ΣΤ΄ Βενετοτουρκικός Πόλεμος

Για άλλες χρήσεις, δείτε: Κατάλογος ελληνικών εξεγέρσεων στην Οθωμανική Αυτοκρατορία.

Ελληνική επανάσταση 1684
Ελληνικές επαναστάσεις επί Τουρκοκρατίας
Χρονολογία	1684 - 1688
Τόπος	Μάνη, Πελοπόννησο, Ήπειρο, Ελλάδα
Έκβαση	Νίκες των Ενετών και των Ελλήνων
Αντιμαχόμενοι
Ενετία, Έλληνες αρματολοί και κληρικοί Οθωμανική αυτοκρατορία
Ηγετικά πρόσωπα
Μοροζίνης, Ευστ. Ρωμανός ή Μανέτας, Β. Μεταξάς, Αγ. Δελλαδέτσιμος, Αγγέλης Σουμίλας, Π. Μεϊντάνης, Χορμόπουλος, Λιβίνης, Σπαθογιάννης, Κούρμας, Βαρβάτης, Ι. Κουτούβαλης Σιαβούσχ Πασάς, Ισμαήλ Πασάς, Χαλίλ Πασάς, Μουσταφά Πασάς, Τζαφέρ Πασάς
Δυνάμεις
Απώλειες

Η Ελληνική επανάσταση του 1684 υπήρξε μια από τις σημαντικότερες ανάμεσα στις πολλές επαναστάσεις των υπόδουλων Ελλήνων επί Τουρκοκρατίας. Ξέσπασε με αφορμή τον Έκτο Βενετοτουρκικό πόλεμο. Υποκινήθηκε από τους Ενετούς, και υποστηρίχθηκε από τους Έλληνες αρματολούς και κληρικούς.

Η εξέλιξη των γεγονότων

Οι Ενετοί το 1684 με αρχηγό τον Μοροζίνη κατέβηκαν στο Ιόνιο Πέλαγος και έστειλαν τους Ζακυνθινούς συνταγματάρχη Παύλο Μακρή και Δοξαρά στη Μάνη, προσκαλώντας τους σε επανάσταση. Ταυτόχρονα αποβίβασε τους αρματολούς Αγγέλη, Μεϊτάνη και Χορμόπουλο στην περιοχή της Βόνιτσας, αυτός όμως επιτέθηκε κατά της Λευκάδας και Πρέβεζας, τις οποίες μετά από στενή πολιορκία κυρίευσε. Στους αρματολούς ενώθηκαν και οι Χρήστος και Μόσχος Βαλαωρίτες, Σπαθόγιαννος από το Ξηρομέρι, και άλλοι. Στην Ευρυτανία και Ακαρνανία πυρπόλησαν το Αγρίνιο, Αγγελόκαστρο, Ζαπάντι, και άλλες πόλεις και χωριά. Οι Χειμαριώτες ταυτόχρονα ξεσηκώθηκαν και αυτοί, απαγχόνισαν τους Τούρκους και έστειλαν τα κεφάλια τους στους Ενετούς, οι οποίοι ανταπέστειλαν δώρα και υποσχέσεις βοηθείας. Στην Μάνη οι κάτοικοι κατατρόπωσαν τον Πασά, διοικητή της Πελοποννήσου και τους 10.000 άνδρες του. Ο Μοροζίνης από τα παράλια της Ρούμελης κατέβηκε στην Πελοπόννησο για να ενωθεί με τους Μανιάτες. Αλλά ενώ ήταν αγκυροβολημένος στις Οινούσσες ένας απεσταλμένος των Μανιατών τον προειδοποίησε ότι οι Τούρκοι επιτέθηκαν στις κωμοπόλεις, τις πυρπόλησε και πήρε ομήρους τα γυναικόπαιδα.

Ο Μοροζίνης αποβιβάστηκε με 9.000 άνδρες για να εκπορθήσει την Κορώνη, στην οποία έσπευσαν ο Χαλίλ πασάς της Ναυπάκτου και ο Μουσταφά πασάς της Πελοποννήσου. Η επίθεση του Μοροζίνη έγινε την νύχτα της 31 Ιουλίου 1685, τους κατατρόπωσε και πήρε πλούσια λάφυρα κει τις σημαίες τους. Εν συνεχεία πήγε στην Κορώνη μετά από πρόσκληση των Μανιατών και κατέλαβε αμέσως το φρούριο των Κυτριών.

Ο Οθωμανός ναύαρχος στο Ναύπλιο προετοίμαζε εκστρατεία κατά των Ενετών, αλλά ο Γερμανός στρατηγός Άνιμπαλ φον Ντέγκενφελντ με 1500 Μανιάτες και άλλους μισθοφόρους τον έτρεψε σε φυγή. Μετά από λίγο παραδόθηκαν στους Ενετούς η Καλαμάτα, Ζαρνάτα, Κελεφάς, και Πασσαβάς. Από εκεί ο Μοροζίνης αφού διόρισε αρμοστή στην Λακωνία τον Λορέντζο Βενιέρο πήγε στην Κέρκυρα.

