Ρωμαϊκός στρατός

Ο Ρωμαϊκός στρατός είναι ιστορικός όρος, που αναφέρεται στις δυνάμεις ξηράς που χρησιμοποίησαν το Ρωμαϊκό Βασίλειο, έπειτα η Ρωμαϊκή Δημοκρατία, αργότερα η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία και η Βυζαντινή Αυτοκρατορία. Ο Ρωμαϊκός στρατός ήταν από τους καλύτερους της εποχής του και αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι ποτέ δεν έμεινε στάσιμος. Συνεχώς η Ρωμαϊκή στρατιωτική μηχανή προχωρούσε ανάλογα με τις συνθήκες και πολλές φορές πρωτοπορούσε (βλ. corvus) ή άλλες άλλαζε ριζικά τακτικές.

Ο πρώιμος Ρωμαϊκός στρατός

Ο πρώτος στρατός της Ρώμης αποτελούταν από οπλίτες. Όταν η Ρώμη ήταν στα πρώτα της στάδια και κυβερνιόταν από Ετρούσκους βασιλείς, σε όλες τις γύρω περιοχές επικρατούσε το σύστημα μάχης που βασιζόταν σε οπλίτες. Αλλά τότε ήταν ανοργάνωτα στρατεύματα που αναμείγνυαν μισθοφόρους με απλούς πολίτες. Η Ρώμη πρωτοπόρησε σε αυτόν τον τομέα με την σύσταση του census (=απογραφή πληθυσμού) από τον Σέρβιο Τούλιο. Ο πληθυσμός αφού απογραφόταν κατατασσόταν σε πέντε κατηγορίες. Η πρώτη κατηγορία που αντιπροσώπευε τους πιο εύπορους πολίτες αποτελούταν από οπλίτες με ακριβό και βαρύ εξοπλισμό, φτιαγμένο από ακριβά μέταλλα που κάλυπτε σχεδόν όλο του το σώμα. Ο εξοπλισμός αυτών περιελάμβανε κράνος, ασπίδα, περικνήμια, πανοπλία θώρακος, σπαθί και δόρυ. Οι κατώτερες τάξεις είχαν λιγότερο εως και καθόλου εξοπλισμό. Οι πολίτες πέμπτης κατηγορίας δεν φορούσαν κάποιο είδος προστασίας και το μόνο τους όπλο ήταν οι σφενδόνες. Οι αξιωματικοί του στρατού και οι μονάδες ιππικού αποτελούταν από πολίτες πρώτης κατηγορίας που κατατάχθηκαν ως equites (=ιππείς).

Ο πρώιμος Ρωμαϊκός στρατός στην ακμή του αποτελούταν από 18 εκατοντάδες (centuries) ιππέων, 82 εκατοντάδες πολιτών πρώτης κατηγορίας (δύο εκατοντάδες εκ των οποίων ήταν μηχανικοί), 20 εκατοντάδες πολιτών δεύτερης κατηγορίας, 20 εκατοντάδες πολιτών τρίτης κατηγορίας, 20 εκατοντάδες πολιτών τέταρτης κατηγορίας και 32 εκατοντάδες πολιτών πέμπτης κατηγορίας (δύο εκατοντάδες εκ των οποίων ήταν σαλπιγκτές).

Στις αρχές του 4ου αιώνα π.Χ., η Ρώμη βίωσε μια από τις πιο ταπεινωτικές της ήττες: οι Γαλάτες την κατέστρεψαν. Προκειμένου να αναδιοργανωθεί το κράτος ώστε να αποτρέψει μελλοντικές επιθέσεις έπρεπε να γίνουν ριζικές αλλαγές στην σύσταση και λειτουργία του στρατού. Ήταν ζωτικής σημασίας η μετάβαση από το σύστημα των οπλιτών σε ένα νέο, πιο αποδοτικό. Η Ρώμη δεν ήταν σαν την Ελλάδα. Στην Ελλάδα, δύο στρατοί συμφωνούσαν για την διεξαγωγή της μάχης σε κάποια μεγάλη πεδιάδα και με βάση το οπλιτικό σύστημα πολεμούσαν μέχρι να προκύψει η έκβαση. Λόγω του εδάφους και των λαών που κατοικούσαν στην Ιταλική χερσόνησο, αυτό ήταν αδύνατο. Δεν μπορούσε ο Ρωμαϊκός στρατός να αντιμετωπίσει με οπλίτες τα βαρβαρικά φύλα που χρησιμοποιούσαν δύσβατες περιοχές και γρήγορες τακτικές στις μάχες.