάνθειας δεν είναι ξεκάθαρη όμως τοποθετείται πιο ανατολικά από τη βυζαντινή και κυρίως πέρα από τη λίμνη της Βιστονίδας.

Η πόλη αποτέλεσε σταθμό της εκστρατείας του Ανδρόνικου Γ΄ του Παλαιολόγου το 1327 κατά τον εμφύλιο πόλεμο που επικρατούσε εκείνη την εποχή.

Κατά την Ελληνική Επανάσταση του 1821 οι Ξανθιώτες συμμετείχαν με κυριότερο οπλαρχηγό τον καπετάν Γεώργιο Δημητρίου.

Τοπική αρχιτεκτονική στη παλιά πόλη - "σαχνισιά": ξύλινα μαδέρια-υποστυλώματα στηρίζουν τα δωμάτια του ορόφου που επεκτείνονται πέρα από τα όρια της τοιχοποιίας του ισογείου .

Η άνθηση της πόλης επήλθε τον 18ο με 19ο αιώνα, οπότε και η πόλη έγινε γνωστή για τον καπνό της. Την αποκαλούσαν και μικρό Παρίσι, εξαιτίας του πλούτου που είχε εκείνη την εποχή. Την οικονομική άνθηση της πόλης σταμάτησαν η ελληνική επανάσταση, κατά την οποία πολλοί Ξάνθιοι συνελήφθησαν και φυλακίσθηκαν (μεταξύ των οποίων και ο τότε μητροπολίτης Σεραφείμ) και δυο αλλεπάλληλοι σεισμοί το 1829 (Μάρτιο και Απρίλιο) που ισοπέδωσαν την πόλη και τα χωριά της περιοχής. Η πρώτη φάση οικοδόμησης της σημερινής Παλιάς Πόλης, διατηρώντας μεγάλο μέρος του παλαιότερου πολεοδομικού ιστού, εκτιμάται ότι είναι μεταξύ 1830 - 1845 με οικοδόμους από την Δυτική Μακεδονία και την Ήπειρο. Μετά την καταστροφή της Γενισέας το 1870 ξεκινά η δεύτερη φάση οικοδόμησης της πόλης. Η πόλη έγινε διοικητικό κέντρο της περιοχής ενώ το 1891 ολοκληρώθηκε η σιδηροδρομική γραμμή Θεσσαλονίκης - Κωνσταντινούπολης. Την περίοδο 1870 – 1910 στην πόλη αναπτύχθηκε έντονη οικονομική δραστηριότητα και καταγράφεται οικονομική άνθηση.

Ιστορική πηγή

Σύμφωνα με την μυθολογία εδώ ήταν το ορμητήριο του θεού Άρη αλλά και του Βορέα. Με την λίμνη Βιστωνίδα συνδέεται και ο άθλος του Ηρακλή με τα άλογα του Διομήδη.

Εντοπίστηκαν ευρήματα νεολιθικών οικισμών στη Λαφρούδα, Διομήδεια, Μέλισσα, Θέρμες και αλλού.

Στα αρχαια χρόνια, ήταν ένα χωριό που βρισκόταν στο πέρασμα του ποταμού Κοσσινίτη-Κοσύνθου, ακριβώς στην είσοδο της χαράδρας προς το εσωτερικό της ορεινής περιοχής. Το χωριό αυτό στα αρχαιοθρακικά ονομαζόταν Πάρα (το) και σήμαινε το πέρασμα, διάβαση δηλ. την ίδια έννοια με το νοτιοελληνικό πόρος: διάβαση.

Με την πάροδο του χρόνου το όνομα του χωριού αυτού ενώθηκε με το άρθρο το και έτσι μετονομάσθηκε σε Τόπαρα ή Τόπειρος με την ίδια πάντα σημασία.

Με τη διέλευση της Εγνατίας οδού μέσα από το χωριό αυτό (100 π.Χ.) το Τοπάρα αναπτύχθηκε σε πλούσια πόλη και ακμαία «ελεύθερη» με δικά της νομίσματα (2ος αιώνας μ.Χ.).

Την εποχή του Χαλκού η περιοχή δέχεται επιδράσεις από Τροία, Λέσβο και Λήμνο. Σύμφωνα με τον Όμηρο, οι Θράκες είναι καλοί πολεμιστές, με γυμνασμένα άλογα και αξιόλογη μεταλλουργία χρυσού και αργύρου.

