Γροιλανδία: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Περιεχόμενο που διαγράφηκε Περιεχόμενο που προστέθηκε
μ Αντικατάσταση παρωχημένου προτύπου με references tag
μ + coord
Γραμμή 1: Γραμμή 1:
{{coord|72|00|N|40|00|W|scale:20000000|display=title}}
{{Πληροφορίες_Χώρας
{{Πληροφορίες_Χώρας
|εθνικό_όνομα = ''Kalaallit Nunaat<br>Grønland''
|εθνικό_όνομα = ''Kalaallit Nunaat<br>Grønland''
Γραμμή 11: Γραμμή 12:
|επίσημες_γλώσσες = [[Γροιλανδική γλώσσα|Γροιλανδικά]]<br />[[Δανική γλώσσα|Δανικά]]
|επίσημες_γλώσσες = [[Γροιλανδική γλώσσα|Γροιλανδικά]]<br />[[Δανική γλώσσα|Δανικά]]
|πρωτεύουσα και μεγαλύτερη πόλη = [[Νουούκ]]
|πρωτεύουσα και μεγαλύτερη πόλη = [[Νουούκ]]
|συντεταγμένες_πρωτεύουσας = {{coord|64|10|N|51|43|W|type:city|format=dms|display=inline}}
|συντεταγμένες_πρωτεύουσας = {{Coord|64|10|N|51|44|W|type:city}}
|κυρίαρχο_κράτος= {{flagicon|Δανία}} [[Δανία|Βασίλειο της Δανίας]]
|κυρίαρχο_κράτος= {{flagicon|Δανία}} [[Δανία|Βασίλειο της Δανίας]]
|πολίτευμα= [[Αυτονομία|Αυτόνομη]]<br />[[Κοινοβουλευτική Δημοκρατία]]
|πολίτευμα= [[Αυτονομία|Αυτόνομη]]<br />[[Κοινοβουλευτική Δημοκρατία]]
Γραμμή 134: Γραμμή 135:
*{{Αρχείο ΕΡΤ|τίτλος=Εξάντας: 49 λέξεις για το χιόνι (''μέρος 2ο'')|αριθμός = 36973}}
*{{Αρχείο ΕΡΤ|τίτλος=Εξάντας: 49 λέξεις για το χιόνι (''μέρος 2ο'')|αριθμός = 36973}}
*{{Αρχείο ΕΡΤ|τίτλος=Εξάντας: 49 λέξεις για το χιόνι (''μέρος 3ο'')|αριθμός = 36976}}
*{{Αρχείο ΕΡΤ|τίτλος=Εξάντας: 49 λέξεις για το χιόνι (''μέρος 3ο'')|αριθμός = 36976}}



{{Βόρεια Αμερική}}
{{Βόρεια Αμερική}}
{{Authority control}}
{{Authority control}}
{{Portal bar|Γεωγραφία|Αμερική}}
{{Portal bar|Γεωγραφία|Αμερική}}

[[Κατηγορία:Γροιλανδία| ]]
[[Κατηγορία:Γροιλανδία| ]]
[[Κατηγορία:Νησιά της Δανίας]]
[[Κατηγορία:Νησιά της Δανίας]]

Έκδοση από την 13:44, 4 Αυγούστου 2017

Συντεταγμένες: 72°00′N 40°00′W / 72.000°N 40.000°W / 72.000; -40.000

Γροιλανδία
Kalaallit Nunaat
Grønland

Σημαία

Εθνόσημο
Τοποθεσία της χώρας στον κόσμο
και μεγαλύτερη πόληΝουούκ
64°10′N 51°44′W / 64.167°N 51.733°W / 64.167; -51.733
Γροιλανδικά
Δανικά
Κυρίαρχο κράτος
Βασίλειο της Δανίας
Αυτόνομη
Κοινοβουλευτική Δημοκρατία
Μαργαρίτα Β΄
Μικαέλα Ένγκελλ
Κιμ Κίλσεν
Αυτονομία
• Τοπική κυβέρνηση
• Αυξημένες αρμοδιότητες
από τη Δανία
1979

