Αγρός Λεμεσού

Πρότυπο:Κουτί πληροφοριών οικιστικής περιοχής Ο Αγρός είναι χωριό της επαρχίας Λεμεσού στην Κύπρο. Σύμφωνα με την απογραφή του 2011 είχε 806 κατοίκους. Ο Αγρός είναι κτισμένος αμφιθεατρικά ανάμεσα σε ψηλά βουνά σε υψόμετρο 1100 μέτρων.

Ίδρυση και ονομασία

Το χωριό Αγρός πήρε το όνομα του από τη Μονή του Μεγάλου Αγρού που ήταν κτισμένη στο χώρο που βρίσκεται σήμερα η Εκκλησιά της Παναγίας του Αγρού. Ο μεγάλος εικονομάχος και ηγούμενος της τότε μονής Παναγίας Ελεούσας, αποκαλούμενος «Άγιος Θεοφάνης εν τω μεγάλο Αγρό» καταγόμενος από τη Μικρά Ασία, είχε καταδικαστεί και εκδιωχθεί. Εξορίστηκε στη Σαμοθράκη, όπου και εκεί το 817 πέθανε. Επειδή, ο ηγούμενος αρνείτο να υπογράψει τα αυτοκρατορικά διατάγματα, που αυτά εστρέφοντο εναντίων των εικόνων, καταδικάστηκε. Σύμφωνα με την παράδοση, οι μοναχοί που διέμεναν μαζί του στη ίδια μονή (η οποία και διατηρούσε το ίδιο όνομα αφιερωμένο στη Παναγία Ελεούσα) στην Μικρά Ασία, μετά το θάνατο του, αποφάσισαν να έρθουν στη Κύπρο. Για κάποιο χρονικό διάστημα κατοίκησαν σε μια σπηλιά, στην περιοχή του χωριού Αγρός. Στη συνέχεια έκτισαν καινούργιο Μοναστήρι και το ονόμασαν και αυτό όπως το αρχικό τους Μοναστήρι «Μονή του Μεγάλου Αγρού». Το 817 έφεραν και την εικόνα της Παναγίας της Ελεούσας στο μοναστήρι. Το μοναστήρι, αφότου ήταν υπερπλήρης από μοναχούς, λειτουργούσε κανονικά. Αργότερα μεταξύ του 16ου και 17ου αιώνα έπεσε μια μεγάλη επιδημία στην Κύπρο από την θανατηφόρα ασθένεια της χολέρας και τα 2/3 των κατοίκων του νησιού πέθαναν. Οι κάτοικοι της περιοχής, για να προστατευτούν από την επιδημία, πήγαν όλοι και έκτισαν τα σπίτια τους έξω ακριβώς από το μοναστήρι, κάτω από την σκεπή της Παναγίας. Έτσι δημιουργήθηκε το χωριό Αγρός. Το μοναστήρι λειτουργούσε κανονικά μέχρι το 1830. Αργότερα αφού το μοναστήρι δεν φιλοξενούσε πλέον μοναχούς, η μητρόπολη άρχισε να διαθέτει τα δωμάτια της μονής προς ενοικίαση. Άρχισαν να εκμεταλλεύονται κατά κάποιο τρόπο τη μονή. Αυτή η τακτική κράτησε μέχρι το 1880. Θα πρέπει να σημειωθεί, όμως, ότι επί καιρό τουρκοκρατίας, οι κάτοικοι έδιναν τα κτήματα τα έδιναν στο μοναστήρι για να αποφεύγουν να πληρώνουν τους φόρους που τους επέβαλαν. Έτσι, οι κάτοικοι ξεσηκώθηκαν και άρχισαν και αυτοί να ζητούν διεκδίκηση. Κάποιος από τους κατοίκους είχε εισηγηθεί, πως αν κατεδαφισθεί η μονή θα πάψει η μητρόπολη να διατηρεί δικαιώματα. Έτσι το 1894 κατεδάφισαν την μονή. Όταν ο μητροπολίτης πήγε για να λειτουργήσει τη μονή, βρέθηκε αντιμέτωπος και έκπληκτος από την κατεδάφιση. Αυτό δεν έγινε αποδεκτό από τη μητρόπολη, με αποτέλεσμα να επιβάλουν πρόστιμο στους κατοίκους.

