Πάρος

Πάρος

Υρία
από επάνω αριστερά: η παραλία της Παροικιάς, η Παναγία η Εκατονταπυλιανή, το Φράγκικο Κάστρο και πεζόδρομος
Γεωγραφία
Συντεταγμένες	37°03′00″N 25°11′00″E
Αρχιπέλαγος	Αιγαίο Πέλαγος
Νησιωτικό σύμπλεγμα	Κυκλάδες
Αριθμός νήσων	7
Έκταση	196,308 km²
Υψόμετρο	724 μ
Υψηλότερη κορυφή	Μάρπησσα
Χώρα
Ελλάδα
Περιφέρεια	Νοτίου Αιγαίου
Νομός	Κυκλάδων
Πρωτεύουσα	Παροικιά
Δημογραφικά
Πληθυσμός	20.000 (απογραφής 2011)
Πυκνότητα	65 /χλμ2
Πρόσθετες πληροφορίες
Ιστοσελίδα	www.paros.gr
Σχετικά πολυμέσα

Η Πάρος είναι το τρίτο σε μέγεθος νησί των Κυκλάδων και βρίσκεται δυτικά της Νάξου, από την οποία τη χωρίζει στενός δίαυλος πλάτους 3 περίπου μιλίων, ενώ από τον Πειραιά απέχει 90 ναυτικά μίλια. Έχει έκταση 196,308 τετραγωνικά χιλιόμετρα και το μήκος των ακτών της είναι 118,5 χιλιόμετρα. Ο πληθυσμός του νησιού, κατά την απογραφή του 2001, είναι 12.853 κάτοικοι και κατά την απογραφή του 2011, 13.710. Η καίρια γεωγραφική θέση της Πάρου στο κεντρικό Αιγαίο, το σταυροδρόμι των θαλάσσιων δρόμων που συνδέουν την ηπειρωτική Ελλάδα με τα νησιά του Αρχιπελάγους, τα μικρασιατικά παράλια και ευρύτερα τη Μεσόγειο, αποτέλεσε τη διαχρονική βάση για την ανάπτυξη του νησιού.

Γεωγραφία

Η Πάρος έχει σχήμα ελλειψοειδές μειούμενο προς Βορρά. Ο περίπλους της είναι 35 μίλια. Αποτελεί έναν από τους πιο δημοφιλείς τουριστικούς προορισμούς των Ελλήνων και όχι μόνο. Οι ακτές του νησιού, από τις οποίες άλλες σχηματίζουν όμορφες παραλίες (κυρίως στην ανατολική πλευρά του) και φυσικά λιμανάκια και άλλες είναι απότομες και βραχώδεις, είναι περισσότερο διαμελισμένες στη βόρεια πλευρά του. Εκεί σχηματίζεται ο μεγάλος κόλπος της Νάουσας, ένα από τα πιο γραφικά λιμάνια του Αιγαίου. Οι άλλοι δύο μεγάλοι κόλποι του νησιού βρίσκονται στα δυτικά (Παροικιά) και στα ανατολικά (Μάρμαρα). Τα κυριότερα ακρωτήρια της Πάρου είναι: ο Άγιος Φωκάς στον λιμένα της Παροικιάς, ο Κόρακας στο βόρειο άκρο όπου υπάρχει και φάρος , ο Τούρχος (ή Τούρκος), ανατολικά του προηγουμένου, η Αγριά, ΒΑ. άκρο, ακριβώς απέναντι της Νάξου, η Σταφίδα, η Βίγλα, και ο Πύργος ή Πυργάκι, ανατολικά-νοτιοανατολικά, και ο Μαύρος κάβος, το νοτιότερο άκρο.
Πλησίον της νήσου βρίσκονται πλείστες νησίδες και σκόπελοι, όπως οι επικίνδυνες Πόρτες Πάρου, ο Άγιος Σπυρίδωνας, το Δροσονήσι, το Μακρονήσι, η Γλαροπόδα, το Πατερονήσι, το Φίτζι και το Εβραιόκαστρο (ή Βριόκαστρο).
Κυριότεροι λιμένες της Πάρου είναι: της Παροικιάς, της Νάουσας (αρχαία Αργούσα, πολεμικός λιμένας) μεταξύ των Ακρωτηρίων Κόρακα και Τούρχου, και ο λιμένας του Δρυός καλούμενος και Πόρτο Τρίο, νότια. Άλλοι μικρότεροι όρμοι είναι του Φιλιζίου προς Α., του Κεφάλου προς Δ., του Πίσω Λιβαδιού, ΝΑ., και της Αλυκής ΝΔ..Οι παραλίες του νησιού είναι ιδανικές για όλους καθώς υπάρχουν και απομονωμένες και οργανωμένες αντίστοιχα,με βράχια ή αμμουδιά.

Εσωτερικά το νησί διασχίζεται από Β προς Ν από τέσσερα γυμνά όρη, των οποίων υψηλότερες κορυφές είναι ο Προφήτης Ηλίας (776 μ.), η Μάρπησσα και ο Στρούμπουλας (730 μ.). Πηγαία νερά δεν έχει πολλά και τα περισσότερα υφιστάμενα βρίσκονται στην περιοχή του Δρυού.

