Κάβειροι

Ανάγλυφο από τη Σαμοθράκη που εικονίζει τον Αγαμέμνονα να μυείται στα μυστήρια των Καβείρων. Περ. 560 Π.Κ.Ε., Λούβρο, αρ. εκθέματος Ma 697.

Οι Κάβειροι (ή Κάβιροι στη Βοιωτία) ήταν θεότητες αρχαίας Ελληνικής μυστηριακής λατρείας η οποία πρωτοεμφανίζεται στη Λήμνο, την Ίμβρο, τη Σαμοθράκη και τη Θήβα (ή πιο συγκεκριμένα, αρχικά τουλάχιστον, σε περιοχή της Βοιωτίας λίγο δυτικά της Θήβας) αλλά αργότερα επεκτείνεται και αλλού (Μικρά Ασία, Μακεδονία, Θράκη, υπόλοιπο Αιγαίο).

Ιστορία

Οι Κάβειροι συχνά, ήδη από την αρχαιότητα, ταυτίζονται και με τους "Μεγάλους Θεούς" των Μυστηρίων της Σαμοθράκης. Θεωρούνταν γενικώς κακοποιά πνεύματα, κακοί δαίμονες που από τα βάθη της γης και από το βυθό της μητέρας τους της θάλασσας εξακόντιζαν φωτιά και τράνταζαν τη γη. Σ' αυτούς αποδίδονταν οι σεισμοί και οι πυρκαγιες.Επίσης ήταν κοντοί στο ύψος, είχαν μεγάλα γεννητικά όργανα και ήταν υπερφυσικά πνεύματα που εκπροσωπούσαν την υπόγεια φωτιά και τις μεταλλευτικές εργασίες. Ο Ηρόδοτος ισχυρίζεται πως ήταν γιοι του Ήφαιστου και πως του αντικαθιστούσαν τους χαλκουργούς Κύκλωπες. Ο Φερεκύδης προσθέτει ότι μητέρα τους ήταν η Καβείρη, κόρη του Πρωτέα. Σύμφωνα με άλλη παράδοση, ήταν παιδιά του Δία και της Ηλέκτρας, δηλαδή της φωτεινής φλόγας.

Ενώ, ο Βίκερ και ο Μάρεϋ δέχονται πως το όνομα είναι ελληνικό και προέρχεται από το ρήμα καίω, πολλοί εξακολουθούν να θεωρούν την προέλευση τους άγνωστη, πιθανώς μη ελληνική και συχνά έχουν διατυπωθεί θεωρίες προελληνικής ή ανατολικής προέλευσης: το όνομα Κάβειρος σύμφωνα με τον Γκρόουτ, προέρχεται από το σημιτικό καβιρίμ "ισχυρός, μεγάλος, δυνατός".

Οι Κάβειροι της Θήβας αναφέρονται σε αφιερωματικές επιγραφές ως "Κάβιρος" και "Παις" (γιος του Κάβιρου). Σύμφωνα με τον Παυσανία, η Καβείρια Δήμητρα ξεκίνησε τις τελετές των Καβείρων της Θήβας ως δώρο προς τον Προμηθέα, ο οποίος ήταν ένας από τους Κάβειρους, και το γιο του, τον Αιτναίο. Ο ίδιος αναφέρει αλλού πως ο Αθηναίος Μέθαπος αφού επανοργάνωσε τα μυστήρια στην Ανδανία της Μεσσηνίας, ίδρυσε τα μυστήρια των Καβείρων της Θήβας.

Για τους Κάβειρους της Λήμνου, ο Ακουσίλαος αναφέρει ότι ο Ήφαιστος και η θεά Καβειρώ γέννησαν τον Καδμίλο (ή Κασμίλο ή Κάμιλλο) ο οποίος γέννησε τους τρεις Κάβειρους που με τη σειρά τους γέννησαν τρεις Καβειρίδες νύμφες. Το σύμβολο των τριών Λήμνιων Καβείρων ήταν η λαβίδα και το σφυρί του μεταλλουργού.

Μεγάλοι Θεοί της Σαμοθράκης

Στο ιερό των Μεγάλων Θεών στη Σαμοθράκη οι "Θεοί Μεγάλοι" ή "Θεοί" δεν αναφέρονται ποτέ ως Κάβειροι, ωστόσο ο Στησίμβροτος ο Θάσιος και ο Ηρόδοτος (ο οποίος έμμεσα αναφέρει ότι ήταν μύστης ο ίδιος) ταυτίζουν τους δύο. Ο περιηγητής Μνασέας δίνει τα ονόματά τους ως Αξίερος, Αξιόκερσα και Αξιόκερσος, τους οποίους ταυτίζει αντίστοιχα με τους Δήμητρα, Περσεφόνη και Άδη ενώ ο σχολιαστής του Μνασέα προσθέτει ένα τέταρτο, το Καδμίλο τον οποίο ταυτίζει με τον Ερμή.

Στα Αργοναυτικά του Απολλώνιου Ρόδιου, οι Αργοναύτες αποβιβάζονται στη Σαμοθράκη και μυώνται στα μυστήρια ώστε να πλεύσουν με ασφάλεια υπό την προστασία των Καβείρων.

Δείτε επίσης

• Ιερό των Μεγάλων Θεών
• Μυστηριακές θρησκείες

Βιβλιογραφία

• Walter Burkert, Greek Margins: Mysteries of Samothrace (Ελληνική περιφέρεια: Τα μυστήρια της Σαμοθράκης), (απόδοση: Αφροδίτη Αβαγιανού). Αποθετήριο Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών, ανακτήθηκε 28/08/2009.
• Walter Burkert, Greek Religion, Harvard University Press, 1985. ISBN 0-674-36281-0.
• Michal B. Cosmopoulos, Greek Mysteries: The Archaeology and Ritual of Ancient Greek Secret Cults.
• Susan Guettel Cole, Theoi Megaloi: The Cult of the Great Gods at Samothrace.
• Felix Jacoby, Die Fragmente der griechischen Historiker.
• Robin Hagg, Nanno Marinatos, Greek Sanctuaries: New Approaches.
• Jennifer Larson, Ancient Greek Cults: A Guide.
• Γεωργίου Δ.Τσεβά, Ιστορία της Θήβας και της Βοιωτίας