Πραξικόπημα: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων
Χωρίς σύνοψη επεξεργασίας |
Vagr7 (συζήτηση | συνεισφορές) Χωρίς σύνοψη επεξεργασίας |
||
| Γραμμή 1: | Γραμμή 1: | ||
{{πηγές|11|06|2015}} |
{{πηγές|11|06|2015}} |
||
'''Πραξικόπημα''', ή '''Κίνημα''' (προπολεμική χρήση του όρου), καλείται η βίαια και αιφνιδιαστική συνωμοτική πράξη που έχει σκοπό τη μεταβολή του [[πολίτευμα|πολιτεύματος]] προς όφελος της πολιτικής και στρατιωτικής κάστας μιας χώρας. Χαρακτηριστικό επίσης είναι ότι τα πραξικοπήματα έχουν σκοπό την εγκαθίδρυση ενός καθεστώτος και τον περιορισμό των συνταγματικών δικαιωμάτων των πολιτών. Διακρίνεται σε πολιτικό ή στρατιωτικό ενώ υπάρχει και ο όρος συνταγματικό πραξικόπημα. Πρόκειται για έννοια που έρχεται σε αντίθεση με την [[επανάσταση]], η οποία προέρχεται από |
'''Πραξικόπημα''', ή '''Κίνημα''' (προπολεμική χρήση του όρου), καλείται η βίαια και αιφνιδιαστική συνωμοτική πράξη που έχει σκοπό τη μεταβολή του [[πολίτευμα|πολιτεύματος]] προς όφελος της πολιτικής και στρατιωτικής κάστας μιας χώρας. Χαρακτηριστικό επίσης είναι ότι τα πραξικοπήματα έχουν σκοπό την εγκαθίδρυση ενός καθεστώτος και τον περιορισμό των συνταγματικών δικαιωμάτων των πολιτών. Διακρίνεται σε πολιτικό ή στρατιωτικό ενώ υπάρχει και ο όρος συνταγματικό πραξικόπημα. Πρόκειται για έννοια που έρχεται σε αντίθεση με την [[επανάσταση]], η οποία προέρχεται από μαζικές δράσεις καταπιεζόμενων τάξεων και αποσκοπεί στην επέκταση και κατοχύρωση των δικαιωμάτων τους. |
||
==Πού εκδηλώνονται συνήθως== |
==Πού εκδηλώνονται συνήθως== |
||
Διεθνώς, πραξικοπήματα ή απόπειρες πραξικοπημάτων εκδηλώνονται συνήθως σε χώρες με πολιτική αστάθεια αλλά και οικονομικά προβλήματα, κυρίως στην [[Αφρική]] και στη [[Λατινική Αμερική]] (το 19ο αιώνα έγιναν πάνω από 200 πραξικοπήματα και απόπειρες πραξικοπημάτων στη [[Βολιβία]]). Σε πολλές περιπτώσεις με στρατιωτικά πραξικοπήματα που πετυχαίνουν εγκαθιδρύονται δικτατορίες, όπως στην [[Ελλάδα]] το [[1967]] η [[Χούντα των Συνταγματαρχών]], στη [[Μιανμάρ]] το [[1990]], στη [[Νιγηρία]], στο [[Νίγηρας|Νίγηρα]], το [[1996]] και αλλού. Τα τελευταία χρόνια εκδηλώθηκαν επιτυχημένα πραξικοπήματα σε χώρες, όπως οι [[Κομόρες]]<ref>Στις Κομόρες το τελευταίο πραξικόπημα έλαβε χώρα το [[1999]]. Ήταν το 18ο από την ανεξαρτησία της χώρας, το [[1975]].</ref>, η [[Σιέρα Λεόνε]], η [[Μαυριτανία]], το [[Πακιστάν]], η [[Ταϊλάνδη]], τα νησιά [[Φίτζι]], το [[Σάο Τομέ και Πρίνσιπε]], οι [[Νήσοι Σολομώντα]] και άλλες ενώ πολλοί ηγέτες του κόσμου (αρκετοί έχουν κατοχυρώσει την εξουσία τους με τη διεξαγωγή πολυκομματικών εκλογών) κατέλαβαν την εξουσία με πραξικοπήματα, όπως στη [[Λιβύη]] ο [[Μουαμάρ Καντάφι]], στο [[Σουδάν]] ο [[Ομάρ Μπασίρ]], στην [[Γκάμπια]] ο [[Γιαγιά Τζαμέ]], στην [[Ισημερινή Γουινέα]] ο [[Τεοδόρο Ομπιάνγκ Νγκέμα Μπασόνγκο]], στην [[Κεντροαφρικανική Δημοκρατία]] ο [[Φρανσουά Μποζιζέ]], στη [[Γουινέα]] ο [[Μουσά Νταντίς Καμαρά]] και άλλοι. Στην [[Ευρώπη]] στην πρόσφατη ιστορία πραξικοπήματα έγιναν, εκτός από την [[Ελλάδα]], στην [[Ισπανία]] και στην [[Πορτογαλία]]. Το [[1991]] το πραξικόπημα που είχε γίνει στην τότε [[Σοβιετική Ένωση]] οδήγησε στη διάλυση της ΕΣΣΔ. Απόπειρες πραξικοπημάτων, φανερές ή μη, έγιναν τις τελευταίες δεκαετίες στη [[Βενεζουέλα]], στον [[Ισημερινός (χώρα)|Ισημερινό]], στις [[Σεϋχέλλες]], στη [[Μαδαγασκάρη]], στην [[Αϊτή]], στην [[Ονδούρα]] και αλλού. |