Εγκαταστάσεις και ασχολίες κατοίκων

Το χωριό διαθέτει παιδοκομικό σταθμό, νηπιαγωγείο, δημοτικό, γυμνάσιο, λύκειο, Κέντρο Γεωργικής Εκπαίδευσης, αστυνομικό σταθμό, ταχυδρομείο, υγειονομικό κέντρο, τράπεζες, Super Market, γήπεδο ποδοσφαίρου, Κλειστό γήπεδο καλαθόσφαιρας και Περιφερειακό θέατρο.

Η κύρια παραγωγή του είναι σταφύλια, κηπευτικά προϊόντα, αρίστης ποιότητας φρούτα, σουτζιούκκο, αλλαντικά παραδοσιακού τύπου (λουκάνικα, λούντζες, χοιρομέρια) παραδοσιακά γλυκά του κουταλιού και μαρμελάδες. Οι κάτοικοι επίσης ασχολούνται με τον τουρισμό (ξενοδοχεία 3 και 1 αστέρων, τουριστικά διαμερίσματα, ξενώνες, παραδοσιακά καφενεία, ταβέρνες και κέντρα διασκέδασης).

Ιεροί ναοί

Εκκλησία Παναγίας Ελεούσας

Η εκκλησία της Παναγίας Ελεούσας βρίσκεται στο κέντρο του χωριού. Κτίστηκε το 1919 στο χώρο που ήταν το Μοναστήρι «Μονή του Μεγάλου Αγρού». Το 1894, την ίδια χρονιά με την κατεδάφιση της Μονής και στον ίδιο χώρο, οι κάτοικοι με δική τους πρωτοβουλία, ξεκίνησαν το κτίσιμο του σημερινού ναού. Οι εργασίες τέλειωσαν το 1909. Είναι κτίσμα σταυροειδές μετά τρούλου. Είναι αρκετά μεγάλη εκκλησία που έχει την άνεση να φιλοξενήσει μέχρι και 1500 πιστούς. Εξωτερικά είναι πετρόκτιστη από πέτρα της περιοχής. Ο ναός έχει μήκος 97 πόδια και πλάτος 48 πόδια. Το ύψος του τρούλου είναι 49 πόδια και ο τοίχος τριγύρω φέρει πάχος 4 ½ ποδών. Το καμπαναριό, ψηλό και εφαπτόμενο στη βορειοανατολική γωνιά της εκκλησίας, διαθέτει τρεις μεγάλες καμπάνες. Εσωτερικά είναι ασπρισμένη μα όχι αγιογραφημένη. Η Αγία Τράπεζα παραμένει ή ίδια, αφού σώθηκε κατά την κατεδάφιση του μοναστηριού. Το τέμπλο είναι ξύλινο και σκαλιστό. Πλαισιώνεται από εικόνες των αγίων αγιογραφημένες από τον γνωστό αγιογράφο Σόλωνα Φραγκούλη, οι οποίες ζωγραφίστηκαν από το 1930 μέχρι το 1934. Εσωτερικά είναι επίπεδη και αρκετά ευρύχωρη με την παρουσία του πρόσθετου γυναικωνίτη.