Από τον 7ο αι. π.Χ., που ιδρύεται η αποικία των Αβδήρων, ως το 330 μ.Χ., που αρχίζει η Βυζαντινή περίοδος, έχουμε τη διαμόρφωση νέας κατάστασης ακμής και λάμψης.

Σημαντικό ρόλο παίζουν τα Άβδηρα και άλλες αποικίες που διευκολύνουν τη διείσδυση του Ελληνικού πολιτισμού και τον εξελληνισμό των Θρακών.

Τον 8ο μ.Χ. η πόλη καταστράφηκε, άγνωστο αν από σεισμό ή βαραβαρικές επιδρομές, όμως ξανακτίσθηκε. Αλλά άλλαξε όνομα και μετονομάσθηκε σε (λατινικό) Ρούσιο (ίσως γιατί νόμισαν ότι η ονομασία Τόπερος προερχόταν από το Τόπυρος που σημαίνει το πύρινο). Αργότερα από Ρούσιο μετονομάσθηκε στο ελληνικότερο Ξάνθεια, όνομα με το οποίο πρωτομαρτυρείται το 879 μ.Χ., όταν ο επίσκοπος αυτής Γεώργιος αναφέρεται να συμμετέχει σε σύνοδο στην Κων/πολη.

Στο τέλος του 14ου αι. αρχίζει ο εποικισμός της περιοχής με μουσουλμάνους και ο εξισλαμισμός των ορεινών περιοχών του νομού.

Η ανάπτυξη της περιοχής αρχίζει εκ νέου με την καλλιέργεια του καπνού τον 17ο αι., ενώ τον επόμενο αιώνα η Γενισέα και η Ξάνθη γίνονται γνωστές παγκοσμίως λόγω του καπνού. Ακολουθεί περίοδος Βουλγαρικής κατοχής και κορύφωσης του Μακεδονικού αγώνα.

Το 1920 η νοτιοδυτική Θράκη ενσωματώνεται στην Ελλάδα.

Μετά το 1922 ο πληθυσμός ενισχύεται με πρόσφυγες από τον Πόντο, Ιωνία, Ανατολική και Βόρεια Θράκη. Τη δεκαετία του 1960 παρατηρείται μεγάλο μεταναστευτικό ρεύμα.

Στις αρχές της δεκαετίας του 70 η παρουσία του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης και του Δ’ Σώματος Στρατού τονώνουν την περιοχή.

Πηγή: Διεύθυνση Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης Ξάνθης

Απελευθέρωση

Κατά τον Α΄ Βαλκανικό Πόλεμο, η Ξάνθη καταλήφθηκε από τους Βούλγαρους στις 8 Νοεμβρίου 1912. Στις 13 Ιουλίου 1913 απελευθερώθηκε από τον ελληνικό στρατό, ωστόσο με τη Συνθήκη του Βουκουρεστίου την ίδια χρονιά, όλη η Θράκη αποδόθηκε στην Βουλγαρία. Η οριστική απελευθέρωση από τους Βούλγαρους έλαβε χώρα στις 4 Οκτωβρίου του 1919, όταν μετά την ήττα των Γερμανών και των συμμάχων τους, ο ελληνικός στρατός μπήκε στην Ξάνθη και την απελευθέρωσε. Η πλήρης ενσωμάτωση της Ξάνθης και όλης της Δυτικής Θράκης στην Ελλάδα επήλθε με την Συνθήκη των Σεβρών στις 28 Ιουλίου 1920.

Σημερινή Ξάνθη

Στην πόλη της Ξάνθης από το 2000 και μετά παρατηρείται έντονη πολεοδομική δραστηριότητα, η πόλη εξάλλου φιλοξενεί και πανεπιστημιακές σχολές με χιλιάδες φοιτητές. Η Ξάνθη επεκτείνεται κυρίως προς την περιοχή της Χρύσας αλλά και προς τα νότια, όπου το 1959-1960, είχε δημιουργηθεί συνοικισμός, όταν η τότε κυβέρνηση έχτισε κατοικίες με σκοπό τη διάθεσή τους σε κατοίκους της πόλης. Ο συνοικισμός, γνωστός σαν «παλιές εργατικές κατοικίες», περικλείεται από τις οδούς Απόλλωνος, Θεοδοσίου Δούκα, Πιαλόγλου και Αλικαρνασσού.

