Πολιτικός μηχανικός

Πολιτικός μηχανικός (αγγλ. civil engineer) είναι o επαγγελματίας μηχανικός που ασχολείται με τον σχεδιασμό, τη μελέτη, την κατασκευή (και τον προγραμματισμό, την επίβλεψη, την οργάνωση και τη διαχείριση αυτής), την αποτίμηση, τη συντήρηση και την εκτίμηση του δομημένου ή διαμορφωμένου περιβάλλοντος (ενδεικτικά περιλαμβάνει πόλεις, οδούς, γέφυρες, φράγματα, κτήρια, εγκαταστάσεις επεξεργασίας ύδατος και λυμάτων, δίκτυα ύδρευσης και αποχέτευσης, λιμάνια, αεροδρόμια κ.ά.)

Επειδή οι παραπάνω επαγγελματικές υπηρεσίες σχετίζονται άμεσα με την εξασφάλιση του δημοσίου συμφέροντος (λ.χ. δημόσια ασφάλεια, αειφόρος ανάπτυξη, οικονομία), αποτελεί νομικά κατοχυρωμένο επάγγελμα και συνεπώς - κατά κανόνα - για την πρόσβαση στην άσκηση των παραπάνω επαγγελματικών δραστηριοτήτων προβλέπονται όροι και προϋποθέσεις. Η ρύθμιση του επαγγέλματος ξεκινάει από την πρόσβαση και επομένως από την ελεγχόμενη εγγραφή σε καταλόγους επαγγελματικών-οικονομικών φορέων, συνεχίζεται με τον έλεγχο της επαγγελματικής συμπεριφοράς (λ.χ. τήρηση κανονισμών, προτύπων-προδιαγραφών, κανόνων δεοντολογίας κ.τ.λ.) και περιλαμβάνει πειθαρχικές και νομικές κυρώσεις σε περιπτώσεις κακής επαγγελματικής πρακτικής (λ.χ. αστοχίας έργων).

Ονομασία

Ο όρος πολιτικός μηχανικός εισήχθη μετά τους πολέμους του Ναπολέοντα. Μέχρι τότε υπήρχαν μόνο οι μηχανικοί από το σώμα του μηχανικού του στρατού. Το σώμα αυτό υπήρξε εξαιρετικά δραστήριο και επιτυχές και γι' αυτό τον λόγο αποφασίστηκε να μεταφερθεί η τεχνογνωσία και η εμπειρία του στους κλασικούς ακαδημαϊκούς κύκλους. Οι μηχανικοί που αποφοιτούσαν από τα μη στρατιωτικά πανεπιστήμια ονομάστηκαν «πολιτικοί» μηχανικοί (αγγλ. «civil engineer», από την αγγλική μετάφραση civilization mechanics η οποία σημαίνει «μηχανικοί πολιτισμού»), ώστε να διακρίνονται από τους μηχανικούς του στρατού.

Επάγγελμα Πολιτικού Μηχανικού

Η ελεύθερη άσκηση του επαγγέλματος του Πολιτικού Μηχανικού επιτρέπεται μόνο:

• Στους κατόχους διπλώματος Πολιτικού Μηχανικού των ΑΕΙ της ημεδαπής ή ισότιμων σχολών της αλλοδαπής
• Σε όσους έχει αναγνωριστεί το δικαίωμα ασκήσεως του επαγγέλματος Πολιτικού Μηχανικού σύμφωνα με τις διατάξεις του ΠΔ 38/2010.

Τομείς

Λόγω του διακλαδικού γνωστικού αντικειμένου, η εκπαίδευση καθώς και η επαγγελματική δραστηριότητα των Διπλωματούχων Πολιτικών Μηχανικών σχετίζεται με πολλαπλούς τομείς. Η αλληλόδραση αντικειμένων προκύπτει και απ' την πολύπλοκη αντιστοίχιση τομέων και κατηγοριών μελέτης (ή έργων) αφού δε νοείται λ.χ. σχεδιασμός κτηρίων ή οδών χωρίς να ενυπάρχει στη σχηματοποίηση ο γεωτεχνικός, δομικός και αντισεισμικός σχεδιασμός (φερόντων και μη φερόντων δομικών στοιχείων και διαμορφώσεων).

