Λουκίνο Βισκόντι: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Περιήγηση ιστορικού διαδραστικά
← Προηγούμενη διαφοράΕπόμενη διαφορά →
Περιεχόμενο που διαγράφηκε Περιεχόμενο που προστέθηκε
ΟπτικήΚώδικας wiki
Ignoto (συζήτηση | συνεισφορές)
6.268 επεξεργασίες
Χωρίς σύνοψη επεξεργασίας
Iliasgal (συζήτηση | συνεισφορές)
257 επεξεργασίες
Γραμμή 53: Γραμμή 53:
[[File:La terra tremma.jpg|right|thumb|230px|''[[Η Γη Τρέμει|Η γη τρέμει]] (1948)'']]
[[File:La terra tremma.jpg|right|thumb|230px|''[[Η Γη Τρέμει|Η γη τρέμει]] (1948)'']]


Το 1939, μετά το θάνατο της μητέρας του, ο Βισκόντι μετακομίζει από το Μιλάνο στη [[Ρώμη]].<ref name=lvnet/> Εκεί γνωρίζει ορισμένους νεαρούς διανοούμενους, μανιώδεις με τον κινηματογράφο και μαρξιστές.<ref>Luchino Visconti, Paul Louis Thirard 74</ref> Πρόκειται για τον Μάριο Αλικάτα, τον Τζουζέπε Ντε Σάντις, τον Τζιάνι Πουτσίνι και τον [[Μικελάντζελο Αντονιόνι]], μαζί με τους οποίους γράφει στο περιοδικό "Cinema", που διευθύνει ο Βιτόριο Μουσολίνι, γιος του [[Μπενίτο Μουσολίνι]]. Με τα άτομα της ομάδας αυτής ο Βισκόντι θα γυρίσει την πρώτη του ταινία, ''[[Διαβολικοί Εραστές]] (Ossessione)'' (1943). Βασισμένη πάνω στο μυθιστόρημα του Τζέιμς Μ. Κέιν, ''Ο Ταχυδρόμος Χτυπάει πάντα δυο Φορές'', αποτελεί τη γενέθλια ταινία του ιταλικού νεορεαλισμού, ενός όρου που καθιερώθηκε χάρη στον μοντέρ του φιλμ, Μάριο Σεραντρέι.<ref name=emm/><ref name="Luchino Visconti, 102">Luchino Visconti, 102</ref> Τα γυρίσματα λαμβάνουν χώρα κατά τη διάρκεια του [[Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος|πολέμου]], με αποτέλεσμα οι συντελεστές της ταινίας να αντιμετωπίζουν σημαντικές δυσχέρειες: όλο το υλικό ελέγχεται από τη λογοκρισία του [[φασισμός|φασιστικού καθεστώτος]], ενώ με τα έξοδα βαρύνεται κι ο ίδιος ο Βισκόντι.<ref name="Luchino Visconti, 102"/><ref name=bfi>{{cite web
Το 1939, μετά το θάνατο της μητέρας του, ο Βισκόντι μετακομίζει από το Μιλάνο στη [[Ρώμη]].<ref name=lvnet/> Εκεί γνωρίζει ορισμένους νεαρούς διανοούμενους, μανιώδεις με τον κινηματογράφο και μαρξιστές.<ref>Luchino Visconti, Paul Louis Thirard 74</ref> Πρόκειται για τον Μάριο Αλικάτα, τον Τζουζέπε Ντε Σάντις, τον Τζιάνι Πουτσίνι και τον [[Μικελάντζελο Αντονιόνι]], μαζί με τους οποίους γράφει στο περιοδικό "Cinema", που διευθύνει ο Βιτόριο Μουσολίνι, γιος του [[Μπενίτο Μουσολίνι]]. Με τα άτομα της ομάδας αυτής ο Βισκόντι θα γυρίσει την πρώτη του ταινία, ''[[Διαβολικοί Εραστές]] (Ossessione)'' (1943). Βασισμένη πάνω στο μυθιστόρημα του Τζέιμς Μ. Κέιν, ''Ο Ταχυδρόμος Χτυπάει πάντα δυο Φορές'', αποτελεί τη γενέθλια ταινία του ιταλικού νεορεαλισμού, ενός όρου που καθιερώθηκε χάρη στον μοντέρ του φιλμ, Μάριο Σεραντρέι.<ref name=emm/><ref name="Luchino Visconti, 102">Luchino Visconti, 102</ref> Τα γυρίσματα λαμβάνουν χώρα κατά τη διάρκεια του [[Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος|πολέμου]], με αποτέλεσμα οι συντελεστές της ταινίας να αντιμετωπίζουν σημαντικές δυσχέρειες: όλο το υλικό ελέγχεται από τη λογοκρισία του [[φασισμός|φασιστικού καθεστώτος]], ενώ για να καλυφθούν τα έξοδα της ταινίας ο ίδιος ο Βισκόντι αναγκάζεται να διαθέσει ένα μέρος της οικογενειακής του περισουσίας.<ref name="Luchino Visconti, 102"/><ref>{{Cite book|title=A screen of time: A study of Luchino Visconti|last=Stirling|first=Monica|publisher=Harcourt Brace Jovanovich; 1st edition|year=1979|isbn=978-0151796847|location=ΗΠΑ|page=74}}</ref> Το ''[[Διαβολικοί Εραστές|Ossessione]]'' ταράζει τα νερά στον ιταλικό κινηματογράφο και γρήγορα απαγορεύεται από τη λογοκρισία.<ref name="Luchino Visconti, 7">Luchino Visconti, 7</ref>
|url = http://www.bfi.org.uk/features/visconti/biography.html
|title = Luchino Visconti: Biography
| publisher = BFI
|date = 6 Μαΐου 2009
|accessdate = 5 Μαρτίου 2012}}</ref> Το ''[[Διαβολικοί Εραστές|Ossessione]]'' ταράζει τα νερά στον ιταλικό κινηματογράφο και γρήγορα απαγορεύεται από τη λογοκρισία.<ref name="Luchino Visconti, 7">Luchino Visconti, 7</ref>


Με την ολοκλήρωση της ταινίας, ο Βισκόντι αναλαμβάνει ενεργό ρόλο στην αντίσταση, συλλαμβάνεται και φυλακίζεται από τους [[Εθνικοσοσιαλισμός|Ναζί]]. Τα γεγονότα αυτά αποτυπώνονται στο ντοκιμαντέρ του ''Μέρες Δόξας'' (1945). Το 1948 το Κομμουνιστικό Κόμμα Ιταλίας του αναθέτει να γυρίσει μια τριλογία με θέμα τη ζωή των ψαράδων της [[Σικελία]]ς, των ανθρακωρύχων και των αγροτών. Τελικά, μόνο το πρώτο μέρος της τριλογίας ολοκληρώνεται· πρόκειται για την ταινία ''[[Η Γη Τρέμει]]'', βασισμένη στο μυθιστόρημα του Τζιοβάνι Βέργκα ''Οι Μαλαβόλιε''. Γυρισμένη στο χωρίο Άτσι Τρέτσα της νότιας [[Σικελία]]ς με ερασιτέχνες ηθοποιούς, κατοίκους του χωριού, θεωρείται χαρακτηριστικό δείγμα του ιταλικού νεορεαλισμού. Παρά τις αντιδράσεις που προκαλεί, η ταινία βραβεύεται με το Ειδικό βραβείο της Επιτροπής στο [[Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Βενετίας|Φεστιβάλ Βενετίας]] 1948.<ref name = emm/> Ακολουθεί το ''Bellissima'' (1951) στο οποίο ξεχωρίζει η ερμηνεία της [[Άννα Μανιάνι|Άννας Μανιάνι]].
Με την ολοκλήρωση της ταινίας, ο Βισκόντι αναλαμβάνει ενεργό ρόλο στην αντίσταση, συλλαμβάνεται και φυλακίζεται από τους [[Εθνικοσοσιαλισμός|Ναζί]]. Τα γεγονότα αυτά αποτυπώνονται στο ντοκιμαντέρ του ''Μέρες Δόξας'' (1945). Το 1948 το Κομμουνιστικό Κόμμα Ιταλίας του αναθέτει να γυρίσει μια τριλογία με θέμα τη ζωή των ψαράδων της [[Σικελία]]ς, των ανθρακωρύχων και των αγροτών. Τελικά, μόνο το πρώτο μέρος της τριλογίας ολοκληρώνεται· πρόκειται για την ταινία ''[[Η Γη Τρέμει]]'', βασισμένη στο μυθιστόρημα του Τζιοβάνι Βέργκα ''Οι Μαλαβόλιε''. Γυρισμένη στο χωρίο Άτσι Τρέτσα της νότιας [[Σικελία]]ς με ερασιτέχνες ηθοποιούς, κατοίκους του χωριού, θεωρείται χαρακτηριστικό δείγμα του ιταλικού νεορεαλισμού. Παρά τις αντιδράσεις που προκαλεί, η ταινία βραβεύεται με το Ειδικό βραβείο της Επιτροπής στο [[Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Βενετίας|Φεστιβάλ Βενετίας]] 1948.<ref name = emm/> Ακολουθεί το ''Bellissima'' (1951) στο οποίο ξεχωρίζει η ερμηνεία της [[Άννα Μανιάνι|Άννας Μανιάνι]].
Γραμμή 74: Γραμμή 69:
Το 1956 ο Βισκόντι αντιτίθεται δημόσια στη σοβιετική επέμβαση στην [[Ουγγαρία]]<ref name = emm/> και το 1957 γυρίζει τις ''Λευκές Νύχτες'', που αποτελούν διασκευή διηγήματος του [[Ντοστογιέφσκι]] και βραβεύονται με τον Αργυρό Λέοντα στο [[Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Βενετίας|Φεστιβάλ Βενετίας]] του 1957. Η ταινία, όμως, που ο Βισκόντι αγαπούσε περισσότερο, όπως ο ίδιος είχε δηλώσει, είναι ''O Ρόκο και τα αδέρφια του'' (1960).<ref>Luchino Visconti, 19</ref> Με αυτήν επιστρέφει στο νεορεαλισμό και καταπιάνεται, για δεύτερη φορά μετά το έργο ''[[Η Γη Τρέμει]]'', με το θέμα του [[Ιταλία|ιταλικού]] Νότου: Τα μέλη μιας οικογένειας του Νότου μεταναστεύουν στο [[Μιλάνο]], ελπίζοντας να ξεφύγουν από τη μιζέρια και να βρουν ένα καλύτερο μέλλον. Παρά, όμως, τις προσπάθειές τους, η βαθμιαία διάλυση της οικογένειας, η δυστυχία και η ηθική κατάπτωση είναι αναπόφευκτες.<ref>Luchino Visconti, 22</ref>
Το 1956 ο Βισκόντι αντιτίθεται δημόσια στη σοβιετική επέμβαση στην [[Ουγγαρία]]<ref name = emm/> και το 1957 γυρίζει τις ''Λευκές Νύχτες'', που αποτελούν διασκευή διηγήματος του [[Ντοστογιέφσκι]] και βραβεύονται με τον Αργυρό Λέοντα στο [[Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Βενετίας|Φεστιβάλ Βενετίας]] του 1957. Η ταινία, όμως, που ο Βισκόντι αγαπούσε περισσότερο, όπως ο ίδιος είχε δηλώσει, είναι ''O Ρόκο και τα αδέρφια του'' (1960).<ref>Luchino Visconti, 19</ref> Με αυτήν επιστρέφει στο νεορεαλισμό και καταπιάνεται, για δεύτερη φορά μετά το έργο ''[[Η Γη Τρέμει]]'', με το θέμα του [[Ιταλία|ιταλικού]] Νότου: Τα μέλη μιας οικογένειας του Νότου μεταναστεύουν στο [[Μιλάνο]], ελπίζοντας να ξεφύγουν από τη μιζέρια και να βρουν ένα καλύτερο μέλλον. Παρά, όμως, τις προσπάθειές τους, η βαθμιαία διάλυση της οικογένειας, η δυστυχία και η ηθική κατάπτωση είναι αναπόφευκτες.<ref>Luchino Visconti, 22</ref>