Διοικητική διαίρεση

Ο Δήμος Ξάνθης αποτελείται από τις εξής δημοτικές ενότητες:

• Ξάνθης
• Σταυρούπολης

Πληθυσμός

Η εξέλιξη του πληθυσμού της Ξάνθης έχει ως εξής:

Απογραφή [1]	Πληθυσμός
1940	31.015
1951	27.283
1961	27.802
1971	27.040
1981	33.897
1991	38.808
2001	46.464
2011	56.122

Πολυτεχνείο

Στην Ξάνθη εδρεύει η Πολυτεχνική σχολή του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου της Θράκης από το 1974, με τα ακόλουθα τμήματα:

• Αρχιτεκτόνων Μηχανικών
• Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Μηχανικών Υπολογιστών
• Μηχανικών Παραγωγής και Διοίκησης
• Μηχανικών Περιβάλλοντος
• Πολιτικών Μηχανικών

Οι εγκαταστάσεις βρίσκονται έξω από την Ξάνθη στην Πολυτεχνειούπολη Κιμμερίων, ενώ κάποια τμήματα βρίσκονται ακόμη στην πόλη. Η Πανεπιστημιούπολη βρίσκεται σε απόσταση 4 χιλιομέτρων από την πόλη και διαθέτει φοιτητική εστία με 300 κλίνες και εστιατόριο που εξυπηρετεί το σύνολο σχεδόν των φοιτητών που ζουν στην πόλη. Στην Πανεπιστημιούπολη βρίσκονται επίσης οι εγκαταστάσεις των Τμημάτων Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Μηχανικών Υπολογιστών, Αρχιτεκτόνων Μηχανικών και Πολιτικών Μηχανικών, ενώ τα Τμήματα Μηχανικών Περιβάλλοντος και Μηχανικών Παραγωγής και Διοίκησης στεγάζονται προς το παρόν σε κτίρια που βρίσκονται μέσα στην πόλη.

Αξιοθέατα

Το ρολόι στην κεντρική πλατεία της Ξάνθης το 2007.

Η Ξάνθη φημιζόταν για τον εξαιρετικό καπνό που παρήγε, πράγμα που την έκανε πλούσια. Παρά τους σεισμούς που κατέστρεψαν μεγάλο μέρος της πόλης, η Ξάνθη έχει μεγάλο αριθμό από καπναποθήκες, οι οποίες σήμερα στεγάζουν σημαντικές διοικητικές υπηρεσίες, ενώ άλλες χρησιμοποιούνται ως μουσεία και ως πολιτιστικά κέντρα.

Την πόλη διασχίζει ο ποταμός Κόσυνθος, όπου παραπλεύρως του υπάρχουν καφετέριες. Στο βοριότερο τμήμα του βρίσκεται το δάσος της Ξάνθης, που αποτελείται από πεύκα.

Η Πλατεία Βασιλέως Γεωργίου και κυρίως το ρολόι που βρίσκεται εκεί αποτελούν το σήμα κατατεθέν της πόλης.

Το σημαντικότερο σημείο της πόλης είναι η Παλιά της Πόλη. Αρχοντικά σπίτια και σπίτια εργατών διασώζονται χάρη σε νόμο που ψηφίστηκε το 1994 και απαγόρευε οποιαδήποτε εξωτερική αλλαγή των κατοικιών. Στην Παλιά Πόλη βρίσκεται και το παλιό δημαρχείο της πόλης, που ανήκε στον καπνέμπορο Μωυσή, και αποτελεί ίσως το ωραιότερο κτήριο στον οικισμό.

Αρχείο:Φρούριο στο βουνό Αυγό-Ξάνθη.jpg

Άποψη του μεγαλύτερου μέρους του Φρουρίου.

Ακόμη, ένα φρούριο Ρωμαϊκών - Υστερορωμαϊκών χρόνων βρίσκεται βορειοδυτικά, στην κορυφή Αυγό ή Σταύρος Τσακίρης. Οι λιγοστές πληροφορίες για αυτό προήλθαν από αρχαιολογική έρευνα που πραγματοποιηθηκε τον Σεπτέμβριο του 2014 για την αδειοδότηση και την τοποθέτηση ελληνικής σημαίας.