Τομέας Δομικής Μηχανικής (Τομέας Α)

Επίσταται της θεωρητικής και πειραματικής στατικής και δυναμικής των κατασκευών, της ανάλυσης της δομικής ευστάθειας, της σχηματατοποίησης (δομικής σύλληψης, μορφολογίας) και του υπολογισμού δομημάτων (μεταλλικών κατασκευών, κατασκευών σκυροδέματος, κατασκευών τοιχοποιίας και της τεχνολογίας αυτών), της αντισεισμικής τεχνολογίας και των αντίστοιχων εφαρμογών ηλεκτρονικού υπολογιστή.

Τομέας Υδραυλικής & Διαχείρισης Περιβάλλοντος (Τομέας Β)

Έχει γνωστικό αντικείμενο τη μελέτη (από ποσοτική και ποιοτική άποψη) του υδάτινου περιβάλλοντος και των συναφών έργων Πολιτικού Μηχανικού. Καλύπτει εκπαιδευτικά και ερευνητικά τις γνωστικές περιοχές της υδραυλικής, της υδρολογίας και των υδάτινων πόρων, των υδραυλικών έργων και ειδικότερα των υδρεύσεων, των αποχετεύσεων, των εγγειοβελτιωτικών έργων (αρδεύσεις, στραγγίσεις-αποξηράνσεις), των αντιπλημμυρικών έργων, της περιβαλλοντικής και υγειονομικής τεχνολογίας και των υδροηλεκτρικών έργων καθώς και των αντίστοιχων εφαρμογών ηλεκτρονικού υπολογιστή.

Τομέας Θαλάσσιας & Παράκτιας Τεχνολογίας (Τομέας Γ)

Έχει γνωστικό αντικείμενο τη μελέτη της θαλάσσιας υδραυλικής και κυματομηχανικής, της ακτομηχανική, της αξιοποίησης της θαλάσσιας ενέργειας, των λιμενικών έργων, των υπεράκτιων και παράκτιων κατασκευών.

Τομέας Συγκοινωνιολογίας (Τομέας Δ)

Καλύπτει γνωστικά τις μεταφορές ανθρώπων και αγαθών με όλα τα μέσα, από τα στάδια των ερευνών, του γενικού σχεδιασμού και των μελετών σκοπιμότητας, μέχρι τις μελέτες εφαρμογής και την κατασκευή και των αντίστοιχων εφαρμογών ηλεκτρονικού υπολογιστή.

Τομέας Γεωτεχνικής Μηχανικής (Τομέας Ε)

Περιλαμβάνει γνωστικά τη διερεύνηση του υπεδάφους (εργαστηριακός προσδιορισμός της μηχανικής συμπεριφοράς εδαφών υπό στατικές και δυναμικές συνθήκες φόρτισης, επιτόπου μετρήσεις εδαφικών παραμέτρων), την υδατική ροή διαμέσου του εδάφους, την τεχνική συμπεριφορά πετρωμάτων (βραχόμαζας και γεωλογικών σχηματισμών), την προσομοίωση της μηχανικής συμπεριφοράς των εδαφικών και βραχωδών υλικών, την ανάλυση της ευστάθειας πρανών και αντιστηρίξεων, τον υπολογισμό, τον σχεδιασμό και την κατασκευή θεμελιώσεων τεχνικών έργων, την δυναμική συμπεριφορά εδαφών, θεμελιώσεων και γεωτεχνικών κατασκευών, την αλληλεπίδραση εδάφους-κατασκευής υπό στατικές και δυναμικές συνθήκες, τη σεισμική συμπεριφορά υπογείων κατασκευών, λιμενικών κρηπιδοτοίχων, βάθρων γεφυρών, την χρήση αναλυτικών και αριθμητικών μεθόδων στην επίλυση προβλημάτων εδαφομηχανικής, θεμελιώσεων και εδαφοδυναμικής, την ανάλυση γεωτεχνικών αστοχιών με έμφαση στις σεισμικές αστοχίες, την προστασία και αποκατάσταση του γεωπεριβάλλοντος, την τεχνική γεωλογία και υδρογεωλογία σε καρστικούς σχηματισμούς, την γεωτεχνική περιγραφή και συμπεριφορά ασταθών εδαφικών και βραχωδών μαζών σε εφαρμογές υπογείων σηράγγων και φραγμάτων και των αντίστοιχων εφαρμογών ηλεκτρονικού υπολογιστή.