Το έδαφος του νησιού είναι πετρώδες και αποτελείται από γρανίτες, ασβεστολιθικά πετρώματα (μάρμαρα), γνευσίους και μαρμαρυγίες. Το παριανό μάρμαρο ήταν γνωστό από την αρχαιότητα ως το καλύτερο της Ελλάδας. Σε μικρή ποσότητα υπάρχει επίσης μαγγάνιο, το οποίο οι Παριανοί το εκμεταλλεύονταν ως το 1960 στα ορυχεία των Θαψανών.

Κλίμα

Οι Λεύκες της Πάρου χιονισμένες

Ανεμόμυλος στην Παροικιά

Το κλίμα του νησιού είναι τυπικό κυκλαδίτικο: εύκρατο, ξηρό, με ήπιους χειμώνες και λίγες βροχοπτώσεις. Η μέση ετήσια θερμοκρασία είναι περίπου 18 βαθμούς Κελσίου, ενώ, από το Μάιο ως το Σεπτέμβριο, η θερμοκρασία ανεβαίνει αρκετά. Κατά τη διάρκεια του Αυγούστου, για 20-30 μέρες περίπου, τη ζέστη του καλοκαιριού μετριάζουν τα μελτέμια, των "ετησίων" όπως αναφέρονταν από τους αρχαίους Έλληνες, που φυσούν με ένταση 5-7 μποφόρ κατά τη διάρκεια της ημέρας και το βράδυ καταλαγιάζουν.

Χλωρίδα και πανίδα

Η χλωρίδα του νησιού είναι πλούσια: στην παραθαλάσσια ζώνη συναντάται ο κρίνος της θάλασσας, ο αμάραντος, διάφορα αγκάθια και το κρίταμο. Στα πεδινά φύονται φίδες, σχινάρια, κέδροι, ρείκια κ.α., ενώ στις ημιορεινές και ορεινές εκτάσεις συναντάται επιπλέον φασκόμηλο, ρίγανη, μάραθο, δεντρολίβανο, κυκλάμινα και ανεμώνες. Στη βλάστηση της Πάρου κυριαρχούν τα αρμυρίκια, τα κυπαρίσσια, τα πεύκα, οι χαρουπιές, οι αροκάριες, τα αμπέλια, οι συκιές, οι ελιές κ.α. Τα αμπέλια μάλιστα παράγουν δύο τοπικές ποικιλίες κρασιού, τη μανδηλαριά (κόκκινο)και τη μονεμβασιά(λευκό), που είναι Π.Ο.Π.

Αρχείο:Βοσκότοπος ΝΔ Πάρου.jpg

Βοσκότοπος της ΝΑ Πάρου

Οι υγρότοποι της Πάρου προσθέτουν ψηφίδες φυσικής ομορφιάς στο τοπίο, πλουτίζουν τη χλωρίδα της και αποτελούν ζωτικό χώρο για τα μεταναστευτικά πουλιά. Συναντώνται στις Κολυμπήθρες Νάουσας, στη Σάντα Μαρία, στον Μώλο, στη Χρυσή Ακτή, στην Αλυκή, στον Κάμπο και στα Λιβάδια Παροικιάς. Καλλιέργειες υπάρχουν σε πεζούλες στις πλαγιές των λόφων και σε αρκετές πεδινές εκτάσεις. Το νησί παράγει εξαιρετικής ποιότητας λάδι, πατάτες, κρασιά, κηπευτικά, φρούτα και δημητριακά. ΄ Ένα από τα πιο ιδιαίτερα φυτά των Κυκλάδων που συναντάμε συχνά και στην Πάρο είναι και η κάπαρη.

Η γεωγραφική θέση της Πάρου την καθιστά πολύ σημαντικό τόπο διαβίωσης μίας πλούσιας ορνιθοπανίδας. Περισσότερα από 200 διαφορετικά είδη πουλιών φιλοξενούνται στο νησί. Από αυτά ορισμένα είναι ενδημικά, ενώ τα περισσότερα είναι μεταναστευτικά και χρησιμοποιούν την Πάρο ως ενδιάμεσο σταθμό των ταξιδιών τους την άνοιξη και το φθινόπωρο. Στα πουλιά που συναντώνται στην Πάρο περιλαμβάνονται ο Αρτέμης (Calonectris diomedea), ο Κορμοράνος (Phalacrocorax carbo), ο Μικροτσικνιάς (Ixobrychus minutus) και το Βραχοκιρκίνεζο (Falco tinnunculus).

Στην ορνιθοπανίδα της Πάρου περιλαμβάνονται επίσης και ορισμένα σπάνια ή απειλούμενα με εξαφάνιση είδη, όπως ο Θαλασσοκόρακας (Phalacrocorax aristotelis), ο Πορφυροτσικνιάς (Ardea purpurea), η Χαλκόκοτα (Plegadis falcinellus), ο Λιβαδόκιρκος (Circus pygargus), η Αετογερακίνα (Buteo rufinus), ο Σπιζαετός (Hieraaetus fasciatus), ο Μαυροπετρίτης (Falco eleonorae), η Πετροτριλίδα (Burhinus oedicnemus), ο Αιγαιόγλαρος (Larus audouinii) κ.α.