Τρία χρόνια αργότερα, το 1963, ο Βισκόντι βραβεύεται με το [[Χρυσός Φοίνικας|Χρυσό Φοίνικα]] στο [[Φεστιβάλ των Καννών]] για την ταινία ''Ο Γατόπαρδος'', βασισμένη στο ομότιτλο μυθιστόρημα του [[Τζουζέππε Τομάζι ντι Λαμπεντούζα]]. Ο Ιταλός σκηνοθέτης εστιάζει, για ακόμη μια φορά, σε ένα από τα αγαπημένα του θέματα: την παρακμή της αριστοκρατίας και την άνοδο της μεγαλοαστικής τάξης με φόντο τη [[Σικελία]] κατά τον δεύτερο μισό του 19ου αιώνα.<ref>''Ταινίες-σταθμοί και νέα ταλέντα'', Ιστορικό Λεύκωμα 1963, σελ. 153-154, Καθημερινή (1997)</ref> Χαρακτηριστικό στοιχείο της ταινίας είναι τα εντυπωσιακά σκηνικά, καθώς ακόμη και τα συρτάρια ήταν γεμάτα με αυθεντικά αντικείμενα εποχής.<ref name="Luchino Visconti, 7"/> Ξεχωριστή η ερμηνεία του [[Μπαρτ Λάνκαστερ]] που ενσαρκώνει τον ξεπεσμένο αριστοκράτη Σαλίνα.
Τρία χρόνια αργότερα, το 1963, ο Βισκόντι βραβεύεται με το [[Χρυσός Φοίνικας|Χρυσό Φοίνικα]] στο [[Φεστιβάλ των Καννών]] για την ταινία ''Ο Γατόπαρδος'', βασισμένη στο ομότιτλο μυθιστόρημα του [[Τζουζέππε Τομάζι ντι Λαμπεντούζα]]. Ο Ιταλός σκηνοθέτης εστιάζει, για ακόμη μια φορά, σε ένα από τα αγαπημένα του θέματα: την παρακμή της αριστοκρατίας και την άνοδο της μεγαλοαστικής τάξης με φόντο τη [[Σικελία]] κατά τον δεύτερο μισό του 19ου αιώνα.<ref>''Ταινίες-σταθμοί και νέα ταλέντα'', Ιστορικό Λεύκωμα 1963, σελ. 153-154, Καθημερινή (1997)</ref> Χαρακτηριστικό στοιχείο της ταινίας είναι τα εντυπωσιακά σκηνικά, καθώς ακόμη και τα συρτάρια ήταν γεμάτα με αυθεντικά αντικείμενα εποχής.<ref name="Luchino Visconti, 7"/> Ξεχωριστή η ερμηνεία του [[Μπαρτ Λάνκαστερ]] που ενσαρκώνει τον πρίγκιπα Φαμπρίτσιο Σαλίνα.


Το 1965 ο Βισκόντι βραβεύεται εκ νέου στο [[Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Βενετίας|Φεστιβάλ Βενετίας]], κερδίζοντας τον Χρυσό Λέοντα αυτήν τη φορά με την ταινία ''Μακρινά Αστέρια της Άρκτου''. Ακολούθως, ο Βισκόντι αποφασίζει να μεταφέρει στην κινηματογραφική οθόνη το βιβλίο του [[Αλμπέρ Καμύ]] ''Ο Ξένος'' (1967), αλλά το αρχικό σενάριο συναντά την αντίδραση της χήρας του συγγραφέα, Φρανσίν Καμύ, που απαιτεί να τηρηθεί πιστά η πλοκή του μυθιστορήματος του συζύγου της. Τελικά, ο Βισκόντι αναγκάζεται να δεχθεί αλλαγές στο σενάριό του και να μην απομακρυνθεί από την αφηγηματική γραμμή του μυθιστορήματος.<ref>Luchino Visconti, 164</ref>
Το 1965 ο Βισκόντι βραβεύεται εκ νέου στο [[Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Βενετίας|Φεστιβάλ Βενετίας]], κερδίζοντας τον Χρυσό Λέοντα αυτήν τη φορά με την ταινία ''Μακρινά Αστέρια της Άρκτου''. Ακολούθως, ο Βισκόντι αποφασίζει να μεταφέρει στην κινηματογραφική οθόνη το βιβλίο του [[Αλμπέρ Καμύ]] ''Ο Ξένος'' (1967), αλλά το αρχικό σενάριο συναντά την αντίδραση της χήρας του συγγραφέα, Φρανσίν Καμύ, που απαιτεί να τηρηθεί πιστά η πλοκή του μυθιστορήματος του συζύγου της. Τελικά, ο Βισκόντι αναγκάζεται να δεχθεί αλλαγές στο σενάριό του και να μην απομακρυνθεί από την αφηγηματική γραμμή του μυθιστορήματος.<ref>Luchino Visconti, 164</ref>
Γραμμή 84: Γραμμή 79:
Τα τελευταία έργα του Λουκίνο Βισκόντι διακρίνονται από έντονη εσωτερικότητα και αρκετά αυτοβιογραφικά στοιχεία. Η παρακμή, η αποσύνθεση και τα ομοφυλοφιλικά ένστικτα χαρακτηρίζουν όλες τις δημιουργίες της τελευταίας περιόδου του σκηνοθέτη. Με την ταινία ''Οι Καταραμένοι'' (1969), που προτάθηκε για [[Όσκαρ Καλύτερου Πρωτότυπου Σεναρίου|Όσκαρ Καλύτερου Σεναρίου]], κατακρίνει τα εγκλήματα του [[Εθνικοσοσιαλισμός|ναζισμού]] μέσα από την αποσύνθεση μιας ισχυρής οικογένειας [[Γερμανία|Γερμανών]] βιομηχάνων τη δεκαετία του 1930. Η αίσθηση παρακμής, η οποία αναδεικνύεται και χάρη στη φωτογραφία της ταινίας, καθιστά το εν λόγω έργο χαρακτηριστικό δείγμα της κινηματογραφικής αισθητικής του Βισκόντι. ''Ο Θάνατος στη Βενετία'' (1971), που απέσπασε το Μεγάλο Ειδικό Βραβείο Εικοσιπενταετίας του [[Φεστιβάλ των Καννών]], αποτελεί μεταφορά της ομότιτλης νουβέλας του [[Τόμας Μαν]] και μια από τις πιο διάσημες ταινίες του, ενώ η "γερμανική τριλογία" ολοκληρώνεται με ''Το Λυκόφως των Θεών (Ludwig)'' (1972).<ref name = emm/>
Τα τελευταία έργα του Λουκίνο Βισκόντι διακρίνονται από έντονη εσωτερικότητα και αρκετά αυτοβιογραφικά στοιχεία. Η παρακμή, η αποσύνθεση και τα ομοφυλοφιλικά ένστικτα χαρακτηρίζουν όλες τις δημιουργίες της τελευταίας περιόδου του σκηνοθέτη. Με την ταινία ''Οι Καταραμένοι'' (1969), που προτάθηκε για [[Όσκαρ Καλύτερου Πρωτότυπου Σεναρίου|Όσκαρ Καλύτερου Σεναρίου]], κατακρίνει τα εγκλήματα του [[Εθνικοσοσιαλισμός|ναζισμού]] μέσα από την αποσύνθεση μιας ισχυρής οικογένειας [[Γερμανία|Γερμανών]] βιομηχάνων τη δεκαετία του 1930. Η αίσθηση παρακμής, η οποία αναδεικνύεται και χάρη στη φωτογραφία της ταινίας, καθιστά το εν λόγω έργο χαρακτηριστικό δείγμα της κινηματογραφικής αισθητικής του Βισκόντι. ''Ο Θάνατος στη Βενετία'' (1971), που απέσπασε το Μεγάλο Ειδικό Βραβείο Εικοσιπενταετίας του [[Φεστιβάλ των Καννών]], αποτελεί μεταφορά της ομότιτλης νουβέλας του [[Τόμας Μαν]] και μια από τις πιο διάσημες ταινίες του, ενώ η "γερμανική τριλογία" ολοκληρώνεται με ''Το Λυκόφως των Θεών (Ludwig)'' (1972).<ref name = emm/>