Ο γυναικωνίτης κατασκευάστηκε αργότερα, το 1955. Η αφιερωμένη εικόνα της Παναγίας, υπάρχει και είναι πολύ παλιά από το 1856. Η εικόνα ήταν καλυμμένη από ασημένιο ζωγραφιστό κάλυμμα. Αυτό διατηρείτο μέχρι το 1987, που έγινε η αποκάλυψη της άγιας εικόνας. Η εικόνα αυτή διατηρήθηκε και βρίσκεται σήμερα στο διπλανό εκκλησάκι που κτίστηκε το 1990 για να θυμίζει την ύπαρξη στο χώρο αυτό, της Μονής του Μεγάλου Αγρού. Μαζί με την παλιά αυτή εικόνα, υπάρχουν και άλλα διασωθέντα αντικείμενα από το μοναστήρι, όπως ένα κομμάτι από το τέμπλο, η εικόνα του Χριστού, πολλές άλλες εικόνες, μερικά παλαίτυπα ευαγγέλια και βιβλία, παλαιά ιερά σκεύη κ.α.

Η Παναγία η Ελεούσα γιορτάζεται στις 21 Νοεμβρίου που είναι τα εισόδια της Παναγίας στο ναό. Γίνεται μεγάλο πανηγύρι και πολλοί είναι οι πιστοί που έρχονται για να προσκυνήσουν την άγια εικόνα της Παναγίας

Εκκλησία Τιμίου Προδρόμου

Ανατολικά του χωριού κτίστηκε περί το 1860 η εκκλησία του Τιμίου Προδρόμου και είναι άγνωστο πόσο κράτησε η κατασκευή της. Η εκκλησία κτίστηκε με την πρωτοβουλία και την συμβολή των κατοίκων του χωριού. Είναι η δεύτερη ενορία του χωριού με κατανυκτικό εσωτερικά περιβάλλον και εξυπηρετεί τους κατοίκους της Πέρα Γειτονιάς. Είναι ρυθμού Βασιλικού, με κεραμίδια στη στέγη. Έχει μήκος 100 πόδια και πλάτος 25 πόδια. Είναι μοναδική στην Κύπρο σε ότι αφορά το μήκος της. Τα εγκαίνια του ναού έγιναν τον 1892.

Το 1984 χρειάσθηκε η αντικατάσταση της στέγης, αφού με το πέρασμα των πολλών χρόνων και ένεκα από τις πολλές βροχές που εισέβαλλαν σταδιακά, προκλήθηκαν σοβαρές ζημιές, εθεωρείτο έτσι αναγκαίο να γίνει η αντικατάσταση της. Εξωτερικά, είναι φραγμένη από χαμηλό τοίχος, το οποίο και είναι επενδυμένο από πέτρα της περιοχής. Ο αυλόγυρος, άνετος και επιστρωμένος από πέτρα επίσης της περιοχής. Το 1990 δύο αξιοπρόσεχτες και με πέτρα επενδυμένες βρύσες, έχουν κτιστεί. Η μια ανατολικά και η άλλη δυτικά του αυλόγυρου.

Εσωτερικά υπάρχουν μερικές αγιογραφίες, όπως η Παναγία η Πλατυτέρα πάνω από το ιερό. Το 1914 κατασκευάστηκε το πλούσιο σε σκάλισμα ξύλινο τέμπλο. Στο τέμπλο σχηματίζονται οι δύο πύλες, η ωραία πύλη (κεντρική ) και η βόρεια πύλη (δεξιά). Εσωτερικά είναι επίπεδη. Το 1960 επίστρωσαν καινούργιο πάτωμα, αφού το παλιό με τις παλιές πλάκες, δεν μπορούσε πλέον να αντέξει το καταπάτημα των πιστών. Η αφιερωμένη εικόνα της, χρονολογείται από το 1887 και βρίσκεται στο τέμπλο, ακριβώς δίπλα από την άγια εικόνα του Χριστού. Γιορτάζεται πανηγυρικά όπου και γίνεται η λιτάνευση της άγιας εικόνας του στις 29 Αυγούστου.