Διεθνώς, πραξικοπήματα ή απόπειρες πραξικοπημάτων εκδηλώνονται συνήθως σε χώρες με πολιτική αστάθεια αλλά και οικονομικά προβλήματα, κυρίως στην [[Αφρική]] και στη [[Λατινική Αμερική]] (το 19ο αιώνα έγιναν πάνω από 200 πραξικοπήματα και απόπειρες πραξικοπημάτων στη [[Βολιβία]]). Σε πολλές περιπτώσεις με στρατιωτικά πραξικοπήματα που πετυχαίνουν εγκαθιδρύονται δικτατορίες, όπως στην [[Ελλάδα]] το [[1967]] η [[Χούντα των Συνταγματαρχών]], στη [[Μιανμάρ]] το [[1990]], στη [[Νιγηρία]], στο [[Νίγηρας|Νίγηρα]], το [[1996]] και αλλού. Τα τελευταία χρόνια εκδηλώθηκαν επιτυχημένα πραξικοπήματα σε χώρες, όπως οι [[Κομόρες]]<ref>Στις Κομόρες το τελευταίο πραξικόπημα έλαβε χώρα το [[1999]]. Ήταν το 18ο από την ανεξαρτησία της χώρας, το [[1975]].</ref>, η [[Σιέρα Λεόνε]], η [[Μαυριτανία]], το [[Πακιστάν]], η [[Ταϊλάνδη]], τα νησιά [[Φίτζι]], το [[Σάο Τομέ και Πρίνσιπε]], οι [[Νήσοι Σολομώντα]] και άλλες ενώ πολλοί ηγέτες του κόσμου (αρκετοί έχουν κατοχυρώσει την εξουσία τους με τη διεξαγωγή πολυκομματικών εκλογών) κατέλαβαν την εξουσία με πραξικοπήματα, όπως στη [[Λιβύη]] ο [[Μουαμάρ Καντάφι]], στο [[Σουδάν]] ο [[Ομάρ Μπασίρ]], στην [[Γκάμπια]] ο [[Γιαγιά Τζαμέ]], στην [[Ισημερινή Γουινέα]] ο [[Τεοδόρο Ομπιάνγκ Νγκέμα Μπασόνγκο]], στην [[Κεντροαφρικανική Δημοκρατία]] ο [[Φρανσουά Μποζιζέ]], στη [[Γουινέα]] ο [[Μουσά Νταντίς Καμαρά]] και άλλοι. Στην [[Ευρώπη]] στην πρόσφατη ιστορία πραξικοπήματα έγιναν, εκτός από την [[Ελλάδα]], στην [[Ισπανία]] και στην [[Πορτογαλία]]. Το [[1991]] το πραξικόπημα που είχε γίνει στην τότε [[Σοβιετική Ένωση]] οδήγησε στη διάλυση της ΕΣΣΔ. Απόπειρες πραξικοπημάτων, φανερές ή μη, έγιναν τις τελευταίες δεκαετίες στη [[Βενεζουέλα]], στον [[Ισημερινός (χώρα)|Ισημερινό]], στις [[Σεϋχέλλες]], στη [[Μαδαγασκάρη]], στην [[Αϊτή]], στην [[Ονδούρα]] και αλλού. |
||
Έκδοση από την 12:23, 1 Φεβρουαρίου 2016
 |
Το λήμμα δεν περιέχει πηγές ή αυτές που περιέχει δεν επαρκούν. |
Πραξικόπημα, ή Κίνημα (προπολεμική χρήση του όρου), καλείται η βίαια και αιφνιδιαστική συνωμοτική πράξη που έχει σκοπό τη μεταβολή του πολιτεύματος προς όφελος της πολιτικής και στρατιωτικής κάστας μιας χώρας. Χαρακτηριστικό επίσης είναι ότι τα πραξικοπήματα έχουν σκοπό την εγκαθίδρυση ενός καθεστώτος και τον περιορισμό των συνταγματικών δικαιωμάτων των πολιτών. Διακρίνεται σε πολιτικό ή στρατιωτικό ενώ υπάρχει και ο όρος συνταγματικό πραξικόπημα. Πρόκειται για έννοια που έρχεται σε αντίθεση με την επανάσταση, η οποία προέρχεται από μαζικές δράσεις καταπιεζόμενων τάξεων και αποσκοπεί στην επέκταση και κατοχύρωση των δικαιωμάτων τους.