Το 1974 ο Βισκόντι, παρά την ήδη κλονισμένη υγεία του ολοκληρώνει μια ακόμα ταινία, τη ''Γοητεία της Αμαρτίας'', που αποτελεί ίσως την πιο αυτοβιογραφική δημιουργία του.<ref>Luchino Visconti, 100</ref> Οι παραγωγοί είχαν ορίσει ως "εφεδρικό" σκηνοθέτη τον πρωταγωνιστή [[Μπαρτ Λάνκαστερ]], σε περίπτωση που η υγεία του Βισκόντι δεν του επέτρεπε να συνεχίσει τα γυρίσματα.<ref>Luchino Visconti, 97</ref> Η πλοκή του έργου περιστρέφεται γύρω από έναν ηλικιωμένο και μοναχικό καθηγητή, ο οποίος αναστατώνεται όταν μια οικογένεια νεόπλουτων αστών και ένας διεφθαρμένος αλλά γοητευτικός νέος εισβάλλουν στη μονότονη ζωή του. Πρόκειται για μια σκληρή κριτική της πολιτικής και κοινωνικής κατάστασης της μεταπολεμικής [[Ιταλία]]ς, ενώ σε δεύτερο επίπεδο η ταινία πραγματεύεται τον κρυφό ομοφυλοφιλικό ερωτισμό μεταξύ του καθηγητή και του νεαρού Κόνραντ. Η τελευταία ταινία του Βισκόντι είναι ''Ο Αθώος'' (1976), που γυρίζεται ενώ ο σκηνοθέτης είναι πλέον σχεδόν παράλυτος. Βασισμένη στο ομότιτλο μυθιστόρημα του Γκαμπριέλε ντ' Ανούντσιο<ref>{{cite web
Το 1974 ο Βισκόντι, παρά την ήδη κλονισμένη υγεία του ολοκληρώνει μια ακόμα ταινία, τη ''Γοητεία της Αμαρτίας'', που αποτελεί ίσως την πιο αυτοβιογραφική δημιουργία του.<ref>Luchino Visconti, 100</ref> Οι παραγωγοί είχαν ορίσει ως "εφεδρικό" σκηνοθέτη τον πρωταγωνιστή [[Μπαρτ Λάνκαστερ]], σε περίπτωση που η υγεία του Βισκόντι δεν του επέτρεπε να συνεχίσει τα γυρίσματα.<ref>Luchino Visconti, 97</ref> Η πλοκή του έργου περιστρέφεται γύρω από έναν ηλικιωμένο και μοναχικό καθηγητή, ο οποίος αναστατώνεται όταν μια οικογένεια νεόπλουτων αστών και ένας διεφθαρμένος αλλά γοητευτικός νέος εισβάλλουν στη μονότονη ζωή του. Πρόκειται για μια σκληρή κριτική της πολιτικής και κοινωνικής κατάστασης της μεταπολεμικής [[Ιταλία]]ς, ενώ σε δεύτερο επίπεδο η ταινία πραγματεύεται τον κρυφό ομοφυλοφιλικό ερωτισμό μεταξύ του καθηγητή και του νεαρού Κόνραντ.
Η τελευταία ταινία του Βισκόντι είναι ''Ο Αθώος'' (1976), που γυρίζεται ενώ ο σκηνοθέτης είναι πλέον σχεδόν παράλυτος. Βασισμένη στο ομότιτλο μυθιστόρημα του Γκαμπριέλε ντ' Ανούντσιο<ref>{{cite web
|url=http://www.imdb.com/title/tt0074686/
|url=http://www.imdb.com/title/tt0074686/
|title=L'innocente|publisher = IMDB
|title=L'innocente|publisher = IMDB
|accessdate = 5 Απριλίου 2012
|accessdate = 5 Απριλίου 2012
}}</ref> αποτελεί μια σκληρή κριτική της αριστοκρατίας και της αλαζονείας της εξουσίας. Οι δύο κεντρικοί ήρωες της ταινίας (Τούλιο και Τζουλιάνα) δεν αναπαριστούν απλώς την παρακμή της οικογένειας,<ref name=":1">{{Cite book|title=Luchino Visconti: The Flames of Passion|last=Schifano|first=Laurence|publisher=HarperCollins Publishers Ltd; 1st UK ed edition|year=1990|isbn=978-0002154789|location=Ηνωμένο Βασίλειο|page=409}}</ref> αλλά όπως ο ίδιος ο Βισκόντι δήλωσε: "αναπαριστούν μια συγκεκριμένη κοινωνία και μια συγκεκριμένη Ιταλία που ανήκει στη μεγαλοαστική τάξη η οποία είναι υπεύθυνη για την έλευση του Φασισμού". <ref name=":1" />
}}</ref> αποτελεί μια σκληρή κριτική της αριστοκρατίας και της αλαζονείας της εξουσίας.

Ενώ τα γυρίσματα για το ''Ο Αθώος'' έχουν ολοκληρωθεί και η ταινία βρίσκεται στη φάση του μοντάζ, ο Λουκίνο Βισκόντι πεθαίνει στις 17 Μαρτίου του 1976 στη Ρώμη. Στο πλευρό του βρίσκεται η αδελφή του Ουμπέρτα, η οποία διηγήθηκε αργότερα τις τελευταίες στιγμές του: άκουσε τη Δεύτερη Συμφωνία του [[Γιοχάνες Μπραμς|Μπράμς]], μετά γύρισε προς το μέρος της και και είπε "Αρκετά. Είμαι κουρασμένος". <ref>{{Cite book|title=Luchino Visconti: The Flames of Passion|last=Schifano|first=Laurence|publisher=HarperCollins Publishers Ltd; 1st UK ed edition|year=1990|isbn=978-0002154789|location=Ηνωμένο Βασίλειο|page=415}}</ref><ref>{{Cite book|title=A screen of time: A study of Luchino Visconti|last=Stirling|first=Monica|publisher=Harcourt Brace Jovanovich; 1st edition|year=1979|isbn=978-0151796847|location=ΗΠΑ|page=275}}</ref>


Ο Λουκίνο Βισκόντι πεθαίνει στις 17 Μαρτίου του 1976 στη Ρώμη, ενώ ''Ο Αθώος'' βρίσκεται ήδη στη φάση του μοντάζ. Ολοκληρώνεται από τους συνεργάτες του, με βάση τις δικές του υποδείξεις, και προβάλλεται στο Φεστιβάλ των Καννών της ίδιας χρονιάς ως φόρος τιμής στο σκηνοθέτη.<ref>Luchino Visconti, 51</ref>
Η τελευταία ταινία του ολοκληρώνεται από τους συνεργάτες του, με βάση τις δικές του υποδείξεις, και προβάλλεται στο Φεστιβάλ των Καννών της ίδιας χρονιάς ως φόρος τιμής στο σκηνοθέτη.<ref>Luchino Visconti, 51</ref>


