Στικταετός: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Περιεχόμενο που διαγράφηκε Περιεχόμενο που προστέθηκε
Gts-tg (συζήτηση | συνεισφορές)
Spiros790 (συζήτηση | συνεισφορές)
Γραμμή 106: Γραμμή 106:


==Πηγές==
==Πηγές==
{{wikispecies|Aquila clanga|Aquila clanga}}
{{commonscat}}
*Howard and Moore, ''Checklist of the Birds of the World'', 2001.
*Howard and Moore, ''Checklist of the Birds of the World'', 2001.
*Collin Harrison, ''Nests, Eggs and Nestlings Of British and European Birds'', Collins, 1988.
*Collin Harrison, ''Nests, Eggs and Nestlings Of British and European Birds'', Collins, 1988.

Έκδοση από την 21:20, 4 Ιανουαρίου 2015

Στικταετός
Ενήλικος Στικταετός
Ενήλικος Στικταετός
Κατάσταση διατήρησης
Συστηματική ταξινόμηση
Βασίλειο: Ζώα (Animalia)
Συνομοταξία: Χορδωτά (Chordata)
Ομοταξία: Πτηνά (Aves)
Τάξη: Αετόμορφα (Accipitriformes)
Οικογένεια: Αετίδες (Accipitridae)
Υποοικογένεια: Αετίνες (Accipitrinae) [2]
Γένος: Αετός (Aquila) (Brisson, 1760)
Είδος: A. clanga (Στικταετός)
Διώνυμο
Aquila clanga
Pallas, 1811

Ο Στικταετός είναι είδος αετού που απαντάται στον ελλαδικό χώρο. Η επιστημονική του ονομασία είναι Aquila clanga και δεν περιλαμβάνει υποείδη.[3]

Ονοματολογία

Τόσο η ελληνική ονομασία του είδους, όσο και η αγγλική (Great Spotted Eagle) σχετίζονται ευθέως με το χαρακτηριστικό κηλιδωτό φτέρωμα των νεαρών.

Συστηματική Ταξινομική

Ο Στικταετός έχει το είδος Αquila pomarina (Κραυγαετό), ως τον πλησιέστερο συγγενή του. Ο κοινός τους πρόγονος φαίνεται να είχε εμφανιστεί γύρω στη μέση Πλειόκαινο Περίοδο, από τους προγόνους του σημερινού Aquila hastata, που ζει στο Ιράν, το Πακιστάν και την Ινδία. Αυτός ο «πρωτο-Στικταετός» πιθανώς ζούσε στην ευρύτερη περιοχή του Αφγανιστάν, και διασπάστηκε σε ένα βόρειο και ένα νότιο κλάδο, όταν, τόσο οι παγετώνες όσο και οι έρημοι επικράτησαν στην Κεντρική Ασία όταν άρχισε η τελευταία εποχή των παγετώνων. Ο βόρειος κλάδος, με τη σειρά του, διαχωρίστηκε σε ανατολικό (Aquila clanga) και δυτικό (Aquila pomarina) παρακλάδι του σήμερα, πιθανώς γύρω στην Πλειόκαινο-Πλειστόκαινο Εποχή.[4]

  • Τα δύο αυτά συγγενικά είδη, ως ομάδα, είναι αρκετά διαφορετικά από τα τυπικά μέλη του γένους Aquila. Επί πλέον, νέα χρωμοσωμικά δεδομένα έχουν δείξει ότι δεν είναι αναπαραγωγικά απομονωμένα, δηλαδή μπορούν να αναπαραχθούν μεταξύ τους και να δώσουν υβριδικούς πληθυσμούς (ιδιαίτερα οι αρσενικοί Κραυγαετοί με τους θηλυκούς Στικταετούς). Μάλιστα, τέτοιοι πληθυσμοί πρέπει να υπάρχουν ήδη στη φύση, με τα θηλυκά υβρίδια να τείνουν να ζευγαρώνουν με αρσενικούς Κραυγαετούς.[5][6]

Μελλοντικά, πιθανώς να ομαδοποιηθούν μαζί με τους «τροπικούς» συγγενείς τους Lophaetus και Ictinaetus, ή να δημιουργηθεί ξεχωριστό, δικό τους γένος.

