Πληκτροφόρο

Ένα πιάνο με ουρά του Αυστριακού οίκου κατασκευής Steinway & Sons

Πληκτροφόρο θεωρείται κάθε μουσικό όργανο που χρησιμοποιεί μουσικό πληκτρολόγιο, με το πιάνο να είναι το πιο γνωστό. Άλλα πληκτροφόρα περιλαμβάνουν διάφορους τύπους οργάνων, καθώς επίσης διάφορα μηχανικά, ηλεκτρομηχανικά και ηλεκτρονικά μουσικά όργανα.

Ιστορικά στοιχεία

Η παλαιότερη μορφή πληκτροφόρου θεωρείται η ύδραυλις, μια προγενέστερη μορφή του οργάνου, που επινοήθηκε περί τον 3ο π.Χ. αιώνα από τον Κτησίβιο τον Αλεξανδρινό. Από τεχνικής άποψης η ύδραυλις δεν διέθετε πληκτρολόγιο, αλλά ένα σύστημα με μοχλούς, οι οποίοι αργότερα αντικαταστάθηκαν από κουμπιά. Τον 14ο αιώνα μ.Χ. πήρε την μορφή του οργάνου, διαθέτωντας ένα ή και περισσότερα πληκτρολόγια. Το πληκτρολόγιο του οργάνου μέχρι τον 15ο αιώνα διέθετε μόνο τις φυσικές νότες σε κάθε οκτάβα, ενώ στη συνέχεια προστέθηκε το σι ύφεση καθώς και οι υπόλοιπες αλλοιώσεις. Μέχρι τον 15ο αιώνα το όργανο υπήρξε το μόνο πληκτροφόρο μουσικό όργανο, δανείζοντας στη συνέχεια αυτό το χαρακτηριστικό σε πλήθος άλλων μουσικών οργάνων.

Διάγραμμα των πλήκτρων ενός Αρχιτσεμπάλου

Μια ιδιαίτερη περίπτωση υπήρξε το Αρχιτσέμπαλο, εφεύρεση του Νίκολα Βιτσεντίνο, το 1555. Το όργανο αυτό είναι ουσιαστικά ένα τσέμπαλο, με την ιδιαιτερότητα ότι τα πλήκτρα για τις αλλοιωμένες νότες είναι χωρισμένα στα δύο. Αυτό επέτρεπε πειραματισμούς στο χόρδισμα και στην μικροτονική, αλλά καταστούσε το όργανο εξαιρετικά δύσχρηστο, κάτι που οδήγησε στην εγκατάλειψή του.

Μια άλλη ιδιαίτερη περίπτωση είναι το Αυστριακής κατασκευής πιάνο Bösendorfer (μοντέλο Imperial). Πρόκειται για το μοναδικό πιάνο με ουρά που διαθέτει εκτεταμένο πληκτρολόγιο 97 πλήκτρων (μια έκτη χαμηλότερα από το πρώτο Λα του κανονικού πιάνου). Πρωτοκατασκευάστηκε το 1900 κατά σύσταση του Φερρούτσιο Μπουζόνι, ο οποίος επιζητούσε ένα πιάνο με μεγαλύτερη έκταση, για την εκτέλεση των μεταγραφών του από έργα του Μπαχ.

Τεχνικά στοιχεία

Αντίγραφο φορτεπιάνου με χαρακτηριστικά μαύρα πλήκτρα

Τα πλήκτρα συνήθως ήταν κατασκευασμένα από φυσικά υλικά, όπως κόκκαλο και ξύλο. Σε ιδιαίτερη προτίμηση ήταν ο έβενος, λόγω της ανθεκτικότητάς του στην υγρασία, αν και σώζονται κάποια πληκτρολόγια από όστρακο και ελεφαντόδοντο. Μέχρι το 1800 περίπου, τα περισσότερα πληκτρολόγια είχαν μαύρο χρώμα για τις φυσικές νότες και λευκό για τις αλλοιώσεις, μια παράδοση που διατηρούν ακόμη και σήμερα κάποιοι κατασκευαστές αντιγράφων μουσικών οργάνων. Στη σημερινή εποχή χρησιμοποιούνται πιο φθηνά αλλά εξίσου ανθεκτικά υλικά, όπως διάφορες ποιότητες πλαστικού και πιο σπάνια οξιά, καρυδιά και άλλα μαλακά ξύλα.

Κατάλογος πληκτροφόρων μουσικών οργάνων

Τα πληκτροφόρα μουσικά όργανα χωρίζονται στις εξής κατηγορίες που ακολουθούν:

Χορδόφωνα

• Βιέλα με μανιβέλα.
• Τσέμπαλο (απαντάται και ως αρπίχορδο, κλειδοκύμβαλο).
  • Σπινέττο (απαντάται και ως σπινέττα).
  • Βέρτζιναλ (απαντάται και ως παρθένιο, βιργινάλιο).
  • Αρχιτσέμπαλο (Archicembalo).
  • Λαούτο-τσέμπαλο (Lautenwerck).
• Κλαβικόρντ (απαντάται και ως κλειδόχορδο).
• Bowed clavier.
• Πιάνο.
  • Φορτεπιάνο.
• Ηλεκτρικό πιάνο.

Αερόφωνα

• Όργανο.
• Ακορντεόν.
• Ρώσικο ακορντεόν.
• Μπαγιάν.
• Μπαντονεόν.
• Αρμόνιο.
• Μελόντικα.
• Ρεγκάλ.

Ιδιόφωνα

• Τσελέστα.
• Καριγιόν (Carillon).

Ηλεκτρόφωνα

• Συνθεσάϊζερ (συνθετητής επί το ελληνικότερο).
• Ψηφιακό πιάνο.
• Ηλεκτρονικό πιάνο.

Πηγές

• http://www.oxfordmusiconline.com
• http://en.wikipedia.org/wiki/Imperial_Bösendorfer_(piano)
• http://en.wikipedia.org/wiki/Archicembalo
• http://en.wikipedia.org/wiki/Keyboard_instrument