Στην κατάφυτη κοιλάδα, κοντά στα Ψυχοπιανά, τους καλοκαιρινούς μήνες εμφανίζεται ένα είδος πεταλούδας που την ημέρα μένει ακίνητη πάνω στους κορμούς των δέντρων και στους βράχους, ενώ κατά το απόγευμα ανεβαίνει στα φυλλώματα. Το Σεπτέμβριο, οι θηλυκές πεταλούδες εγκαταλείπουν την κοιλάδα, ταξιδεύοντας μόνο νύχτα, και πηγαίνουν σε περιοχές με θαμνώδη βλάστηση, όπου γεννάνε τα αβγά τους και πεθαίνουν.

Στην Πάρο λειτουργεί από το 1995 ο Σύλλογος Περίθαλψης και Προστασίας Άγριων Ζώων "Αλκυόνη", ο οποίος έχει ως σκοπό την περισυλλογή, θεραπεία και επανένταξη στη φύση των αγρίων ζώων της ελληνικής πανίδας που για κάποιο λόγο (παράνομο κυνήγι κυρίως, αλλά και μολύνσεις, ατυχήματα κ.α.) έχουν ανάγκη περίθαλψης. Ο σύλλογος λειτουργεί αποκλειστικά με τη βοήθεια εκατοντάδων εθελοντών απ' όλο τον κόσμο, και οι εγκαταστάσεις του φιλοξενούνται σε κτήμα 12,60 στρεμμάτων στην περιοχή Καμάρες που παραχωρήθηκε από την Ιερά Μονή Λογγοβάρδας. Στο νησί επίσης συναντάει κανείς μια μικρή ποικιλία άγριων μανιταριών από τα τέλη Νοεμβρίου μέχρι και τις αρχές Μαρτίου ανάλογα με τη συχνότητα των βροχοπτώσεων του τρέχοντος έτους.

Αναφορικά το σπανιότερο αλλά και καλύτερο ποιοτικά είναι ο Αγκαθίτης (αρκετά σκληρό και χρώματος καφετί).Ο κοκκινοαμανίτης είναι πιο κοινό αλλά επίσης αρκετά νόστιμο και ο γλυστρίτης.

Ιστορία

Η Πάρος κατοικήθηκε ήδη από την 4η χιλιετία π.Χ. και γνώρισε περιόδους μεγάλης οικονομικής και καλλιτεχνικής ακμής αλλά και περιόδους λεηλασιών, έντονης βίας, παρακμής και αφάνειας.

Τα παλαιότερα ίχνη ανθρώπινης παρουσίας στην Πάρο ανάγονται στη Νεότερη Νεολιθική περίοδο και τοποθετούνται στη νησίδα Σάλιαγκος στο στενό ισθμό μεταξύ Πάρου και Αντιπάρου. Σύμφωνα με τις σχετικές αρχαιολογικές έρευνες και τη μελέτη των ευρημάτων η κατοίκηση της νησίδας χρονολογείται μεταξύ 5300 - 4800 π.Χ. Μάλιστα, ο ανακαλυφθείς οικισμός θεωρείται από τους αρχαιότερους των Κυκλάδων.

Στις αρχές της 2ης χιλιετίας εμφανίστηκαν τα πρώτα σημάδια κατοίκησης στην Παροικιά. Στην περιοχή του κατοπινού ενετικού κάστρου, ιδρύθηκε ένας σημαντικός οικισμός, που επιβίωσε έως τους Μυκηναϊκούς και τους Γεωμετρικούς χρόνους (1000-700 π.Χ.).

Ένας δεύτερος οικισμός ιδρύθηκε στη θέση Κουκουναριές, στη νοτιοδυτική παραλία του κόλπου της Νάουσας. Ο οικισμός αυτός γνώρισε μεγάλη ακμή στους Μυκηναϊκούς χρόνους (κυρίως κατά το 13ο αι. π.Χ.), καταστράφηκε το 1200 π.Χ., ξανακατοικήθηκε το 10ο αιώνα π.Χ. και γνώρισε νέα περίοδο άνθησης από τον 9ο αιώνα π.Χ. ως το 650 π.Χ.

Οι πρώτοι οικισμοί της Πάρου ήταν παραλιακοί και ανοχύρωτοι. Το γεγονός αυτό δηλώνει ότι οι κάτοικοί τους ήταν προσανατολισμένοι προς τις ναυτικές δραστηριότητες και συμβίωναν ειρηνικά με τους άλλους κατοίκους του Αιγαίου. Κατά την περίοδο της ακμής του μινωικού πολιτισμού (1900-1600 π.Χ.), η Πάρος έπαιζε σημαντικό ρόλο στις θαλάσσιες μεταφορές των Κρητών. Σύμφωνα με το μύθο, ο Αλκαίος από την Κρήτη έχτισε τον πρώτο οικισμό στη σημερινή Παροικιά, τον οποίο και ονόμασε "Μινωίς" ή Μινώα, όπως την αποκαλεί και ο Πλίνιος. Στο διάβα όμως της ιστορίας φέρεται και με άλλα ονόματα όπως: Πακτία, Δημητριάς, Ζάκυνθος, Υρία, Υλίεσσα, Πλατεία και Καβαρνίς.