21 Ιουνίου 2009
 • Σύνολο
 • % Νερό
Ακτογραμμή

2.166.086 km2 (12η)
83,1%
44.087 km
Πληθυσμός
 • Εκτίμηση 2016 
 • Πυκνότητα 

55.847[1] (211η) 
0,03 κατ./km2 (241η) 
ΑΕΠ (ΙΑΔ)
 • Ολικό  (2001)
 • Κατά κεφαλή 

1,1 δις $[2]  
20.000 $[2]  
ΔΑΑ (1998)0,927[3] υψηλή
ΝόμισμαΔανική κορόνα (DKK)
(UTC 0 ως -4)
Internet TLD.gl
Κωδικός κλήσης+299

Η Γροιλανδία (γροιλανδικά: Kalaallit Nunaat, "Η Γη των Γροιλανδών (Καλααλλίτ)", δανικά: Grønland) είναι Δανική περιοχή με αυτοδιάθεση. Το νησιωτικό αρκτικό αυτό κράτος τοποθετείται γεωγραφικά, πολιτιστικά και δημογραφικά στη Βόρειο Αμερική, ενώ πολιτικά η Γροιλανδία αποτελεί μέρος της Ευρώπης. Νοτιοανατολικά της Γροιλανδίας βρίσκονται ο Ατλαντικός ωκεανός και η Ισλανδία, ανατολικά η Γροιλανδική θάλασσα, βόρεια ο Αρκτικός ωκεανός και δυτικά ο κόλπος Μπάφιν και ο Καναδάς. Η Γροιλανδία είναι το μεγαλύτερο νησί και η μεγαλύτερη εξαρτώμενη περιοχή του κόσμου με βάση την έκταση. Περίπου το 81% της έκτασής της καλύπτεται με πάγο.

Από τις 21 Ιουνίου 2009 η κυβέρνηση της Γροιλανδίας έχει μεγαλύτερη αυτονομία από τη Δανία με περισσότερες αρμοδιότητες και δικαίωμα εκμετάλλευσης των πλούσιων φυσικών πόρων του εδάφους της.[4]

Γεωγραφία και κλίμα

Χάρτης της Γροιλανδίας

Η Γροιλανδία βρίσκεται κατά το μεγαλύτερο μέρος στα βόρεια του Αρκτικού κύκλου και χωρίζεται από το Καναδικό Αρκτικό αρχιπέλαγος στα δυτικά από το Στενό του Ντέιβις και τον κόλπο του Μπάφιν, και από την Ισλανδία στα ανατολικά από τον Πορθμό της Δανίας. Τα 9/10 του εδάφους της είναι σκεπασμένα με ένα παχύ στρώμα πάγου, που έχει πάχος από 300 μ. στην περιφέρεια ως 3.000 μ. στο εσωτερικό. Αποτελεί ένα συνεχόμενο οροπέδιο με πολλές κορυφές, από τις οποίες μερικές ξεπερνούν τα 2.000 μ. Η ψηλότερη κορυφή των βουνών Γουότκιν, στο νοτιοανατολικό τμήμα, φτάνει τα 3.720 μ. και των βουνών Φόρελ, στο ανατολικό τμήμα, τα 3.385 μ. Μόνο η νοτιοδυτική και νοτιοανατολική παραλιακή ζώνη δε σκεπάζονται από πάγους. Είναι η μόνη ελεύθερη και κατοικημένη έκταση, γυμνή όμως, με πολλά βράχια, φιόρδ και νησάκια. Φιόρδ σχηματίζονται σε όλες τις ακτές της. Πολλά από αυτά προχωρούν σε μεγάλο βάθος μέσα στην ξηρά. Συχνά όγκοι πάγου πέφτουν στα νερά των φιόρδ και παρασύρονται από τα θαλάσσια ρεύματα, ενώ πολυάριθμοι ποταμοί χύνονται στις ακτές ή σχηματίζουν λίμνες, συχνά μεγάλες, στο εσωτερικό.