Πού εκδηλώνονται συνήθως
Διεθνώς, πραξικοπήματα ή απόπειρες πραξικοπημάτων εκδηλώνονται συνήθως σε χώρες με πολιτική αστάθεια αλλά και οικονομικά προβλήματα, κυρίως στην Αφρική και στη Λατινική Αμερική (το 19ο αιώνα έγιναν πάνω από 200 πραξικοπήματα και απόπειρες πραξικοπημάτων στη Βολιβία). Σε πολλές περιπτώσεις με στρατιωτικά πραξικοπήματα που πετυχαίνουν εγκαθιδρύονται δικτατορίες, όπως στην Ελλάδα το 1967 η Χούντα των Συνταγματαρχών, στη Μιανμάρ το 1990, στη Νιγηρία, στο Νίγηρα, το 1996 και αλλού. Τα τελευταία χρόνια εκδηλώθηκαν επιτυχημένα πραξικοπήματα σε χώρες, όπως οι Κομόρες[1], η Σιέρα Λεόνε, η Μαυριτανία, το Πακιστάν, η Ταϊλάνδη, τα νησιά Φίτζι, το Σάο Τομέ και Πρίνσιπε, οι Νήσοι Σολομώντα και άλλες ενώ πολλοί ηγέτες του κόσμου (αρκετοί έχουν κατοχυρώσει την εξουσία τους με τη διεξαγωγή πολυκομματικών εκλογών) κατέλαβαν την εξουσία με πραξικοπήματα, όπως στη Λιβύη ο Μουαμάρ Καντάφι, στο Σουδάν ο Ομάρ Μπασίρ, στην Γκάμπια ο Γιαγιά Τζαμέ, στην Ισημερινή Γουινέα ο Τεοδόρο Ομπιάνγκ Νγκέμα Μπασόνγκο, στην Κεντροαφρικανική Δημοκρατία ο Φρανσουά Μποζιζέ, στη Γουινέα ο Μουσά Νταντίς Καμαρά και άλλοι. Στην Ευρώπη στην πρόσφατη ιστορία πραξικοπήματα έγιναν, εκτός από την Ελλάδα, στην Ισπανία και στην Πορτογαλία. Το 1991 το πραξικόπημα που είχε γίνει στην τότε Σοβιετική Ένωση οδήγησε στη διάλυση της ΕΣΣΔ. Απόπειρες πραξικοπημάτων, φανερές ή μη, έγιναν τις τελευταίες δεκαετίες στη Βενεζουέλα, στον Ισημερινό, στις Σεϋχέλλες, στη Μαδαγασκάρη, στην Αϊτή, στην Ονδούρα και αλλού.
Εκφράσεις
Στην ελληνική δημώδη γλώσσα ο όρος "πραξικόπημα" λαμβάνει και άλλες ερμηνείες, πάντα όμως ως τετελεσμένο γεγονός, όπως π.χ.:
- Στη μεν μάγκικη ως πραξικόπημα χαρακτηρίζεται μεγάλη συμπλοκή συμμοριών με τραυματισμούς ακόμη και θανάτους που συνοδεύεται συνηθέστερα και με καταστροφές του χώρου συμπλοκής ή ιδιοκτησίας των εμπλεκομένων. Τέτοια "πραξικοπήματα" προπολεμικά στην Αθήνα ήταν συνήθη στις πλατείες Ομόνοιας, Βάθης, στην οδό Αθηνάς, στο Μεταξουργείο, στο Βοτανικό κ.ά. και ειδικότερα στον Πειραιά (Τρούμπα, Δραπετσώνα κ.ά.). Συνώνυμος όρος είναι και το λεγόμενο "ξεκαθάρισμα" και περισσότερο γνωστό δημοσιογραφικά ως "ξεκαθάρισμα λογαριασμών".
- Στη δε γλώσσα των "βαρελοφρόνων" (μπεκρήδων) ως πραξικόπημα χαρακτηρίζεται η κατάσταση μέθης όπου υφίσταται μεν επαφή με το περιβάλλον αλλά φανταστικού κόσμου. Χαρακτηριστική φράση: «μπεκρουλιάζουν απ΄ το μεσημέρι κι έκαναν πραξικόπημα», ή συνώνυμα «σχημάτισαν κυβέρνηση».
Σημειώσεις και παραπομπές
Βιβλιογραφία
- Νέα Εγκυκλοπαιδεία, τ. 21, σελ. 414, εκδ. Μαλλιάρης Παιδεία.