Τη μινωική κυριαρχία στο Αιγαίο διαδέχθηκε η μυκηναϊκή, με κέντρο της τις Κουκουναριές στην Πάρο. Η αλλαγή αυτή, σύμφωνα με τη μυθολογία, κρίθηκε σε δύο συγκρούσεις. Στην πρώτη νίκησαν οι Κρήτες και υποχρέωσαν τους ηττημένους σε βαρείς φόρους, ενώ στη δεύτερη οι Κρήτες έχασαν.

Γύρω στο 1100 π.Χ., ο μυκηναϊκός πολιτισμός άρχισε να καταρρέει, ενώ παράλληλα σημειώθηκαν σημαντικές μετακινήσεις πληθυσμιακών ομάδων από τα διάφορα κέντρα του πολιτισμού αυτού. Την εποχή εκείνη, Αρκάδες υπό τον Πάρο αποβιβάστηκαν στο νησί και εγκαταστάθηκαν εκεί. Μετά την εγκατάσταση των Αρκάδων, το νησί δεν ονομαζόταν πλέον Μινώα, αλλά Πάρος, από το όνομα του αρχηγού των νέων εποίκων.

Την περίοδο των μεγάλων μετακινήσεων των ιωνικών φύλων, γύρω στο 950 π.Χ., έφτασαν στην Πάρο άποικοι από την Αττική, ηγέτες των οποίων ήταν ο Kλύτιος και ο Μέλας,. Οι άποικοι εγκαταστάθηκαν στην Παροικιά και στις Κουκουναριές. Από τα τέλη του 9ου ως και τον 8ο αιώνα π.Χ., η Πάρος γνώρισε μεγάλη ακμή, με βασικές απασχολήσεις των κατοίκων της την κτηνοτροφία, τη γεωργία και την κεραμική.

Κατά την Αρχαϊκή εποχή (700-500 π.Χ.), η Πάρος αναπτύχθηκε σε ναυτική δύναμη με αξιόλογο ναυτικό δια του οποίου εγκαθίδρυσε αποικίες στη Θάσο, όπου εκμεταλλεύτηκε τα εκεί ορυχεία χρυσού, στην Προποντίδα, το Πάριον, και στην Αδριατική τη Φάρον. Το 600 π.Χ. η Πάρος έκοψε δικά της νομίσματα. Την εποχή εκείνη στην Πάρο λατρεύονταν η θεσμοφόρος Δήμητρα, οι Διόσκουροι, η Αφροδίτη και πρώτιστα ο Διόνυσος.

Κατά τους Περσικούς πολέμους συντάχθηκε με τους Πέρσες, όπως ήταν φυσικό σαν Ιωνική αποικία, ενάντια της αθηναϊκής κυριαρχίας και του εμπορικού ανταγωνιστή της. Αυτό είχε ως συνέπεια αργότερα ο ήρωας του Μαραθώνα Μιλτιάδης να εκστρατεύσει εναντίον της ανεπιτυχώς και στη συνέχεια ο Θεμιστοκλής, ο οποίος και την κατέλαβε το 479 π.Χ.. Μετά την κατάληψή της από το Θεμιστοκλή περιήλθε σε υποτέλεια εντασσόμενη στη Α΄ Αθηναϊκή Συμμαχία της Αθηναϊκής Δημοκρατίας, αν και προσπάθησε ν΄ αποσχισθεί το 412-410 π.χ. μέχρι το τέλος του Πελοποννησιακού πολέμου και της ήττας των Αθηναίων. Το 378 π.Χ. η Πάρος απετέλεσε, κατόπιν εκβιασμού και νέου κινδύνου καταστροφής από το στόλο της Αθηναϊκής δημοκρατίας, μέλος της Β΄ Αθηναϊκής Συμμαχίας μέχρι το λεγόμενο συμμαχικό πόλεμο του 357 π.Χ., όπου και απελευθερώθηκε μαζί με τη Χίο.

Παροικιά

Κατά την παραμονή της στην Αθηναϊκή Συμμαχία, η νήσος συνδέθηκε με την καλλιτεχνική και πνευματική άνθιση της Αθήνας υπό την αρπαγή των λευκών μαρμάρων της, αναδεικνύοντας όμως και θαυμαστούς καλλιτέχνες, όπως ο μαθητής του Φειδία Αγοράκριτος, οι ζωγράφοι Νικάνωρ και Αρκεσίλαος και υπέρ πάντων αυτών ο μεγαλοφυής αρχιτέκτονας και γλύπτης του 4ου αιώνα π.Χ. ο Σκόπας, που αποτύπωσε στα έργα του κατά μοναδικό τρόπο το πάθος και τη συγκίνηση. Άλλοι ονομαστοί της αρχαιότητας που κατάγονταν από την Πάρο ήσαν ο περίφημος ιαμβογράφος Αρχίλοχος και ο ελεγειακός ποιητής και σοφιστής Εύηνος, που μνημονεύεται στην Απολογία του Σωκράτους του Πλάτωνα.