Πολιτισμός

Πολιτιστικά δρώμενα

Η πόλη έχει πλούσια ιστορία, παραδόσεις και έθιμα και είναι πνευματικό-πολιτιστικό κέντρο στην περιοχή. Θεωρείται επίσης πόλη πολυπολιτισμική και έχει χαρακτηριστεί ως "Ξάνθη, η πόλη με τα χίλια χρώματα". Διάσημο στην πόλη είναι το Ξανθιώτικο Καρναβάλι (κάθε Φεβρουάριο) το οποίο είναι από τα πιο γνωστά καρναβάλια της Ελλάδας ενώ εξίσου γνωστές είναι και οι Γιορτές Παλιάς Πόλης (αρχές του Σεπτεμβρίου). Επίσης γνωστό είναι το Παζάρι της Ξάνθης, που γίνεται κάθε Σάββατο στην πλατεία Εμπορίου, καθως και το Φεστιβάλ Μάνος Χατζιδάκις που προσελκύει παγκόσμιο ενδιαφέρον.

Γιορτές Παλιάς Πόλης

Οι Γιορτές Παλιάς πόλης της Ξάνθης είναι ο δεύτερος μεγάλος θεσμός στην Ξάνθη μετά τις Θρακικές Λαογραφικές Εορτές. Διοργανώθηκαν για πρώτη φορά το 1991 και έκτοτε λαμβάνουν χώρα αδιάλειπτα κάθε χρόνο την πρώτη εβδομάδα του Σεπτεμβρίου.

Το όνομά τους το έλαβαν για τον λόγο ότι το μεγαλύτερο μέρος των εκδηλώσεων αυτών πραγματοποιείται στον παραδοσιακό διατηρητέο οικισμό της Ξάνθης, τη λεγόμενη «Παλιά Πόλη», στα σοκάκια της οποίας στήνονται τα στέκια των πολιτιστικών και καρναβαλικών συλλόγων για να προσφέρουν φαγητό και ποτό.

Καρναβάλι Ξάνθης

Η Ξάνθη διοργανώνει το μεγαλύτερο Καρναβάλι της Β. Ελλάδος και το δεύτερο μεγαλύτερο σε ολόκληρη την Ελλάδα.

Μουσεία

Το Λαογραφικό Μουσείο Ξάνθης

• Λαογραφικό Μουσείο Ξάνθης
• Εκκλησιαστικό Μουσείο Μητροπόλεως Ξάνθης
• Δημοτική Πινακοθήκη Ξάνθης
• Μουσείο Φυσικής Ιστορίας
• Το μοναστήρι Ταξιαρχών
• Μουσείο Παιδικής Τέχνης
• Ιστορικό Μουσείο Ξάνθης
• Μουσείο Καπνού
• Μουσείο Παλιάς Πόλης
• Μουσείο Μάνου Χατζιδάκι

Αθλητισμός

Η ποδοσφαιρική ομάδα της Ξάνθης είναι ο ΑΟ Ξάνθη που αγωνίζεται στην Σούπερ Λιγκ.

Άλλες ποδοσφαιρικές ομάδες είναι η Α.Π.Σ. Ασπίς Ξάνθης και ο Ορφέας Ξάνθης.

Ομάδες μπάσκετ της Ξάνθης είναι η Ξάνθη Α.Σ., που αγωνιζόταν στην Α2 κατηγορία, η Ασπίδα Ξάνθης που αγωνίζεται στο Ε.ΚΑ.Σ.Α.ΜΑ.Θ. και ο Γ.Α.Σ. Αρίων Ξάνθης.

Στην περιοχή των Πηγαδίων βρίσκεται το σύγχρονο γήπεδο της ποδοσφαιρικής ομάδας XANTHI FC ARENA μαζί με το προπονητικό κέντρο και στην πόλη της Ξάνθης το Κλειστό γήπεδο Φίλιππος Αμοιρίδης,το Γήπεδο Α.Ο.Ξ., καθώς και το Δημοτικό στάδιο Ξάνθης.

