Μαξ Στίρνερ

Σκίτσο του Μαξ Στίρνερ από τον Φρήντριχ Ένγκελς.

Ο Μαξ Στίρνερ ήταν Γερμανός φιλόσοφος (1806 - 25 Ιουνίου 1856). Το αληθινό του όνομα ήταν Γιόχαν Κάσπαρ Σμιντ.

Βιογραφικά

Σπούδασε Φιλοσοφία, Θεολογία και κλασική Φιλολογία στο Πανεπιστήμιο του Βερολίνου. Εκεί υπήρξε μαθητής του Χέγκελ. Εργάστηκε ως καθηγητής σε Λύκειο αλλά έκανε και άλλες απλές βιοποριστικές εργασίες λόγω οικονομικών προβλημάτων. Φιλοσοφικά επηρεάζεται αλλά και συμμετέχει στο χώρο των νέων εγελιανών (ή εγελιανών της αριστεράς) που προσπάθησαν να δώσουν τη δική τους ερμηνεία για τον άνθρωπο και τον κόσμο, όλοι τους βαθιά επηρεασμένοι από το Χέγκελ. Στην ίδια “φιλοσοφική παρέα” άνηκε ο Ένγκελς, ο Μαρξ, ο Μπρούνο Μπάουερ και άλλοι.

Δημοσιεύει δύο μικρής σημασίας έργα το 1842 και στη συνέχεια, το 1845, το βιβλίο “Ο Μοναδικός και η Ιδιοκτησία του” που πολλά χρόνια μετά το θάνατο του θα κάνει αίσθηση και θα προκαλέσει θετικές και αρνητικές κριτικές, από τα τέλη του 19ου αιώνα μέχρι και σήμερα.

Ατομικισμός

Ο Μαξ Στίρνερ σε αυτό το βιβλίο οριοθετεί φιλοσοφικά τον Ατομικισμό βάζοντας στο κέντρο του προβληματισμού του το Εγώ (το μεμονωμένο Εγώ που είναι η απόλυτη αρχή) το οποίο δεν πρέπει να υπόκειται σε καμιά κοινωνική, κρατική, εθνική, θεολογική, πολιτική αυθεντία-δικαιοδοσία αλλά ακόμα και κανένα ηθικό περιορισμό, παρά μόνο να λειτουργεί εντελώς ανεξάρτητα με σκοπό να ικανοποιήσει τα “μοναδικά” του συμφέροντα. Για τον Στίρνερ εξελικτικά όλες οι “κατασκευασμένες έννοιες” της ανθρώπινης διανόησης όπως για παράδειγμα του “γενικού καλού”, της οικογένειας, της πατρίδας, του Θεού, αυτονομούνται και πετυχαίνουν την αλλοτρίωση του Εγώ οδηγώντας το σε ανώφελες θυσίες και αυτοπεριορισμούς.

Άλλο κεντρικό σημείο στη φιλοσοφία του είναι η άρνηση της έννοιας της Ελευθερίας, αφού σημαίνει “ελευθερία από κάτι”, με αποτέλεσμα να ανακαλύπτει ο άνθρωπος περισσότερους καταναγκασμούς όσο περισσότερο ελεύθερος νομίζει ότι γίνεται. Η κοινωνική πρόταση του ατομικιστή Στίρνερ είναι η “Ένωση των Εγωιστών” που είναι η απάντηση κάθε είδους ομογενοποίηση που φυλακίζει το Εγώ. Η “Ένωση των Εγωιστών” αποτελείται από άτομα που έχουν συνειδητά και ολοκληρωτικά απεγκλωβιστεί από οτιδήποτε δεν εξυπηρετεί τα ατομικά τους συμφέροντα και παράλληλα εντός της “ένωσης” συνεχίζουν να προσπαθούν να καλύψουν τις επιθυμίες τους, ενώ είναι ελεύθερα να αποχωρήσουν από την "Ένωση" οποιαδήποτε στιγμή η συνεχιζόμενη συμμετοχή τους δεν ικανοποιεί τα ατομικά τους συμφέροντα.

Στίρνερ και Αναρχισμός

Ο Στίρνερ συνδέθηκε με την Αναρχική φιλοσοφική παράδοση μέσω της κριτικής που του άσκησε ο Ένγκελς και αργότερα από τον βιογράφο του Μακάυ βασικά λόγω της θεμελιακής άρνησης του σε κάθε είδους αυθεντία και βέβαια στην άρνηση της κρατικής εξουσίας. Παρόλα αυτά το κοινωνικό και ουμανιστικό πρόταγμα του Αναρχισμού λείπει από την σκέψη του Γερμανού φιλοσόφου ο οποίος συνδέεται πιο άμεσα με τον Μηδενισμό και ακόμα με τον μεταγενέστερο Υπαρξισμό. Κατά μεταγενέστερες ερμηνείες τρίτων ο Στίρνερ οριοθέτησε τον Αναρχικό Ατομικισμό ή αναρχοατομικισμό.

Ο Στίρνερ στα ελληνικά

Το βιβλιο "Οι λανθασμένες αρχές της παιδείας μας - Ο μοναδικός και το δικό του" εκδόθηκε για πρώτη φορά από τις εκδόσεις Πολιτεία στην Αθήνα το 1974, σε μετάφραση και επιμέλεια από την Αλεξάνδρα Παπαθανασοπούλου με αποσπάσματα από τα έργα αυτά. Από το βιβλίο του “Ο Μοναδικός και η Ιδιοκτησία του” κυκλοφορούσε στα ελληνικά από το 1990 μία μπροσούρα με αποσπάσματα από αυτό των εκδόσεων “Ελεύθερος Τύπος”. Το 2002 κυκλοφορεί από την “έκδοση της Μαρμίτας” και το 2005 κυκλοφορεί ξανά από τις εκδόσεις “Θύραθεν” σε μετάφραση του Ζήση Σαρίκα.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• http://www.vrahokipos.net/old/theory/midenismos.htm
• http://koutroulis-spyros.blogspot.com/2010/02/blog-post_5148.html
• http://www.thyrathen.gr/book.php?id=162