Ακολούθησε η εκστρατεία του Μοροζίνη κατά της Πύλου, στην οποία είχαν καταφύγει οι δύο πασάδες της Πελοποννήσου, Μουσταφάς και Τζαφέρ. Την πτώση της Πύλου ακολούθησαν η κυρίευση της Μεθώνης, Ναυπλίου, Κυπαρισσίας και άλλων.

Ενώ δε ο Μοροζίνης κατακτούσε την Πελοπόννησο και οι αρματολοί την Δυτική Ελλάδα και Ήπειρο, οι επίσκοποι Φιλόθεος ο Σαλόνων, Ιερόθεος ο Θηβών, Μακάριος ο Λαρίσσης, Ιάκωβος ο Αθηνών και Αμβρόσιος ο Ευβοίας υποκινούσαν την επανάσταση στην Ανατολική Ελλάδα. Την επανάσταση κήρυξαν και οι μητροπολίτες Πολυανής (περιοχή Δοϊράνης και Κιλκίς) και Κασσάνδρας, στη Μακεδονία, καθώς και ο μητροπολίτης Λήμνου.

Ο Αρματολός της Παρνασσίδας και Δωρίδας Κούρμας επιτέθηκε στο Λοιδορίκι και στα περίχωρα και φόνευσε τους Τούρκους. Συγχρόνως ο επίσκοπος Φιλόθεος σήκωσε την σημαία της Επανάστασης στα Σάλωνα, και επικεφαλής των επαναστατών έδιωξε τους Τούρκους από την Παρνασσίδα.

Ο Μοροζίνης επανήλθε τον Αύγουστο του 1687 στον Κορινθιακό κόλπο και μετά από μάχες στην ξηρά και θάλασσα διέλυσε τους Τούρκους, οι οποίοι περίτρομοι αναχώρησαν αφήνοντας τα φρούρια της Πάτρας, Ρίου, Αντιρίου και Ναυπάκτου στα χέρια των Ελλήνων και Ενετών.

Ο Κούρμας με πεντακόσιους αρματολούς, αφού βοήθησε από την ξηρά τους Ενετούς στην άλωση της Ναυπάκτου και του Αντιρίου κυνήγησε τους Τούρκους και τους κατατρόπωσε φονεύοντας δύο χιλιάδες, ενώ αιχμαλώτισε διπλάσιους.

Ο Μοροζίνης αφού συγκάλεσε συμβούλιο στην Κόρινθο, στην οποία παρευρέθηκε ο επίσκοπος των Σαλόνων Φιλόθεος, εξεστράτευσε εναντίον των Αθηνών, όπου ο επίσκοπος Ιάκωβος είχε επαναστατήσει. Η πολιορκία της Ακρόπολης τερμάτισε στις 29 Σεπτεμβρίου 1687, μετά από αδιάκοπο κανονιοβολισμό, την καταστροφή του Παρθενώνα, και την παράδοση των Τούρκων.

Ο αρματολός Κούρμας και ο επίσκοπος Φιλόθεος εξεστράτευσε κατά της Φθιώτιδας και κατατρόπωσε τους Τούρκους στην Υπάτη, πολιόρκησε τη Λαμία, όπου είχαν συσσωρεύσει οι Τούρκοι από όλες τις περιοχές. Έδιωξαν τους Τούρκους, κυρίευσαν την Αταλάντη και πυρπόλησαν τη Θήβα. Ο Κούρμας πληγώθηκε σε μια συμπλοκή με τους Τούρκους.

Δείτε επίσης

• Κατάλογος ελληνικών εξεγέρσεων στην Οθωμανική Αυτοκρατορία

Πηγές

• Κωνσταντίνος Σάθας (15 Δεκεμβρίου 1865). Ειρηναίος Ασώπιος (1825-1905), επιμ. Η κατά τον ΙΖ' αιώνα επανάσταση της Ελληνικής φυλής (1684-1715), Χρυσαλλίς, Τόμ. 3, Αρ. 71. Αθήνα: Εκ του Γραφείου της Χρυσαλλίδος. σελίδες 689-693. Ανακτήθηκε στις 31 Μαΐου 2012. 
• Κωνσταντίνος Σάθας (30 Δεκεμβρίου 1865). Ειρηναίος Ασώπιος (1825-1905), επιμ. Η κατά τον ΙΖ' αιώνα επανάσταση της Ελληνικής φυλής (1684-1715), Χρυσαλλίς, Τόμ. 3, Αρ. 72. Αθήνα: Εκ του Γραφείου της Χρυσαλλίδος. σελίδες 713-722. Ανακτήθηκε στις 31 Μαΐου 2012.