Σφαγή του Μαρτσαμπόττο

Τα ερείπια της εκκλησίας του Σαν Μαρτίνο στο Monte Sole

Στα τέλη Σεπτεμβρίου-αρχές Οκτωβρίου του 1944 τα ναζιστικά στρατεύματα στην Ιταλία, στα πλαίσια της στρατιωτικής επιχείρησης για τη διάλυση της Ταξιαρχίας Κόκκινο Αστέρι (Brigata partigiana Stella Rossa), που δρούσε στην ευρύτερη περιοχή του Μόντε Σόλε στην επαρχία της Μπολόνια, στην περιφέρεια της Εμίλια Ρομάνια, δολοφόνησαν περίπου 770 κατοίκους της περιοχής. Το έγκλημα αυτό είναι γνωστό ως Σφαγή του Μαρτζαμπόττο ή Σφαγή του Μόντε Σόλε (Strage di Marzabotto ή L'eccidio di Monte Sole).

Η σφαγή

Τον Σεπτέμβριο του 1943 η Ιταλία είχε υπογράψει ανακωχή (Ανακωχή του Κασίμπιλε) με τις Συμμαχικές δυνάμεις. Ουσιαστικά επρόκειτο για άνευ όρων παράδοση της Ιταλίας στους Συμμάχους. Τα ναζιστικά στρατεύματα στην ιταλική χερσόνησο υποχωρούσαν προς το βορρά προβάλλοντας ισχυρή αντίσταση υπό την ηγεσία του στρατηγού Άλμπερτ Κέσσελρινγκ.

Στην Εμίλια Ρομάνια κοντά στα χωριά Μαρτζαμπόττο (Marzabotto), Μοντσούνο (Monzuno) και Γκριτσάνα Μοράντι (Grizzana Morandi) από τον Νοέμβριο του 1943 δρούσε κατά των ναζιστικών δυνάμεων η αντιστασιακή οργάνωση Ταξιαρχία Κόκκινο Αστέρι. Το φθινόπωρο του 1944 ο Κέσσελρινγκ αποφάσισε να χτυπήσει την οργάνωση αυτή και τους κατοίκους της περιοχής που την υποστήριζαν. Επικεφαλής της επιχείρησης τέθηκε ο ταγματάρχης Βάλτερ Ρέντερ (Walter Reder), διοικητής της 16ης θωρακισμένης μονάδας αναγνώρισης (Panzeraufklärungsabteilung), που ανήκε στη μεραρχία "Ραϊχφσύρερ" Πάντσερ γρεναδιέρων (SS-Panzergrenadier-Division Reichsführer SS). Για τον εν λόγω αξιωματικό υπήρχαν υποψίες ότι είχε σχέση με τη δολοφονία του Αυστριακού καγκελάριου Ένγκελμπερτ Ντόλφους στις 25 Ιουλίου του 1934 στη Βιέννη.

Το πρωί της 29ης Σεπτεμβρίου του 1944 ναζιστικά στρατεύματα, αποτελούμενα από στρατιώτες της Βέρμαχτ και της SS περικύκλωσαν την περιοχή ανάμεσα στις κοιλάδες του ποταμού Σέττα (Setta) και του ποταμού Ρένο (Reno) στην Εμίλια Ρομάνια και χρησιμοποιώντας βαρύ οπλισμό δολοφόνησαν εκατοντάδες κατοίκους στο Μάρτζαμπόττο και στα γύρω χωριά (Panico, Vado, Quercia, Grizzana, Pioppe di Salvaro) και κατέστρεψαν τα πάντα στο πέρασμά τους: κατοικίες, αγροκτήματα, εκκλησίες και σχολεία.

Βιβλιογραφία

• Luca Baldissara, Paolo Pezzino, Il massacro. Guerra ai civili a Monte Sole, Bologna, Il Mulino, 2009.
• Luca Baldissara, Paolo Pezzino (a cura di), Crimini e memorie di guerra, Napoli, l'ancora del mediterraneo, 2004.
• Carlo Gentile: Le SS di Sant’Anna di Stazzema: azioni, motivazioni e profilo di una unità nazista, in: Marco Palla (a cura di), Tra storia e memoria. 12 agosto 1944: la strage di Sant’Anna di Stazzema, Roma, Carocci, 2003, p. 86-117.
• Carlo Gentile: Walter Reder – ein politischer Soldat im „Bandenkampf“, in: Klaus-Michael Mallmann/Gerhard Paul (Hg.): Karrieren der Gewalt. Nationalsozialistische Täterbiographien (Veröffentlichungen der Forschungsstelle Ludwigsburg der Universität Stuttgart, Vol. 2), Darmstadt, Primus, 2004, p. 188-195.
• Luciano Gherardi: Le querce di Monte Sole, Vita e morte delle comunità martiri fra Setta e Reno (1898-1944), Bologna, Il Mulino, 1986.
• Renato Giorgi: Marzabotto parla. Venezia, Marsilio Editore, 1999.
• Lutz Klinkhammer: Stragi naziste in Italia, Roma, Universale Donzelli, 1977, p. 118-141.
• Marzabotto, quanti, dove, chi, a cura del Comitato regionale per le onoranze di Marzabotto, Bologna, Ponte nuovo, 1995.
• Jack Olsen: Silenzio su Monte Sole, Milano, Garzanti, 1971.
• Dario Zanini: Marzabotto e dintorni, Bologna, Ponte Nuovo, 1996.
• Franco Fontana, La Staffetta. Le guerre non finiscono mai, Bologna, Oltre i Portici, 2007. IVª ristampa, settembre 2010.
• Daniele Biacchessi Orazione civile per la Resistenza, Bologna, Promo Music, 2012.

Φιλμογραφία

• Quello che abbiamo passato. Memorie di Monte Sole (2007),ντοκυμαντέρ
• Lo stato di eccezione (2008), ντοκυμαντέρ του Τζερμάνο Ματζιόνι (Germano Maccioni)
• L'uomo che verrà (2009),ταινία του Τζιόρτζιο Ντιρίττι (Giorgio Diritti)