Λεύκες

Παναγία Καταπολιανή

το υπερυψωμένο φράγκικο κάστρο της Πάρου στην Παροικιά

Μετά τη μάχη της Χαιρώνειας το 338 π.Χ. η Πάρος περιήλθε αλληλοδιαδόχως στους Μακεδόνες, στους Πτολεμαίους, στο Μυθριδάτη και στους Ρωμαίους. Η διάδοχη Βυζαντινή Αυτοκρατορία διατήρησε την ισχύ της στη νήσο μέχρι το 1207, όταν ο Ενετός Μάρκος Σανούδος ίδρυσε το Δουκάτο της Νάξου στο οποίο και υπάχθηκε. Το 1537 την Πάρο κατέλαβε ο Χαϊρεντίν Μπαρμπαρόσα μετά της γενναίας αντίστασης του τελευταίου Φράγκου ηγεμόνα Βερνάρδου Σαγρέδου στο Κάστρο του Κεφάλου. Οι 6.000 περίπου Παριανοί βρήκαν τότε οικτρά τύχη, άλλοι φονεύθηκαν, άλλοι εξανδραποδίσθηκαν, οι νεότεροι μπήκαν πληρώματα στον οθωμανικό στόλο, ενώ τα παιδιά τους παραδόθηκαν σε τάγματα γενιτσάρων. Σε όλη τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας η Πάρος υπαγόταν στον Καπουδάν Πασά και είχε Τούρκο Βοεβόδα και Καδή. Λόγω όμως της ασφάλειας που παρείχαν κάποιοι όρμοι της, η Πάρος εξελίχθηκε σε ορμητήριο πειρατικών πλοίων, τα οποία λυμαίνονταν το Αιγαίο κατά τον 17ο και 18ο αιώνα. Ένεκα αυτών των δραστηριοτήτων η Πάρος έγινε επανειλημμένα θέατρο καταστροφής, όπως το 1666, που καταστράφηκε και το Μοναστήρι της Παναγίας της Εκατονταπυλιανής. Τότε μάλιστα στην Πάρο υπήρχαν και Πρόξενοι της Αγγλίας, Γαλλίας και Ολλανδίας.

Κατά τη διάρκεια των Ορλωφικών, το 1770, η Πάρος καταλαμβάνεται από τους Ρώσους. Ο ρώσικος στόλος αγκυροβολεί στη Νάουσα της Πάρου και την χρησιμοποιεί σαν ορμητήριο για μάχες εναντίον των Τούρκων στο Αιγαίο. Σημαντική είναι η νίκη επί των Τούρκων στη Ναυμαχία του Τσεσμέ.

Στην Επανάσταση του 1821 η Πάρος έλαβε ενεργό μέρος. Μετά την απελευθέρωση και τη συγκρότηση του Βασιλείου της Ελλάδος παρέσχε ποικίλη συμβολή.

Στον Β' παγκόσμιο πόλεμο η Πάρος έπαιξε ενεργό ρόλο. Σημαντικά γεγονότα που διαδραματίστηκαν στην Πάρο ήταν η εκτέλεση του ήρωα Νικόλα Στέλλα (ο τάφος του βρίσκεται στο κοιμητήριο των Λευκών), ο βομβαρδισμός του δημοτικού σχολείου Παροικίας, κατά τη διάρκεια του οποίου βρήκε τραγικό θάνατο η δασκάλα του σχολείου κσι η Συμμαχική ναυτική βάση Αντιπάρου.

Το στολίδι του νησιού είναι ο ναός της Παναγιάς της Εκατονταπυλιανής όπου οι κτήτορες του ναού είναι οι Άγιος Κωνσταντίνος και Αγία Ελένη. Η σημερινή μορφή του ναού αποτελεί την ιουστινιάνεια εκδοχή του, όπως τον αποκατέστησε στα χρόνια μεταξύ 1959-1966 ο αρχαιολόγος Αναστάσιος Ορλάνδος, οι έρευνες του οποίου απέδειξαν ότι στο χώρο υπήρχε πρότερος του 6ου αι. ιερός χριστιανικός ναός, επιβεβαιώνοντας έτσι την παράδοση ότι η Εκατονταπυλιανή ιδρύθηκε από τους ισαποστόλους.

Ο ναός αυτός ωστόσο καταστράφηκε κατά ένα πολύ μεγάλο μέρος του, πιθανότατα εξαιτίας πυρκαγιάς, και ανακατασκευάστηκε επί Ιουστινιανού, κατά τη διάρκεια του 6ου αι.