===Θέατρο===
===Θέατρο===
[[File:Senso-opera.jpg|right|200px|thumb|Η όπερα [[Τροβατόρε]] του [[Τζουζέπε Βέρντι|Βέρντι]] στο θέατρο Λα Φενίτσε της [[Βενετία]]ς<br />(από την ταινία ''[[Έτσι Τελείωσε Μια Μεγάλη Αγάπη]] [1954]'' του Βισκόντι)]]
[[File:Senso-opera.jpg|right|200px|thumb|Η όπερα [[Τροβατόρε]] του [[Τζουζέπε Βέρντι|Βέρντι]] στο θέατρο Λα Φενίτσε της [[Βενετία]]ς<br />(από την ταινία ''[[Έτσι Τελείωσε Μια Μεγάλη Αγάπη]] [1954]'' του Βισκόντι)]]
Εκτός από τον κινηματογράφο, σημαντική είναι η προσφορά του Βισκόντι και στο [[θέατρο]]. Η πρώτη του θεατρική παράσταση είναι το έργο ''Τρομεροί Γονείς'' του [[Ζαν Κοκτώ]], που ανεβαίνει στο θέατρο Ελιζέο της Ρώμης τον Ιανουάριο του 1945. Η επαναστατική σκηνοθεσία του έργου, βασισμένη στο μοντέλο του νεορεαλισμού του ''Ossessione'', προκαλεί ιδιαίτερη εντύπωση.<ref>Luchino Visconti, 44</ref> Ακολούθως, και ιδίως στα πρώτα χρόνια της καριέρας του, ο Βισκόντι σκηνοθετεί αρκετές θεατρικές παραστάσεις, κυρίως έργα των [[Άντον Τσέχωφ|Τσέχωφ]], [[Σαίξπηρ]], [[Τενεσί Ουίλιαμς]] και [[Άρθουρ Μίλερ]], ενώ το 1953 ανεβάζει τη [[Μήδεια]] του [[Ευριπίδης|Ευριπίδη]]. Συνεργάζεται επίσης με το θίασο της Ρίνα Μορέλι και του Πάολο Στόππα αλλά και με τον διάσημο ηθοποιό [[Βιτόριο Γκάσμαν]].
Εκτός από τον κινηματογράφο, σημαντική είναι η προσφορά του Βισκόντι και στο [[θέατρο]]. Η πρώτη θεατρική παράσταση που ανέβασε ως σκηνοθέτης είναι το έργο ''Τρομεροί Γονείς'' του [[Ζαν Κοκτώ]], που ανεβαίνει στο θέατρο Ελιζέο της Ρώμης τον Ιανουάριο του 1945. Η επαναστατική σκηνοθεσία του έργου, βασισμένη στο μοντέλο του νεορεαλισμού του ''Ossessione'', προκαλεί ιδιαίτερη εντύπωση.<ref>Luchino Visconti, 44</ref> Ακολούθως, και ιδίως στα πρώτα χρόνια της καριέρας του, ο Βισκόντι σκηνοθετεί αρκετές θεατρικές παραστάσεις, κυρίως έργα των [[Άντον Τσέχωφ|Τσέχωφ]], [[Σαίξπηρ]], [[Τενεσί Ουίλιαμς]] και [[Άρθουρ Μίλερ]], ενώ το 1953 ανεβάζει τη [[Μήδεια]] του [[Ευριπίδης|Ευριπίδη]]. Συνεργάζεται επίσης με το θίασο της Ρίνα Μορέλι και του Πάολο Στόππα αλλά και με τον διάσημο ηθοποιό [[Βιτόριο Γκάσμαν]].


=== Όπερα ===
=== Όπερα ===


Η αγάπη του Βισκόντι για την [[όπερα]] είναι εμφανής από την ταινία του 1954 ''[[Έτσι Τελείωσε Μια Μεγάλη Αγάπη|Senso]]'', η οποία ξεκινά με την τέταρτη πράξη του [[Τροβατόρε]], γυρισμένη στο Θέατρο Λα Φενίτσε της [[Βενετία]]ς. Η πρώτη του όπερα ήταν η ''Βεστάλε'' που ανέβηκε στη [[Σκάλα του Μιλάνου]] τον Δεκέμβριο του 1954. <br />
Η αγάπη του Βισκόντι για την [[όπερα]] είναι εμφανής από την ταινία του 1954 ''[[Έτσι Τελείωσε Μια Μεγάλη Αγάπη|Senso]]'', η οποία ξεκινά με την τέταρτη πράξη του [[Τροβατόρε]], γυρισμένη στο Θέατρο Λα Φενίτσε της [[Βενετία]]ς. Η πρώτη όπερα που σκηνοθέτησε ήταν η ''Βεστάλε'' του Gaspare Spontini που ανέβηκε στη [[Σκάλα του Μιλάνου]] τον Δεκέμβριο του 1954. <br />
Ακολούθησαν δύο όπερες που άφησαν εποχή στη [[Σκάλα του Μιλάνου]].<ref name=Vima>{{cite web
Ακολούθησαν δύο όπερες που άφησαν εποχή στη [[Σκάλα του Μιλάνου]].<ref name=Vima>{{cite web
|url = http://www.tovima.gr/culture/article/?aid=388066
|url = http://www.tovima.gr/culture/article/?aid=388066
Γραμμή 104: Γραμμή 103:
|publisher = Το Βήμα
|publisher = Το Βήμα
|date = 5 Μαρτίου 2011
|date = 5 Μαρτίου 2011
|accessdate = 9 Μαρτίου 2012}}</ref> Η [[Τραβιάτα]] το 1955 και η [[Άννα Μπολένα]] το 1957, με πρωταγωνίστρια και στις δύο τη [[Μαρία Κάλλας]]. Ο Βισκόντι, άλλωστε, επηρέασε βαθύτατα την καριέρα της μεγάλης ντίβας, αφού μέσα από τη συνεργασία τους τη βοήθησε να τελειοποιήσει το υποκριτικό της ταλέντο.<ref name=bfi/><ref name=Vima/>
|accessdate = 9 Μαρτίου 2012}}</ref> Η [[Τραβιάτα]] το 1955 και η [[Άννα Μπολένα]] το 1957, με πρωταγωνίστρια και στις δύο τη [[Μαρία Κάλλας]]. Ο Βισκόντι, άλλωστε, επηρέασε βαθύτατα την καριέρα της μεγάλης ντίβας, αφού μέσα από τη συνεργασία τους τη βοήθησε να τελειοποιήσει το υποκριτικό της ταλέντο.<ref name=Vima/><ref>{{Cite book|title=Luchino Visconti, The Flames of passion|last=Laurence|first=Schifano|publisher=HarperCollins Publishers Ltd|year=1990|isbn=978-0002154789|location=UK|page=286}}</ref> Μετά την Ελβίρα ντε Χιντάλγκο, πρώτη δασκάλα της [[Μαρία Κάλλας|Κάλλας]] στο Ωδείο Αθηνών,  και τον μαέστρο Τούλιο Σεραφίν, κανένας άλλος δεν επηρέασε τόσο την καλλιτεχνική εξέλιξη της Κάλλας όσο ο Βισκόντι.<ref>{{Cite book|title=A screen of time: A study of Luchino Visconti|last=Stirling|first=Monica|publisher=Harcourt Brace Jovanovich; 1st edition|year=1979|isbn=978-0151796847|location=ΗΠΑ|page=74}}</ref>


Το 1958 ακολούθησαν ο Ντον Κάρλος του [[Τζουζέπε Βέρντι|Βέρντι]] από τη Βασιλική Όπερα του Λονδίνου, ο ''Μάκβεθ'' του [[Τζουζέπε Βέρντι|Βέρντι]] στο Σπολέτο και ο [[Τροβατόρε]] στο Κόβεντ Γκάρντεν το 1964. Το 1966 ο Φάλσταφ του [[Τζουζέπε Βέρντι|Βέρντι]] στην [[Κρατική όπερα της Βιέννης]] απέσπασε διθυραμβικά σχόλια από τους κριτικούς, ενώ αντίθετα η όπερα του [[Τζουζέπε Βέρντι|Βέρντι]] ''Σιμόν Μποκανέγκρα'' το 1969 με τους ηθοποιούς ντυμένους με γεωμετρικού τύπου κοστούμια προκάλεσε έντονες συζητήσεις.
Το 1958 ακολούθησαν ο Ντον Κάρλος του [[Τζουζέπε Βέρντι|Βέρντι]] από τη Βασιλική Όπερα του Λονδίνου, ο ''Μάκβεθ'' του [[Τζουζέπε Βέρντι|Βέρντι]] στο Σπολέτο και ο [[Τροβατόρε]] στο Κόβεντ Γκάρντεν το 1964. Το 1966 ο Φάλσταφ του [[Τζουζέπε Βέρντι|Βέρντι]] στην [[Κρατική όπερα της Βιέννης]] απέσπασε διθυραμβικά σχόλια από τους κριτικούς, ενώ αντίθετα η όπερα του [[Τζουζέπε Βέρντι|Βέρντι]] ''Σιμόν Μποκανέγκρα'' το 1969 με τους ηθοποιούς ντυμένους με γεωμετρικού τύπου κοστούμια προκάλεσε έντονες συζητήσεις.
Γραμμή 110: Γραμμή 109:
==Προσωπική ζωή==
==Προσωπική ζωή==


