Σιονγκ-νου

Με πράσινο χρώμα η επικράτεια των Χιονγκ-νου (περίπου 250 π.Χ.). Περιελάμβανε τη Μογγολία, δυτική Μαντζουρία, το Λεκανοπέδιο Ταρίμ, ανατολικό Καζακστάν, ανατολικό Κιργιστάν, Εσωτερική Μογγολία, Γκανσού

Οι Χιονγκ-νου (κινεζικά: 匈奴) ήταν νομάδες της Κεντρικής Ασίας που στην αρχαία εποχή σχημάτισαν μια συνομοσπονδία φυλών που εξελίχθηκε σε γιγάντια αυτοκρατορία. Οι περισσότερες των πληροφοριών για τους Χιονγκ-νου προέρχονται από κινεζικές πηγές. Τα λιγοστά που είναι γνωστά για τους τίτλους των ηγετών τους και τα ονόματά τους είναι αποτέλεσμα της μετάφρασής τους στην κινεζική γλώσσα.

Η ταυτότητα του εθνικού πυρήνα των Χιονγκ-νου αποτελεί ζήτημα διάφορων υποθέσεων, καθότι μόνο λίγες λέξεις, κυρίως τίτλοι και προσωπικά ονόματα, διατηρήθηκαν στις κινεζικές πηγές. Οι θεωρίες των επιστημόνων περιλαμβάνουν μογγολική, τουρανική, γενισιακή, τοχαρική, ιρανική, ή ουραλική καταγωγή. Πιθανόν η θρησκεία τους ήταν ο Τενγκρισμός (από τη λέξη Τενγκρί που είναι το όνομα του θεού τους και σημαίνει ουρανός στα τουρκικά και μογγολικά). Το όνομα Χιονγκ-νου (που αποτελεί μεταγραφή του ονόματός τους στα κινέζικα) ίσως και να μπορεί να ταυτοπoιηθεί με τους Ούννους (Huns), αλλά οι αποδείξεις γι΄ αυτό είναι αμφισβητήσιμες.

Κινεζικές πηγές του 3ου αιώνα π.Χ. τούς αναφέρουν ως ιδρυτές μιας αυτοκρατορίας υπό τον Μοντού σαν-γιου (σαν-γιου είναι ο τίτλος που έφερε ο ηγέτης τους, ίσως συνώνυμος του αυτοκράτορα), ανώτατο ηγέτη μετά το 209 π.Χ. Η αυτοκρατορία αυτή εκτεινόταν και πέρα από τα σύνορα του σημερινού κράτους της Μογγολίας. Αφού κατανίκησαν τους πρώην αφέντες στην περιοχή, Γιουέ-τσε (ίσως οι Τοχάροι των αρχαίων συγγραφέων), τον 2ο αιώνα π.Χ., οι Χιονγκ-νου έγιναν κυρίαρχη δύναμη στις στέπες της Κεντρικής και Ανατολικής Ασίας. Η εξουσία τους περιελάμβανε περιοχές της νότιας Σιβηρίας, Μογγολίας, δυτικής Μαντζουρίας καθώς και τις κινεζικές επαρχίες της Εσωτερικής Μογγολίας, Γκανσού και Ξινγιάνγκ.

Οι σχέσεις μεταξύ των πρώιμων κινεζικών δυναστειών και των Χιονγκ-νου ήταν πολύπλοκες, με επαναλαμβανόμενες περιόδους στρατιωτικών συγκρούσεων και πολιτικής ίντριγκας και περιόδους εμπορικών συναλλαγών, τιμητικών εκδηλώσεων και γαμήλιων συμφωνιών.

Σύντομη ιστορία

Από το 209 π.Χ., ο Μοντού σαν-γιου ένωσε τις νομαδικές φυλές των στεπών βόρεια της Κίνας στων πρώτη μεγάλη αυτοκρατορία της Στέπας. Σύντομα η ισχυρή κινεζική δυναστεία των Χαν τους πλήρωνε φόρο υποτέλειας. Από το 133 π.Χ. ο Κινέζος αυτοκράτορας Βου υιοθέτησε επιθετική πολιτική επεκτείνοντας την κινεζική επιρροή δυτικά και νότια. Γύρω στο 50 μ.Χ., μετά τον δεύτερο εμφύλιο των Χιονγκ-νου, οι Νότιοι Χιονγκ-νου υποτάχθηκαν στην Κίνα ενώ οι Βόρειοι Χιονγκ-νου παρέμειναν ανεξάρτητοι. Γύρω στο 100 μ.Χ., οι Χιονγκ-νου είχαν αντικατασταθεί από τους Χιαν-μπε. Υπολείμματα των Χιονγκ-νου παρέμειναν στα βόρεια σύνορα της Κίνας, και την περίοδο γύρω στο 250-450 μ.Χ. σχημάτισαν αρκετά μικρής διάρκειας ζωής δυναστικά κράτη στη Βόρεια Κίνα.

Θεωρίες τουρανικής καταγωγής

Από τις αρχές του 19ου αιώνα, οι επιστήμονες έχουν προτείνει ποικίλες γλωσσικές οικογένειες ή υποομάδες γλωσσικών οικογενειών ως συγγενείς της γλώσσας των Χιονγκ-νου. Κάποιες πηγές ισχυρίζονται ότι οι ελίτ ήταν πρωτο-τουρκικές, ενώ οι υπόλοιποι Χιονγκ-νου πρωτο-ουννικής καταγωγής.

Επίσης, όπως η Κινεζική Ιστορία των Βόρειων Δυναστειών του 7ου αιώνα π.Χ. και το Βιβλίο του Ζου, μια επιγραφή σε μια ιρανική γλώσσα, τη σογδιανή, αναφέρει ότι οι Τούρκοι ήταν υποσύνολο των Ούννων.

Θεωρίες ιρανικής καταγωγής

Μεταξύ επιστημόνων που πρότειναν ιρανική καταγωγή για τους Χιονγκ-νου είναι ο Χ.Ο. Μπέιλυ (1985) και ο Γιάνος Χαρμάττα (1999), που πιστεύουν ότι η συνομοσπονδία των Χιονγκ-νου αποτελείτο από 24 φυλές, ελέγχοντας μια νομαδική αυτοκρατορία με ισχυρή στρατιωτική οργάνωση, και ότι οι "πιστές σε αυτούς φυλές και βασιλιάδες (σαν-γιου), είχαν ιρανικά ονόματα και όλες οι λέξεις που αναφέρουν οι Κινέζοι μπορούν να εξηγηθούν από μια ιρανική γλώσσα του τύπου Σάκα.. Είναι δε ακριβώς γι΄ αυτό καθαρό ότι η πλειοψηφία των φυλών της συνομοσπονδίας μιλούσε μια ανατολική ιρανική γλώσσα". Ο Γιανκόφσκι συμφωνεί επίσης με αυτόν τον ισχυρισμό.