Το κλίμα της είναι πολικό, με διαφορές από περιοχή σε περιοχή. Δέχεται επιδράσεις από τα θαλάσσια ρεύματα και συχνά πλήττεται από φοβερές θύελλες. Το καλοκαίρι είναι σύντομο και ο χειμώνας διαρκεί εννέα μήνες. Τους καλοκαιρινούς μήνες, συχνά η θερμοκρασία ξεπερνάει τους 10 °C, αλλά με το που πέφτει η νύχτα, έχει γύρω στους 5-6 °C. Αρκετές φορές κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού έχει χιονοπτώσεις, και πολύ συχνά ομίχλη, κυρίως τις πρωινές ώρες. Η πολική νύχτα στη Βόρεια Γροιλανδία διαρκεί πέντε μήνες.Η χαμηλότερη θερμοκρασία που παρατηρήθηκε ποτέ στην Γροιλανδία είναι -60 °C.[εκκρεμεί παραπομπή]

Ιστορία

Το νησί ανακαλύφθηκε το 982 από το Νορβηγό Ερρίκο τον Ερυθρό, ο οποίος μετά από τέσσερα χρόνια έφερε στο νησί και άλλους αποίκους. Μετά το 1000 οι Εσκιμώοι του νησιού άρχισαν να γίνονται χριστιανοί, από ιεραπόστολους που έφτασαν εκεί. Το 14ο αιώνα η νορβηγική αυτή αποικία λησμονήθηκε. Ανακαλύφτηκε για δεύτερη φορά το 1585 από τον εξερευνητή Ντέιβις και αργότερα από τον Μπάφιν. Το 1721 ιδρύθηκε από τους Σκανδιναβούς η πρώτη αποικία Γκόντχαμπ, στη θέση της σημερινής πρωτεύουσας. Το 1814, που χωρίστηκε η Νορβηγία από τη Δανία, η Γροιλανδία παρέμεινε στη Δανία. Χάρη στην προστατευτική πολιτική της Δανίας, ο πληθυσμός αυξήθηκε και δημιουργήθηκαν πολλοί οικισμοί. Κατά το Β΄ παγκόσμιο πόλεμο διαπιστώθηκε η μεγάλη στρατηγική σημασία του νησιού. Το 1951 η Δανία επέτρεψε στις ΗΠΑ την εγκατάσταση μεγάλης αεροπορικής βάσης στο Κάνακ. Το 1979 η Γροιλανδία απέκτησε την αυτονομία της. Το 1985 οι Γροιλανδοί αποφάσισαν με δημοψήφισμα να αποχωρήσουν από την ΕΟΚ (σήμερα Ευρωπαϊκή Ένωση).

Πρώιμος πολιτισμός των παλαιο-εσκιμώων

Κατά την προϊστορική περίοδο η Γροιλανδία φιλοξένησε αρκετές διαδοχικές πολιτισμικές ομάδες παλαιο-εσκιμώων, σύμφωνα με τα αρχαιολογικά ευρήματα της περιόδου στην περιοχή. Μεταξύ του 2500 π.Χ. και του 800 π.Χ., η νότια και δυτική Γροιλανδία κατοικούνταν από την πολιτισμική ομάδα των Σακάκ. Τα περισσότερα ευρήματα αυτής της περιόδου εντοπίζονται στον κόλπο Ντίσκο. Την περίοδο μεταξύ 2400 π.Χ. και 1300 π.Χ. έχουν καταγραφεί μαρτυρίες εποικισμού και της βόρειας Γροιλανδίας, από την πολιτισμική ομάδα γνωστή με την ονομασία Πρώτη Ανεξαρτησία, η οποία και αναφέρεται ως μέρος των φύλων εργαλειοχρηστών του Αρκτικού κύκλου.

Γύρω στο 800 π.Χ., ο πολιτισμός των Σακάκ εξαφανίστηκε, δίνοντας σταδιακά τη θέση του στον πρώιμο πολιτισμό των Ντόρσετ στη δυτική Γροιλανδία και στις ομάδες γνωστές ως Δεύτερη Ανεξαρτησία στις βόρειες περιοχές. Ο πολιτισμός Ντόρσετ ήταν και ο πρώτος που αναπτύχθηκε στις παράκτιες περιοχές, τόσο στις ανατολικές όσο και στις δυτικές ακτές, ενώ επιβίωσε μέχρι τον πολιτισμό της Θούλης γύρω στα 1550 μ.Χ. Ο τελευταίος είναι και ο βασικός πρόγονος των σημερινών κατοίκων. Η προέλευσή τους εντοπίζεται στην Αλάσκα γύρω στα 1000 μ.Χ. και μετανάστευσαν στη σημερινή Γροιλανδία κατά το 1300 μ.Χ.. Οι ομάδες της Θούλης εισήγαγαν νέες καινοτομίες, όπως η χρήση ελκήθρων με σκυλιά και τα καμάκια για την αλιεία.