Εκκλησία Αγίου Γεράσιμου

Το εκκλησάκι του Αγίου Γεράσιμου αναγέρθηκε στις αρχές του αιώνα μας και βρίσκεται βορειότερα του Γυμνασίου Αγρού και πολύ πλησίον της γεώτρησης «Αππής». Οι εργασίες ανέγερσης της εκκλησίας άρχισαν το 2004 και ολοκληρώθηκαν το 2008. Γίνονται συχνά λειτουργίες, όπως στις 16 Αυγούστου, στις 20 Οκτωβρίου, στις 4 Μαρτίου. Πρόκειται για ένα μικρό εκκλησάκι βασιλικού ρυθμού με ένα ξύλινο εικονοστάσι που φιλοτεχνήθηκε μεταξύ των ετών 2006 έως 2008 από τον Νικόλα Ταλλιαδώρο. Οι διαστάσεις της εκκλησίας είναι 6 μ. πλάτος και 14 μ. μήκος, ενώ γύρω από την εκκλησία υπάρχει καλυμμένος υπόστεγος χώρος με πλάτος περίπου 3 μέτρων.

Εξωκλήσι Αγίας Κυριακής

Το εξωκλήσι της Αγίας Κυριακής βρίσκεται 5 χιλιόμετρα βορειοανατολικά του χωριού, στο δρόμο Αγρού- Λευκωσίας. Πρόκειται για ένα εκκλησάκι βασιλικού ρυθμού με ξύλινη στέγη, όπως αυτό του Τιμίου Προδρόμου Αγρού. Το εσωτερικό του ναού κοσμούν ένα απλό ξύλινο εικονοστάσι που φιλοτεχνήθηκε το 2000 από τον Κυριάκο Αγριδιώτη, καθώς και τοιχογραφίες που ξεκίνησαν το 1997 και ολοκληρώθηκαν το 2007. Ο ναός είναι μικρός, με διαστάσεις 4,5 x 4.60 μέτρα. Το εκκλησάκι αυτό χτίστηκε το 1992-1993 στη μνήμη του Οικονόμου Παπαχριστοδούλου Αυγουστή, που απεβίωσε το 1989, και ήταν ο ιερέας του ιερού ναού Τιμίου Προδρόμου Αγρού. Τα εγκαίνια του ναού τέλεσε ο Μητροπολίτης Λεμεσού Χρύσανθος στις 7 Ιουλίου του 1993.

Μουσεία

Μουσείο Φραγκουλίδη

Το Μουσείο Φραγκουλίδη άρχισε την λειτουργία του το 2004 και στεγάζεται σε χώρο πλησίον της εκκλησίας της Παναγίας. Ο Αγρός με την ίδρυση του συγκεκριμένου Μουσείου τιμά τον Σόλων/Σολωμό Φραγκουλίδη ένα από τους σημαντικότερους εκπροσώπους της πρώτης γενιάς των Κυπρίων καλλιτεχνών και ταυτόχρονα έναν από τους πρωτοπόρους ζωγράφους και αγιογράφους της Κύπρου.. Ο Φραγκουλίδης, κατά τη διάρκεια της διαμονής του στο χωριό από το 1932 μέχρι το 1934 ανέπτυξε σχέσεις με τους χωριανούς. Ο ζωγράφος αποτυπώνει τα θετικά συναισθήματα του για τον Αγρό παραθέτοντας στην αυτοβιογραφία του τα εξής: «Όσον αφορά τη ζωγραφική, αυτή η διετία που δαπάνησα μένοντας στον Αγρό ήταν από τις ευτυχέστερες της ζωής μου. Αισθανόμουν να είμαι αγαπητός …». Το έργο του στο χωριό είναι μοναδικής καλλιτεχνικής και θρησκευτικής αξίας. Συγκεκριμένα, ανέλαβε την αγιογράφηση των φορητών εικόνων της εκκλησίας της Παναγίας.