Ο Λουκίνο Βισκόντι δεν έκρυψε ποτέ πως είναι [[ομοφυλοφιλία|ομοφυλόφιλος]], όπως και ο πατέρας του, Τζιουζέπε.<ref name=bfi/> Η ομοφυλοφιλία του εκφράζεται ανοιχτά για πρώτη φορά την περίοδο που ζει στο Παρίσι,<ref name=NYT/> ενώ σύντροφοι του υπήρξαν ο σκηνοθέτης και συνεργάτης του [[Φράνκο Τζεφιρέλι]] και ο [[Αυστρία|Αυστριακός]] ηθοποιός [[Χέλμουτ Μπέργκερ]] που πρωταγωνιστεί στις ταινίες ''Οι Καταραμένοι'', ''Το Λυκόφως των Θεών'' και ''Η Γοητεία της Αμαρτίας''. Η ομοφυλοφιλία είναι ένα θέμα που απαντά σε αρκετές ταινίες του Βισκόντι, κυρίως σε αυτές της τελευταίας περιόδου. Πάντως, σε κανένα έργο του δεν πρωταγωνιστεί κάποιος ανοιχτά ομοφυλόφιλος χαρακτήρας, αλλά συχνά παρατηρείται ένας υφέρπων ομοφυλοφιλικός ερωτισμός και ανεκδήλωτα ομοφυλοφιλικά ένστικτα μεταξύ των ηρώων.<ref name=bfi/>
Ο Λουκίνο Βισκόντι δεν έκρυψε ποτέ πως είναι [[ομοφυλοφιλία|ομοφυλόφιλος]], όπως και ο πατέρας του, Τζιουζέπε.<ref name="bfi">{{cite web|url=http://www.bfi.org.uk/features/visconti/biography.html|title=Luchino Visconti: Biography|date=6 Μαΐου 2009|publisher=BFI|accessdate=5 Μαρτίου 2012}}</ref> Η ομοφυλοφιλία του εκφράζεται ανοιχτά για πρώτη φορά την περίοδο που ζει στο Παρίσι,<ref name=NYT/> ενώ σύντροφοι του υπήρξαν ο σκηνοθέτης και συνεργάτης του [[Φράνκο Τζεφιρέλι]] <ref>{{Cite book|title=Luchino Visconti: The Flames of Passion|last=Schifano|first=Laurence|publisher=HarperCollins Publishers Ltd; 1st UK ed edition|year=1990|isbn=978-0002154789|location=UK|page=431}}</ref> και ο [[Αυστρία|Αυστριακός]] ηθοποιός [[Χέλμουτ Μπέργκερ]] <ref name=":2">{{Cite book|title=Luchino Visconti: The Flames of Passion|last=Schifano|first=Laurence|publisher=HarperCollins Publishers Ltd; 1st UK ed edition|year=1990|isbn=978-0002154789|location=UK|page=404}}</ref> που πρωταγωνιστεί στις ταινίες ''Οι Καταραμένοι'', ''Το Λυκόφως των Θεών'' και ''Η Γοητεία της Αμαρτίας''. Η ομοφυλοφιλία είναι ένα θέμα που απαντά σε αρκετές ταινίες του Βισκόντι, κυρίως σε αυτές της τελευταίας περιόδου. Πάντως, σε κανένα έργο του δεν πρωταγωνιστεί κάποιος ανοιχτά ομοφυλόφιλος χαρακτήρας, αλλά συχνά παρατηρείται ένας υφέρπων ομοφυλοφιλικός ερωτισμός και ανεκδήλωτα ομοφυλοφιλικά ένστικτα μεταξύ των ηρώων.<ref name=":2" />


Από την οικογένεια του, ιδιαίτερη αδυναμία είχε στη μητέρα του, Κάρλα, αλλά και στην αδελφή του Ουμπέρτα.<ref>Luchino Visconti, 14</ref> Η βίλα του στη νήσο [[Ίσκια]] λειτουργεί πλέον ως πολιτιστικό ίδρυμα και μουσείο αφιερωμένο σε αυτόν.<ref>{{cite web
Από την οικογένεια του, ιδιαίτερη αδυναμία είχε στη μητέρα του, Κάρλα, αλλά και στην αδελφή του Ουμπέρτα.<ref>Luchino Visconti, 14</ref> Η βίλα του στη νήσο [[Ίσκια]] λειτουργεί πλέον ως πολιτιστικό ίδρυμα και μουσείο αφιερωμένο σε αυτόν.<ref>{{cite web

Έκδοση από την 19:41, 30 Απριλίου 2017

Λουκίνο Βισκόντι
Όνομα στη
μητρική γλώσσα		Luchino Visconti (Ιταλικά)
Γέννηση2 Νοεμβρίου 1906
Μιλάνο, Ιταλία
Θάνατος17 Μαρτίου 1976
Ρώμη, Ιταλία
Αιτία θανάτουεγκεφαλικό επεισόδιο
Συνθήκες θανάτουφυσικά αίτια
Τόπος ταφήςd:Q124310978[1][2][3]
Κατοικίαd:Q124310978[4]
ΕθνικότηταΙταλός
Χώρα πολιτογράφησηςΒασίλειο της Ιταλίας (1906–1946)
Ιταλία (1946–1976)[5]
Ιδιότηταθεατρικός σκηνοθέτης, σκηνοθέτης κινηματογράφου[6], σεναριογράφος, συγγραφέας και σκηνοθέτης[7]
ΓονείςΤζουζέπε Βισκόντι[8] και Carla Erba[8]
ΑδέλφιαDonna Uberta Visconti di Modrone
ΣυγγενείςGiovanni Gastel
Είδος τέχνηςΚινηματογράφος, Θέατρο, Όπερα
Καλλιτεχνικά ρεύματαΝεορεαλισμός
Σημαντικά έργαΟ Γατόπαρδος, Το λυκόφως των θεών, Ο Ρόκο και τ' Αδέλφια του, Οι καταραμένοι, Έτσι Τελείωσε Μια Μεγάλη Αγάπη, Διαβολικοί Εραστές, Ο αθώος και Θάνατος στη Βενετία
ΒραβεύσειςΌσκαρ, Χρυσός Φοίνικας, Χρυσός Λέοντας
Commons page Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα (π • σ • ε )

Ο Λουκίνο Βισκόντι του Μοντρόνε (Luchino Visconti di Modrone, Μιλάνο, 2 Νοεμβρίου 1906 - Ρώμη, 17 Μαρτίου 1976), κόμης του Λονάτε Ποτσόλο, ήταν Ιταλός σκηνοθέτης του κινηματογράφου, του θεάτρου και της όπερας. Υπήρξε θεμελιωτής και βασικός εκφραστής του ρεύματος του ιταλικού νεορεαλισμού.[9] Η θεματολογία του έργου είναι επηρεασμένη σημαντικά από προσωπικά βιώματα και επιμέρους πτυχές της προσωπικότητάς του, όπως η αριστοκρατική του καταγωγή, η μαρξιστική ιδεολογία του και οι ομοφυλοφιλικές του προτιμήσεις.

Ο Γατόπαρδος (1963), που βραβεύτηκε με τον Χρυσό Φοίνικα του Φεστιβάλ των Καννών, και ο Θάνατος στη Βενετία (1970) είναι ορισμένες από τις ταινίες που σκηνοθέτησε και τον κατέστησαν ευρέως γνωστό. Στα έργα του πρωταγωνίστησαν αρκετοί γνωστοί ηθοποιοί όπως η Άννα Μανιάνι, ο Μαρτσέλλο Μαστρογιάννι, ο Αλέν Ντελόν, η Κατίνα Παξινού, ο Μπάρτ Λάνκαστερ, η Κλαούντια Καρντινάλε και ο Χέλμουτ Μπέργκερ.

Βιογραφία

Νεανικά χρόνια

Ο Βισκόντι ήταν ένα από τα εφτά παιδιά μιας από τις πιο πλούσιες οικογένειες της πόλης του Μιλάνου. Ο πατέρας του, Τζουζέπε Βισκόντι, καταγόταν από την αριστοκρατική οικογένεια των Βισκόντι του Μοντρόνε.[10] Η μητέρα του, Κάρλα Έρμπα, ήταν αστή κόρη αυτοδημιούργητων βιομηχάνων.[11] Ο νεαρός Βισκόντι μεγαλώνει σε καλλιτεχνικό περιβάλλον και από μικρό παιδί παρακολουθεί παραστάσεις λυρικού θεάτρου στην περίφημη Σκάλα του Μιλάνου,[12] ενώ στην οικογενειακή οικία παίζει μαζί με τα αδέλφια του σαιξπηρικά έργα.[13] Ξεχωριστό θαυμασμό εκδηλώνει για το συνθέτη Τζιάκομο Πουτσίνι, το μαέστρο Αρτούρο Τοσκανίνι και το συγγραφέα Γκαμπριέλε ντ' Ανούντσιο, με τους οποίους έχει την τύχη να συναναστραφεί, γεγονός που συμβάλλει στην απόφασή του να σπουδάσει μουσική και φιλοσοφία.[14] Το 1926 υπηρετεί στο Ιταλικό Ιππικό και από το 1928 ασχολείται με την οργάνωση ιπποδρομιών.[15]

Τα χρόνια στο Παρίσι

Το 1933 o Βισκόντι ταξιδεύει στη Γερμανία και ζει από κοντά την άνοδο του ναζισμού. Στη συνέχεια, εγκαθίσταται στο Παρίσι όπου γνωρίζει και συναναστρέφεται με τον Ζαν Κοκτώ και την Κοκό Σανέλ. Παράλληλα, εργάζεται ως βοηθός του σκηνοθέτη Ζαν Ρενουάρ στις ταινίες Toni (1935) και Γεύμα στην Εξοχή (Une Partie de Campagne) (1936).[12] Στο Παρίσι η συναναστροφή του με μαρξιστικούς κύκλους και ο ενθουσιασμός του Λαϊκού Μετώπου τον ωθούν, σε πρώτη φάση, να ασπαστεί τον Μαρξισμό και, ακολούθως, να γίνει μέλος του Κομμουνιστικού Κόμματος Ιταλίας.[12] Το 1937 ταξιδεύει στην Ελλάδα και στις ΗΠΑ όπου επισκέπτεται το Χόλυγουντ.