Γεωγραφική κατανομή

Χάρτης εξάπλωσης του Στικταετού. Πορτοκαλί: Καλοκαιρινές περιοχές αναπαραγωγής, Μπλέ: Περιοχές διαχείμασης

Ο Στικταετός είναι ένα έντονα μεταναστευτικό είδος που απαντάται αποκλειστικά στον Παλαιό Κόσμο, ιδιαίτερα στην κεντρική και ανατολική Παλαιαρκτική. Η ζώνη αναπαραγωγής του έχει τα δυτικά της όρια, περίπου στην Πολωνία και, μέσω Λευκορωσίας, Βαλτικής, Ρωσίας και όλης της Κ. Σιβηρίας, εκτείνεται μέχρι τις ακτές του Ειρηνικού, στο [[γεωγραφικό πλάτος της Βόρειας Κορέας, περίπου, όπου και είναι τα ανατολικά όριά της. Σε όλη αυτή τη ζώνη (μαζί με κάποιους θύλακες στο Καζακστάν), ο Στικταετός έρχεται το καλοκαίρι για να αναπαραχθεί.

Το χειμώνα μεταναστεύει νοτιότερα και, ανάλογα με τις περιοχές αναπαραγωγής, διαχειμάζει σε μία ζώνη που εκτείνεται από τη νότιο Βαλκανική (προς δυσμάς) και φθάνει μέχρι τη Θάλασσα της Κίνας (ανατολικά). Κυριότεροι ενδιάμεσοι σταθμοί διαχείμασης, είναι η Ελλάδα, η Μικρά Ασία, η Συρία, ο Κόλπος της Αραβίας, η Β. Ινδία, και η Ινδοκίνα. Προς νότον υπάρχουν κάποιες περιοχές διαχείμασης στην Αιθιοπία, το Σουδάν και γύρω από την περιοχή της Νιγηρίας. Πάντως, παρά την ευρύτατη ζώνη εξάπλωσης, ο Στικταετός είναι πολύ περιορισμένος τοπικά, δύσκολος να παρατηρηθεί (συγχέεται εύκολα με τον Κραυγαετό), με τους πληθυσμούς του να βαίνουν μειούμενοι.

Η παρακολούθηση ενός ενήλικου Στικταετού με δορυφορικό αναμεταδότη, το 1993, προκειμένου να διερευνηθή η μεταναστευτική οδός, έδωσε 5.526 χιλιόμετρα από την περιοχή διαχείμασης στην Υεμένη, μέχρι την περιοχή αναπαραγωγής στη δυτική Σιβηρία. Το πουλί μετεκινείτο 150 χιλιόμετρα, κατά μέσο όρο κάθε ημέρα, αλλά αυτό αυξήθηκε σε 280 χιλιόμετρα ανά ημέρα, όταν πέταξε μέσα από τη Μεσοποταμία.[7].

Στην Ελλάδα, όπως προαναφέρθηκε, έρχεται μόνο για να περάσει το χειμώνα από τις περιοχές αναπαραγωγής της ΒΑ Ευρώπης και, είναι εξαιρετικά σπάνιος σε περιοχές της κεντρικής και βόρειας χώρας.[8]

Μεταναστευτικές οδοί

Η μετανάστευση προς νότον διαρκεί από το Σεπτέμβριο μέχρι το Νοέμβριο, ενώ η εαρινή από το Φεβρουάριο μέχρι τον Απρίλιο. Οι Στικταετοί πετάνε σε πολύ μικρές ομάδες, συνήθως των 3 ατόμων, ενώ στο Μπουτάν, έχουν παρατηρηθεί και ομάδες των 10 ατόμων. Οι περιοχές διέλευσης είναι ο Βόσπορος και η Ερυθρά Θάλασσα.[9]