Την ιδέα για την ίδρυση του Μουσείου συνέλαβε ο Σόλων Παπαχριστοδούλου, ο οποίος αποτελεί πνευματικό παιδί του εξαίρετου ζωγράφου καθώς και μοναδικό του κληρονόμο. Ο Παπαχριστοδούλου κληροδότησε την εναπομείνασα περιουσία του από μελέτες, προσχέδια, σχέδια ημιτελή ή ολοκληρωμένα, υλικά και σύνεργα τέχνης και το πλούσιο αρχείο του. Σε συνεργασία με τον Σύλλογο Αγροτών και Φίλων Αγρού- ΣΑΦΑ, τα μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου αλλά και ολόκληρης της κοινότητας οργάνωσαν το Μουσείο. Το χώρο όπου θα στεγαζόταν το Μουσείο παραχώρησε η εκκλησία της Παναγίας της Ελεούσας.

Ο Ελιόμυλος της Εκκλησίας του Ιωάννη του Προδρόμου Αγρού

Παραδοσιακός Μύλος

Το 1930 μεταφέρθηκε από το υπόγειο του Παρθεναγωγείου Αγρού, ο Ελιόμυλος της ενορίας της Πέρα Γειτονιάς, στο παραδοσιακό οίκημα που στεγάζεται σήμερα, δίπλα από την εκκλησία του Ιωάννη του Προδρόμου. Το χειροκίνητο αυτό σύστημα με το οποίο οι ελαιοπαραγωγοί έπαιρναν το λάδι τους βρίσκεται σε καλή κατάσταση. Υπάρχει το πιεστήριο, το αλεστήρι, τα ζεμπήλια και μαζί με άλλα εργαλεία και αντικείμενα αποτελούν ένα μικρό Μουσείο Λαϊκής Τέχνης. Το οίκημα είναι κτισμένο με πέτρα, ξύλο, και η στέγη του είναι κεραμιδένια. Το όλο έργο έγινε με την καθοδήγηση του Τμήματος Αρχαιοτήτων Κύπρου.

Παραδοσιακό Πιεστήριο

Παρόμοιος ελιόμυλος για τους ενορίτες της Παναγίας Αγρού, βρισκόταν μέχρι το 1949, δίπλα από τη βρύση του Κάουρα. Διαλύθηκε για τη δημιουργία της ηλεκτρογεννήτριας του Βρασίδα Ειρήναρχου και μεταφέρθηκε μεταξύ της εκκλησίας της Παναγίας και του Δημοτικού Σχολείου, όπου υπάρχουν ακόμη οι μυλόπετρες.

Βυζαντινό Εκκλησάκι- Μουσείο της Μονής του Μέγα Αγρού

Το 1894 έγινε η καταστροφή της ιστορικής Μονής του Μέγα Αγρού, που κατά την παράδοση κτίστηκε από μοναχούς, που ήλθαν από την Κύζικο της Μικράς Ασίας κατά την περίοδο της εικονομαχίας. Στη θέση της κτίστηκε η σημερινή εκκλησία της Παναγίας Ελεούσας Αγρού. Βάσει των περιγραφών της Μονής, ξανακτίστηκε εκκλησάκι-μουσείο στο οποίο μπήκαν το εικονοστάσι, οι Δεσποτικές Εικόνες του 12ου αιώνα, παλιά βιβλία και όσα άλλα αντικείμενα σώθηκαν από διαλυθείσα Μονή. Στην αυλή της εκκλησίας το Τμήμα Αρχαιοτήτων Κύπρου βρήκε, όχι μόνο αρχιτεκτονικά κατάλοιπα, αλλά και λίγα δείγματα από τις τοιχογραφίες της Μονής, γιατί ήταν ολόγραφη, καθώς και πολλά αγκιστρωτά κεραμίδια, που χρησιμοποιούνται για στέγαση των ξυλόστεγων ναών του Τροόδους.

Πηγές

• Ιστορία του Αγρού από την επίσημη ιστοσελίδα της κοινότητας
• Μουσεία στον Αγρό
• Εκκλησίες Αγρού
• Το χωριό Αγρός
• Αγρός (Κύπρος)
• [http://www.foni-lemesos.com/news/lemesos/12826-o-agros-se-katalogo-ths-unesco-gia-th-mesogeiaki-diatrofi.html

Ο Αγρός σε κατάλογο της UNESCO για τη μεσογειακή διατροφή]