Παύλος ο Σιλεντιάριος

Ο Παύλος Σιλεντιάριος ήταν Βυζαντινός αυτοκρατορικός αξιωματούχος , επιγραμματοποιός και ποιητής. Έζησε τον 6ο αιώνα μ.Χ.

Βιογραφία

Δεν γνωρίζουμε πολλές πληροφορίες για τη ζωή του. Προερχόταν από οικογένεια ευγενών και ο πατέρας του ήταν ο ύπατος Κύρος. Από την έκταση και το περιεχόμενο του έργου του συμπεραίνουμε πως είχε λάβει φροντισμένη κλασική παιδεία.

Το επώνυμό του

Το επώνυμό του ‘’’Σιλεντιάριος’’’ υποδηλώνει το αξίωμα που κατείχε κατά τις τελευταίες δεκαετίες της αυτοκρατορίας του Ιουστινιανού: ήταν μέλος του ανώτατου αυτοκρατορικού Συμβουλίου, του Σιλεντίου ή Σιγής.

Συγγραφικό έργο

Μας σώζονται εβδομήντα τρία από τα επιγράμματα που συνέταξε, κυρίως ερωτικού περιεχομένου. Αν και επιδέξια συντεθειμένα ως προς τη μορφή, χαρακτηρίζονται από υπερβολική δόση ερωτισμού Επίσης είναι συντάκτης Εκφράσεων', δηλαδή έμμετρων περιγραφών αρχιτεκτονικών μνημείων της εποχής του: η πρώτη ‘’Έκφρασις ναού Αγίας Σοφίας’’ και η δεύτερη Έκφρασις εις τον άμβωνα του ναού της Αγίας Σοφίας. Η πρώτη Έκφρασις γράφτηκε κατ΄εντολή του Ιουστινιανού με αφορμή την ανοικοδόμηση της Αγίας Σοφίας μετά την κατάρρευση του τρούλου το 558. Αποτελούμενο από 1029 στίχους το κύριο μέρος αυτών είναι εξάμετροι ενώ οι αποστροφές προς τον αυτοκράτορα και τον πατριάρχη είναι στίχοι από 134 ιαμβικά τρίμετρα. Απαγγέλθηκε στη εορτή των Θεοφανείων το 563. Μεταξύ άλλων μνημονεύει τη λαμπρότητα των χρωματιστών μαρμάρων, τον τρόπο στήριξης του τρούλου, τα ψηφιδωτά των τόξων τα οποία παρομοιάζει με το ‘’πολύχρωμο τόξο της Ίριδος’’, το ασημένιο κιβώριο, και την ολόχρυση πλάκα της Αγίας Τράπεζας στηριγμένης σε χρυσούς κίονες, το μεταξωτό κάλυμμά της επενδυμένο από χρυσό και άργυρο. Αργότερα γράφτηκε η έκφραση του μεγάλου άμβωνα της Αγίας Σοφίας σε 275 εξαμέτρους και εισαγωγή σε ιαμβικό μέτρο και αποτελείται από είκοσι εννέα ιάμβους.

Αποτίμηση του συγγραφικού έργου του

Η σημασία των δύο αυτών έργων είναι μεγάλη για την ιστορία της αρχιτεκτονικής και της τέχνης. Επίσης, τέτοια κείμενα όπως αυτά εξυπηρετούσαν την αυτοκρατορική προπαγάνδα του Ιουστινιανού τόσο για τον ίδιο όσο και για την αυτοκρατορία την ίδια. Η ποιητική περιγραφή του Σιλεντιάριου μας επιτρέπει να υποθέσουμε πως ο βυζαντινός άνθρωπος μέσα σε μνημεία όπως η Αγία Σοφία «αντιδρούσε όχι μόνο ως πιστός, αλλά και ως θεατής έργων τέχνης εκφράζοντας το θαυμασμό του και εντυπωσιασμένος από τα σαφώς αισθητικά αποτελέσματα αυτού του αριστουργήματος…»

Πολύ μεγάλη σημασία έχουν επίσης τα επιγράμματα του Παύλου. Θαυμάσια κατά τον Σίμο Μενάρδο, πιστοποιούν την εκπληκτική άνθηση του είδους κατά τον 6ο μ.Χ. αιώνα και φανερώνουν την επιβίωση των κλασικών ελληνικών προτύπων, τόσο ως προς την γλώσσα όσο και ως προς το περιεχόμενο (κυρίως ερωτικό), μεταξύ των ανωτέρων στρωμάτων της -ιδεολογικά ρωμαιοχριστιανικής- Βυζαντινής κοινωνίας. Είναι άξιο προσοχής το ότι ο αυλικός ποιητής του Ιουστινιανού, που έγραψε τα ποιήματα για την Μεγάλη Εκκλησία προς δόξαν του Χριστιανισμού, έγραψε και τόσο τολμηρά ερωτικά επιγράμματα.

Πηγές

• Παναγιώτης Χρήστου, Ελληνική Πατρολογία, τομ. Ε΄, εκδ.Κυρομάνος, Θεσ/νίκη 2006, σελ.710-711
• Συλλογικό: Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Εκδοτική Αθηνών, τομ.Ζ΄, (1978)
• Herbert Hunger, Βυζαντινή Λογοτεχνία, τομ.Β΄, εκδ.Μ.Ι.Ε.Τ., Αθήνα, 1992
• Κώστας Μπαρούτας, Το πρόβλημα της ελευθερίας στη Βυζαντινή τέχνη, εκδ.Σαββάλας, Αθήνα, 2002