Τομέας Διαχείρισης Έργων & Ανάπτυξης (Τομέας ΣΤ)

Περιλαμβάνει γνωστικά τον υπολογισμό της απόδοσης και του κόστους των μέσων παραγωγής και των ομάδων που χρησιμοποιούνται στις κατασκευαστικές δραστηριότητες, τις κατασκευαστικές μεθόδους, την διαχείριση μηχανικού εξοπλισμού, την διάταξη και οργάνωση εργοταξίου, τις μεθόδους χρονικού και οικονομικού προγραμματισμού έργων, την κοστολόγηση τεχνικών έργων, τον έλεγχο χρονικού προγράμματος και κόστους κατά την εκτέλεση των τεχνικών έργων, την διοίκηση, την παραγωγικότητα και τον ανθρώπινο παράγοντα στα τεχνικά έργα, την ποιότητα τεχνικών έργων, την διαχείριση υγείας και ασφάλειας στα τεχνικά έργα, τη προσομοίωση/μοντελοποίηση κατασκευαστικών δραστηριοτήτων, την επιχειρησιακή έρευνα και λήψη αποφάσεων, την οικονομική αξιολόγηση έργων, τις εφαρμογές τηλεπικοινωνιών και πληροφορικής στη διοίκηση τεχνικών έργων, τις καινοτόμες μεθόδους διοίκησης τεχνικών έργων.

Ιστορικό

Οι πρακτικές στις οποίες δραστηριοποιείται ο πολιτικός μηχανικός είναι από τις παλαιότερες στον κόσμο. Περίπου το 2550 π.Χ., ο Ιμχοτέπ, ο πρώτος τεκμηριωμένος μηχανικός, έχτισε μια διάσημη πυραμίδα του Φαραώ Ζοζέρ που βρέθηκε στη Σακάρα. Οι πρώτοι πολιτικοί μηχανικοί ήταν στην πραγματικότητα στρατιωτικοί μηχανικοί, συνδυάζοντας τις στρατιωτικές και αστικές δεξιότητες. Κατά τη διάρκεια των περιόδων πολέμου οι μηχανικοί κατασκεύαζαν και χρησιμοποίησαν τα όργανα του πολέμου όπως οι καταπέλτες, οι κριοί, οι πύργοι, και οι κεκλιμένες ράμπες ξύλου στην ενίσχυση των επιθέσεων στα οχυρά και τις στρατοπεδεύσεις των εχθρών τους. Κατά τη διάρκεια των περιόδων ειρήνης, περιλήφθηκαν σε πολλές στρατιωτικές και αστικές δραστηριότητες όπως η οικοδόμηση των οχυρώσεων για την υπεράσπιση ενάντια στις περαιτέρω επιθέσεις, τους δρόμους, τις γέφυρες, τα υδραγωγεία, τα κανάλια και τους καθεδρικούς ναούς. Οι τεχνικές κατασκευής και υδραυλικής που χρησιμοποιήθηκαν από τους μεσαιωνικούς μηχανικούς στην Κίνα, την Ιαπωνία, την Ινδία και άλλες περιοχές της Άπω Ανατολής ήταν πολύ πιο περίπλοκες σε σχέση με αυτές των μεσαιωνικών ευρωπαϊκών μηχανικών.

Στη διαμόρφωση της σύγχρονης επιστήμης πολιτικού μηχανικού, συνέβαλαν σημαντικοί επιστήμονες όπως ο Κάρολος Τερζάκι που θεωρείται ο πατέρας της εδαφομηχανικής, ο Θωμάς Τέλφορντ, Βρετανός πολιτικός μηχανικός του 18ου αιώνα ο οποίος υπήρξε θεμελιωτής της στατικής των στερεών μαζών, και διάφοροι άλλοι.

Δείτε επίσης

• Επιστήμη μηχανικού
• Εφαρμοσμένη μηχανική σεισμού