Βιότοπος

Στην Ευρασία, ο Στικταετός ανάλογα με την περιοχή αναπαραγωγής και διαχείμασης, κινείται ανάμεσα στη ζώνη των κωνοφόρων και τη στέπα. Η ύπαρξη νερού, όμως, χαρακτηρίζει πάντα την παρουσία του, γι’αυτό συχνάζει σε δασώδεις περιοχές που γειτνιάζουν με έλη, τενάγη, βαλτώδεις και πλημμυρισμένες περιοχές, λίμνες και ποτάμια.[10] Σε ανοικτές περιοχές, παρατηρούνται μόνο κατά τη μετανάστευση.[11] Συνήθως βρίσκονται σε υψόμετρα μέχρι 300 μέτρα, αλλά στις ασιατικές περιοχές μπορεί να κυνηγάνε μέχρι τα 1700 μέτρα, ενώ έχουν παρατηρηθεί κατά τη μετανάστευση και μέχρι τα 3800 μέτρα (Ιράν, Νεπάλ).[9]

Μορφολογία

Ταριχευμένος νεαρός Στικταετός

Ο Στικταετός είναι ένας μεσαίου μεγέθους αετός, που χαρακτηρίζεται από μία σχετική δυσαρμονία στις αναλογίες του, με την κοντή, στρογγυλευμένη ουρά που διαθέτει.[12] Σε γενικές γραμμές είναι παρόμοιος στην εμφάνιση με τον κοντινό συγγενή του Κραυγαετό, με τον οποίο μάλιστα, μοιράζεται μέρος της επικράτειάς του. Το -σχετικά μικρό για έναν αετό- κεφάλι και τα καλυπτήρια είναι πολύ σκούρα καφέ, ερχόμενα σε αντίθεση με το γενικότερο ανοιχτό καφέ φτέρωμα -ο Κραυγαετός έχει πιο ανοιχτόχρωμο κεφάλι και καλυπτήρια-. Οι ομοιότητες μεταξύ τους, συχνά οδηγεί σε λανθασμένη αναγνώρισή τους, με αποτέλεσμα να υπάρχουν σφάλματα στην καταγραφή των πληθυσμών τους. Αυτό περιπλέκεται περαιτέρω από περιστασιακούς υβριδισμούς μεταξύ των δύο ειδών (βλ. και Συστηματική Ταξινομική).

Η άνω επιφάνεια της ουράς είναι τις περισσότερες φορές ανοιχτόχρωμη, προσφέροντας ένα διαγνωστικό στοιχείο κατά τη ραχιαία παρατήρηση του πτηνού.

Ενήλικος Στικταετός (ραχιαία όψη)

Πολύ πιο σπάνια, εμφανίζεται μία ελαφρά χρωματική «παραλλαγή», που έχει πάρει την ονομασία fulvescens. Σ’αυτήν, το κεφάλι και το γενικότερο παρουσιαστικό έχουν κρεμ ή ανοικτό κοκκινωπό χρώμα, εκτός από τα σκουρότερα πρωτεύοντα και δευτερεύοντα ερετικά φτερά.[11]

Οι ταρσοί έχουν φτερά, ενώ το κήρωμα και τα πόδια είναι κίτρινα.[8] Η ίριδα είναι καφέ και το ράμφος μαύρο, εκτός από τη βάση του πού έχει γκρίζο χρώμα. Οι πτέρυγες διατηρούνται ίσιες κατά την πτήση, εκτός από τις άκρες τους, που είναι ελαφρά γερμένες προς τα κάτω όταν γυροπετάει (soaring) ή πλανάρει (gliding).[11]

Τα νεαρά άτομα, έχουν έντονες ασπροκίτρινες κηλίδες στο πάνω μέρος του φτερώματός τους που, τα διαφοροποιεί άμεσα από τα ενήλικα άτομα και, δίνει το χαρακτηριστικό όνομα στο είδος. Αποκτούν το πλήρες φτέρωμα των ενηλίκων στα τέσσερα χρόνια, περίπου.[13]

Τα φύλα είναι όμοια στη μορφολογία, αλλά τα θηλυκά είναι αρκετά βαρύτερα από τα αρσενικά.