Έργο

Κινηματογράφος

Νεορεαλισμός

Διαβολικοί Εραστές (Ossessione, 1943)
Η γη τρέμει (1948)

Το 1939, μετά το θάνατο της μητέρας του, ο Βισκόντι μετακομίζει από το Μιλάνο στη Ρώμη.[12] Εκεί γνωρίζει ορισμένους νεαρούς διανοούμενους, μανιώδεις με τον κινηματογράφο και μαρξιστές.[16] Πρόκειται για τον Μάριο Αλικάτα, τον Τζουζέπε Ντε Σάντις, τον Τζιάνι Πουτσίνι και τον Μικελάντζελο Αντονιόνι, μαζί με τους οποίους γράφει στο περιοδικό "Cinema", που διευθύνει ο Βιτόριο Μουσολίνι, γιος του Μπενίτο Μουσολίνι. Με τα άτομα της ομάδας αυτής ο Βισκόντι θα γυρίσει την πρώτη του ταινία, Διαβολικοί Εραστές (Ossessione) (1943). Βασισμένη πάνω στο μυθιστόρημα του Τζέιμς Μ. Κέιν, Ο Ταχυδρόμος Χτυπάει πάντα δυο Φορές, αποτελεί τη γενέθλια ταινία του ιταλικού νεορεαλισμού, ενός όρου που καθιερώθηκε χάρη στον μοντέρ του φιλμ, Μάριο Σεραντρέι.[10][17] Τα γυρίσματα λαμβάνουν χώρα κατά τη διάρκεια του πολέμου, με αποτέλεσμα οι συντελεστές της ταινίας να αντιμετωπίζουν σημαντικές δυσχέρειες: όλο το υλικό ελέγχεται από τη λογοκρισία του φασιστικού καθεστώτος, ενώ για να καλυφθούν τα έξοδα της ταινίας ο ίδιος ο Βισκόντι αναγκάζεται να διαθέσει ένα μέρος της οικογενειακής του περισουσίας.[17][18] Το Ossessione ταράζει τα νερά στον ιταλικό κινηματογράφο και γρήγορα απαγορεύεται από τη λογοκρισία.[19]

Με την ολοκλήρωση της ταινίας, ο Βισκόντι αναλαμβάνει ενεργό ρόλο στην αντίσταση, συλλαμβάνεται και φυλακίζεται από τους Ναζί. Τα γεγονότα αυτά αποτυπώνονται στο ντοκιμαντέρ του Μέρες Δόξας (1945). Το 1948 το Κομμουνιστικό Κόμμα Ιταλίας του αναθέτει να γυρίσει μια τριλογία με θέμα τη ζωή των ψαράδων της Σικελίας, των ανθρακωρύχων και των αγροτών. Τελικά, μόνο το πρώτο μέρος της τριλογίας ολοκληρώνεται· πρόκειται για την ταινία Η Γη Τρέμει, βασισμένη στο μυθιστόρημα του Τζιοβάνι Βέργκα Οι Μαλαβόλιε. Γυρισμένη στο χωρίο Άτσι Τρέτσα της νότιας Σικελίας με ερασιτέχνες ηθοποιούς, κατοίκους του χωριού, θεωρείται χαρακτηριστικό δείγμα του ιταλικού νεορεαλισμού. Παρά τις αντιδράσεις που προκαλεί, η ταινία βραβεύεται με το Ειδικό βραβείο της Επιτροπής στο Φεστιβάλ Βενετίας 1948.[10] Ακολουθεί το Bellissima (1951) στο οποίο ξεχωρίζει η ερμηνεία της Άννας Μανιάνι.

Απομάκρυνση από το νεορεαλισμό

Μπάρτ Λάνκαστερ, Κλαούντια Καρντινάλε, Αλέν Ντελόν - Ο γατόπαρδος (1963)

To Senso (1954) αποτελεί σημείο καμπής[20] στο κινηματογραφικό έργο του Βισκόντι, ο οποίος, για πρώτη φορά, απομακρύνεται από τον νεορεαλισμό και υιοθετεί νέα θεματολογία που θα γίνει σήμα κατατεθέν των ταινιών του. Η ερωτική ιστορία μιας κόμισσας και ενός Αυστριακού αξιωματικού γίνεται η αφορμή για μια βαθιά ανάλυση της ιταλικής Ιστορίας και σημαντικών γεγονότων, όπως η ιταλική ενοποίηση, ο καταστροφικός πόλεμος του 1866 και η επιρροή της παρηκμασμένης αριστοκρατικής τάξης στα γεγονότα αυτά. Το σενάριο βασίζεται στην ομότιτλη νουβέλα του Καμίλο Μπόιτο, ενώ για τους πρωταγωνιστικούς ρόλους ο Βισκόντι αρχικά ζητά την Ίνγκριντ Μπέργκμαν και τον Μάρλον Μπράντο, αίτημα που ο παραγωγός αρνείται.[21] Πρόκειται για την πρώτη έγχρωμη ταινία του Βισκόντι, την οποία οι κριτικοί έχουν επαινέσει για την πρωτότυπη φωτογραφία, την πλαστικότητα των εικόνων και την επιβλητική σκηνογραφία.[10]

Το 1956 ο Βισκόντι αντιτίθεται δημόσια στη σοβιετική επέμβαση στην Ουγγαρία[10] και το 1957 γυρίζει τις Λευκές Νύχτες, που αποτελούν διασκευή διηγήματος του Ντοστογιέφσκι και βραβεύονται με τον Αργυρό Λέοντα στο Φεστιβάλ Βενετίας του 1957. Η ταινία, όμως, που ο Βισκόντι αγαπούσε περισσότερο, όπως ο ίδιος είχε δηλώσει, είναι O Ρόκο και τα αδέρφια του (1960).[22] Με αυτήν επιστρέφει στο νεορεαλισμό και καταπιάνεται, για δεύτερη φορά μετά το έργο Η Γη Τρέμει, με το θέμα του ιταλικού Νότου: Τα μέλη μιας οικογένειας του Νότου μεταναστεύουν στο Μιλάνο, ελπίζοντας να ξεφύγουν από τη μιζέρια και να βρουν ένα καλύτερο μέλλον. Παρά, όμως, τις προσπάθειές τους, η βαθμιαία διάλυση της οικογένειας, η δυστυχία και η ηθική κατάπτωση είναι αναπόφευκτες.[23]

Τρία χρόνια αργότερα, το 1963, ο Βισκόντι βραβεύεται με το Χρυσό Φοίνικα στο Φεστιβάλ των Καννών για την ταινία Ο Γατόπαρδος, βασισμένη στο ομότιτλο μυθιστόρημα του Τζουζέππε Τομάζι ντι Λαμπεντούζα. Ο Ιταλός σκηνοθέτης εστιάζει, για ακόμη μια φορά, σε ένα από τα αγαπημένα του θέματα: την παρακμή της αριστοκρατίας και την άνοδο της μεγαλοαστικής τάξης με φόντο τη Σικελία κατά τον δεύτερο μισό του 19ου αιώνα.[24] Χαρακτηριστικό στοιχείο της ταινίας είναι τα εντυπωσιακά σκηνικά, καθώς ακόμη και τα συρτάρια ήταν γεμάτα με αυθεντικά αντικείμενα εποχής.[19] Ξεχωριστή η ερμηνεία του Μπαρτ Λάνκαστερ που ενσαρκώνει τον πρίγκιπα Φαμπρίτσιο Σαλίνα.

Το 1965 ο Βισκόντι βραβεύεται εκ νέου στο Φεστιβάλ Βενετίας, κερδίζοντας τον Χρυσό Λέοντα αυτήν τη φορά με την ταινία Μακρινά Αστέρια της Άρκτου. Ακολούθως, ο Βισκόντι αποφασίζει να μεταφέρει στην κινηματογραφική οθόνη το βιβλίο του Αλμπέρ Καμύ Ο Ξένος (1967), αλλά το αρχικό σενάριο συναντά την αντίδραση της χήρας του συγγραφέα, Φρανσίν Καμύ, που απαιτεί να τηρηθεί πιστά η πλοκή του μυθιστορήματος του συζύγου της. Τελικά, ο Βισκόντι αναγκάζεται να δεχθεί αλλαγές στο σενάριό του και να μην απομακρυνθεί από την αφηγηματική γραμμή του μυθιστορήματος.[25]

Τα τελευταία χρόνια

Τζιανκάρλο Τζιανίνι και Λουκίνο Βισκόντι στα γυρίσματα του Αθώου (1976)

Τα τελευταία έργα του Λουκίνο Βισκόντι διακρίνονται από έντονη εσωτερικότητα και αρκετά αυτοβιογραφικά στοιχεία. Η παρακμή, η αποσύνθεση και τα ομοφυλοφιλικά ένστικτα χαρακτηρίζουν όλες τις δημιουργίες της τελευταίας περιόδου του σκηνοθέτη. Με την ταινία Οι Καταραμένοι (1969), που προτάθηκε για Όσκαρ Καλύτερου Σεναρίου, κατακρίνει τα εγκλήματα του ναζισμού μέσα από την αποσύνθεση μιας ισχυρής οικογένειας Γερμανών βιομηχάνων τη δεκαετία του 1930. Η αίσθηση παρακμής, η οποία αναδεικνύεται και χάρη στη φωτογραφία της ταινίας, καθιστά το εν λόγω έργο χαρακτηριστικό δείγμα της κινηματογραφικής αισθητικής του Βισκόντι. Ο Θάνατος στη Βενετία (1971), που απέσπασε το Μεγάλο Ειδικό Βραβείο Εικοσιπενταετίας του Φεστιβάλ των Καννών, αποτελεί μεταφορά της ομότιτλης νουβέλας του Τόμας Μαν και μια από τις πιο διάσημες ταινίες του, ενώ η "γερμανική τριλογία" ολοκληρώνεται με Το Λυκόφως των Θεών (Ludwig) (1972).[10]