Πρόσωπα

• Κύριλλος Γ΄, Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως τον 17ο αιώνα
• καπετάν Γεώργιος Δημητρίου, οπλαρχηγός της επανάστασης του 1821, με 49 στρατιώτες του ανέλαβε το 1824 τη φρουρά της Ύδρας
• Μέλπω Μερλιέ, 1889-1979 λαογράφος
• Γιώργος Στογιαννίδης, 1912 ποιητής
• Στέφανος Ιωαννίδης, 1921-2001 πεζογράφος, ποιητής, ιστορικός ερευνητής και εκδότης του περιοδικού «Θρακικά Χρονικά».
• Θωμάς Εξάρχου, 1921-2014 ερευνητής της ιστορίας της Ξάνθης με πλούσιο συγγραφικό έργο
• Ελένη και Σουζάνα Βουγιουκλή, τραγουδιστικό ντουέτο
• Χρήστος Παυλίδης, 1913 (Αττάλεια)-1998 ζωγράφος
• Μάνος Χατζιδάκις, 1925-1994 μουσικοσυνθέτης
• Αρχιεπίσκοπος Χριστόδουλος, 1939-2008
• Νίκος Καπηλίδης, 1955 μουσικός
• Σερίφ Γκιορέν (Şerif Gören) σκηνοθέτης (Χρυσός Φοίνικας, 1982, Φεστιβάλ Καννών, ταινία "Ο Δρόμος").
• Άκης Πάνου, συνθέτης, στιχουργός.
• Αντώνης Αντωνιάδης ποδοσφαιριστής, ένας από τους μεγαλύτερους Έλληνες σκόρερ στο ποδόσφαιρο.
• Βασίλης Τοροσίδης, ποδοσφαιριστής της A.C Roma.
• Αλέξανδρος Μπαλτατζής, πρώην πρόεδρος του κόμματος Αγροτικόν και Εργατικόν Κόμμα.
• Νικόλαος Ματσούκας (1934 - 2006),ερευνητής - καθηγητής Φιλοσοφίας και Δογματικής της Θεολογίας Α.Π.Θ.

Αδελφοποιημένες πόλεις

Ο Δήμος Ξάνθης έχει αδελφοποιηθεί με τις παρακάτω πόλεις:

• Γκίφχορν, Γερμανία
  Αδελφοποιημένη πόλη από το 1984
• Βελιγράδι, Σερβία
  Αδελφοποιημένη πόλη από το 1994
• Σμόλιαν, Βουλγαρία
  Αδελφοποιημένη πόλη από το 1995
• Μπίκα, Τουρκία
  Αδελφοποιημένη πόλη από το 2000
• Μπεσίκτας, Τουρκία
  Αδελφοποιημένη πόλη από το 2007

Φωτογραφίες

• 
  Ξάνθη - η παλιά πόλη.
• 
  Ξάνθη - το πάρκο Μεξικάνας με χιονόπτωση.
• 
  Ξάνθη - καπναποθήκες.
• 
  Ξάνθη - καπναποθήκες.
• 
  Ξάνθη - καπναποθήκες.
• 
  Ξάνθη - καπναποθήκες.
• 
  Ξάνθη - καπναποθήκες.
• 
  Ξάνθη - καπναποθήκες.
• 
  Παλιά Πόλη

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Τρισδιάστατη Ανακατασκευή της Παλιάς Πόλης Ν. Ξάνθης - Ιστορία - Φωτογραφικό υλικό
• Νομαρχία Ξάνθης - Πληροφορίες για την Ξάνθη και τους πολίτες από τον Δικτυακό τόπο της Νομαρχίας Ξάνθης
• Δικτυακός τόπος Δήμου Ξάνθης
• Γιορτές Παλιάς Πόλης Ξάνθης
• Ξανθιώτικο καρναβάλι
• Ιστορία
• [2]
• Ινστιτούτο Πολιτιστικής και Εκπαιδευτικής Τεχνολογίας - Ερευνητικό Κέντρο Αθηνά
• Ιστορία και έθιμα
• Μουσείο καπνού
• Μουσείο παιδικής τέχνης

Ψηφιακό αρχείο ΔΤ

• Ξάνθη, η αρχόντισσα του Βορρά (Αρχείο ντοκιμαντέρ της ΕΡΤ)
• Ξάνθη (Αρχείο ντοκιμαντέρ της ΕΡΤ)
• Ξάνθη (Ματιές σε Ελληνικούς οικισμούς) (Αρχείο ντοκιμαντέρ της ΕΡΤ)
• Ξάνθη, η κυρά της Θράκης (Αρχείο ντοκιμαντέρ της ΕΡΤ)
• Ταξιδεύοντας στην Ελλάδα: Ξάνθη (Αρχείο ντοκιμαντέρ της ΕΡΤ)
• Το Καρναβάλι της Ξάνθης (Αρχείο ντοκιμαντέρ της ΕΡΤ)

Ψηφιακό αρχείο ΕΟΑ

• Θράκη. Μια πανάρχαιη ελληνική περιοχή - 1969 (Εθνικό Οπτικοακουστικό Αρχείο)