Διόδωρος Σικελιώτης

Εξώφυλλο βιβλίου του Διόδωρου του Σικελιώτη «Ιστορική Βιβλιοθήκη» στα ρωσικά, Αγία Πετρούπολη, 1775

Ο Διόδωρος Σικελιώτης ήταν ιστορικός και συγγραφέας. Γεννήθηκε στον Αγύριο (Agira) της Σικελίας γύρω στο 80 π.Χ. και πέθανε γύρω στο 20 π.Χ. Οι περισσότερες πληροφορίες που έχουμε γι' αυτόν προέρχονται από το ίδιο το έργο του Ιστορική Βιβλιοθήκη, το οποίο έγραψε κατόπιν παραγγελίας των Ρωμαίων, όπως μας πληροφορεί στην εισαγωγή του:

Αφορμή δε προς την επιβολή ταύτην εχρησάμεθα μάλιστα μεν τη προς πραγματεία επιθυμία... έπειτα και τη εν Ρώμη χορηγία των προς την υποκείμενη υπόθεσιν ανηκόντων.

Επίσης υπάρχει μια αναφορά του Ιερωνύμου, ότι ο Διόδωρος ήταν "επιφανής συγγραφεύς της Ελληνικής Ιστορίας".

Ο Διόδωρος πρέπει να έγραψε την ιστορία του μεταξύ του 60 και 30 π.Χ., αφού η αρχική ημερομηνία των αφηγήσεών του είναι η 180η Ολυμπιάδα (59-60 π.Χ.), όταν επισκέπτεται την Αίγυπτο και γίνεται μάρτυρας ενός επεισοδίου λυντσαρίσματος ενός Ρωμαίου, επειδή εκείνος σκότωσε μια γάτα που ήταν ιερό ζώο για τους Αιγυπτίους. Το νεώτερο γεγονός που αναφέρει είναι η εκδίωξη των Ταυρομένιων από την χώρα τους και την εγκατάσταση εκεί Ρωμαίων αποίκων, από τον Καίσαρα Οκταβιανό, που χρονολογείται στο 36 π.Χ., σύμφωνα με τον Αππιανό. Ο Διόδωρος αναφέρει ότι του χρειάστηκαν 30 χρόνια για την περάτωση του έργου του και, σε συνδυασμό με την απουσία οποιασδήποτε αναφοράς στο έργο του για την μετατροπή της Αιγύπτου σε ρωμαϊκή επαρχία (30 π.Χ.), συμπεραίνουμε ότι τελείωσε τη συγγραφή λίγο πριν από τότε. Στα 30 αυτά χρόνια έκανε μακρινά ταξίδια για να μελετήσει επί τόπου τους διάφορους λαούς και για αναζήτηση πληροφοριών. Σύγχρονοι μελετητές όμως αμφισβητούν την πραγματοποίηση των ταξιδιών αυτών, λόγω λαθών στις περιγραφές του, που ένας αυτόπτης μάρτυρας δεν θα έκανε.

Το έργο

Πολυτιμότερο γίνεται το έργο τού Διόδωρου στην εξιστόρηση της περιόδου των Επιγόνων του Μεγάλου Αλεξάνδρου (323-302, βιβλία 18-20) για την οποία ο ιστορικός χρησιμοποιεί τον Ιερώνυμο τον Καρδιανό, του οποίου το χαμένο σήμερα έργο του ήταν πολύ σημαντικό.

Το έργο του Διοδώρου πραγματεύεται την παγκόσμια ιστορία από τη δημιουργία μέχρι την εποχή του, ειδικότερα το 59 π.Χ., έτος της πρώτης υπατείας του Καίσαρα. Αποτελείται από 40 βιβλία, από τα οποία έχουν διασωθεί τα πέντε πρώτα και η δεύτερη δεκάδα (Χ-ΧΧ). Ο ίδιος μας πληροφορεί για το περιεχόμενο των βιβλίων του: Τα έξι πρώτα αναφέρονται σε μυθικά χρόνια, τρία εξ' αυτών για τα βαρβαρικά έθνη και τρία για τους Έλληνες. Τα επόμενα έντεκα αναφέρονται στο διάστημα από τον Τρωικό Πόλεμο μέχρι τον θάνατο του Μεγάλου Αλεξάνδρου, και τα υπόλοιπα 23 βιβλία εξιστορούν τα επόμενα χρόνια μέχρι το 59 π.Χ.

Ονόμασε το έργο του Ιστορική Βιβλιοθήκη επειδή πρόκειται για την ενοποίηση των διαφόρων ιστορικών πηγών, μεταξύ των οποίων αναγνωρίζονται οι:

• Μανέθων,
• Εκαταίος Αβδηρίτης,
• Ηρόδοτος,
• Αγαθαρχίδης,
• Θουκυδίδης,
• Κτησίας,
• Κλείταρχος,
• Έφορος,
• Τίμαιος κ.ά.

Βιβλιοκρισία

«Πάσαν μέν κακίαν φευκτέον εστί τοις νουν έχουσιν, μάλιστα δε την πλεονεξίαν·αύτη γάρ δια την εκ του συμφέροντος ελπίδα προκαλουμένη πολλούς πρός αδικίαν μεγίστων κακών αιτία γίνεται τοις ανθρώποις.»

Fragmenta, Libri XXI 21.1.4α.

Η κριτική του έργου έχει επισημάνει πολλές ελλείψεις, οι οποίες δικαιολογούνται εν μέρει από το μέγεθός του. Σχετικά με την ιστορική αφήγηση καθεαυτή, το έργο δεν χαρακτηρίζεται από την αντικειμενικότητα και τον ορθολογισμό που πρέπει να χαρακτηρίζει ένα επιστημονικό ιστορικό σύγγραμα, στοιχεία που εισήχθησαν από τον Θουκυδίδη. Πολλές φορές δίνει έμφαση στην παρέμβαση της θείας πρόνοιας στα ανθρώπινα, απορρίπτει εξηγήσεις που προσπαθούν να δώσουν (σε σεισμούς και πλημμύρες λ.χ.) οι φυσικοί φιλόσοφοι, πιστεύει σε προφητείες και οιωνούς και αμφισβητεί κάθε προσπάθεια ορθολογιστικής ερμηνείας.

Παρ' όλ' αυτά η σημασία του έργου παραμένει μεγάλη, γιατί χωρίς αυτό η μελέτη της αρχαιότητας θα ήταν η ίδια ελλιπής. Η αξία του έργου βασίζεται στο πλήθος των πληροφοριών που παρέχει, καθώς και στη μεταφορά αυτούσιων τμημάτων από έργα άλλων συγγραφέων που έχουν πια χαθεί, όπως του Εφορου, του Θεόπομπου, του Ιερώνυμου του Καρδιανού.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Diodoros Sikolos, The Library translated by CH Oldfather