Το 1974 ο Βισκόντι, παρά την ήδη κλονισμένη υγεία του ολοκληρώνει μια ακόμα ταινία, τη Γοητεία της Αμαρτίας, που αποτελεί ίσως την πιο αυτοβιογραφική δημιουργία του.[26] Οι παραγωγοί είχαν ορίσει ως "εφεδρικό" σκηνοθέτη τον πρωταγωνιστή Μπαρτ Λάνκαστερ, σε περίπτωση που η υγεία του Βισκόντι δεν του επέτρεπε να συνεχίσει τα γυρίσματα.[27] Η πλοκή του έργου περιστρέφεται γύρω από έναν ηλικιωμένο και μοναχικό καθηγητή, ο οποίος αναστατώνεται όταν μια οικογένεια νεόπλουτων αστών και ένας διεφθαρμένος αλλά γοητευτικός νέος εισβάλλουν στη μονότονη ζωή του. Πρόκειται για μια σκληρή κριτική της πολιτικής και κοινωνικής κατάστασης της μεταπολεμικής Ιταλίας, ενώ σε δεύτερο επίπεδο η ταινία πραγματεύεται τον κρυφό ομοφυλοφιλικό ερωτισμό μεταξύ του καθηγητή και του νεαρού Κόνραντ.

Η τελευταία ταινία του Βισκόντι είναι Ο Αθώος (1976), που γυρίζεται ενώ ο σκηνοθέτης είναι πλέον σχεδόν παράλυτος. Βασισμένη στο ομότιτλο μυθιστόρημα του Γκαμπριέλε ντ' Ανούντσιο[28] αποτελεί μια σκληρή κριτική της αριστοκρατίας και της αλαζονείας της εξουσίας. Οι δύο κεντρικοί ήρωες της ταινίας (Τούλιο και Τζουλιάνα) δεν αναπαριστούν απλώς την παρακμή της οικογένειας,[29] αλλά όπως ο ίδιος ο Βισκόντι δήλωσε: "αναπαριστούν μια συγκεκριμένη κοινωνία και μια συγκεκριμένη Ιταλία που ανήκει στη μεγαλοαστική τάξη η οποία είναι υπεύθυνη για την έλευση του Φασισμού". [29]

Ενώ τα γυρίσματα για το Ο Αθώος έχουν ολοκληρωθεί και η ταινία βρίσκεται στη φάση του μοντάζ, ο Λουκίνο Βισκόντι πεθαίνει στις 17 Μαρτίου του 1976 στη Ρώμη. Στο πλευρό του βρίσκεται η αδελφή του Ουμπέρτα, η οποία διηγήθηκε αργότερα τις τελευταίες στιγμές του: άκουσε τη Δεύτερη Συμφωνία του Μπράμς, μετά γύρισε προς το μέρος της και και είπε "Αρκετά. Είμαι κουρασμένος". [30][31]

Η τελευταία ταινία του ολοκληρώνεται από τους συνεργάτες του, με βάση τις δικές του υποδείξεις, και προβάλλεται στο Φεστιβάλ των Καννών της ίδιας χρονιάς ως φόρος τιμής στο σκηνοθέτη.[32]

Θέατρο

Η όπερα Τροβατόρε του Βέρντι στο θέατρο Λα Φενίτσε της Βενετίας
(από την ταινία Έτσι Τελείωσε Μια Μεγάλη Αγάπη [1954] του Βισκόντι)

Εκτός από τον κινηματογράφο, σημαντική είναι η προσφορά του Βισκόντι και στο θέατρο. Η πρώτη θεατρική παράσταση που ανέβασε ως σκηνοθέτης είναι το έργο Τρομεροί Γονείς του Ζαν Κοκτώ, που ανεβαίνει στο θέατρο Ελιζέο της Ρώμης τον Ιανουάριο του 1945. Η επαναστατική σκηνοθεσία του έργου, βασισμένη στο μοντέλο του νεορεαλισμού του Ossessione, προκαλεί ιδιαίτερη εντύπωση.[33] Ακολούθως, και ιδίως στα πρώτα χρόνια της καριέρας του, ο Βισκόντι σκηνοθετεί αρκετές θεατρικές παραστάσεις, κυρίως έργα των Τσέχωφ, Σαίξπηρ, Τενεσί Ουίλιαμς και Άρθουρ Μίλερ, ενώ το 1953 ανεβάζει τη Μήδεια του Ευριπίδη. Συνεργάζεται επίσης με το θίασο της Ρίνα Μορέλι και του Πάολο Στόππα αλλά και με τον διάσημο ηθοποιό Βιτόριο Γκάσμαν.

Όπερα

Η αγάπη του Βισκόντι για την όπερα είναι εμφανής από την ταινία του 1954 Senso, η οποία ξεκινά με την τέταρτη πράξη του Τροβατόρε, γυρισμένη στο Θέατρο Λα Φενίτσε της Βενετίας. Η πρώτη όπερα που σκηνοθέτησε ήταν η Βεστάλε του Gaspare Spontini που ανέβηκε στη Σκάλα του Μιλάνου τον Δεκέμβριο του 1954.
Ακολούθησαν δύο όπερες που άφησαν εποχή στη Σκάλα του Μιλάνου.[34] Η Τραβιάτα το 1955 και η Άννα Μπολένα το 1957, με πρωταγωνίστρια και στις δύο τη Μαρία Κάλλας. Ο Βισκόντι, άλλωστε, επηρέασε βαθύτατα την καριέρα της μεγάλης ντίβας, αφού μέσα από τη συνεργασία τους τη βοήθησε να τελειοποιήσει το υποκριτικό της ταλέντο.[34][35] Μετά την Ελβίρα ντε Χιντάλγκο, πρώτη δασκάλα της Κάλλας στο Ωδείο Αθηνών,  και τον μαέστρο Τούλιο Σεραφίν, κανένας άλλος δεν επηρέασε τόσο την καλλιτεχνική εξέλιξη της Κάλλας όσο ο Βισκόντι.[36]

Το 1958 ακολούθησαν ο Ντον Κάρλος του Βέρντι από τη Βασιλική Όπερα του Λονδίνου, ο Μάκβεθ του Βέρντι στο Σπολέτο και ο Τροβατόρε στο Κόβεντ Γκάρντεν το 1964. Το 1966 ο Φάλσταφ του Βέρντι στην Κρατική όπερα της Βιέννης απέσπασε διθυραμβικά σχόλια από τους κριτικούς, ενώ αντίθετα η όπερα του Βέρντι Σιμόν Μποκανέγκρα το 1969 με τους ηθοποιούς ντυμένους με γεωμετρικού τύπου κοστούμια προκάλεσε έντονες συζητήσεις.

Προσωπική ζωή

Ο Λουκίνο Βισκόντι δεν έκρυψε ποτέ πως είναι ομοφυλόφιλος, όπως και ο πατέρας του, Τζιουζέπε.[37] Η ομοφυλοφιλία του εκφράζεται ανοιχτά για πρώτη φορά την περίοδο που ζει στο Παρίσι,[15] ενώ σύντροφοι του υπήρξαν ο σκηνοθέτης και συνεργάτης του Φράνκο Τζεφιρέλι [38] και ο Αυστριακός ηθοποιός Χέλμουτ Μπέργκερ [39] που πρωταγωνιστεί στις ταινίες Οι Καταραμένοι, Το Λυκόφως των Θεών και Η Γοητεία της Αμαρτίας. Η ομοφυλοφιλία είναι ένα θέμα που απαντά σε αρκετές ταινίες του Βισκόντι, κυρίως σε αυτές της τελευταίας περιόδου. Πάντως, σε κανένα έργο του δεν πρωταγωνιστεί κάποιος ανοιχτά ομοφυλόφιλος χαρακτήρας, αλλά συχνά παρατηρείται ένας υφέρπων ομοφυλοφιλικός ερωτισμός και ανεκδήλωτα ομοφυλοφιλικά ένστικτα μεταξύ των ηρώων.[39]

Από την οικογένεια του, ιδιαίτερη αδυναμία είχε στη μητέρα του, Κάρλα, αλλά και στην αδελφή του Ουμπέρτα.[40] Η βίλα του στη νήσο Ίσκια λειτουργεί πλέον ως πολιτιστικό ίδρυμα και μουσείο αφιερωμένο σε αυτόν.[41]

Φιλμογραφία

Ταινίες μεγάλου μήκους

Έτος Τίτλος Ελληνικός Τίτλος
1943 Ossessione Διαβολικοί Εραστές
1948 La terra trema Η Γη Τρέμει
1951 Bellissima Μπελίσιμα
1954 Senso Έτσι Τελείωσε Μια Μεγάλη Αγάπη
1957 Le notti bianche Λευκές Νύχτες
1960 Rocco e i suoi fratelli Ο Ρόκο και τ' Αδέλφια του
1963 Il gattopardo Ο Γατόπαρδος
1965 Vaghe stelle dell'Orsa Μακρινά Αστέρια της Άρκτου
1967 Lo straniero Ο Ξένος
1969 La caduta degli dei Οι Καταραμένοι
1971 Morte a Venezia Θάνατος στη Βενετία
1972 Ludwig Το Λυκόφως των Θεών
1974 Gruppo di famiglia in un interno Η Γοητεία της Αμαρτίας
1976 L'innocente Ο Αθώος