Τα αρχαία λατομεία

Τα αρχαία λατομεία της Πάρου βρίσκονται στη θέση «Μαράθι» σε απόσταση περίπου 5 χλμ από την πρωτεύουσα Παροικία. Τα λατομεία αυτά είναι γνωστά από το εξαιρετικής ποιότητας λευκό μάρμαρο, την «Παρία λίθο», που εξορυσσόταν εκεί από τον 7ο π.Χ. αιώνα και ήταν πηγή πλούτου για το νησί της Πάρου. Από το μάρμαρο αυτό έχουν κατασκευαστεί πασίγνωστα γλυπτά όπως η Αφροδίτη της Μήλου, ο Ερμής του Πραξιτέλους και η Νίκη της Σαμοθράκης. Είναι επίσης γνωστό ως "λυχνίτης",ονομασία που οφείλεται είτε στη μεγάλη του διαύγεια και καθαρότητα, είτε στον τρόπο εξόρυξής του από τη γη (με τη χρήση λύχνων). Η λειτουργία των λατομείων σταμάτησε στους Βυζαντινούς χρόνους και επαναλήφθηκε στην εποχή της κυριαρχίας των Φράγκων στο νησί, με το μάρμαρο να κατευθύνεται προς πολλά σημεία της Ευρώπης και κυρίως τη Βενετία. Η εκμετάλλευση του μαρμάρου αρχίζει και πάλι τον 19ο αιώνα από την Γαλλική Εταιρεία Μαρμάρου και από το 1878 αναλαμβάνουν τη λειτουργία των λατομείων Βέλγοι για σύντομο χρονικό διάστημα τριών ετών. Στη συνέχεια η εκμετάλλευση των λατομείων περνά στον έλεγχο εταιρειών Ελληνικών συμφερόντων και συνεχίζεται για κάποια ακόμα χρόνια σε πιο χαλαρούς ρυθμούς, Στη συνέχεια η λειτουργία των λατομείων διακόπτεται οριστικά, πιθανότατα γιατί η φλέβα του άριστης ποιότητας μαρμάρου φαίνεται πλέον να εξαντλείται.

Στην περιοχή σήμερα σώζονται ερείπια κτηρίων υποδομών που είχαν κατασκευαστεί από τη Γαλλική Εταιρεία. Επίσης υπάρχουν δυο στοές σε σχετικά επισκέψιμη κατάσταση αν και η έντονη κλίση τους δημιουργεί δυσκολίες. Η νότια στοά του λατομείου είναι πιο δύσκολα επισκέψιμη και αποτελεί το αρχαίο τμήμα του. Στην είσοδο σώζεται τμήμα αρχαίου ελληνιστικού ανάγλυφου αφιερωμένου στις Νύμφες. Η βόρεια στοά του λατομείου δημιουργήθηκε από τη Γαλλική εταιρία.

Προϊόντα

Στην αρχαιότητα σπουδαία προϊόντα της Πάρου ήταν τα σύκα, τα πεπόνια και οι παριανές πίττες. Συγκεκριμένα ο περίφημος Παριανός σατυρικός ποιητής Αρχίλοχος, όταν πήγε στη Θάσο, δεν μπορούσε να ξεχάσει τα μαύρα σύκα τα λεγόμενα "αιμώνια", που ήταν παραγωγή της Πάρου. Ο δε Αθήναιος μνημονεύει τα πεπόνια της Πάρου που τα ονόμαζε "σικυούς σπερματίες". Ο δε Πλίνιος αναφέρει ότι στην Πάρο υπήρχε ένα δάσος του οποίου τα δένδρα δεν καρποφορούσαν, τα δε αλιεύματα πέριξ της Πάρου ήταν περισσότερο αλμυρά από τα συνήθη. Επίσης ο ίδιος αναφέρει και το αξιοπερίεργο ότι στην Πάρο υπήρχε κάποιος "λίθος", (χώμα;), από τον οποίο εξαγόταν ένας χυμός, (πιθανόν με βρασμό), που χρησίμευε ως θεραπευτικό φάρμακο. Άλλα προϊόντα της εποχής εκείνης ήταν τα παριανά ιμάτια που ήταν πορφυροβαφή, τα καλούμενα "βεύδεα". Κυρίως όμως ήταν τα λευκά μάρμαρα που μαζί με της Νάξου και της Πεντέλης συντέλεσαν στη δόξα της αρχαίας ελληνικής γλυπτικής. Διάσημοι ήταν οι Παριανοί αγαλματοποιοί Σκόπας και Αγοράκριτος, εφάμιλλοι του Φειδία, καθώς και οι ζωγράφοι Νικάνωρ και Αρκεσίλαος.

Σήμερα οι μόνιμοι κάτοικοι, οι Παριανοί, ασχολούνται κυρίως με την αλιεία, γεωργία, κτηνοτροφία και τον τουρισμό. Τα προϊόντα της Πάρου είναι ποικίλα και άριστης ποιότητας. Παράγει ετησίως μεγάλες ποσότητες οίνου με συνέπεια να έχει μικρές βιομηχανικές μονάδες οινοποιίας και ουζοποιίας,-και συγκεκριμένα την περιβόητη ¨σούμα¨- καθώς και την περίφημη παριανή γραβιέρα, λάδι και σύκα, περισσότερο για τις ανάγκες των κατοίκων. Ευφορότερες περιοχές είναι της Παροικίας και της Μάρπησσας. Επίσης η Πάρος έχει αξιόλογα ορυκτά, μεταξύ των οποίων πρωτεύουσα θέση έχει το ονομαστό χιονόλευκο μάρμαρο της Πάρου.