Το βασίλειο της Νορβηγίας γύρω στα 1300.

Ο εποικισμός των Νορβηγών

Από το 986 μ.Χ., οι δυτικές ακτές της Γροιλανδίας αποικήθηκαν από κατοίκους της Ισλανδίας και της Νορβηγίας, με την ίδρυση δύο οικισμών σε φιόρδ στη νοτιοδυτικότερη άκρη του νησιού. Η συμβίωση με τον πολιτισμό Ντόρσετ και στη συνέχεια με τους κατοίκους της Θούλης από το βορρά ήταν αρμονική. Οι Νορβηγοί άποικοι έγιναν υπόλογοι στην εξουσία της Νορβηγίας κατά το 13ο αιώνα, ενώ το βασίλειο της Νορβηγίας ενώθηκε με τη Δανία το 1380 ως βασιλική σύνοδος, και το 1397 με την επίσημη ένωση κάτω από τη Συνθήκη της Ένωσης του Κάλμαρ.

Οι οικισμοί, όπως το Μπραταλίντ, άκμασαν για αιώνες αλλά εξαφανίστηκαν γύρω στον 15ο αιώνα, ίσως λόγω της έναρξης μίας μικρής παγετωνικής περιόδου. Με βάση στοιχεία από παγετωνικές μελέτες, την περίοδο μεταξύ 800 και 1300, οι περιοχές των φιόρδ της νότιας Γροιλανδίας είχαν ένα ήπιο κλίμα, με δασική βλάστηση και πόες, ενώ υπήρχε οργανωμένη κτηνοτροφία.

Η συντριβή στη Θούλη

Η Αεροπορική Βάση της Θούλης στον Κόλπο του Πολικού Αστέρα.

Στις 21 Ιανουαρίου του 1968, ένα βομβαρδιστικό B-52 της αμερικανικής πολεμικής αεροπορίας συνετρίβη στους πάγους του Κόλπου του Πολικού Αστέρα, στη βόρεια Γροιλανδία, 11 χιλιόμετρα νότια της αμερικανικής βάσης της Θούλης. Από τα επτά μέλη του πληρώματος διασώθηκαν τα έξι, αλλά από τις τέσσερις πυρηνικές βόμβες δεν βρέθηκαν παρά μόνο ορισμένα ραδιενεργά θραύσματα. Αραιά τοποθετημένα, για να μην σπάσει ο πάγος πάνω στον οποίο στηρίχθηκαν, τα παραπήγματα της προσωρινής αμερικανικής «βάσης Χάνζικερ» αποτέλεσαν το ορμητήριο των ανδρών που έψαχναν για το θανατηφόρο χαμένο φορτίο του αεροπλάνου. Οι Αμερικανοί έσπευσαν να διαβεβαιώσουν ότι η ραδιενέργεια που εντοπίστηκε δεν είναι επικίνδυνη, χωρίς όμως να πείθουν κανένα. Ιδίως η κυβέρνηση της Δανίας, στην οποία ανήκει η Γροιλανδία, ήταν έξαλλη με τις Η.Π.Α., αφού η συμφωνία απαγόρευσης αποθήκευσης αμερικανικών πυρηνικών όπλων σε δανικό έδαφος συμπεριλάμβανε και τον αέρα και η πτώση του Β-52 απέδειξε ότι η Ουάσινγκτον την παραβίασε[5].