Άλλες ταινίες

Έτος Τίτλος Ελληνικός Τίτλος Είδος ταινίας
1945 Giorni di gloria Μέρες Δόξας Ντοκιμαντέρ
1951 Appunti su un fatto di cronaca Σημειώσεις πάνω σε μια Είδηση Εφημερίδας Ντοκιμαντέρ - Μικρού μήκους
1953 Anna Magnani Άννα Μανιάνι Επεισόδιο της σπονδυλωτής ταινίας Εμείς οι Γυναίκες (Siamo donne)
1962 Il lavoro Η Δουλειά Επεισόδιο της σπονδυλωτής ταινίας Βοκκάκιος '70 (Boccaccio '70)
1967 La Strega Bruciata Viva Η Μάγισσα στην Πυρά Επεισόδιο της σπονδυλωτής ταινίας Οι Μάγισσες (Le Streghe)
1970 Alla ricerca di Tadzio Αναζητώντας τον Τάτζιο Ντοκιμαντέρ

Θεατρογραφία

Θέατρο

Όπερα

 Βραβεία & Υποψηφιότητες 

Όσκαρ [42]

Έτος Ταινία Βραβείο Αποτέλεσμα
1970 Οι Καταραμένοι (La caduta degli dei) Όσκαρ Καλύτερου Πρωτότυπου Σεναρίου Νίκη

Βραβεία Βρετανικής Ακαδημίας Κινηματογράφου [42]

Έτος Ταινία Βραβείο Αποτέλεσμα
1972 Θάνατος στη Βενετία (Morte a Venezia) Βραβείο BAFTA Καλύτερης Σκηνοθεσίας Νίκη

Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Καννών [42]

Έτος Ταινία Βραβείο Αποτέλεσμα
1963 Ο γατόπαρδος (Il gattopardo) Χρυσός φοίνικας Νίκη
1971 Θάνατος στη Βενετία (Morte a Venezia) Χρυσός φοίνικας Υποψηφιότητα
Θάνατος στη Βενετία (Morte a Venezia) -

(καθώς και για το σύνολο του έργου του)

Βραβείο για την 25η επέτειο του φεστιβάλ Νίκη

Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Βενετίας [42]

Έτος Ταινία Βραβείο Αποτέλεσμα
1948 Η Γη Τρέμει (La terra trema) Διεθνές βραβείο Νίκη
Μεγάλο διεθνές βραβείο Υποψηφιότητα
1954 Έτσι Τελείωσε Μια Μεγάλη Αγάπη (Senso) Χρυσός Λέοντας Υποψηφιότητα
1957 Λευκές Νύχτες (Le notti bianche) Αργυρός Λέοντας Νίκη
1960 Ο Ρόκο και τ' Αδέλφια του (Rocco e i suoi fratelli) Βραβείο FIPRESCI Νίκη
Βραβείο Ειδικής Επιτροπής Νίκη
Χρυσός Λέοντας Υποψηφιότητα
1965 Μακρινά Αστέρια της Άρκτου (Vaghe stelle dell'Orsa) Χρυσός Λέοντας Νίκη
Βραβείο Νέου Κινηματογράφου Νίκη
1967 Ο Ξένος (Lo straniero) Χρυσός Λέοντας Υποψηφιότητα

Παραπομπές

  1. ↑ 1,0 1,1 fr.findagrave.com/memorial/6810834/luchino-visconti.
  2. ↑ 2,0 2,1 (Ιταλικά) d:Q124310972. www.fondazionelacolombaia.it/album.php. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 18  Δεκεμβρίου 2010. Ανακτήθηκε στις 18  Ιανουαρίου 2024.
  3. ↑ 3,0 3,1 (Ιταλικά) fondoambiente.it. la-colombaia-villa-di-luchino-visconti. Ανακτήθηκε στις 18  Ιανουαρίου 2024.
  4. ↑ (Γαλλικά) locationischia.blogspot.com/2013/04/la-villa-colombaia-la-villa-de-luchino.html.
  5. ↑ LIBRIS. 26  Σεπτεμβρίου 2012. libris.kb.se/katalogisering/tr5780xc3svhb6j. Ανακτήθηκε στις 24  Αυγούστου 2018.
  6. ↑ The Fine Art Archive. cs.isabart.org/person/29035. Ανακτήθηκε στις 1  Απριλίου 2021.
  7. ↑ www.acmi.net.au/creators/23064.
  8. ↑ 8,0 8,1 8,2 8,3 Darryl Roger Lundy: (Αγγλικά) The Peerage.
  9. ↑ Γιάννης Ζουμπουλάκης (23 Ιουνίου 2006). «Βιτόριο ντε Σίκα». Το Βήμα. 
  10. ↑ 10,0 10,1 10,2 10,3 10,4 10,5 Emmanouel Denis. «Biographie de Luchino Visconti». Ανακτήθηκε στις 6 Μαρτίου 2012. (Γαλλικά)
  11. ↑ Luchino Visconti, Λιναράς 11
  12. ↑ 12,0 12,1 12,2 12,3 «Biografia Luchino Visconti». luchinovictodi.net. Ανακτήθηκε στις 6 Μαρτίου 2012. (Ιταλικά)
  13. ↑ Luchino Visconti, Λιναράς 12
  14. ↑ Luchino Visconti, Λιναράς 13
  15. ↑ 15,0 15,1 Horacio Silva (17 Σεπτεμβρίου 2006). «The Aristocrat». New York Times. (Αγγλικά)
  16. ↑ Luchino Visconti, Paul Louis Thirard 74
  17. ↑ 17,0 17,1 Luchino Visconti, 102
  18. ↑ Stirling, Monica (1979). A screen of time: A study of Luchino Visconti. ΗΠΑ: Harcourt Brace Jovanovich; 1st edition. σελ. 74. ISBN 978-0151796847. 
  19. ↑ 19,0 19,1 Luchino Visconti, 7
  20. ↑ Dennis Lim (20 Φεβρουαρίου 2011). «A Second Look: Luchino Visconti's 'Senso'». Low Angeles Times. 
  21. ↑ Peter Rainer (14 Ιουνίου 2011). «Visconti's Neglected 'Senso' Snubbed Brando, Lost Bergman». Bloomberg. 
  22. ↑ Luchino Visconti, 19
  23. ↑ Luchino Visconti, 22
  24. ↑ Ταινίες-σταθμοί και νέα ταλέντα, Ιστορικό Λεύκωμα 1963, σελ. 153-154, Καθημερινή (1997)
  25. ↑ Luchino Visconti, 164
  26. ↑ Luchino Visconti, 100
  27. ↑ Luchino Visconti, 97
  28. ↑ «L'innocente». IMDB. Ανακτήθηκε στις 5 Απριλίου 2012. 
  29. ↑ 29,0 29,1 Schifano, Laurence (1990). Luchino Visconti: The Flames of Passion. Ηνωμένο Βασίλειο: HarperCollins Publishers Ltd; 1st UK ed edition. σελ. 409. ISBN 978-0002154789. 
  30. ↑ Schifano, Laurence (1990). Luchino Visconti: The Flames of Passion. Ηνωμένο Βασίλειο: HarperCollins Publishers Ltd; 1st UK ed edition. σελ. 415. ISBN 978-0002154789. 
  31. ↑ Stirling, Monica (1979). A screen of time: A study of Luchino Visconti. ΗΠΑ: Harcourt Brace Jovanovich; 1st edition. σελ. 275. ISBN 978-0151796847. 
  32. ↑ Luchino Visconti, 51
  33. ↑ Luchino Visconti, 44
  34. ↑ 34,0 34,1 «Οταν η Κάλλας συνάντησε τον Βισκόντι». Το Βήμα. 5 Μαρτίου 2011. Ανακτήθηκε στις 9 Μαρτίου 2012. 
  35. ↑ Laurence, Schifano (1990). Luchino Visconti, The Flames of passion. UK: HarperCollins Publishers Ltd. σελ. 286. ISBN 978-0002154789. 
  36. ↑ Stirling, Monica (1979). A screen of time: A study of Luchino Visconti. ΗΠΑ: Harcourt Brace Jovanovich; 1st edition. σελ. 74. ISBN 978-0151796847. 
  37. ↑ «Luchino Visconti: Biography». BFI. 6 Μαΐου 2009. Ανακτήθηκε στις 5 Μαρτίου 2012. 
  38. ↑ Schifano, Laurence (1990). Luchino Visconti: The Flames of Passion. UK: HarperCollins Publishers Ltd; 1st UK ed edition. σελ. 431. ISBN 978-0002154789. 
  39. ↑ 39,0 39,1 Schifano, Laurence (1990). Luchino Visconti: The Flames of Passion. UK: HarperCollins Publishers Ltd; 1st UK ed edition. σελ. 404. ISBN 978-0002154789. 
  40. ↑ Luchino Visconti, 14
  41. ↑ «Museo Luchino Visconti». Ανακτήθηκε στις 5 Απριλίου 2012. 
  42. ↑ 42,0 42,1 42,2 42,3 «Luchino Visconti». IMDb. Ανακτήθηκε στις 20 Μαρτίου 2017. 

Βιβλιογραφία

  • Luchino Visconti, Εκδόσεις Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, 2000. ISBN 960-86572-6-1

Εξωτερικοί σύνδεσμοι


Καθιερωμένοι όροι
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Λουκίνο_Βισκόντι&oldid=6378968"