Διοίκηση

Διοικητικά η Πάρος, πριν από την ένταξή της στο "σχέδιο Καποδίστριας", ήταν χωρισμένη σε 8 κοινότητες (Αρχιλόχου, Μάρπησσας, Νάουσσας, Παροικιάςς, Κώστου, Αλυκής, Αγκαιριάς και Λευκών). Σήμερα βρίσκεται κάτω από τη διοίκηση ενός και μόνο δήμου, Δήμος Πάρου, που έχει έδρα την πρωτεύουσα του νησιού την Παροικιά.

Δήμος Πάρου

Ο δήμος Πάρου έχει (πραγματικό) πληθυσμό 12.853 κατοίκους. Στο δήμο περιλαμβάνονται:

• Δ.δ. Πάρου [ 5.812 ]: η Πάρος (πόλη) [ 4.522 ], ο Άγιος Σπυρίδων (νησίδα) [ 0 ], ο Άγιος Χαράλαμπος [ 8 ], τα Βουνιά (Δ.δ. Πάρου) [ 23 ], ο Βουτάκος (τ. η Βουτάκου, Δ.δ. Πάρου) [ 52 ], τα Γλυσίδια [ 65 ], ο Έλητας [ 112 ], τα Κακάπετρα [ 178 ], το Καλάμιον [ 115 ], οι Καμάρες [ 99 ], ο Κάμπος [ 126 ], οι Κουκουμαυλές (τ. ο Κουκουμαλεύς) [ 30 ], το Κρωτήρι [ 84 ], η Μονή Χριστού Δάσους [ 32 ], ο Παράσπορος [ 39 ], η Πούντα [ 76 ], το Σαρακίνικο [ 127 ], οι Σωτήρες [ 96 ] και το Χωριουδάκι (τ. το Χωριδάκι) [ 28 ]
• Δ.δ. Αγκαιριάς [ 981 ]:, η Αγκαιριά [ 271 ], ο Άγιος Ιωάννης Τρυπητής [ 25 ], η Αλυκή [ 504 ], η Ανερατζά [ 1 ], ο Βουτάκος (Δ.δ. Αγκαιριάς) [ 19 ], η Γλαρόμπουτα [ 35 ],το Καμάριον [ 72 ], η Μακριά Μύτη [ 27 ], η Μονή Αγίων Θεοδώρων [ 27 ], το Παντερονήσι [ 0 ]
• Δ.δ. Αρχιλόχου [ 910 ]: τα Μάρμαρα [ 543 ], ο Άγιος Νικόλαος [ 4 ] , οι Γλυφάδες [ 8 ], ο Μώλος [ 28 ], ο Πρόδρομος [ 311 ] και τα Τσουκαλιά (τ. τα Τσουκάλια) [ 16 ]
• Δ.δ. Κώστου [ 374 ]: ο Κώστος [ 235 ], το Ιστέρνι [ 64 ] και το Μαράθι [ 75 ]
• Δ.δ. Λευκών [ 765 ]: οι Λεύκες [ 519 ], το Άσπρο Χωριό [ 166 ], τα Βουνιά (Δ.δ. Λευκών) [ 44 ], τα Γλυφά [ 33 ] και η Λαγκάδα [ 3 ]
• Δ.δ. Μαρπήσσης [ 984 ]: η Μάρπησσα [ 519 ], το Δρυονήσι (νησίδα) [ 0 ], ο Δρυός [ 201 ], το Μακρονήσι (νησίδα) [ 0 ], το Πίσω Λιβάδι [ 79 ], το Πυργάκι [ 65 ], ο Τζάνες [ 35 ], ο Τούρλος [ 23 ], ο Τσουκαλάς [ 14 ], η Χρυσή Ακτή [ 48 ]
• Δ.δ. Ναούσης [ 3.027 ]: η Νάουσα [ 2.316 ], η Αγία Καλή (νησίδα) [ 0 ], ο Άγιος Ανδρέας [ 52 ], ο Άγιος Αρτέμιος (νησίδα) [ 0 ], ο Αμπελάς [ 147 ], το Γαϊδουρονήσι (νησίδα) [ 0 ], ο Γαλιάτσος (νησίδα) [ 0 ], η Γλαροπούντα (νησίδα) [ 0 ], το Εβριόκαστρο (νησίδα) [ 0 ], οι Καμάρες [ 147 ], οι Κολυμπήθρες [ 29 ], η Λάγκερη [ 66 ], τα Λιβάδια [ 83 ], το Μαυρονήσι (νησίδα) [ 0 ], το Μικρονήσι (νησίδα) [ 0 ], η Μονή Αγίου Αντωνίου [ 33 ], η Μονή Λογγοβάρδας [ 37 ], η Ξιφάρα [ 63 ], το Παντερονήσιο (νησίδα) [ 0 ], τα Πρωτόργια [ 54 ], το Τεταρτονήσι (νησίδα) [ 0 ], το Τηγάνι (νησίδα) [ 0 ], ο Τούρλος (νησίδα) [ 0 ], το Φιλίδι (νησίδα) [ 0 ] και οι Φοίνισσες (νησίδα) [ 0 ]

Σημειώνεται ότι με την εφαρμογή της νέας διοικητικής διαίρεσης της χώρας κατά το Πρόγραμμα Καλλικράτης ουδεμία μεταβολή επήλθε στο Δήμο, σύμφωνα με το άρθρο 1,§ 2.29.Γ. αυτού.