  • Μήκος σώματος: (62)-65 έως 72-(74) εκατοστά.
  • Άνοιγμα πτερύγων: (155)-160 έως 179-(182) εκατοστά.
  • Βάρος: Αρσενικό 1650-1950 γραμμάρια. Θηλυκό 1750-2500 (3200) γραμμάρια.[14][15]

Κυνήγι

Ο Στικταετός κυνηγάει συνήθως μόνος και, προτιμάει να ερευνά το έδαφος περπατώντας και, όχι από κρυψώνα όπως ο Κραυγαετός. Όταν προτιμήσει την εναέρια έρευνα, το κάνει με εναέριους κύκλους (soaring), από σχετικά χαμηλό ύψος και, μετά τον εντοπισμό του θηράματος, κάνει κάθετη εφόρμηση. Σε περίπτωση που η λεία είναι καλοβατικά πτηνά, τότε προσπαθεί να διασπάσει τον όγκο τους με διαδοχικές «βουτιές» και, κατόπιν, διαλέγει ένα απομονωμένο άτομο και του επιτίθεται.

Αν και έχει τη δυνατότητα σύλληψης γρήγορων θηραμάτων, προτιμάει (συνήθως) τα πιο αργοκίνητα, όπως λ.χ. τις πάπιες.[8]

Στις περιοχές διαχείμασης, το είδος είναι πιο κοινωνικό. Μικρά κοπάδια μέχρι και δέκα ατόμων ποικίλης ηλικίας δημιουργούνται, και περιπολούν από κοινού το έδαφος. Μπορούν επίσης να ενωθούν με άλλα Accipitridae, όπως Ικτίνους (Milvus sp.) ή αετούς της στέπας (Α. nipalensis).[16]

Τροφή

Ευρωπαϊκός Νεροποντικός (Arvicola ampibius) από τα αγαπημένα εδέσματα του Στικταετού

Στους τόπους αναπαραγωγής, η διατροφή αποτελείται κυρίως από μικρά έως μεσαίου μεγέθους θηλαστικά, (κυρίως τρωκτικά) και πτηνά, με τα αμφίβια και τα ερπετά να ακολουθούν. Σπανιότερα επιτίθεται σε μικρά ψάρια, έντομα, αλλά και θνησιμαία. Κατά τη χειμερινή περίοδο, η κύρια μορφή τροφής ανάλογα με την τοποθεσία, περιλαμβάνει έντομα όπως ακρίδες και τερμίτες, θνησιμαία ή, σε υγροτόπους, κυρίως υδρόβια πτηνά. Επίσης επιτίθεται σε μεγάλα πουλιά, όταν αυτά είναι τραυματισμένα ή ασθενικά, όπως σε πάπιες και ερωδιούς.[8]

Αναπαραγωγή

Ο Στικταετός φθάνει στις περιοχές αναπαραγωγής στα μέσα της Άνοιξης, περίπου, και η αναζήτηση ταιριού αρχίζει αμέσως. Η φωλιά κατασκευάζεται με ξερόκλαδα, πάνω σε φυλλοβόλα δέντρα μέσα στο δάσος -συνήθως στα δασοόρια-, έχει διάμετρο μεταξύ 70 και 110 εκατοστών και βάθος 1 μέτρο. Οι φωλιές χρησιμοποιούνται συχνά περισσότερο από μία φορά και, στη συνέχεια, μπορεί να φτάσουν σε ύψος έως 150 εκατοστά. Συνήθως τις κατασκευάζουν οι ίδιοι οι γονείς, αλλά μπορεί να χρησιμοποιήσουν και τις φωλιές άλλων πουλιών, όπως πελαργών ή γερακιών.[17] Το υλικό επίστρωσης είναι χορτάρι και πράσινα κλαδιά, που επαναπροστίθενται κατά την επώαση.

Ενήλικος Στικταετός (κοιλιακή όψη)

Η γέννα, σπάνια στα τέλη Απριλίου, συνήθως αρχές μέχρι τα μέσα Μαΐου, αποτελείται συνήθως από δύο αυγά, σπανίως μόνο ένα ή τρία αυγά. Η επώαση, που γίνεται μόνο από το θηλυκό, ξεκινάει από το πρώτο αυγό και διαρκεί 42 έως 45 ημέρες. Σε αντίθεση με τον Κραυγαετό, ο καϊνισμός δεν είναι υποχρεωτικός και, υπάρχει μεγάλη πιθανότητα επιβίωσης και των 2 νεοσσών. Το φτέρωμα αποκτάται περίπου στις 60 ημέρες και, το πρώτο πέταγμα γίνεται στις 63 έως 67 ημέρες, ενώ τα νεαρά πουλιά παραμένουν κοντά στη φωλιά για 3 εβδομάδες ακόμη.[18]