Οικονομία

Κύρια οικονομική δραστηριότητα των κατοίκων είναι η αλιεία. Η επεξεργασία των ψαριών αποτελεί επίσης σημαντική βιομηχανική δραστηριότητα. Κύρια αλιευτικά προϊόντα είναι οι γαρίδες, οι πληθυσμοί των οποίων όμως τα τελευταία χρόνια παρουσιάζουν μείωση[6], ενώ την δεκαετία του 1960 είχε γνωρίσει για κάποιο διάστημα αύξηση και η βιομηχανία επεξεργασίας μπακαλιάρου. Λίγοι κάτοικοι ασχολούνται στις νοτιοδυτικές ακτές με τις περιορισμένες καλλιέργειες και εκτρέφονται λίγα βοοειδή, πρόβατα και πουλερικά.

Η Γροιλανδία ήταν η κύρια χώρα παραγωγής φυσικού κρυολίθου, ο οποίος χρησιμοποιείται στη μεταλλουργία του αλουμινίου, αλλά στη δεκαετία του 1970 τα αποθέματα εξαντλήθηκαν. Η Γροιλανδία παρήγαγε μόλυβδο και ψευδάργυρο, αλλά και αυτά εξαντλήθηκαν τη δεκαετία του 1990. Υπάρχουν επίσης κοιτάσματα χρυσού, ουρανίου και λιθάνθρακα. Στην Γροιλανδία υπάρχουν, σύμφωνα με πρόσφατες έρευνες, κοιτάσματα πετρελαίου και φυσικού αερίου.[7] Στα εδάφη της επίσης βρίσκονται μεγάλα κοιτάσματα σπάνιων γαιών.[8] Τόσο η παραγωγή πετρελαίου όσο και αυτή του φυσικού αερίου δεν είναι σε προχωρημένο επίπεδο, ενώ εκφράζονται διάφορες αντιρρήσεις σε αυτήν για περιβαλλοντολογικούς[9] και πολιτιστικούς[10][11] λόγους. Παράλληλα, υπάρχει πρόβλημα με την εκμετάλλευση του ουρανίου και των σπάνιων γαιών (τα κοιτάσματα τους περιέχουν ουράνιο), καθώς ο νόμος που ισχύει στην Γροιλανδία δεν επιτρέπει την εξόρυξη ουρανίου, αν και έχουν γίνει συζητήσεις για σχετικές τροποποιήσεις τα τελευταία χρόνια.[12]

Το εξαγωγικό εμπόριο αφορά ορυκτά, αλίπαστα ψάρια, ιχθυέλαια κ.ά. Εισάγονται τρόφιμα, υφάσματα, καύσιμα, μηχανές και άλλα βιομηχανικά είδη.

Δημογραφία

Η Γροιλανδία αποτελεί αυτόνομο τμήμα της Δανίας, στην οποία ανήκει από το 1721, με πρωτεύουσα το Νουούκ (πρώην Γκόντχαμπ, 12.181 κατ.), που είναι η μεγαλύτερη και παλαιότερη αποικία των Δανών στο νησί. Άλλες σημαντικές κωμοπόλεις είναι το Σισιμιούτ και το Ιλούλισσατ. Οι κάτοικοι, κυρίως Ινουίτ (Εσκιμώοι) που ήρθαν σε επιμειξία με τους πρώτους Ευρωπαίους αποίκους (δανικής-νορβηγικής καταγωγής), ανέρχονται σε 55.847 σύμφωνα με εκτιμήσεις για τον Ιανουάριο του 2016[1], η πλειοψηφία των οποίων διαμένει στη στενή νοτιοδυτική παράκτια περιοχή. Οι γλώσσες που ομιλούνται είναι η δανική και διάφορες διάλεκτοι των Εσκιμώων.

Το προσδόκιμο ζωής στο σύνολο του πληθυσμού ήταν σύμφωνα με εκτιμήσεις του 2015 τα 72,1 χρόνια (69,41 χρόνια οι άνδρες και 74,92 οι γυναίκες).[2]

Κυβέρνηση

Εκτελεστική εξουσία

Αρχηγός Κράτους είναι η Βασίλισσα Μαργαρίτα Β΄ της Δανίας (από τις 14 Ιανουαρίου του 1972), η οποία εκπροσωπείται από έναν ύπατο αρμοστή, σήμερα την Μικαέλα Ένγκελλ (Mikaela Engell, γεν. το 1956) από την 1η Απριλίου του 2011. Αρχηγός της κυβέρνησης είναι ο πρωθυπουργός. Το υπουργικό συμβούλιο εκλέγεται από το Κοινοβούλιο, που ονομάζεται Landstinget. Ο ύπατος αρμοστής διορίζεται από τον Μονάρχη και ο πρωθυπουργός (συνήθως ο ηγέτης του κόμματος με τους περισσότερους βουλευτές) εκλέγεται από το Κοινοβούλιο. Σήμερα η χώρα κυβερνάται από το συνασπισμό των κομμάτων Siumut και Inuit Ataqatigiit.