Η γραφική πλατεία του Κώστου

Το γραφικό λιμανάκι της Νάουσας

Αρχείο:Άποψη των Λευκών.JPG

Άποψη των Λευκών

Μουσείο Γλυπτικής στη Μάρπησσα

Αρχείο:"το Μπουνταράκι".jpeg

ένα μικρό λιμανάκι της Παροικίας

Παραλίες της Πάρου

Ηλιοβασίλεμα στην Πάρο

Ένα από τα λιμανάκια της Νάουσας

Η Πάρος είναι σημαντικός τουριστικός προορισμός και έχει σημαντικό αριθμό παραλιών κάποιες από τις οποίες είναι:

Βορειοδυτική πλευρά

Λιβάδια, Κριός, Μαρτσέλο, Σουβλιά, Καμίνια (ή Καμινάκια), Άγιος Φωκάς (Παροικιά), Μοναστήρι, ή παραλία Αγίου Ιωάννη, Κολυμπήθρες

Βορειοανατολική πλευρά

Πιπέρι, Άγιοι Ανάργυροι, Λάγγερη, Σάντα Μαρία,Μικρή Σάντα Μαρία, Αμπελάς, Γλυφάδες,Φιλίζι

Νοτιοανατολική πλευρά

Τσουκαλιά, Μώλος,Καλόγερος, Πίσω Λιβάδι, Λογαράς, Πούντα, Νέα Χρυσή Ακτή, ή Τσερδάκια, Χρυσή Ακτή, Δρυός, Λωλαντώνης, Γλύφα

Νοτιοδυτική πλευρά

Φάραγγας,Πίσω Αλυκή, Αγ. Νικόλάος Αλυκής,Βουτάκος, Πούντα (απέναντι από την Αντίπαρο), Αγία Ειρήνη, Παρασπόρος, Δελφίνι, Όρμος του Μπέη

Μαρίνα - αλιευτικό καταφύγιο Πάρου

Οι επικίνδυνες ξέρες Πόρτες Πάρου όπου σημειώθηκε το ναυάγιο του Σάμινα.

Αθλητισμός

Ιστιοπλοϊκό σκάφος του Ναυτικού Ομίλου Πάρου με φόντο το νησί.

Στο νησί λειτουργεί από το 1992 ο Ναυτικός Όμιλος Πάρου με έδρα στα Λειβάδια της Παροικίας. Δραστηριοποιείται στον ναυταθλητισμό με τμήματα κολύµβησης, ιστιοπλοΐας τριγώνου-ανοικτής θάλασσας, αλλά και με πολιτιστικές ή περιβαλλοντολογικές δράσεις. Η Πάρος λόγω των δυνατών ανέμων, προσφέρει την δυνατότητα ανάπτυξης ανάλογων αθλημάτων, όπως του κάιτσερφ και της ιστοσανίδας. Οι κύριες παραλίες όπου αναπτύσσονται τέτοιες δραστηριότητες, είναι αυτές της Πούντας και της Χρυσής Ακτής, όπου και υπάρχουν κέντρα εκμάθησης και ενοικίασης εξοπλισμού.

Πρόσβαση

Το αεροδρόμιο του νησιού, είναι ο Κρατικός Αερολιμένας Πάρου που συνδέει το νησί με την Αθήνα. Το λιμάνι στην χώρα της Πάρου ή Παροικιάς είναι ο μοναδικός λιμένας του νησιού.

Βιβλιογραφία

• "Πάρος: Πάρος η μαρμαρογέννητη". Αφιέρωμα περιοδικού Γεωτρόπιο, τεύχος 75 σ. 80-87 (Σεπτ. 2001)
• "Το Πάριο μάρμαρο στην ιστορία και στην τέχνη: κατά τους συγγραφείς, τις επιγραφές και τα μνημεία". Νίκος Χρ. Αλιπράντης, Έκδοση Δήμου Πάρου, Πάρος 1996
• "Κυκλάδες: Πάρος-Αντίπαρος". Χρίστος Γεωργούσης, Εκδόσεις ΦΙΛΙΠΠΟΤΗ, Αθήνα 1998
• "Η χλωρίδα της Πάρου". Χρίστος Γεωργούσης, ΥΠΠΕΧΩΔΕ-Κέντρον Ελληνικής και Ρωμαϊκής αρχαιότητος Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών, Αθήνα 1997
• "ΠΑΡΙΑ ΛΙΘΟΣ". Ινστιτούτο Αρχαιολογίας Πάρου και Κυκλάδων/Α΄Διεθνές Συνέδριο/Παροικιά 2-5 Οκτωβρίου 1997

Εξωτερικές συνδέσεις

• Η σελίδα του Δήμου Πάρου
• Τουριστικός Οδηγός Πάρου
• Πάρος (Αρχείο ντοκιμαντέρ της ΕΡΤ)
• Κυκλάδες διά των αιώνων: Πάρος (Αρχείο ντοκιμαντέρ της ΕΡΤ)
• Ξένοι ταξιδιώτες στην Ελλάδα: Πάρος-Αντίπαρος (Αρχείο ντοκιμαντέρ της ΕΡΤ)
• Ανέληψη Λευκών