Κατάσταση πληθυσμού

Το είδος είναι, τουλάχιστον για την Ευρώπη, σπάνιο με τον συνολικό πληθυσμό να εκτιμάται σύμφωνα με την IUCN, περίπου στα 900 αναπαραγωγικά ζευγάρια (2004). Ειδικά για το ασιατικό τμήμα της Ρωσίας, τα μέχρι στιγμής στοιχεία είναι ελάχιστα και αναξιόπιστα. Ο πληθυσμός έχει μειωθεί εδώ και δεκαετίες, καθώς οι κύριοι λόγοι είναι η καταστροφή των ενδιαιτημάτων και το κυνήγι. Ειδικά στην Ιταλία, την Τουρκία, και το Λίβανο, είναι πολύ συχνό φαινόμενο τα πυροβολημένα πουλιά κατά τη μετανάστευσή τους.[19] Μεγάλο πρόβλημα στη συγκέντρωση ακριβών πληθυσμιακών στοιχείων, αποτελεί η δύσκολη διαφορική παρατήρηση σε σχέση με τον Κραυγαετό (βλ. και Μορφολογία).

Ένα από τα σημαντικότερα κράτη, όπου καταβάλλεται συστηματική προσπάθεια διατήρησης του είδους είναι η Εσθονία.[20] Τα περισσότερα ζευγάρια αναπαραγωγής βρίσκονται στη Ρωσία και ακολουθούν η Λευκορωσία και η Ουκρανία.[21]

Για την Ελλάδα, ο Στικταετός αποτελεί χειμερινό επισκέπτη (από Οκτώβριο μέχρι Μάρτιο), που επειδή δεν φωλιάζει, είναι δύσκολο να παρατηρηθεί και να διερευνηθεί η συμπεριφορά του. Στη δεκαετία του ’80, ο ετήσιος μέσος όρος παρατήρησης ήταν μόλις 10-15 άτομα που, στη μεγάλη τους πλειοψηφία, ήσαν νεαρά άτομα.[22] Γι’αυτό, ειδικά στην Ελλάδα, έχει ενταχθεί στην κατηγορία Κινδυνεύοντα (Endangered E2).[23]

Μέτρα προστασίας

Οι μεγαλύτεροι κίνδυνοι που αντιμετωπίζει ο Στικταετός στην Ελλάδα, είναι η λαθροθηρία και οι συνεχιζόμενες επεμβάσεις στους βιοτόπους του (αποξηράνσεις, αποψιλώσεις παραποταμίων και παραλιμνίων δασών). Το κυνήγι του απαγορεύεται αυστηρά (Απόφαση 414985/1985 ΥΠΓΕ).[24]

Άλλες ονομασίες

Στον ελλαδικό χώρο, ο Σταυραετός απαντάται και με τις ονομασίες Παρδαλός αετός, Φωνακλάς, Κράχτης.[25]

Παραπομπές

  1. BirdLife International (2013). Aquila clanga στην Κόκκινη Λίστα Απειλούμενων Ειδών της IUCN. Έκδοση 2013.2. Διεθνής Ένωση Προστασίας της Φύσης (IUCN). Ανακτήθηκε 19 Μαρτίου 2014.
  2. Thiollay, 1994
  3. Howard and Moore, p. 112
  4. Väli, Ülo (2006)
  5. Andreas J. Helbig et al
  6. Väli, Ülo & Lõhmus, Asko (2004)
  7. Meyburg, Bernd-U et al
  8. 8,0 8,1 8,2 8,3 Χανδρινός & Δημητρόπουλος, σ. 104
  9. 9,0 9,1 James Ferguson-Lees
  10. Όντρια, σ. 79
  11. 11,0 11,1 11,2 Hermann Heinzel, RSR Fitter & John Parslow
  12. Bruun, p. 74
  13. D. Forsman
  14. Christopher Perrins, p. 90
  15. Χανδρινός & Δημητρόπουλος, σ. 185
  16. Bishop, K. David (1999)
  17. redbook.minpriroda.by, Kasutatud 8.04.2011.(vene)
  18. Harrison,p. 103
  19. 12,0 12,1 European Species Action Plan for Greater Spotted Eagle (Aquila clanga). ec.europa.eu, 1996. (PDF) Kasutatud 6.04.2011
  20. "I ja II kaitsekategooriana kaitse alla võetavate liikide loetelu". www.riigiteataja.ee, Kasutatud 7.04.2011
  21. "Greater Spotted Eagle Aquila clanga". www.birdlife.org, Kasutatud 5.04.2011. (inglise)
  22. Handrinos G., (1987)
  23. «Κόκκινο Βιβλίο», σ. 203
  24. «Κόκκινο Βιβλίο», σ. 204
  25. Απαλοδήμος, σ. 21