Νομοθετική εξουσία

Η νομοθετική εξουσία ασκείται από το Κοινοβούλιο, που απαρτίζεται από 31 συνολικά έδρες. Τα μέλη εκλέγονται με απλή αναλογική σε πολυεδρικές περιφέρειες από το λαό και η θητεία τους διαρκεί 4 έτη. Δικαίωμα ψήφου στις εκλογές έχουν όσες και όσοι είναι ηλικίας 18 ετών και άνω.[2]. Στην πρωτεύουσα Νουούκ υπήρχε το 2013 μόνο ένα εκλογικό κέντρο.

Εκλογές

Χλωρίδα και πανίδα

Η χλωρίδα, περιορισμένη στη νοτιοδυτική παραλιακή ζώνη, αποτελείται από βρύα, λειχήνες, ιτιές και άλλα νανώδη φυτά. Η πανίδα της Γροιλανδίας περιλαμβάνει ταράνδους, πολικές αρκούδες, αρκτικές αλεπούδες, λύκοι, ερμίνες, μοσχοβόες, πολικοί λαγοί, πολλά υδρόβια αποδημητικά πουλιά και θαλάσσια κήτη (φάλαινες, φώκιες).

Μεταφορές

Οι εναέριες μεταφορές συνδέουν τις εγχώριες και κατοικημένες περιοχές της Γροιλανδίας, αλλά και στο εξωτερικό και άλλες χώρες. Όσον αφορά τις θαλάσσιες μεταφορές υπάρχουν προγραμματισμένες διαδρομές, αλλά για μεγάλες αποστάσεις το ταξίδι κρατάει αρκετές ώρες και τα δρομολόγια γίνονται σε χαμηλή συχνότητα. Στις πόλεις υπάρχουν ελάχιστοι και μικροί δρόμοι. Η οδήγηση γίνεται στα δεξιά. Το 2008 λειτουργούσαν 15 αεροδρόμια. Κύριο λιμάνι είναι το Σισιμιούτ.

Το Μάιο του 2007 η Air Greenland εγκαινίασε μια νέα διαδρομή από και προς την Βαλτιμόρη των ΗΠΑ, αλλά στις 10 Μαρτίου 2008 η διαδρομή ακυρώθηκε λόγω οικονομικών απωλειών. Το 2012 η Air Greenland εγκαινίασε νέες πτήσεις μεταξύ του Νουούκ και του Ικαλούιτ μόνο την καλοκαιρινή περιόδο.

Παραπομπές

  1. 1,0 1,1 Στατιστική Υπηρεσία Γροιλανδίας
  2. 2,0 2,1 2,2 2,3 CIA World Factbook
  3. United Nations Island Directory
  4. On the path to autonomy The Copenhagen Post
  5. Πυρηνικές βόμβες πέφτουν στη Γροιλανδία, Ιστορικό Λεύκωμα 1968, σελ. 130, Καθημερινή (1998)
  6. Greenland economy shudders as shrimp stocks shrink, AFP μέσω Google, 24/09/2008
  7. Cairn confirms Greenland oil find, The Guardian, 24 Αυγούστου 2010
  8. Greenland challenge to Chinese over rare earth metals, The Times, 5/10/2009
  9. Νέα εποχή, ‘πέρα από το πετρέλαιο’, Greenpeace Greece, 25 Αυγούστου 2010
  10. Inuit divided over oil drilling off Greenland nunatsiaqonline.ca
  11. Inuit circumpolar council wants resource summit, CBC, 02/07/2010
  12. Junior Uranium Explorer Turns Focus to Greenland, resourceinvestor.com

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Ψηφιακό αρχείο ΕΡΤ