Πηγές

  • Howard and Moore, Checklist of the Birds of the World, 2001.
  • Collin Harrison, Nests, Eggs and Nestlings Of British and European Birds, Collins, 1988.
  • Christopher Perrins, Birds of Britain and Europe, Collins 1987.
  • Bertel Bruun, Birds of Britain and Europe, Hamlyn 1980.
  • Hermann Heinzel, RSR Fitter & John Parslow, Birds of Britain and Europe with North Africa and Middle East, Collins, 1995
  • Πάπυρος Λαρούς-Μπριτάνικα, τόμος 3 , λήμμα «Αετός»
  • Ιωάννη Όντρια, Πανίδα της Ελλάδας, τόμος Πτηνά.
  • Γ. Χανδρινού-Α. Δημητρόπουλου, Αρπακτικά Πουλιά της Ελλάδας, εκδόσεις Ευσταθιάδη, Αθήνα, 1982.
  • Handrinos, G. (1987): The significance of Greece for migrating and wintering raptors. In “Rapaci mediterranei III”. Suppl. Ric. Biol. Selvaggina 12:99-113
  • Ντίνου Απαλοδήμου, Λεξικό των ονομάτων των πουλιών της Ελλάδας, 1988.
  • «Το Κόκκινο Βιβλίο των Απειλουμένων Σπονδυλοζώων της Ελλάδας, Αθήνα 1992»
  • Andreas J. Helbig, Ingrid Seibold, Annett Kocum, Dorit Liebers, Jessica Irwin, Ugis Bergmanis, Bernd U. Meyburg, Wolfgang Scheller, Michael Stubbe and Staffan Bensch: Genetic differentiation and hybridization between greater and lesser spotted eagles (Accipitriformes: Aquila clanga, A. pomarina). Journal of Ornithology, Band 146, Heft 3, 2005: S. 226-234.
  • Bishop, K. David (1999): Preliminary notes on some birds in Bhutan. Forktail 15: 87-91. PDF fulltext
  • James Ferguson-Lees. "Raptors of the World", Houghton Mifflin Harcourt, 2001. ISBN 978-0618127627.
  • D. Forsman: The Raptors of Europe and the Middle East – A Handbook of Field Identification. T & A D Poyser, London, 1999: S. 332–347
  • Meyburg, Bernd-U.; Eichaker, Xavier; Meyburg, Christiane & Paillat, Patrick (1995): Migrations of an adult Spotted Eagle tracked by satellite. Brit. Birds 88: 357-361. PDF fulltext
  • Väli, Ülo (2006): Mitochondrial DNA sequences support species status for the Indian Spotted Eagle Aquila hastata. Bull. B.O.C. 126(3): 238-242. PDF fulltext
  • Väli, Ülo & Lõhmus, Asko (2000): The Greater Spotted Eagle and its conservation in Estonia. Hirundo Supplement 3: 1-50. HTML abstract
  • Väli, Ülo & Lõhmus, Asko (2004): Nestling characteristics and identification of the lesser spotted eagle Aquila pomarina, greater spotted eagle A. clanga, and their hybrids. J. Ornithol. 145(3): 256-263. doi:10.1007/s10336-004-0028-7 PDF fulltext
CC-BY-SA
Μετάφραση
Στο λήμμα αυτό έχει ενσωματωθεί κείμενο από το λήμμα Schelladler της Γερμανικής Βικιπαίδειας, η οποία διανέμεται υπό την GNU FDL και την CC-BY-SA 4.0. (ιστορικό/συντάκτες).